Μια νέα Ουκρανία γεννήθηκε πριν έναν χρόνο στο Μαϊντάν. Και σήμερα, το πνεύμα που ενέπνευσε τα εκατομμύρια των Ουκρανών να συγκεντρωθούν στο Μαϊντάν είναι πιο ισχυρό από ποτέ. Η νέα Ουκρανία επιδιώκει να γίνει το ακριβώς αντίθετο από την παλιά που ήταν εξαχρειωμένη και μαστιζόταν από τη διαφθορά.
Η μεταμόρφωση αποτέλεσε ένα σπάνιο πείραμα για τη συμμετοχική δημοκρατία. Ένα αξιοθαύμαστο και ευγενές τόλμημα ενός λαού που συσπειρώθηκε για να ανοίξει το έθνος του στον εκσυγχρονισμό, τη δημοκρατία και την Ευρώπη – και αυτό είναι μόνο η αρχή. Αυτό που καθιστά το πείραμα μοναδικό είναι ότι εκφράζεται όχι μόνο με αγώνες αλλά και με εποικοδομητικό έργο, όχι μόνο με αντιπαράθεση αλλά και με οικοδόμηση του έθνους.
Πολλοί από αυτούς που βρίσκονται στην κυβέρνηση και το κοινοβούλιο είναι εθελοντές, οι οποίοι εγκατέλειψαν τις καλά αμειβόμενες δουλειές τους για να υπηρετήσουν την πατρίδα τους. Η Νατάλια Γιαρέσκο, η νέα υπουργός Οικονομικών και πρώην τραπεζίτης επενδύσεων, σήμερα εργάζεται για μερικές εκατοντάδες δολάρια τον μήνα. Οι εθελοντές βοηθούν το ένα εκατομμύριο ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά, και εργάζονται ως σύμβουλοι υπουργών και τοπικών διοικήσεων.
Ωστόσο, η νέα Ουκρανία αντιμετωπίζει μια ισχυρή πρόκληση προερχόμενη από την παλιά χώρα. Η παλιά Ουκρανία είναι γερά αγκιστρωμένη στην κρατική γραφειοκρατία και την επιχειρηματική ολιγαρχία που συνεργάζονται χέρι-χέρι. Και, φυσικά, είναι αντιμέτωπη με τη δεδομένη εχθρότητα του Προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος θέλει πάση θυσία να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία.
Μειονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι η νέα Ουκρανία είναι ένα καλά κρυμμένο μυστικό, όχι μόνο για τον υπόλοιπο κόσμο αλλά και για την ουκρανική κοινή γνώμη. Ριζικές μεταρρυθμίσεις βρίσκονται σε εκκόλαψη, αλλά δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμη.
Είναι διδακτικό να συγκρίνουμε τη σημερινή Ουκρανία με τη Γεωργία του 2004. Όταν ο Μιχαήλ Σαακασβίλι ανέλαβε την εξουσία, αντικατέστησε άμεσα την μισητή τροχαία αστυνομία και απομάκρυνε τα οδοφράγματα που χρησιμοποιούνταν για την εκβιαστική απόσπαση χρημάτων από τους οδηγούς. Η κοινή γνώμη αναγνώρισε αμέσως ότι τα πράγματα είχαν αλλάξει προς το καλύτερο. Δυστυχώς, η Ουκρανία δεν έχει ακόμα να επιδείξει ένα παρόμοιο έργο. Το αστυνομικό σώμα του Κιέβου πρόκειται να αναδιαρθρωθεί, αλλά εάν χρειάζεστε δίπλωμα οδήγησης, θα πρέπει ακόμα να «λαδώσετε», όπως ακριβώς και κατά το παρελθόν.
