«Καυτό» σεξ και νέα κορίτσια

ΑRΒ – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Nancy Jo Sales, American Girls: Social Media and the Secret Lives of Teenagers [Κορίτσια της Αμερικής: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι μυστικές ζωές των εφήβων], Knopf, σελ.404 Peggy Orenstein, Girls and Sex: Navigating the Complicated New Landscape [Κορίτσια και σεξ: Εξερευνώντας το σύνθετο νέο τοπίο], Harper, σελ. 301 Σύμφωνα με κάποια στοιχεία και δείκτες, οι νεαρές κοπέλες στην Αμερική του εικοστού πρώτου αιώνα ζουν μια ωραία ζωή. Οι εφηβικές εγκυμοσύνες μειώνονται σταθερά από τη δεκαετία του ’90. Το ποσοστό των κοριτσιών που ολοκληρώνει τις σπουδές του είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο των αγοριών σε κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα. Η σύγχρονη κουλτούρα αναδεικνύει γυναικείες φιγούρες σε παραδείγματα προς μίμηση και εξυμνεί τις νεαρές που «βγαίνουν μπροστά» και «διοικούν τον κόσμο». Δύο νέα βιβλία όμως έρχονται να το ανατρέψουν αυτό, καταλήγοντας στη θλιβερή διαπίστωση ότι η εικόνα που προκύπτει από τις επίσημες ενδείξεις προόδου είναι υπέρμετρα αισιόδοξη. Το American Girls (Κορίτσια της Αμερικής) είναι αποτέλεσμα μιας μελέτης της αρθρογράφου του Vanity Fair, Νάνσι Τζο Σέιλς, η οποία βασίστηκε σε συνομιλίες της με περισσότερα από διακόσια νεαρά κορίτσια. Η Σέιλς υποστηρίζει εκεί ότι η σημαντικότερη επιρροή στη ζωή των νεαρών γυναικών είναι η χονδροειδής, σεξιστική και «υπερσεξουαλική» κουλτούρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι νεαρές Αμερικανίδες, γράφει, δείχνουν να είναι από «τα πιο προνομιούχα και επιτυχημένα κορίτσια στον κόσμο», όμως λόγω των πολλών ωρών που περνούν καθημερινά σε μια διαδικτυακή κουλτούρα που τις αντιμετωπίζει ως σεξουαλικά αντικείμενα –και τις μαθαίνει να αντιμετωπίζουν και οι ίδιες τον εαυτό τους με αυτόν τον τρόπο– είναι εντέλει λιγότερο «δυναμικές και χειραφετημένες» στην προσωπική τους ζωή απ’ ό,τι ήταν οι μητέρες τους πριν από τριάντα χρόνια. Οι νεαρές χρήστριες των μέσων κοινωνικών δικτύωσης, διατείνεται η Σέιλς, δέχονται «σε ημερήσια και ενίοτε ωριαία βάση» έναν βομβαρδισμό από μισογυνικά αστεία, πορνογραφικές εικόνες και ταπεινωτικά σχόλια, που είναι «προσβλητικά και ενδεχομένως επιζήμια για την ψυχική τους ισορροπία και την αίσθηση αυτοεκτίμησής τους». Πέρα από τη συνεχόμενη σεξουαλική παρενόχληση σε αυτό το πρώτο επίπεδο, πολλά κορίτσια υφίστανται ακόμα πιο επιθετικές μορφές σεξουαλικών πειραγμάτων και εξαναγκασμού: η ελκυστικότητά τους αξιολογείται με αγοραίο τρόπο σε ιστοτόπους του τύπου «hot or not» [«σέξι ή όχι»], λαμβάνουν στα τηλέφωνά τους χωρίς τη θέλησή τους «dick pics» [φωτογραφίες από πέη], δέχονται πιέσεις ή εκβιασμούς για να φωτογραφηθούν γυμνές. (Μια ομάδα δεκατριάχρονων στη Φλόριντα εξηγεί στην Σέιλς ότι οι κοπέλες που δέχονται να βγάλουν «nudes», δηλαδή γυμνές φωτογραφίες, κινδυνεύουν να τις δουν αναρτημένες σε ερασιτεχνικές πορνογραφικές ιστοσελίδες, ή αλλιώς «slut pages» [«σελίδες με τσούλες»], ενώ εκείνες που αρνούνται τιμωρούνται με το να χαρακτηρίζονται «prudes» [«ξενέρωτες»] ή με το να διασπείρονται σεξουαλικές φήμες για το άτομό τους. Λάιζα Γιάσκαβετζ, Πορτοκαλί σιγουριά, 2010, ιδιωτική συλλογή. Ο στυγνός τρόπος με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντιμετωπίζουν τη σεξουαλικότητα των κοριτσιών –το ότι ανάγουν τη σεξουαλική ελκυστικότητα σε υπέρτατη αξία– αποτελεί συχνά για τις γυναίκες πηγή άγχους ως προς τη φυσική τους εμφάνιση, κάτι που τις στρέφει προς την «αυτο-αντικειμενοποίηση», όπως υποστηρίζει η Σέιλς. Όλα τα κορίτσια με τα οποία μίλησε της είπαν ακριβώς το ίδιο πράγμα, ότι δηλαδή σε ιστοτόπους όπως το Instagram και το Facebook, το πόσο δημοφιλής είναι μια κοπέλα (κάτι που ποσοτικοποιείται με βάση τον αριθμό των «like» που παίρνουν οι φωτογραφίες της) εξαρτάται από το αν αυτή θεωρείται σέξι. «Πρέπει να έχεις τέλειο σώμα και μεγάλα οπίσθια», παρατηρεί σοβαρά μια δεκαπεντάχρονη από το Μπρονξ. «Ένα κορίτσι πρέπει να είναι ακριβώς έτσι αν θέλει να το προσέξουν τα αγόρια». Οι κοπέλες που περνούν πολύ χρόνο σε αυτή την ανταγωνιστική ατμόσφαιρα καλλιστείων δεν χρειάζεται να υποστούν πιέσεις για να προσφέρουν τον εαυτό τους ως αυνανιστική φαντασίωση, υποστηρίζει η Σέιλς. Παίρνοντας παράδειγμα από διασημότητες όπως η Κιμ Καρντάσιαν –η Σέιλς θεωρεί ότι ο μεγάλος αριθμός των ατόμων που την ακολουθούν στο Instagram αποτυπώνει ακριβώς τις έκπτωτες αξίες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης– αναρτούν «tit picks» [φωτογραφίες από γυμνά στήθη], «butt pics» [φωτογραφίες οπισθίων] και ένα πλήθος άλλων «selfies» [αυτοφωτογραφίες] μαλακού πορνό, ως μέσο εξασφάλισης της μέγιστης ανδρικής προσοχής και αποδοχής. «Σας διαβεβαιώνω», λέει στη Σέιλς μια δεκαεπτάχρονη από το Νιου Τζέρζι, ότι κάθε κορίτσι θα ήθελε να έχει τριακόσια «like» στις φωτογραφίες του. Γιατί αυτό σημαίνει ότι είναι το κορίτσι που όλοι θέλουν να πηδήξουν. Και βέβαια όλες θέλουν να είναι το κορίτσι που όλοι θέλουν να πηδήξουν. Κάθε κορίτσι που δεν είναι έτσι, νιώθει να μισεί τον εαυτό του... Το να είσαι σέξι σού δίνει δύναμη... Το να είσαι σέξι σού εξασφαλίζει τα πάντα. Η «δύναμη» που δίνει στη γυναίκα η σεξουαλικότητά της είναι ένα ζήτημα που θίγει συχνά στο βιβλίο της η Σέιλς. Ένας μεγάλος αριθμός από τα κορίτσια με τα οποία έχει μιλήσει, αρνείται κατηγορηματικά την ιδέα ότι υφίστανται καταπίεση ή μετατρέπονται σε αντικείμενα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αντίθετα, της λένε, είναι υπερήφανες να θεωρούνται καυτά «hos» [«πουτανάκια»] και η έντονα σεξουαλική εικόνα που προβάλλουν οι ίδιες για τον εαυτό τους αποτελεί ελεύθερη έκφραση της «σωματικής αυτοπεποίθησής» τους. Η Σέιλς, όπως είναι φυσικό, δεν πείθεται ιδιαίτερα από αυτούς τους ισχυρισμούς. Όπως υποστηρίζει, το ότι στις μέρες μας το να είσαι «το κορίτσι που όλοι θέλουν να πηδήξουν» αντιμετωπίζεται ως ένδειξη τόλμης και ανεξαρτησίας δίνει ένα μέτρο τού πώς η παλιά επιτυχημένη συνταγή της γυναικείας σεξουαλικής εκμετάλλευσης έχει πουληθεί στις σύγχρονες