Η παρέμβαση του Γιάννη Στουρνάρα το 2015 από τη θέση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος υπήρξε καθοριστική. Σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας, όταν η παραμονή της χώρας στο ευρώ αμφισβητούνταν ευθέως, όταν η αβεβαιότητα είχε γίνει καθημερινότητα, στάθηκε πυλώνας σταθερότητας και λογικής. Με ψυχραιμία, με γνώση και με αποφασιστικότητα, βοήθησε –με όσα εργαλεία διέθετε– να μείνει η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Δεν ήταν εύκολο. Και δεν ήταν δεδομένο. Η Ιστορία θα γράψει –και ήδη γράψει– ότι εκείνη η στάση, εκείνη η συμβολή, ήταν καταλυτική.
Ο τόμος Μελέτες προς τιμήν του Καθηγητή Γιάννη Στουρνάρα, επιδόθηκε σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Μεγάλη Αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στις 21 Οκτωβρίου 2025. Παρακάτω δημοσιεύουμε την ομιλία της καθηγήτριας στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευαγγελίας Παπαπέτρου. Στην ιστοσελίδα μας δημοσιεύονται η ομιλία του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και οι ομιλίες των καθηγητών Στυλιανού Κώτσιου και Γεωργίου Δότση.
Είναι πραγματική τιμή για μένα να βρίσκομαι σήμερα εδώ, για να μιλήσουμε για έναν άνθρωπο που έχει αφήσει ανεξίτηλο αποτύπωμα στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας μας, έναν ακαδημαϊκό, επιστήμονα και δημόσιο λειτουργό, τον Γιάννη Στουρνάρα. Ένας άνθρωπος του οποίου η παρουσία και η πορεία υπήρξαν πηγή έμπνευσης και καθοδήγησης για όλους εμάς.
Η ακαδημαϊκή πορεία του ξεκίνησε το 1974, όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Δημόσιο Γυμνάσιο Φιλοθέης. Στη συνέχεια, το 1978, αποφοίτησε από το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), συνεχίζοντας με συνέπεια τον δρόμο του στη γνώση και την επιστημονική έρευνα.
Τα χρόνια που ακολούθησαν στην Οξφόρδη υπήρξαν καθοριστικά. Εκεί, μέσα στο απαιτητικό και αυστηρά ακαδημαϊκό περιβάλλον του St. Catherine’s College, καλλιέργησε όχι μόνο τη βαθιά του γνώση στην οικονομική θεωρία και πολιτική, αλλά και μια προσέγγιση στην επιστήμη που συνδυάζει τη μαθηματική αυστηρότητα με την κοινωνική ευαισθησία. Η διδακτορική του διατριβή –πρωτοποριακή για την εποχή της– είχε στόχο να θεμελιώσει τη μακροοικονομική θεωρία, εφαρμόζοντας μαθηματικά υποδείγματα μικροοικονομικής ανάλυσης για την κατανόηση της οικονομικής ισορροπίας και των ιδανικών παρεμβάσεων στις οικονομίες με σταθερές τιμές. Ήταν η αρχή ενός τρόπου σκέψης που τον συνόδευσε σε όλη του τη διαδρομή: ότι η οικονομική επιστήμη οφείλει να εξηγεί, να προβλέπει και τελικά να υπηρετεί την κοινωνία.
Η Οξφόρδη δεν ήταν για εκείνον μόνο σπουδές και ακαδημαϊκά επιτεύγματα – ήταν επίσης μια εμπειρία πνευματικής ωρίμανσης. Μέσα από τις ατελείωτες συζητήσεις με καθηγητές, συμφοιτητές, και συνεργάτες από όλο τον κόσμο, διαμόρφωσε έναν διεθνή ορίζοντα, μια βαθύτερη κατανόηση της πολυπλοκότητας των κοινωνιών και των οικονομικών τους. Εκεί έμαθε ότι η ακαδημαϊκή αριστεία δεν έχει νόημα χωρίς ηθική πυξίδα· ότι η θεωρία είναι κενή όταν δεν μετουσιώνεται σε υπεύθυνη πράξη. Και με αυτή τη συνείδηση, επέστρεψε στην Ελλάδα για να προσφέρει.
Τον γνώρισα, όπως πολλοί άλλοι, στο Πανεπιστήμιό μας. Τον θυμάμαι καθαρά στις επιτηρήσεις των μαθημάτων, να περπατάει ανάμεσα στους φοιτητές, με το διακριτικό αλλά πάντα παρατηρητικό βλέμμα του. Και μετά, στα γραφεία, με στοίβες από γραπτά μπροστά του, να διορθώνει με συνέπεια, ευθύτητα αλλά και επιείκεια. Ήταν πάντα δίπλα στους φοιτητές του. Όχι μόνο για να τους διδάξει οικονομικά, αλλά για να τους καθοδηγήσει, να τους ακούσει, να τους ενθαρρύνει. Ήταν δάσκαλος με όλη τη σημασία της λέξης.