Ο Σαακασβίλι υπήρξε ένας επαναστατικός ηγέτης, ο οποίος επιχείρησε να πατάξει τη διαφθορά, αλλά τελικά τη μετέτρεψε σε κρατικό μονοπώλιο. Αντίθετα, η συμμετοχική δημοκρατία στην Ουκρανία δεν βασίζεται σε έναν ηγέτη αλλά σε ένα σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. Οι δημοκρατίες κινούνται αργά, αλλά αυτό σε βάθος χρόνου μπορεί να αναδειχθεί σε πλεονέκτημα.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα υπάρξει βάθος χρόνου. Η Ουκρανία αυτή τη στιγμή βρίσκεται υπό την άμεση στρατιωτική και οικονομική επίθεση της Ρωσίας του Πούτιν. Η Ρωσία βρίσκεται σε οικονομική κρίση, αλλά ο Πούτιν δείχνει αποφασισμένος ότι μπορεί να καταστρέψει τη νέα Ουκρανία πριν καν αυτή εδραιωθεί πλήρως και πριν η οικονομική κρίση πλήξει τη δημοτικότητά του. Έτσι, κλιμακώνει τη στρατιωτική και οικονομική πίεση στην Ουκρανία. Το σαββατοκύριακο η Μαριούπολη δέχθηκε επίθεση, γεγονός που κατέρριψε το πρόσχημα ότι οι αυτονομιστές ενεργούν μόνοι τους.
Η Ουκρανία θα υπερασπιστεί τον εαυτό της στρατιωτικά, αλλά χρειάζεται επειγόντως οικονομική βοήθεια. Υπάρχει άμεση ανάγκη για 15 δισεκατομμύρια δολάρια. Όμως, για να εξασφαλιστεί η επιβίωση της Ουκρανίας και να ενθαρρυνθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις, οι δυτικές δυνάμεις πρέπει να προβούν σε μια πολιτική δέσμευση ότι θα διαθέσουν επιπλέον χρήματα, ανάλογα προς την έκταση της ρωσικής επίθεσης και την επιτυχία των μεταρρυθμίσεων στην Ουκρανία.
Οι ίδιοι οι μεταρρυθμιστές θέλουν να καταστούν άμεσα υπεύθυνοι για τις πραγματικές δαπάνες έτσι ώστε να αποφευχθούν οι διαρροές που αποτελούσαν χαρακτηριστικό της παλιάς Ουκρανίας. Θεσπίζουν εκτενή νομοθεσία, αλλά επιθυμούν επίσης να συνεχιστεί η άσκηση ελέγχου εκ μέρους του ΔΝΤ.
Δυστυχώς, οι δημοκρατίες κινούνται με βραδύτητα, και μια ένωση δημοκρατιών, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ακόμη πιο δυσκίνητη. Ο Πούτιν το εκμεταλλεύεται αυτό.
Πολλά εξαρτώνται από το τι θα συμβεί τις επόμενες ημέρες. Δεν διακυβεύεται μόνο το μέλλον της Ουκρανίας, αλλά και το μέλλον της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απώλεια της Ουκρανίας θα συνιστούσε μια τεράστια απώλεια για την Ευρώπη, αφού θα επέτρεπε στη Ρωσία να διαιρέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και να κυριαρχήσει πάνω της.
Αντίστροφα, εάν η Ευρώπη ανταποκριθεί στην επείγουσα κατάσταση και παράσχει την οικονομική βοήθεια που χρειάζεται η Ουκρανία, ο Πούτιν τελικά θα υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την επιθετικότητά του.
Αυτή τη στιγμή, ο Πούτιν είναι σε θέση να υποστηρίζει ότι όλα τα προβλήματα της ρωσικής οικονομίας οφείλονται στην εχθρότητα της Δύσης και η ρωσική κοινή γνώμη βρίσκει το επιχείρημά του πειστικό. Αντίθετα, εάν η Ουκρανία λάβει επαρκή οικονομική βοήθεια, η ευθύνη για τα οικονομικά προβλήματα της Ρωσίας θα βαρύνει ξεκάθαρα τον Πούτιν.
Τότε, η ρωσική κοινή γνώμη μπορεί να τον αναγκάσει να ακολουθήσει το παράδειγμα της νέας Ουκρανίας – και η Ευρώπη θα έχει πλέον να διαχειριστεί μια νέα Ρωσία, η οποία από μείζων στρατηγική απειλή θα έχει μετατραπεί σε δυνητικό στρατηγικό εταίρο. Αυτά είναι και τα διακυβεύματα.
Βλέπε και: Μια νέα πολιτική για τη σωτηρία της Ουκρανίας
Bernard-Henri Lévy. Φιλόσοφος και συγγραφέας, ανάμεσα σε άλλα, του βιβλίου Left in Dark Times: A Stand Against the New Barbarism (Η αριστερά σε σκοτεινούς καιρούς: μια θέση ενάντια στη νέα βαρβαρότητα).
George Soros. Επενδυτής, έχει ενεργή φιλανθρωπική δράση και είναι πρόεδρος του ιδρύματος Open Society Foundations.
