Να ξέρεις ότι ο χρόνος και οι εχθροί, ο άνεμος και το νερό,
Δεν θα σε σβήσουν.
Εσύ θα διαρκέσεις, είσαι φτιαγμένος από γράμματα.
Δεν είναι λίγο.
Κάτι, παρ’ όλα αυτά, θα μείνει από σένα.

Ο Χάιμ Γκούρι για τον εαυτό του στο ποίημα «Φτιαγμένος από γράμματα», από τη συλλογή Παρ’ όλο που ήθελα ακόμα λίγο ακόμα (2015). Παραθέτω δύο ποιήματά του που τα χωρίζουν 66 χρόνια, το «Τι ακόμα» από αυτή την τελευταία συλλογή και το «Μπαμπ ελ Γουάντ» του 1949, όταν ήταν στρατιώτης.

Ο Χάιμ Γκούρι γεννήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 1923 και πέθανε στις 31 Ιανουαρίου 2018 σε ηλικία 94 χρόνων, παρ’ ότι σε ένα από τα τελευταία του ποιήματα γράφει: «Παρ’ όλο που ήθελα ακόμα λίγο ακόμα». Από τους μεγαλύτερους ποιητές του Ισραήλ, ήταν επίσης συγγραφέας, τραγουδοποιός, δημοσιογράφος και σεναριογράφος κινηματογράφου. Ανήκει στη γενιά των ποιητών του 1948 (της ανεξαρτησίας του Ισραήλ). Τιμήθηκε με το Βραβείο Ισραήλ και με άλλα σημαντικά βραβεία.

Γεννήθηκε στο Τελ Αβίβ και μαθήτευσε σε αγροτικά και εργατικά σχολεία. Το 1941 εντάχθηκε στην Παλμάχ, το μάχιμο κομμάτι της εβραϊκής αντίστασης στην Παλαιστίνη. Το 1946 έλαβε μέρος σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το 1947 εστάλη στην Ευρώπη, όπου ασχολήθηκε με τα εβραϊκά κινήματα νέων και τους επιζώντες που ζούσαν σε στρατόπεδα εκτοπισμένων, ενόψει της μετανάστευσής τους στην Παλαιστίνη. Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας πολέμησε στην περιοχή του Νεγκέβ.

Έγραψε πολλές συλλογές ποιημάτων που τα τελευταία χρόνια συγκεντρώθηκαν σε τρεις ογκώδεις τόμους. Το 1950 άρχισε να σπουδάζει εβραϊκή λογοτεχνία, φιλοσοφία και γαλλικό πολιτισμό στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και το 1953 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Σορβόννη.

Ο Γκούρι δημοσίευσε 12 βιβλία ποίησης, 10 πεζογραφήματα, δημοσιογραφικά άρθρα και μαρτυρίες, μεταφράσεις γαλλικής ποίησης και θεατρικά έργα. Το 2007 δώρισε το αρχείο του στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ. Για την συλλογή ποιημάτων του Εβάλ (2009) που θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα του ο καθηγητής και κριτικός Νισίμ Καλντερόν είπε πως «ο Χάιμ Γκούρι έγραψε ένα βιβλίο ποιημάτων αιχμηρό και αξέχαστο».

Το έργο του Χάιμ Γκούρι, που εκτείνεται σε δεκάδες χρόνια, αποτελεί έναν σημαντικό κρίκο στην μεγάλη παράδοση της σύγχρονης εβραϊκής λογοτεχνίας και πραγματεύεται μια ποικιλία θεμάτων, όπως η αγάπη, ο πόλεμος, ο χρόνος, τα γηρατειά. Κάποια ποιήματα είναι προσωπικά, άλλα έχουν κοινωνικό και εθνικό χαρακτήρα.

Ένα από τα προσφιλή του θέματα είναι η συντροφικότητα, κυρίως στα χρόνια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Στα ποιήματα αυτά αναφέρεται στους συντρόφους του που έπεσαν στη μάχη, και είναι κυρίως συγκεντρωμένα στην πρώτη του συλλογή Νέοι της φωτιάς (1949).

Το έργο του δείχνει ότι ο Γκούρι κατείχε πλήρως «την ζοφερή συνείδηση των εσωτερικών λειτουργιών του κόσμου».

ΜΠΑΜΠ ΕΛ ΓΟΥΑΝΤ

Από εδώ περνώ, δίπλα στον βράχο στέκομαι.
Μαύρος ασφαλτόδρομος, πέτρες και ράχες.
Το σούρουπο αργά σκουραίνει, θαλασσινό αεράκι πνέει.
Πέρα από το Μπέιτ Μαχσίρ το πρώτο άστρο λάμπει.