Η καθηγήτρια Ευαγγελία Παπαπέτρου. © Τράπεζα της Ελλάδας / ΕΚΠΑ / Δημ. Κωνσταντινίδης.
Η συμβολή του στο Τμήμα μας υπήρξε διαρκής και ουσιαστική. Δεν ήταν απλώς ένας καθηγητής που δίδασκε, αλλά ένας άνθρωπος που έζησε το Τμήμα, το στήριξε και το ενίσχυσε, μέσα από κάθε του ρόλο. Δίδαξε μαθήματα κομβικά για την κατανόηση της οικονομικής θεωρίας και πολιτικής, άνοιξε δρόμους για φοιτητές και νέους ερευνητές, καθοδήγησε υποψήφιους διδάκτορες, και –ίσως πιο σημαντικό από όλα– διατήρησε σταθερή την ποιότητα και την ακαδημαϊκή εντιμότητα μέσα σε περιόδους αλλαγών και προκλήσεων. Δεν δίστασε να διεκδικήσει το καλύτερο για το Τμήμα, είτε αυτό αφορούσε το πρόγραμμα σπουδών, είτε τη διοικητική του λειτουργία.
Ως Διευθυντής του Τομέα Πολιτικής Οικονομίας αλλά και συνδιαμορφωτής του μεταπτυχιακού προγράμματος M.Phil.Econ, διαμόρφωσε μια καινοτόμο εκπαιδευτική φιλοσοφία που συνδυάζει την αυστηρότητα της ακαδημαϊκής θεωρίας με την ουσιαστική εφαρμογή στην πράξη. Πίστευε πάντα ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο μπορεί και πρέπει να είναι διεθνώς ανταγωνιστικό – και με τη στάση του, τις δημοσιεύσεις του, τη διδασκαλία του και τη διαρκή παρουσία του, απέδειξε ότι αυτό δεν είναι απλώς ευχή, αλλά ρεαλιστικός στόχος.
Στο πολυσχιδές έργο του, ξεχωρίζουν μελέτες που αποτυπώνουν με σαφήνεια τη θεωρητική του επάρκεια, αλλά και την εμπειρική του διεισδυτικότητα, αναδεικνύοντας όχι μόνο το βάθος της οικονομικής ανάλυσης, αλλά και την προσήλωσή του στη θεσμική πρόοδο της χώρας. Στην εργασία του “Lessons from the Greek Crisis: Past, Present, Future”, δημοσιευμένη το 2019, καταγράφει τις πολύπλευρες αιτίες που οδήγησαν στη μεγάλη ελληνική κρίση: τις εγχώριες παθογένειες, τις πολιτικές καθυστερήσεις, αλλά και τις ατέλειες στην αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Παράλληλα, αναδεικνύει την πρόοδο που συντελέστηκε με κόπο και αποφασιστικότητα – την εξάλειψη των μακροοικονομικών ανισορροπιών, τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την αναστροφή του παραγωγικού προσανατολισμού της οικονομίας. Αλλά και πολύ πριν την κρίση, ο Γιάννης Στουρνάρας είχε ήδη επισημάνει κρίσιμα διαρθρωτικά ζητήματα στην Ευρώπη. Στην εργασία του με τίτλο “Twin Deficits and Financial Integration in EU Member-States” (2006), αναλύει τη σχέση μεταξύ δημοσιονομικών και εξωτερικών ελλειμμάτων, καταλήγοντας ότι αυτή δεν είναι τόσο άμεση όσο συχνά υποτίθεται. Οι εξελίξεις στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ερμηνεύονται καλύτερα μέσα από τον φακό της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης – μέσω παραγόντων όπως τα επιτόκια και οι διαφορές στους ρυθμούς ανάπτυξης. Πρόκειται για μια ανάλυση που αποδείχθηκε προφητική, προτού ακόμη η κρίση στη ζώνη του ευρώ καταστήσει αυτές τις δυναμικές οδυνηρά ορατές.
Αλλά δεν ήταν μόνο δάσκαλος και ερευνητής. Ήταν –και είναι– ένας πολίτης με ουσιαστικό ενδιαφέρον για τα κοινά. Όχι θεωρητικά, όχι αποστασιοποιημένα. Πιστεύει ότι ο επιστήμονας έχει καθήκον να εμπλέκεται. Να παίρνει θέση. Να συνεισφέρει. Και αυτό έκανε.
