Η ARB απευθύνθηκε επισήμως στις 11 Μαΐου 2017 με το παρακάτω κείμενο, διατυπώνοντας συγκεκριμένα ερωτήματα και αιτήματα προς τον πρόεδρο του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ωνάση κ. Αντώνη Παπαδημητρίου. Επανερχόμαστε στο θέμα μετά από εύλογο διάστημα, δηλώνοντας ότι θα συνεχίσουμε μέχρι την απελευθέρωση του μεγάλου εγκλείστου Καβάφη, δηλαδή έως ότου οι προσχηματικοί διαχειριστές παράσχουν ελεύθερη ηλεκτρονική πρόσβαση όλων των ερευνητών, όπως και κάθε ενδιαφερόμενου, στο Αρχείο. Με όσα δημοσιεύσαμε στο τεύχος Ιουνίου της ARB θεωρούμε ότι έγινε κατανοητό σε όλους ότι τόσο η περίπτωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος από τους κληρονόμους του Γ.Π. Σαββίδη όσο και η νομική κατοχύρωση της απόκτησης του Αρχείου από το Ίδρυμα Ωνάση πάσχουν πολλαπλά. Περιμέναμε ότι κάτι θα συμβεί, κάπως θα αντιδρούσαν η πολιτεία, οι αρμόδιοι, ο πνευματικός κόσμος και, πρωτίστως, οι άμεσα ενδιαφερόμενοι. Τίποτε δεν συνέβη, όπως είθισται στη χώρα της ταλαιπωρημένης πορτοκαλέας. Και όταν συνέβη, από ολίγους και εκλεκτούς, πέρασε ασχολίαστο. Ως εκ τούτου επαναλαμβάνουμε την πρόταση συγκρότησης ενός πραγματικά πλήρους και ενιαίου ηλεκτρονικού Αρχείου Καβάφη, προσβάσιμου στους ερευνητές από κάθε σημείο του πλανήτη. Η ARB θα πρωτοστατήσει στην πραγμάτωση αυτού του ξάστερα εύλογου αιτήματος. Το Αρχείο δεν μπορεί να αποτελεί ιδιόκτητο οικόπεδο ούτε οι ερευνητές πρέπει να το μελετούν υπό όρους. Θέλουμε να ελπίζουμε ότι μια τέτοια πρωτοβουλία, η οποία δεν υπηρετεί τίποτε άλλο παρά την ελευθερία της έρευνας και την διάχυση του καβαφικού έργου σε όλους όσους ενδιαφέρονται να ασχοληθούν μαζί του, θα βρει συμμάχους εκείνους που, ανεξάρτητα από τις όποιες απόψεις ή τοποθετήσεις τους, συμφωνούν με την άμεση απελευθέρωση του Αλεξανδρινού από τα δεσμά του Ιδρύματος.
Όπως είναι γνωστό, η Athens Review of Books (ARB) είναι μια καταξιωμένη επιθεώρηση πάνω σε θέματα βιβλίου, των ιδεών, και γενικά της πνευματικής κίνησης τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Η ιδιότητά της αυτή την νομιμοποιεί να εκδηλώνει το ενδιαφέρον της για όλα αυτά και τα συναφή θέματα. Ιδίως για τα ζητήματα των αρχείων, η ARB έχει ασχοληθεί ήδη από τα πρώτα τεύχη της (βλ. ARB, τχ. 2 (Δεκ. 2009), τχ. 3 (Ιαν. 2010), τχ. 4 (Φεβρ. 2010), τχ. 7 (Μάιος 2010), τχ. 9 (Ιούλ.-Αύγ. 2010) κ.λπ. Υπ’ αυτή την έννοια είναι προφανέστατα δικαιολογημένο το ενδιαφέρον της για όσα συμβαίνουν ή/και διαπράττονται με αφορμή το λεγόμενο Αρχείο Καβάφη, όπως και για οποιοδήποτε άλλο αρχείο.
