«Είναι μια πολιτική δολοφονία που προστίθεται σε μια μακρά αλυσίδα δολοφονιών που προηγήθηκαν. Αποτελεί σκληρό πλήγμα για τη Νέα Δημοκρατία και αποτελεί δεινή δοκιμασία για εμένα και την οικογένειά μου. Πρέπει όμως αυτή την ώρα της μεγάλης δοκιμασίας να σταθούμε όλοι μας όρθιοι. Να προστατεύσουμε τη Δημοκρατία και τους θεσμούς της. Σε ό,τι με αφορά, εγώ μια ευχή έχω να εκφράσω. Να είναι το αίμα του Παύλου Μπακογιάννη το τελευταίο αίμα που χύνεται άδικα σε αυτόν τον τόπο.»

Το πρωινό της 26 Σεπτεμβρίου 1989 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σηκώθηκε από το έδρανό του στη Βουλή και με μια σύντομη ομιλία άφησε το στίγμα του ανεξίτηλο στην κοινοβουλευτική μας ιστορία.

Λίγες ώρες μετά τη δολοφονία του γαμπρού του, πατέρα των εγγονιών του και σημαντικότερου πολιτικού συνεργάτη του, με την παραληρηματική οξύτητα και το μίσος ανάμεσα στις πολιτικές παρατάξεις να έχουν κορυφωθεί, επέλεξε να υπηρετήσει τη δημοκρατία, τη συμφιλίωση, την καταλλαγή.

Το έκανε αυτό αυθόρμητα, αυτονόητα, χωρίς πολιτικούς υπολογισμούς και με ένα γνήσιο και βαθύ συναίσθημα, που ανταποκρινόταν στην εμπειρία της γενιάς του, της τελευταίας γενιάς που είχε ζήσει στην Ελλάδα την φρίκη του πολέμου και του εμφύλιου διχασμού.

Τα 47 εκείνα δευτερόλεπτα είναι, χωρίς αμφιβολία, η σημαντικότερη ώρα του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, αν το μέτρο είναι το ήθος, η νηφαλιότητα, η σωφροσύνη ‒ η ευθύνη του ηγέτη. Είναι ταυτόχρονα και η κορυφαία κοινοβουλευτική στιγμή της Μεταπολίτευσης. Η μεγάλη κατάκτηση της Ελλάδας μετά το 1974, η ομαλή λειτουργία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, αντιμετώπιζε την ημέρα εκείνη τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Με την Ελλάδα διαιρεμένη, μετά τη δολοφονία αρκούσε μια σπίθα για να προκαλέσει ανεξέλεγκτη κοινωνική αναταραχή, ακόμη και την έκρηξη του εμφύλιου διχασμού. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης πρόσφερε στη χώρα, την κρίσιμη εκείνη ώρα, αντί για σπίθα, τον καθαρό σαν βρόχινο νερό στις Μαδάρες και πραγματικά γενναίο λόγο της συμφιλίωσης.

Η Athens Review of Books θα δημοσιεύσει σε επόμενο τεύχος της, με την προετοιμασία που αρμόζει, και με τη συνεργασία των κατάλληλων προς τούτο επιστημόνων, ένα κριτικό αφιέρωμα στο έργο του. Ως συμβολή σε ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο της πολιτικής ιστορίας το οποίο δεν έχει ακόμη γραφτεί. Η σε πολλά ζητήματα γνησίως εκσυγχρονιστική κυβέρνηση της περιόδου 1990-1993 αποτελεί μια «λευκή τρύπα» στη δημόσια συζήτηση αλλά και στην επιστημονική βιβλιογραφία. Κι ό,τι έχει γραφτεί, με λίγες εξαιρέσεις, είναι λειψό και μονομερές· έχει τη σφραγίδα του λαϊκισμού και της δημαγωγίας που τελικά κατέστρεψαν τη χώρα.