Στη φωτογραφία εικονίζεται το εξώφυλλο της πρωτότυπης (ανατολικογερμανικής) έκδοσης ενός βιβλίου που εκδόθηκε το 1976 στην DDR (Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας) επί δικτατορίας Χόνεκερ, με συγγραφέα μεταξύ άλλων τον Νίκο Κοτζιά. Εκδόθηκε από τον ανατολικογερμανικό κρατικό-κομματικό εκδοτικό οίκο Akademie Verlag.[1] Το θέμα του βιβλίου είναι η αποδόμηση (από σκληρή ορθόδοξη σκοπιά) της θεωρίας ενός γνωστού φιλοσόφου της Σχολής της Φρανκφούρτης, του Άλφρεντ Ζον-Ρέτελ.[2] Δηλαδή ο εν λόγω τόμος πρέπει να ιδωθεί στο πλαίσιο της ανατολικογερμανικής κρατικής προπαγάνδας στον τομέα της φιλοσοφίας. Τίτλος του: Der autonome Intellekt (Ο Αυτόνομος [sic] Νους), με υπότιτλο Alfred Sohn-Rethels 'kritische' Liquidierung der materialistischen Dialektik und Erkenntnistheorie, δηλαδή Η «κριτική» εκκαθάριση της ματεριαλιστικής [υλιστικής] Διαλεκτικής και Γνωσιοθεωρίας από τον Άλφρεντ Ζον-Ρέτελ». Να σημειώσουμε ότι η λέξη εκκαθάριση (liquidation), είναι ο όρος των σταλινικών εκκαθαρίσεων (Liquidierung) και αντιστρατεύεται την λογική ενός φιλοσοφικού έργου.[3] Τόσο είχε προχωρήσει η σταλινική γλώσσα στην καθημερινή σκέψη, και σε τόσο «προχωρημένα» έργα συνέβαλλε και ο Ν. Κοτζιάς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο επιμελητής του τόμου. Ο Μάνφρεντ Μπουρ (Manfred Buhr, 1927-2008) ήταν γνωστός φιλόσοφος της Ανατολικής Γερμανίας, πρόεδρος του «Επιστημονικού Συμβουλίου για τα Θεμελιώδη Ζητήματα του Ιδεολογικού Αγώνα».
Ο Μπουρ το 1944 συμμετείχε στο Κόμμα του Χίτλερ, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Γερμανίας, και το 1945 υπηρέτησε στον ναζιστικό στρατό. Μετά την ήττα της χιτλερικής Γερμανίας προσχώρησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας την οποία κατείχαν οι Ρώσοι. Το ΚΚ της Ανατολικής Γερμανίας εγκαθίδρυσε τη δικτατορία στη χώρα μετά το 1945.
Το επίσημο βιογραφικό του Μπουρ προέρχεται από τον Ομοσπονδιακό Οργανισμό για τη Μελέτη της Δικτατορίας του SED (του ΚΚ της Ανατολικής Γερμανίας). Σ’ αυτό το βιογραφικό αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι από το 1965 ο Μπουρ «καταχωρίστηκε ως ΙΜ (Inofizieller Mitarbeiter, Μυστικός Συνεργάτης) του MfS (Ministerium für Staatssicherheit, Υπουργείο Ασφάλειας) με το ψευδώνυμο ‘Rehbein’ (Ελαφοπόδαρος)».
Με άλλα λόγια, ο επιμελητής του τόμου με τον Κοτζιά ήταν ταυτόχρονα και συνεργάτης της διαβόητης StaSi (ΣΤΑΖΙ). Ο τόμος δεν περιλαμβάνει ξεχωριστές συμβολές, αλλά συνυπογράφεται από αυτούς που αποτελούσαν τη συγγραφική ομάδα (Autorenkollektiv), ανάμεσα στους οποίους και ο Νίκος Κοτζιάς.
Ο Ελαφοπόδαρος από το 1969 ήταν διευθυντής του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας στην Ακαδημία Επιστημών της Ανατολικής Γερμανίας (ΛΔΓ). Η Ακαδημία Επιστημών ήταν ο ανώτατος θεσμός επιστημόνων του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΛΔΓ οι οποίοι διασφάλιζαν την ιδεολογική κυριαρχία του Κόμματος. Από το 1971 ήταν τακτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών.