Το Ίδρυμα Ωνάση από τα τέλη του 2012, όπως ανακοινώθηκε, έχει αγοράσει («αγοραπωλησία» είναι ο όρος που χρησιμοποιεί) το αρχείο του ποιητή Κ.Π. Καβάφη. Θα ήταν κανείς ακριβέστερος αν μιλούσε για το μέρος του αρχείου του ποιητή το οποίο ανήκε στον καθηγητή Γ.Π. Σαββίδη. Αν μάλιστα πρόκειται για το σύνολο ή και μέρος του αρχείου που ανήκε στον Γ.Π. Σαββίδη, είναι ένα ζήτημα προς διευκρίνιση, αφού εσείς ποτέ δεν φροντίσατε να γνωστοποιήσετε λεπτομερώς τι παραλάβατε από τους «δικαιοπαρόχους» σας, και πόθεν η νομιμοποίηση των τελευταίων. (Διότι, όπως ασφαλώς γνωρίζετε, έχει υπάρξει δικαστικό προηγούμενο σε σχέση με το ζήτημα αυτό). Μάλιστα αρνείστε να γνωστοποιήσετε τι παραλάβατε με το επιχείρημα ότι: «Ο αναλυτικός κατάλογος ο οποίος συνόδευε την πράξη παραλαβής του Αρχείου από τον πωλητή, αποτελεί μέρος του ιδιωτικού συμφωνητικού της εν λόγω αγοραπωλησίας, το οποίο περιλαμβάνει ρήτρα εμπιστευτικότητας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών». Transeat.
Ωστόσο τον Φεβρουάριο 2017 (βλ. ARB, τχ. 81) και αναλυτικότερα τον Απρίλιο 2017 (ARB, τχ. 83) η διεθνής επιστημονική κοινότητα αλλά και το μορφωμένο κοινό της χώρας μας, πληροφορήθηκαν ότι εσείς αποστείλατε επιστολές στις διαπρεπείς μελετήτριες του Ποιητή, καθηγήτριες Ρενάτα Λαβανίνι και Νταϊάνα Χάας, αξιώνοντας –αλήθεια, με ποια νομική, ηθική ή και λογική δικαιολογία;– να έχετε λόγο για τις εν εξελίξει μελέτες τους, ακόμα και στην περίπτωση που αυτές σχετίζονται με εργασία που έχει ολοκληρωθεί πριν τον χρόνο απόκτησης από εσάς του Αρχείου. Επισημαίνατε δε συνάμα, σε τόνο που ηχούσε απειλητικά, ότι οι συγγραφόμενες μελέτες τους δεν θα μπορούν να δημοσιευθούν, αν προηγουμένως δεν τύχουν της εγκρίσεώς σας (!!). [For the record please note that we do object to any publication (of any sort) of any material related to or part of the Cavafy Archive without our prior express consent even if it relates to work done prior to our acquisition of the Archive. Such consent may be given or refused on the basis of its merits.] Πράγματα δηλαδή ανήκουστα.
Επίσης αποστείλατε εξώδικα προς το περιοδικό Κονδυλοφόρος και τον συντάκτη του Καταλόγου του Αρχείου καθηγητή Μιχάλη Πιερή, που όπως είναι γνωστό στην επιστημονική κοινότητα αποτελεί έργο δικό του υπό την καθοδήγηση του Γ.Π. Σαββίδη. Ήταν προφανές πως έχετε παρεξηγήσει και την ιδιότητά σας και τον ρόλο σας. Διότι η κατοχή των «χαρτιών» του Αρχείου (για να το θέσουμε σε όσο πιο απλά ελληνικά μπορούμε) δεν σας αναγορεύει σε αυτόχριστους ελεγκτές ή/και δυνάστες των καβαφικών μελετών, παρουσών ή μελλουσών.
Επειδή δε ακριβώς οι ενέργειές σας αυτές ήταν πολλαπλά αδιανόητες, οι θιγόμενοι ερευνητές αντέδρασαν και μας ζήτησαν να φιλοξενήσουμε τις απόψεις τους, πράγμα που επράξαμε (τχ. 83, Απρ. 2017). Ενεργήσαμε δηλαδή όπως θα ενεργούσαμε σε οποιαδήποτε παρόμοια περίπτωση ή κρούσμα. Εξάλλου η ARB θεώρησε εαυτήν ηθικά υποχρεωμένη να παρέμβει και να ενώσει τη φωνή της με τους βαλλόμενους ερευνητές, ώστε να σας δώσει να καταλάβετε τόσο τη θέση σας όσο και τα περιθώριά σας σε σχέση με τις καβαφικές σπουδές. Έτσι με το ζήτημα αυτό ασχοληθήκαμε στα τεύχη 78 (Νοέμ. 2016), 81 (Φεβρ. 2017), 83 (Απρ. 2017) και 84 (Μάιος 2017) της Athens Review of Books, ενώ το όλον ζήτημα απασχόλησε ζωηρά (και δικαιολογημένα) και τον ημερήσιο και ηλεκτρονικό Τύπο.