Μιλούσε και μιλάει πάντα με παρρησία. Χωρίς υπεκφυγές, χωρίς περιστροφές, χωρίς να υπολογίζει το προσωπικό κόστος. Και κάποιες φορές, αυτό το κόστος ήταν μεγάλο – οικογενειακό, επαγγελματικό, ψυχικό. Αλλά δεν έκανε πίσω. Δεν επέλεξε τον εύκολο δρόμο. Επέλεξε αυτόν που υπαγόρευε η συνείδησή του.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Γιάννης Στουρνάρας ανέλαβε σημαντικές θέσεις σε διάφορους τομείς. Εργάστηκε ως Ειδικός Σύμβουλος στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, διετέλεσε Πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής της χώρας. Υπηρέτησε ως Επιστημονικός Διευθυντής και μετέπειτα Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ). Ως Υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας στην Υπηρεσιακή Κυβέρνηση του 2012 υπέγραψε την έγκριση σημαντικών επενδύσεων στο πλαίσιο του αναπτυξιακού νόμου. Στη συνέχεια, διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών στην τρικομματική κυβέρνηση 2012-2014, διαδραματίζοντας κρίσιμο ρόλο στην οικονομική διαχείριση της χώρας. Από το 2014 έως σήμερα, υπηρετεί ως Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, συμμετέχοντας ενεργά στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και συμβάλλοντας σημαντικά στη χάραξη και εφαρμογή της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ.
Η παρέμβασή του το 2015 από τη θέση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος υπήρξε καθοριστική. Σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας, όταν η παραμονή της χώρας στο ευρώ αμφισβητούνταν ευθέως, όταν η αβεβαιότητα είχε γίνει καθημερινότητα, στάθηκε πυλώνας σταθερότητας και λογικής. Με ψυχραιμία, με γνώση και με αποφασιστικότητα, βοήθησε –με όσα εργαλεία διέθετε– να μείνει η Ελλάδα στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Δεν ήταν εύκολο. Και δεν ήταν δεδομένο. Η Ιστορία θα γράψει –και ήδη γράφει– ότι εκείνη η στάση, εκείνη η συμβολή, ήταν καταλυτική.
Όμως, η προσφορά του δεν περιορίστηκε στο 2015 ή σε μεμονωμένες στιγμές ευθύνης. Η συνολική του πορεία είναι γεμάτη από διαρκείς και συστηματικές προσπάθειες που συνέβαλαν ουσιαστικά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Η αφοσίωσή του στην προώθηση της καινοτομίας, της γνώσης και των μεταρρυθμίσεων, με απτό και θετικό αντίκτυπο, διαμορφώνει το όραμα μιας Ελλάδας που προοδεύει, βασισμένη στη γνώση, στον στρατηγικό σχεδιασμό και στη σκληρή δουλειά.
Αναμφίβολα, η θητεία του στην Τράπεζα της Ελλάδος υπήρξε και είναι μία από τις πιο καθοριστικές φάσεις της επαγγελματικής του πορείας. Πρωτοστάτησε στην αναμόρφωση του τραπεζικού συστήματος, σε μια περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα αντιμετώπιζε σοβαρές οικονομικές προκλήσεις και έντονη αβεβαιότητα. Στο πλαίσιο αυτό, επέδειξε σπάνια ικανότητα να συνδυάζει την τεχνοκρατική του εξειδίκευση με την αίσθηση ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Δεν υπήρξε απλώς ένας τεχνοκράτης που επικεντρωνόταν στις αριθμητικές ισορροπίες και τους χρηματοοικονομικούς δείκτες, αλλά ένας άνθρωπος με πλήρη συνείδηση της ευρύτερης αποστολής της κεντρικής τράπεζας. Επεσήμανε και ανέδειξε την αποστολή της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία μεριμνά για τη σταθερότητα των τιμών αλλά και αποτελεί βασικό εγγυητή της σταθερότητας και της εύρυθμης λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Στην πράξη, επέδειξε εξαιρετική διορατικότητα, τόλμη και προσήλωση σε αρχές, ακόμη και όταν οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά δύσκολες και αβέβαιες. Όσο κι αν οι προκλήσεις ήταν μεγάλες, εκείνος δεν δίστασε ποτέ να αναλάβει τις ευθύνες του και να αναζητήσει βιώσιμες λύσεις. Αντιλαμβανόταν ότι η αξιοπιστία της Τράπεζας δεν χτίζεται μόνο μέσα από την αυστηρή εφαρμογή κανόνων και διαδικασιών, αλλά και από τη δύναμη των πράξεων και τις στρατηγικές αποφάσεις που δίνουν το παράδειγμα σε όλο το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Με αυτή την προσέγγιση, η Τράπεζα της Ελλάδος, απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών και των διεθνών αγορών, διαδραματίζει καίριο ρόλο στη χρηματοπιστωτική και οικονομική σταθερότητα της Ελλάδας. Ο Γιάννης Στουρνάρας ήταν και είναι, χωρίς αμφιβολία, ηγετική φυσιογνωμία που ξέρει να καθοδηγεί με σθένος, αλλά και με τον κατάλληλο σεβασμό προς την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα.