Μπαμπ ελ Γουάντ,
Θυμήσου για πάντα τα ονόματά μας,
καραβάνια διέσπασαν τον δρόμο προς την πόλη.
στις άκρες του δρόμου είναι πεσμένοι οι νεκροί μας.
Ο σιδερένιος σκελετός είναι βουβός, σαν τον σύντροφό μου.

Εδώ στον ήλιο ψήνονταν η πίσσα και το μολύβι.
Εδώ οι νύχτες περάσαν με φωτιά και μαχαίρια.
Εδώ πλάι πλάι κατοικούν η θλίψη και η δόξα,
ένα καμένο θωρακισμένο και ονόματα αγνώστων αντρών.

Και από εδώ περνώ αθόρυβα αθόρυβα
Και τους θυμάμαι έναν έναν, όλους.
Εδώ πολεμήσαμε μαζί σε γκρεμούς και πετρώδη εδάφη.
εδώ σαν οικογένεια, δεμένοι μεταξύ μας.

Η άνοιξη θα έρθει, τα κυκλάμινα θα ανθίσουν,
οι ανεμώνες θα κοκκινίσουν την κορφή και την πλαγιά του λόφου.
Όποιος περπατήσει εδώ, στον δρόμο που εμείς πήραμε
ποτέ μη μας ξεχάσει, εμάς Μπαμπ ελ Γουάντ.

Το ποίημα αυτό δημοσιεύθηκε το 1949, τις μέρες των μαχών, σε συλλογή που περιείχε ποιήματα για τον πόλεμο. Αναφέρεται στην μάχη για την Ιερουσαλήμ, και έφερε τον τίτλο «Ναός στους μαχητές του Μπαμπ ελ Γουάντ» ‒ δηλαδή ο ποιητής προτίμησε να χρησιμοποιήσει την αραβική ονομασία της βιβλικής Πύλης της Φάραγγος. Το ποίημα εστιάζεται στην αξία της διατήρησης της μνήμης των συντρόφων που έπεσαν στις μάχες της Ιερουσαλήμ. Μελοποιήθηκε και τραγουδήθηκε από πολλούς ερμηνευτές.

ΤΙ ΑΚΟΜΑ

Τι ακόμα μπορείς να πεις και δεν το είπες, από το ξεκίνημά σου, με τέτοια κούραση.
Οι περισσότεροι λογαριασμοί ακόμα δεν κλείσαν.
Υπάρχει κάτι που προέρχεται από την εμμονή να μην παραιτηθείς, σ’ αυτή τη συνέχεια.
Δεν θα γίνεις άλλος.
Δεν υπάρχει ευκαιρία ανακούφισης, ανάμεσα στις ανατολές και τις δύσεις.
Είσαι σαν τη θάλασσα που πάντα ανανεώνεται, όπως λένε,
που συσσωρεύει με τη γαλήνη της τη θύελλα που όπου να ’ναι έρχεται,
να δοκιμάσει σκληρά τις ακτές,
με την παράφορη μανία της, σβήνει σύνορα, από πάντα.

Όλα αρχίζουν με ομορφιά και φόβο.
Και οι αγάπες εκείνες σε σένα επιστρέφουν, κρατιούνται στο χτες σου.
Κάποιες ζητούν να διορθώσουν λάθος ασυγχώρητο.
Παρά τον χρόνο που πέρασε, θα σου ζητήσουν να επιστρέψεις και να γίνεις αυτό που δεν ήσουν.

Είσαι απίστευτη, μνήμη, που αρνείσαι να σβήσεις μέχρι να έρθει η ώρα σου,
ένα ακόμα άνοιγμα ελπίδας αντάξιάς σου, όπως εμπνέεις,
από τη βιογραφία σου.
Κάτι αξιολύπητο υπάρχει στους πολέμους σου, στο περπάτημα που σε προστάζει να προχωράς,
να απομακρυνθείς από την ησυχία που σου ήταν πάντα μισητή.

Θα συνεχίσεις να κινείσαι σαν κι άλλο, να κινείσαι σαν παραπάνω, σε δρόμο πολύ μακρύ.
Κοιτάς στον καθρέφτη, δύσκολα αναγνωρίζεις τη μορφή σου.
Ξεχνάς ακόμα κι ονόματα που συνεχίζουν να σε θυμούνται.
Σε παρηγορούν ότι δεν υπάρχει λύση, ότι είναι γνωστό φαινόμενο στην ηλικία σου.

Για την ώρα, κάπως, υπάρχεις ακόμα.
Άκουσες αυτούς που λένε ότι ο άνθρωπος ξέρει ακόμα για την γνώση του
αυτό που ξέρει ο αφρός του κύματος για τον βυθό της θάλασσας.
(2015)