Ενώ λοιπόν το σύνολο σχεδόν των αρμοδίων πήρε θέση στο ζήτημα, ουδείς δε από εκείνους που ασχολήθηκαν με το θέμα επικρότησε την αδιανόητη απόπειρά σας να ελέγξετε άκομψα τις καβαφικές σπουδές, στις 19 και 20 Απριλίου 2017 το Ίδρυμά σας, και το υπό την αιγίδα του «Αρχείο Καβάφη», απέστειλε σε επιλεγμένο, πλην αδιευκρίνιστο εισέτι, αριθμό προσώπων, μία ηλεκτρονική επιστολή (email) υπογραφόμενη από τον …«project manager» κ. Θ. Χιώτη. Στην επιστολή αυτή περιλαμβάνονται απόψεις όπως και (φανταστικά) «γεγονότα» ‒διότι προκειμένου να θεωρηθεί κάτι σαν γεγονός θα πρέπει όντως να έχει συμβεί‒, τα οποία ασφαλώς θίγουν την τιμή και την υπόληψή μας, σε ό,τι δε αφορά την νομική τους διάσταση, εμπίπτουν ασφαλώς στην έννοια της συκοφαντικής δυσφήμησής μας και μάλιστα κατά τρόπο ύπουλο και απρόκλητα σκληρό.
Διαμαρτυρόμενοι γι’ αυτή την συκοφαντική για μας ηλεκτρονική επιστολή σας, ζητάμε από εσάς, εντελώς δικαιολογημένα, τις εξής διευκρινίσεις:
Α) To email αυτό αποτέλεσε ατομική πρωτοβουλία του κ. Χιώτη ή προϊόν συναπόφασης του Ιδρύματός σας και του κ. Χιώτη; Σας θυμίζουμε ότι το επίμεμπτο email απεστάλη από την ηλεκτρονική διεύθυνση του Ιδρύματος, στο email τού οποίου και παραπέμπει () και με την ψηφιακή υπογραφή «ONASSIS / ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΒΑΦΗ, Γαλαξία 2 & Ευρυδάμαντος, 117 45, Αθήνα, Τ +30 213 0 178000 - 8001, onassis.οgr». Σε κάθε δε περίπτωση σας βρίσκει σύμφωνους η ενέργεια αυτή;
Β) Σε πόσους ακριβώς και ποιους αποστείλατε το εν λόγω email; Το στοιχείο είναι ευλόγως και απολύτως απαραίτητο για την αξιολόγηση του εύρους της δυσφήμησής μας. Σε περίπτωση που αρνηθείτε την παροχή της αιτούμενης αναγκαίας πληροφορίας, θα θεωρήσουμε ότι μας παραπέμπετε στην αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος για την άντληση των σχετικών πληροφοριών.
Γ) Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι με την παροτρυντική αυτή ηλεκτρονική επιστολή σας (για δημοσίευση στην εφημερίδα Η Καθημερινή κειμένων ευνοϊκών για τη στάση σας, έκτασης 600 λέξεων, δίνοντας μάλιστα με προσβλητικό τρόπο για τους παραλήπτες και κατευθύνσεις για το περιεχόμενό τους) δεν συμμορφώθηκε –εξ όσων γνωρίζουμε– ουδείς εκ των παραληπτών; Ο μόνος που ανταποκρίθηκε με ένα θλιβερό δημοσίευμά του ήταν ο κ. Ν. Μπακουνάκης (ευεργετημένος από εσάς, όπως ομολογεί) στην εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής, 23.4.2017.