Ο Ελαφοπόδαρος, ως κορυφαίος συνεργάτης της ΣΤΑΖΙ, ήταν και ο θυροφύλακας / θηροφύλακας: κατέδιδε ό,τι ήταν σχετικό με την δραστηριότητα των επιστημόνων-φιλοσόφων που κατά την άποψή του ήταν εναντίον της ιδεολογίας και του κράτους της ΛΔ Γερμανίας. Σε αυτό το πλαίσιο είχε καίρια θέση· ως υπεύθυνος για τις σχέσεις συνεργασίας και τα επιστημονικά ταξίδια των φιλοσόφων της ΛΔ Γερμανίας στον Δυτικό Κόσμο ήλεγχε ποιος φιλόσοφος θα ταξιδέψει στο εξωτερικό, τι θα πει και πώς θα προβάλει την ιδεολογία και το ίδιο το Ανατολικογερμανικό κράτος. Από συνεργάτης του Ερνστ Μπλοχ μετατράπηκε σε διώκτη των θέσεών του και των υποστηρικτών του(ς). Επίσης διέλυσε το Τμήμα Κοινωνιολογίας στην Ακαδημία Επιστημών, διότι προφανώς έκρινε ότι η δραστηριότητά του ήταν κατά της κυρίαρχης μαρξιστικής-λενινιστικής ιδεολογίας. Ο Μπουρ ήταν υπεύθυνος, από πλευράς του κυβερνώντος Κομμουνιστικού Κόμματος της ΛΔ Γερμανίας, για την επιβολή της κρατικής ιδεολογίας του μαρξισμού-λενινισμού στην φιλοσοφική ζωή της ΛΔ Γερμανίας και τον αποκλεισμό (ουσιαστικά και την επαγγελματική εξόντωση των φορέων τους) όλων των μαρξιστικών ρευμάτων που ήταν κριτικά στην κυρίαρχη κρατική μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία. Για παράδειγμα, το 1980/81 συμμετείχε στην πειθαρχική δίωξη μιας ομάδας φιλοσόφων στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας στην Ακαδημία Επιστημών, το οποίο διηύθυνε, γιατί δεν συμφωνούσαν με την κυρίαρχη ιδεολογική κατεύθυνση. Από το 1988 έγινε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ.
Από τέτοιες σχέσεις με τόσο υψηλά πρόσωπα της αδιάλλακτης κομμουνιστικής ορθοδοξίας της ΛΔ Γερμανίας, ο Ν. Κοτζιάς αντλούσε μεγάλο μέρος της αίγλης του ως ιδεολογικού ινστρούχτορα του εγχώριου σταλινισμού.
[1] Υπάρχει και η δυτικογερμανική του παραλλαγή Verlag Marxistische Blätter. Αυτό το «δίπορτο» χαρακτήριζε την περίοδο εκείνη την ορθόδοξη κομμουνιστική αριστερά στην ΟΔ Γερμανίας που είχε απόλυτη εξάρτηση από την ΛΔ Γερμανίας του Χόνεκερ.
[2] Ο Άλφρεντ Ζον-Ρέτελ (Alfred Sohn-Rethel) ήταν ένας δυτικογερμανός εβραίος μαρξιστής, οικονομολόγος και φιλόσοφος, κριτικός στην κυρίαρχη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία. Στην πολεμική κατά του έργου και της φιλοσοφικής σκέψης του είναι αφιερωμένος ο τόμος. Χαρακτηριστικά στο Σημείωμα της Σύνταξης στην αρχή του βιβλίου αναφέρεται: «Στις θεωρίες του Ζον-Ρέτελ γίνεται σαφές το πόσο πολύ σήμερα “τα έργα για την μετεξέλιξη” του μαρξισμού και της θεωρητικής του βάσης, της ματεριαλιστικής Δαλεκτικής εμφανίζονται με την αξίωση να θεωρηθούν ως μαρξιστικά, στην πραγματικότητα όμως εμφανίζονται με μαρξιανική περιβολή και ανήκουν στο πολύμορφο σύστημα της αστικής ιδεολογίας». Αυτό το βιβλίο είναι γραμμένο ως «συμβολή στην κριτική της αστικής ιδεολογίας που στρέφεται κατά της αναθεώρησης του επιστημονικού σοσιαλισμού».
[3] Το βιβλίο ξεκινά με ένα δισέλιδο εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητή Ελαφοπόδαρου-Μπουρ, στο οποίο είναι χαρακτηριστικό το εξής απόσπασμα: «Ο αγώνας της εργατικής τάξης υπό την καθοδήγηση του μαρξιστικού - λενινιστικού κόμματός της απαιτεί για την διεξαγωγή της σοσιαλιστικής επανάστασης, της εγκαθίδρυσης της πολιτικής της κυριαρχίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, και για την επιτυχή διαμόρφωση της σοσιαλιστικής και κομμουνιστικής κοινωνίας, όχι μόνον την πολιτική και οικονομική, αλλά εξίσου και την συνεπή ιδεολογική και θεωρητική αποδυνάμωση της μπουρζουαζίας». Και ασφαλώς του θεωρούμενου ως μπουρζουά Ζον-Ρέτελ…