έφηβες ως δική τους «σεξουαλικά ελεύθερη» επιλογή. Η Πέγκι Όρενστιν, συγγραφέας του Girls and Sex (Κορίτσια και σεξ), εκφράζει παρόμοιες επιφυλάξεις ως προς το αν η ιδιότητα του να είναι μια γυναίκα σέξι, ή αλλιώς «καυτή», βοηθά τη χειραφέτησή της. Όπως γράφει, «ενώ οι προηγούμενες γενιές τεχνολογικά εγγράμματων γυναικών ένιωθαν ότι πρέπει να εναντιωθούν στη μετατροπή τους σε αντικείμενα, οι σημερινές γυναίκες την αντιμετωπίζουν συχνά ως προσωπική επιλογή, ως οικειοθελή έκφραση της σεξουαλικότητας παρά ως επιβολή της». Η έρευνά της ως προς τη σεξουαλική ζωή των έφηβων κοριτσιών βρίσκει πλήθος στοιχείων που ενισχύουν την άποψη ότι η αυτοπεποίθηση και η δύναμη που προσφέρει η «εμπορευματοποιημένη, μονοδιάστατη, διαρκώς αναπαραγόμενη και, για να είμαστε ειλικρινείς, ανέμπνευστη έννοια του αισθησιασμού» είναι σε μεγάλο βαθμό απατηλές. Οι κοπέλες αυτής της γενιάς, υποστηρίζει, έχουν εκπαιδευτεί από μια «πορνογραφικά κορεσμένη, εμπορευματοποιημένη και επικεντρωμένη στην εικόνα» κουλτούρα «να τοποθετούν όλη την αξία στο σώμα τους και να το βλέπουν ως ένα σύνολο μελών που εξυπηρετεί την ευχαρίστηση των άλλων, να ασχολούνται διαρκώς με την εμφάνισή τους και να λειτουργούν διεκπεραιωτικά αντί να βιώνουν τον αισθησιασμό». Ως αποτέλεσμα, λαχταρούν να είναι επιθυμητές, όμως σε μεγάλο βαθμό δεν έχουν ιδέα ποιες είναι οι δικές τους επιθυμίες ή πώς να τις ικανοποιήσουν· κάνουν τα πάντα και φτάνουν στα άκρα προκειμένου να προσελκύσουν το ανδρικό σεξουαλικό ενδιαφέρον, όμως αντιμετωπίζουν το ίδιο το σεξ ως κοινωνική τελετουργία, ένα καθήκον, έναν τρόπο να εξευμενίζουν τους άντρες, παρά ως πηγή ευχαρίστησης. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η Όρενστιν δεν ενδιαφέρεται για το πόσο σεξ κάνουν οι νεαρές. (Δεν υπάρχει, σημειώνει, κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι ο αριθμός των σεξουαλικών επαφών στους νέους έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες.[1]) Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται κυρίως στην ποιότητα των σεξουαλικών εμπειριών των νεαρών γυναικών. «Το σώμα ως προϊόν ... δεν είναι το ίδιο με το σώμα ως υποκείμενο», παρατηρεί αυστηρά. Ούτε το να μαθαίνεις να είσαι σεξουαλικά επιθυμητή είναι το ίδιο με το να ανακαλύπτεις τις δικές σου επιθυμίες: εκείνα που θέλεις, εκείνα που έχεις ανάγκη, το πώς μπορείς να νιώσεις χαρά, πάθος, τρυφερότητα, ηδονή... Ο σύγχρονος πολιτισμός μας ξεχειλίζει από γυναικεία σωματικά μέλη, ρούχα και στάσεις σώματος που δείχνουν να εκφράζουν σεξουαλική αυτοπεποίθηση. Όμως τι νόημα έχει να είσαι «υπερήφανος» για την εμφάνιση του σώματός σου αν δεν χαίρεσαι τις σωματικές σου αντιδράσεις; Η Όρενστιν μίλησε για το βιβλίο της με περισσότερες από εβδομήντα κοπέλες, όλες τυπικές περιπτώσεις ατόμων που είχαν «επωφεληθεί στο έπακρο από την οικονομική και πολιτική πρόοδο των γυναικών». Όλες προετοιμάζονταν για σπουδές στο κολέγιο ή φοιτούσαν ήδη εκεί, και σχεδόν όλες της φάνηκαν «έξυπνες, δυναμικές, φιλόδοξες» μαθήτριες και φοιτήτριες. Και όμως, το σεξουαλικό