Δ) Σε ποια στοιχεία στηριζόμενοι θεωρείτε την ARB και τον διευθυντή της, ήτοι τον εξ ημών Μανώλη Βασιλάκη, φορείς μιας «χυδαίας και συντονισμένης επίθεσης» κατά του Ιδρύματος Ωνάση, ο οποίος έχοντας «επιστρατεύσει μια μικρή ομάδα φιλολόγων, που ανήκαν στον άλλοτε κλειστό κύκλο της παλαιάς ιδιοκτησίας του Αρχείου Καβάφη, προσπαθεί να αποδομήσει το Ίδρυμα Ωνάση, όσο και τον επιστημονικό σύμβουλο του Αρχείου Καβάφη, Δημήτρη Παπανικολάου (χρησιμοποιώντας μάλιστα πολύ συχνά και με αήθη τρόπο τη σεξουαλική του ταυτότητα)». Με ποια δηλαδή στοιχεία μάς παρουσιάζετε δράστες «μιας ρητορικής άδικης, ανέντιμης, αυταρχικής και πολλές φορές ομοφοβικής, στόχος της οποίας δεν είναι φυσικά [!sic!] το άνοιγμα του Αρχείου Καβάφη, όπως επικαλούνται οι εκφραστές της, αλλά ο απόλυτος έλεγχός του από εκείνους»;
Επίσης ζητούμε να μας γνωρίσετε αν θεωρείτε πως οι απόψεις μας: α) για την δημοσίευση του Καταλόγου με τα περιεχόμενα του κατεχόμενου από εσάς μέρους του αρχείου Καβάφη, όπως και β) το πανεύλογο αίτημα για την ψηφιοποίηση του Αρχείου και τη διάθεσή του στους ερευνητές αποτελεί, «χυδαία και συντονισμένη επίθεση» εναντίον σας. Επίσης να μας αναφέρετε έστω και μία (1) περίπτωση ή μία φράση ή συμπεριφορά μας, από την οποία, άμεσα ή έστω και έμμεσα, να προκύπτει ότι εμείς προσπαθούμε να …αποδομήσουμε το Ίδρυμα Ωνάση ή τον με δικές του πρωτοβουλίες και «δράσεις» διαλαλητή της σεξουαλικής του ταυτότητας, «επιστημονικό σύμβουλό» σας κ. Δημ. Παπανικολάου· και μάλιστα συχνά και με αήθη τρόπο, όπως αναφέρετε. Επίσης πώς εμείς θέλουμε να ελέγξουμε το Αρχείο, όταν εσείς με «όπλο» την κατοχή (των χαρτιών) του αρχείου επιχειρείτε με τρόπο αυτόδηλα βάναυσο τον έλεγχο των καβαφικών μελετών. Έτσι εννοείτε το «ανοιχτό και το δημοκρατικό της πρόσβασης στο Αρχείο Καβάφη», μέρος του οποίου κατέχετε;
Οι θέσεις που έχει εκφράσει η Athens Review of Books διαψεύδουν όλα τα παραπάνω συκοφαντικά. Τις θέσεις της ARB και του διευθυντή της συνοψίζει η καταληκτική παράγραφος του σχετικού editorial του τχ. 83 (Απρ. 2017):
«Αν το Ίδρυμα πραγματικά αγόρασε το Αρχείο Καβάφη για τους λόγους που διακήρυξε, ας το ψηφιοποιήσει κι ας το ανεβάσει ολόκληρο στην ιστοσελίδα του εντός του 2017, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα και τις πρακτικές σημαντικών Ιδρυμάτων του πολιτισμένου κόσμου. Θεωρούμε ότι είναι υποχρέωση του μη κερδοσκοπικού Ιδρύματος Ωνάση να εξασφαλίσει την ελεύθερη ηλεκτρονική πρόσβαση όλων των ερευνητών στο Αρχείο Καβάφη. Το ψηφιοποιημένο αρχείο ανήκει στην ανθρωπότητα. Τα “χαρτιά” του Καβάφη ανήκουν στους αγοραστές τους. Αν επιμένουν στο Κοινωφελές Ίδρυμα να μην αντιλαμβάνονται αυτή τη διάκριση, τότε πρέπει να τους υποχρεώσει η ελληνική πολιτεία να τηρήσουν τις εξαγγελίες τους.»