Αυτό που τον ξεχωρίζει –και ως προσωπική διαπίστωση– είναι ο τρόπος που συνδύασε το πανεπιστήμιο με τη δημόσια ζωή. Πώς παρέμεινε πανεπιστημιακός, ερευνητής, δάσκαλος, την ίδια ώρα που μετείχε ενεργά σε όλους τους κρισιμότερους σταθμούς της οικονομικής πορείας της χώρας. Δεν εγκατέλειψε την ακαδημαϊκή του ταυτότητα. Συνέχισε να γράφει, να διδάσκει, να δημοσιεύει, να εμπνέει. Αυτός ο διπλός ρόλος –του πανεπιστημιακού και του διαμορφωτή οικονομικής πολιτικής (policy maker)– είναι, θα έλεγα, η ειδοποιός του διαφορά. Και δεν ήταν μόνο στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό, στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, συνέβαλε στον σχεδιασμό και την εφαρμογή νομισματικής πολιτικής σε ιδιαίτερα κρίσιμες περιόδους για την ευρωζώνη. Η συμμετοχή του στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ανέδειξε, για ακόμη μία φορά, τη βαθιά κατανόηση των οικονομικών ισορροπιών, αλλά και την ικανότητά του να σταθμίζει, με νηφαλιότητα και διορατικότητα, τις συνέπειες κάθε επιλογής σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Είναι δύσκολο να αποτυπώσει κανείς, σε μια ομιλία, μια τόσο πλούσια και πολυδιάστατη πορεία. Οι τίτλοι, οι θέσεις, οι διακρίσεις είναι γνωστές. Αλλά πίσω από αυτούς, υπάρχει ένας άνθρωπος που με επιμονή, ήθος και προσήλωση, επέλεξε να υπηρετεί. Που δεν δίστασε να πάρει δύσκολες αποφάσεις. Που προτίμησε να είναι χρήσιμος, παρά ευχάριστος. Που έβαλε το συλλογικό πάνω από το ατομικό. Και που, παρ’ όλες τις προκλήσεις, διατήρησε τον εσωτερικό του πυρήνα ακέραιο.
Το Πανεπιστήμιο ποτέ δεν το εγκατέλειψε. Μέχρι τη συνταξιοδότησή του τον Αύγουστο του 2024, παρέμεινε αφοσιωμένος στην ακαδημαϊκή του αποστολή, βοηθώντας τα τελευταία χρόνια υποψήφιους διδάκτορες στην εκπόνηση της διατριβής τους και δημοσιεύοντας μαζί τους ερευνητικά άρθρα. Αυτή η αδιάκοπη αφοσίωση στην ακαδημαϊκή κοινότητα, σε συνδυασμό με τα χρόνια που διετέλεσε Ερευνητικός Εταίρος (Research Fellow) στην Οξφόρδη, συνοψίζουν μια πορεία 42 ετών πανεπιστημιακής διδασκαλίας και έρευνας. Η συνεισφορά του στο επιστημονικό πεδίο αναγνωρίστηκε, και τον Αύγουστο του 2024, οι συνάδελφοί του από το Τμήμα μας, καθώς και ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, τον τίμησαν απονέμοντάς του τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή (Emeritus Professor), σε μια πράξη αναγνώρισης της συνεισφοράς του στην ακαδημαϊκή κοινότητα και την έρευνα.
Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που όταν κοιτάς τη διαδρομή τους μπορείς να πεις με βεβαιότητα: «Αυτός έκανε τη διαφορά». Ο σημερινός τιμώμενος είναι, αναμφίβολα, ένας από αυτούς. Και εμείς, ως συνάδελφοι, αισθανόμαστε ευγνωμοσύνη.
Τον ευχαριστούμε για όσα προσέφερε. Τον ευχαριστούμε για την ακεραιότητά του, την τόλμη του. Για τις συμβουλές του. Για την εντιμότητα και τη συνέπειά του.
Και ίσως, πάνω απ’ όλα, τον ευχαριστούμε γιατί μας έδειξε ότι, ακόμα και σε δύσκολους καιρούς, μπορείς να μείνεις πιστός σε αυτό που είσαι. Να προσφέρεις. Να αφήνεις αποτύπωμα.
Αγαπητέ Γιάννη, σε ευχαριστούμε για όλα. Και κυρίως για το παράδειγμά σου.