παρελθόν τους, αναφέρει, χαρακτηριζόταν λιγότερο από χαρά, ηδονή ή έστω υποτυπώδη ικανοποίηση και περισσότερο από δυσανασχέτηση, εξαναγκασμό και χρόνια έλλειψη «αυτοαποτελεσματικότητας». Οι μισές από αυτές είχαν κάποιο βίωμα μέσα από «ένα φάσμα εμπειριών που εκτείνεται από τον εξαναγκασμό έως τον βιασμό». Και πολλά από όσα περιέγραφαν, ακόμα και για τις συναινετικές σεξουαλικές τους εμπειρίες, ήταν «επώδυνο να τα ακούς». Παρ’ όλο που πολλές από αυτές είχαν ενεργή σεξουαλική ζωή και δήλωναν ότι έβρισκαν το σεξ «καταπληκτικό», λίγες είχαν φτάσει σε οργασμό με κάποιον σύντροφο. (Οι περισσότερες τον είχαν προσποιηθεί.) Και παρ’ όλο που η πλειονότητά τους αντιμετώπιζε το στοματικό σεξ ως υποχρεωτικό στοιχείο των πιο εφήμερων σεξουαλικών συνευρέσεων, σπάνια δέχονταν ή περίμεναν να δεχθούν οι ίδιες στοματικό σεξ από έναν σύντροφο. (Αρκετές απέρριπταν την ιδέα της αιδοιολειχίας ως κάτι για το οποίο ένιωθαν ντροπή και τις ανησυχούσε η ιδέα ότι ο κόλπος τους είναι «άσχημος, βρωμερός και καθόλου ελκυστικός». Λάιζα Γιάσκαβετζ, Ελίζαμπεθ (Σκοτεινό τοπίο), 1998, ιδιωτική συλλογή. Μέρος των δυσάρεστων σεξουαλικών εμπειριών των έφηβων κοριτσιών οφείλεται, κατά την Όρενστιν, στην «κουλτούρα του εύκολου σεξ», όπου το σεξ «αντί να πηγάζει από την τρυφερότητα ... προηγείται αυτής και συχνά την υποκαθιστά». (Το ποσοστό των γυναικών που φτάνει σε οργασμό σε μια τυχαία σεξουαλική συνεύρεση είναι πολύ μικρότερο, σημειώνει, από των γυναικών που βρίσκονται σε μόνιμη σχέση.) Ένας άλλος παράγοντας που συντελεί σε αυτό, υποστηρίζει, είναι ο ρόλος που παίζει σήμερα η πορνογραφία στον καθορισμό των προτύπων σεξουαλικής συμπεριφοράς των εφήβων. Ως παράδειγμα, αναφέρει το γεγονός ότι τα περισσότερα κορίτσια που απάντησαν στο ερωτηματολόγιό της ξύριζαν επιμελώς ή αποτρίχωναν με κερί τις «περιοχές μπικίνι» τους από την ηλικία των δεκατεσσάρων ετών. (Όπως ακριβώς ο Ράσκιν, του οποίου οι ιδέες για τη γυμνή γυναικεία μορφή λέγεται ότι προέρχονταν από τα κλασικά αγάλματα, τα σύγχρονα αγόρια που έχουν μεγαλώσει με πορνογραφία περιμένουν τα γεννητικά όργανα της γυναίκας να είναι άτριχα.) Σημειώνει επίσης ότι από τότε που το Ίντερνετ έφερε το σκληρό πορνό πολύ πιο κοντά στους έφηβους, το πρωκτικό σεξ αποτελεί, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, τυπικό στοιχείο του ετεροφυλοφιλικού ρεπερτορίου. (Το 1992, μόνο το 16% των γυναικών ηλικίας από δεκαοκτώ έως είκοσι τεσσάρων ετών είχε δοκιμάσει πρωκτικό σεξ· σήμερα, ο αριθμός έχει ανέβει στο 40%.) Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα κορίτσια αναφέρουν ότι βρίσκουν την πρωκτική διείσδυση δυσάρεστη ή επώδυνη, συχνά, υποστηρίζει η Όρενστιν, αισθάνονται υποχρεωμένα να παίξουν το παιχνίδι των αγοριών και να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις τους.) Σύμφωνα με μια μελέτη που αναφέρει, τα κορίτσια είναι τέσσερις φορές πιο πιθανό να συναινέσουν σε σεξ χωρίς να το επιθυμούν, απ’ ό,τι τα αγόρια.) Οι συχνότερες εξηγήσεις που έδωσαν γι’ αυτήν τη συμπεριφορά τους οι κοπέλες με τις οποίες μίλησε, ήταν αφενός ότι φοβούνταν μήπως τις θεωρήσουν «πολύ σφιγμένες» και αφετέρου ότι ήθελαν να αποφύγουν την «αμηχανία». Από την εμπειρία μας έχουμε μάθει να είμαστε επιφυλακτικοί όταν ακούμε μεσήλικες ανθρώπους να παραπονούνται για τα ήθη των νεοτέρων. Σε κάθε εποχή, οι γονείς δείχνουν να σοκάρονται από τη σεξουαλική συμπεριφορά των παιδιών τους (ανεξάρτητα από το πόσο αχαλίνωτη και άτακτη ήταν κάποτε η δική τους σεξουαλική ζωή ή παραμένει ακόμα). Τη δεκαετία του ’50 υπήρχαν κάποιοι που θεωρούσαν ότι το να «τα έχεις με κάποιον» ήταν προάγγελος ηθικής καταστροφής. Τα στοιχεία της Σέιλς και της Όρενστιν για τη ζωή των κοριτσιών στην Αμερική εντυπωσιάζουν αλλά συγχρόνως προκαλούν θλίψη. Ιδίως καθώς προέρχονται από δύο συγγραφείς που μόνο ως σεξουαλικά πουριτανές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. (Όπως μας διαβεβαιώνουν, δεν ανησυχούν για το γεγονός ότι οι έφηβοι είναι ενεργοί σεξουαλικά, αλλά μόνο για τους μεγάλους περιορισμούς που υφίσταται η έκφραση της γυναικείας σεξουαλικότητας· δεν είναι καν αντίθετες με το σεξ της μιας νύχτας, αυτό καθαυτό, όμως θέλουν με κάθε τρόπο να διασφαλίσουν ότι όταν συμβαίνει υπάρχει «αμοιβαιότητα, σεβασμός και συναίνεση, ανεξάρτητα από το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται η σεξουαλική συμπεριφορά», όπως λέει η Όρενστιν.) Ακόμα και έτσι όμως, κανένα από τα δύο βιβλία δεν αποφεύγει εντελώς τις υπερβολές, τις απλοποιήσεις, την απεικόνιση μιας κρίσης που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει – κάτι που συχνά συμβαίνει στα βιβλία αυτού του είδους. Και οι δύο συγγραφείς είναι κάπως άδικες στις συγκρίσεις τους ανάμεσα στην φρενήρη, χωρίς συναίσθημα, κοινωνική ζωή των σημερινών νεαρών γυναικών και τη δική τους γαλήνια νιότη. Η Σέιλς θυμάται τον εαυτό της στην τρίτη γυμνασίου να περπατά μαζί με τον φίλο της, από το σχολείο ως το σπίτι, για να διαβάσουν μαζί. «Το να είσαι μαζί δεν στόχευε αναγκαστικά στο σεξ. Αλλά στο να πλησιάσεις τον άλλον», γράφει. Η Όρενστιν παρατηρεί ότι οι εμπειρίες της στο κολέγιο δεν περιλάμβαναν μαραθώνιους κατανάλωσης αλκοόλ και εύκολο σεξ, αλλά το «να συζητώ όλη νύχτα με φίλους, να ακούω εναλλακτική μουσική, να βλέπω σινεφίλ ταινίες, να ανακαλύπτω τι μου αρέσει στη ζωή μου και να ερωτεύομαι». Το να ανατρέχεις στις ηλιόλουστες αναμνήσεις της ζωής πριν το iPhone για να τονίσεις πόσο θλιβερή είναι σήμερα η πραγματικότητα για τα σύγχρονα κορίτσια, δίνει λάθος εντυπώσεις. Σίγουρα, κάποιες μορφές σεξισμού εκδηλώνονται πιο έντονα –ή ίσως διαδίδονται πιο αποτελεσματικά– στην εποχή του Ίντερνετ, και τα κορίτσια σήμερα υφίστανται πιέσεις για να δείχνουν ότι είναι σεξουαλικά απελευθερωμένα σε πολύ μικρότερη ηλικία απ’ ό,τι στο παρελθόν. Όμως, ακόμα και στις μακρινές δεκαετίες του ’70 και του ’80, οι νεαρές κοπέλες βίωναν κι εκείνες κάποιες μορφές εκμετάλλευσης, κακοποίησης και μη ικανοποιητικού σεξ. Προσέξτε τι γράφει πολύ ψυχρά η φεμινίστρια συγγραφέας Έλεν Γουίλις για το πού βρισκόταν η σεξουαλική επανάσταση το 1973: Για τους άνδρες, το μεγαλύτερο πρόβλημα που προέκυπτε από την παραδοσιακή ηθική ήταν η δυσκολία της εξασφάλισης ερωτικών επαφών –σωματικών και ψυχικών– καθώς οι γυναίκες απείχαν αναγκαστικά... Το σεξ θεωρούνταν παράνομο αγαθό, και είτε μια σεξουαλική συναλλαγή περιλάμβανε χρήματα είτε όχι, η τιμή της σχεδόν πάντα περιλάμβανε μια μορφή υποκρισίας· ο «αξιοσέβαστος» άνδρας που συναναστρεφόταν πόρνες και συνέλεγε πορνογραφικό υλικό, το έφηβο αγόρι που αποπλανούσε «καλά κορίτσια» με ψεύτικες δηλώσεις αγάπης (ή προσπαθούσε απεγνωσμένα να τα αποπλανήσει)... Οι άνδρες συνήθιζαν πάντα να ορίζουν την σεξουαλική απελευθέρωση ως ελευθερία από αυτές τις συνθήκες μαύρης αγοράς: η απελευθερωμένη γυναίκα επιλέγει μόνη της να είναι διαθέσιμη· ο απελευθερωμένος άνδρας επιλέγει μόνος του να απορρίπτει την ψεύτικη αβροφροσύνη και την εξευγενισμένη έκφραση ρομαντισμού και να εκφράζει τις ερωτικές του φαντασιώσεις ανοιχτά και με ειλικρίνεια... Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι αυτή η διάσταση της σεξουαλικής ελευθερίας δεν ενθουσιάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες. Αν οι παλιές καλές ημέρες δεν ήταν ποτέ τόσο καλές όσο αφήνουν να εννοηθεί οι δύο συγγραφείς, αντίστοιχα οι σκοτεινές ημέρες της σύγχρονης εποχής δεν είναι τόσο αφόρητα απελπιστικές. Παρά την κακή επιρροή της πορνογραφίας, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της Μάιλι Σάιρους, τα σύγχρονα κορίτσια συνεχίζουν ακόμα να έχουν αθώα φλερτ στο γυμνάσιο· κάποια από αυτά παρακολουθούν ακόμα και σινεφίλ ταινίες στο κολέγιο. Οι δεκαπεντάχρονες μπορεί να αναζητούν στο Ίντερνετ πληροφορίες για το πώς γίνεται η πεολειχία, όμως αναρτούν στο Facebook τρομερές επιπλήξεις προς αγενή και ανάγωγα αγόρια και έχουν εκτενείς συζητήσεις στο Twitter για το κατά πόσο ή όχι η Κιμ Καρντάσιαν αποτελεί πράγματι καλό «παράδειγμα προς μίμηση». Τα κορίτσια χρησιμοποιούν «editing apps», ειδικές εφαρμογές που τους επιτρέπουν να λευκαίνουν τα δόντια τους στις «selfies», και έχουν άγχος για το μέγεθος του «πισινού» τους, όμως χαίρονται την κοινή δύναμη που αποκτούν μέσα από «κοριτσίστικες ομάδες» και παρακολουθούν συναυλίες της Νίκι Μινάι για να ακούν την ράπερ να διακηρύσσει με πάθος γιατί μια γυναίκα δεν πρέπει ποτέ να εξαρτάται οικονομικά από έναν άντρα. Η Σέιλς παρουσιάζει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μια ακατανίκητη και πανταχού παρούσα δύναμη στις ζωές των νεαρών γυναικών. Όλα τα κορίτσια στο βιβλίο της, ανεξάρτητα από το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρό τους ή τις συνθήκες της προσωπικής τους ζωής, παρουσιάζονται ως εξίσου υποδουλωμένα στα τηλέφωνα και τους υπολογιστές τους. Άλλες είναι βασίλισσες των μελισσών, άλλες είναι κηφήνες, όμως όλες είναι παγιδευμένες στην κυψέλη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Καμία από αυτές δεν φαίνεται να έχει κάποια πολιτιστική δραστηριότητα ή ενασχόληση πέρα από το πεδίο δράσης τους. (Μόνη εξαίρεση, μια νεαρή που δεν έχει smartphone – κι αυτό επειδή είναι άστεγη και περιπλανώμενη.) Θα μπορούσε βέβαια εδώ κάποιος να αναρωτηθεί αν τα παραπάνω αποτυπώνουν την απόλυτη κυριαρχία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή αντανακλούν το μάλλον στενό οπτικό πεδίο των προβληματισμών της Σέιλς. (Αν συγκεντρώνατε διακόσιες γυναίκες και τις ρωτούσατε με κάθε λεπτομέρεια για τα κατοικίδια ζώα τους, θα μπορούσατε ίσως να γράψετε ένα σοκαριστικό κείμενο που να εκθέτει τον υπερβολικά μεγάλο ρόλο που παίζουν τα κατοικίδια στις ζωές των κοριτσιών στην Αμερική.) Λάιζα Γιάσκαβετζ, Ο βράχος της δίαιτας, 1996, ιδιωτική συλλογή. Η Όρενστιν περιγράφει πολύ πιο ψύχραιμα και με περισσότερες αποχρώσεις τον τρόπο ζωής των σημερινών κοριτσιών, όμως δείχνει μια τάση να υποτιμά την ανομοιογένεια της εφηβικής κουλτούρας και την ποικιλότητα των τρόπων με τους οποίους τα κορίτσια συμμετέχουν σε αυτήν. Στην αρχή του βιβλίου σημειώνει ότι τα νοήματα των πολιτιστικών φαινομένων είναι σύνθετα. Οι «selfies» δεν δίνουν μόνο «δύναμη» ούτε μόνο «καταπιέζουν»· το να φοράς κοντή φούστα δεν αποτελεί αποκλειστικά «έκφραση σεξουαλικότητας» ούτε αποκλειστικά «εκμετάλλευσή της». Ακόμα καλύτερο, υποστηρίζει, είναι να μιλάμε γι’ αυτά τα ζητήματα με ένα λεξιλόγιο που περιλαμβάνει τους όρους «επίσης/και». Και όμως, εντέλει, αγνοεί τη συμβουλή αυτή και καταφεύγει σε υπεραπλουστευτικές δηλώσεις του τύπου «μπορεί να φαίνεται, όμως στην πραγματικότητα είναι». Έτσι, η Μπιγιονσέ μπορεί να εμφανίζεται ως ισχυρή προσωπικότητα που αποτελεί πηγή έμπνευσης, όμως στην πραγματικότητα «καταφέρνει να προβάλλει την εμπορευματοποιημένη σεξουαλικότητα ως επιλογή». Μπορεί τα κορίτσια να νομίζουν ότι έχουν δύναμη όταν δείχνουν «καυτά», όμως στην πράξη, «το να είσαι σέξι ή “καυτή” διαθλά την σεξουαλικότητα μέσα από ένα μηχανιστικό πρίσμα, ανεξάρτητα από το ποιος έχει “τον έλεγχο”». Η Όρενστιν πείθει περισσότερο τον αναγνώστη όταν μιλά για την παθητικότητα, τον «προβληματισμό για το πώς θα προσφέρουν ευχαρίστηση, και όχι για την ίδια την ευχαρίστηση», που εκφράζουν ως προς το σεξ οι κοπέλες που συμμετείχαν στην έρευνά της. Η τάση των νεαρών γυναικών να θέτουν σε προτεραιότητα την ανδρική ικανοποίηση έναντι της προσωπικής τους ικανοποίησης δεν είναι κάτι νέο, όμως η Όρενστιν έχει σίγουρα δίκιο να αγανακτεί για το πόσο λίγο έχουν αλλάξει τα πράγματα ως προς αυτή την κατεύθυνση τα τελευταία πενήντα χρόνια. Η πεποίθησή της ότι οι νέοι αυστηρότεροι ορισμοί που ισχύουν στις πανεπιστημιουπόλεις ως προς το πότε υπάρχει συναίνεση αποτελούν ένα βήμα προς την καθιέρωση «υγιών, συναινετικών, αμοιβαίων συνευρέσεων μεταξύ των νέων» είναι ίσως υπέρμετρα αισιόδοξη. Αν αφήσουμε στην άκρη το κατά πόσο είναι χρήσιμο ή δίκαιο να εφαρμόζεται ο σαφής κανόνας ότι «ναι σημαίνει ναι» σε σεξουαλικές καταστάσεις που, όπως παραδέχεται η ίδια, τείνουν να είναι συγκεχυμένες και σύνθετες, τότε βλέπουμε ότι οι νέοι κώδικες των κολεγίων αποπνέουν μια γυναικεία αυτοπεποίθηση, μια επιθυμία να εναντιωθούν στην υπεροχή των σεξουαλικών επιθυμιών των ανδρών, στοιχεία όμως που πολλές από τις κοπέλες που μίλησαν με την Όρενστιν έχουν δείξει ότι δεν διαθέτουν. Είναι σίγουρα απαραίτητο να μαθαίνουν οι νεαροί να παρατηρούν προσεκτικά τις ενδείξεις για το αν εξασφαλίζουν συναίνεση ή όχι, και να αποθαρρύνονται «να βλέπουν τα όρια των κοριτσιών ως πρόκληση που πρέπει να ξεπεράσουν». Όμως, αν οι νεαρές κοπέλες τείνουν ακόμα να λένε «ναι» όταν εννοούν «όχι» –προτιμώντας να ανεχθούν το ανεπιθύμητο σεξ απ’ ό,τι να διακινδυνεύσουν να θεωρηθούν ξενέρωτες– τα νέα πρότυπα ως προς τη συναίνεση ίσως δεν έχουν μεγάλη αξία. Πολύ πιο ενδιαφέρουσες και πειστικές είναι οι προτάσεις της Όρενστιν για την αναθεώρηση της αμερικανικής προσέγγισης στη σεξουαλική εκπαίδευση. Στη θέση των αποτυχημένων προγραμμάτων που συστήνουν «μόνο αποχή» (τα οποία έχουν απορροφήσει 1,7 δισ. δολάρια από κυβερνητικούς πόρους κατά τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια) προτείνει να προσφέρονται μαθήματα που μιλούν ανοιχτά για όλες τις πλευρές της εφηβικής σεξουαλικότητας, ανάμεσα στις οποίες και η γυναικεία ηδονή. (Ακόμη και τα πιο καλά σχεδιασμένα προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης που προσφέρονται στα γυμνάσια δεν αναφέρουν καν την ύπαρξη της κλειτορίδας, παρατηρεί.) Πέρα από τις ανοιχτές συζητήσεις για «τον αυνανισμό, το στοματικό σεξ, την ομοφυλοφιλία και τον οργασμό», το νέο πρόγραμμα σεξουαλικής εκπαίδευσης θα πρόσφερε επίσης στα κορίτσια την απαραίτητη καθοδήγηση στο να παίρνουν αποφάσεις και «να υποστηρίζουν τον εαυτό τους» στις σεξουαλικές συνευρέσεις. Το ότι πρέπει να ενθαρρύνουμε τα κορίτσια να υψώνουν τη φωνή τους –να ζητούν αυτό που θέλουν και να αρνούνται αυτό που δεν θέλουν– δείχνει ιδιαίτερα λογικό. Η «εκπαίδευση των γυναικών στη διεκδικητική συμπεριφορά» έχει βγει εκτός μόδας τα τελευταία χρόνια, και ο σύγχρονος δημόσιος διάλογος γύρω από τις νεαρές κοπέλες και το σεξ έχει περισσότερο ενισχύσει την εικόνα ότι οι γυναίκες είναι ευάλωτες και θύματα, παρά την έχει ανατρέψει. Αν κάτι θα ωφελούσε τελικά, θα ήταν να προσθέταμε και πάλι στη σύγχρονη νοοτροπία μας λίγη από την εριστικότητα της παλιάς φεμινιστικής σχολής. © THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS — Μετάφραση: Αναστασία Μωράκη [1] Η Online College Social Life Survey (Διαδικτυακή Έρευνα της Κοινωνικής Ζωής στο Κολέγιο) πραγματοποιήθηκε το 2010 και βρήκε ότι 20% των φοιτητών κολεγίων «φασώνονται» με κάποιον –δηλαδή εμπλέκονται σε κάποιου είδους σεξουαλική δραστηριότητα με έναν σύντροφο– δέκα φορές ή περισσότερο έως το τελευταίο έτος των σπουδών τους· 40% «πηγαίνουν» με κάποιον τρεις φορές ή λιγότερο· και μόνο ένα τρίτο των παραπάνω περιπτώσεων περιλαμβάνουν συνουσία. Μια άλλη μελέτη του 2013, που δημοσιεύθηκε μέσα στη χρονιά που μας πέρασε, από το Centers for Disease Control (Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων), βρήκε ότι ο αριθμός των φοιτητών αμερικανικών γυμνασίων που ανέφεραν ότι είχαν σεξουαλική επαφή έχει στην πράξη μειωθεί κατά την τελευταία δεκαετία από το 47% στο 41%.

«Καυτό» σεξ και νέα κορίτσια

Σύνδεση