"Η Πείνα" - "Σονέτο του κρασιού"

Η πείνα Μήτρα αρχαία του φρικτού πολέμου και της αρπαγής το όνομά σου να σβηστεί από προσώπου γης. Στου ανοιχτού ορίζοντα έριξες την πορεία της ερήμου τις λόγχες, των σκανδιναβών τα πλοία. Μνημείο σου αποτελεί κείνος της Πείνας ο Πύργος* τ᾽ Ουγολίνου απ᾽ την Πίζα και του στίχου το ρίγος κάποια γεύση μας δίνει (ή την πρόγευση) μίας σκιάς εσχάτων ημερών, όψεις της αγωνίας. Για χατίρι σου ο λύκος απ᾽ το διάσελο δαγκάνει εσύ έσπρωξες το χέρι στην κλοπή του Γιάννη Αγιάννη. Μία απ᾽ τις εκδοχές σου είναι κι ο αμίλητος θεός που ακατάπαυστα τον κόσμο καταπίνει σιωπηλός: ο χρόνος. Ξέρω και άλλη μια θεά· είν᾽ η μορφή της σκελετωμένη απ᾽ την αγρύπνια· πείνα η τροφή της. Σε μια σοφίτα παράτησες με τα μάτια κλειστά τον Τσάττερτον** σε χειρόγραφα ανάμεσα πλαστά. Της προσευχής τον επιούσιο εναποθέτεις άρτο ανάμεσα στη γέννηση του ανθρώπου και το θάνατο. Εσύ, με το αργόσυρτο σπαθί σου ροκανίζεις γενιές και στο σταυρό τον λέοντα λογχίζεις. Μήτρα αρχαία του φρικτού πολέμου και της αρπαγής το όνομά σου να σβηστεί από προσώπου γης. * Του [δαντικού] στίχου το ρίγος: O κόμης Ugolino della Gherardesca (1220-1289), ήταν ιταλός ευγενής, πολιτικός και πλοίαρχος. Στην Πίζα είχαν ανέβει υπερβολικά οι τιμές, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί έλλειψη τροφίμων και να επακολουθήσουν λαϊκές κινητοποιήσεις. Σε μια από αυτές τις ταραχές, ο Ουγολίνo σκότωσε έναν ανιψιό του Αρχιεπισκόπου, στρέφοντας τον τελευταίο εναντίον του. Ο Αρχιεπίσκοπος τον κατηγόρησε για προδοσία και ξεσήκωσε τους πολίτες. Την 1η Ιουλίου 1288, καθώς έβγαιναν από κάποιο συμβούλιο, ο Ουγολίνο και οι οπαδοί του δέχθηκαν επίθεση από μια ομάδα ενόπλων και αναγκάστηκαν να οχυρωθούν στο Δημαρχείο. Όταν το Δημαρχείο πυρπολήθηκε, ο Ουγολίνο, μαζί με τους γιους του και τα εγγόνια του παραδόθηκαν και φυλακίστηκαν σ᾽ έναν πύργο. Ο Αρχιεπίσκοπος διέταξε να πεταχτούν τα κλειδιά του πύργου στον ποταμό Άρνο και οι κρατούμενοι να πεθάνουν από την πείνα. Ο θρύλος, μάλιστα, λέει ότι, κάποια στιγμή, έφαγε ο ένας τον άλλον. Το θέμα του Πύργου της Πείνας έγινε πολύ δημοφιλές στη ζωγραφική ιδίως δε στη λογοτεχνία και, κυρίως, στη Θεία Κωμωδία του Δάντη (Κόλαση, 33, στ. 75: «Η πείνα όμως μετά λυγάει τον πόνο») στον οποίο βασίστηκαν τόσο η «χονδροειδής σύνοψη» του Τσώσερ όσο και ο Σέλλεϋ, αλλά και σύγχρονοι ποιητές όπως ο Σέιμους Χήνυ, ο Τζοβάννι Πάσκολι κ.ά. Βεβαίως, πρέπει να δει κανείς το δοκίμιο του Μπόρχες «Το ψευδοπρόβλημα του Ουγολίνου» (Δοκίμια, τόμ. 2). ** Ο Thomas Chatterton (γεν. 1752) θεωρείται ο πρώτος βρετανός ρομαντικός ποιητής. Έφυγε από το Μπρίστολ για το Λονδίνο ελπίζοντας να γίνει πλούσιος και διάσημος. Έγινε γνωστός με μερικά ποιήματα που εμφάνισε ως έργο κάποιου ποιητή του μεσαίωνα, αλλά η απάτη δεν άργησε να αποκαλυφθεί. Απογοητευμένος από την αδιαφορία με την οποία τον αντιμετώπιζαν και το κοινό και οι κριτικοί, πέθανε (μάλλον αυτοκτόνησε) στις 24 Αυγούστου (ημέρα των γενεθλίων του Μπόρχες) 1770, μόλις δεκαεπτά ετών. Για τη ζωή του, μεταξύ άλλων, έχει γράψει ο Πήτερ Ακρόυντ το μυθιστόρημα Τσάττερτον: Ο θάνατος του ποιητή (μτφρ. Ρένα Χατχούτ, Καστανιώτης, 1994). *** Σονέτο του κρασιού Σε ποιον τόπο, ποιον αιώνα, σε ποια μέρη χλοερά από κάποια συναστρία σιωπηλά σχεδιασμένη (μιαν αυγή που σε κανένα μάρμαρο δεν είν᾽ γραμμένη) μια μοναδική ιδέα να γεννήθηκε: η χαρά; Το κρασί το ανακαλύψαν σε φθινόπωρα απαλά κατακόκκινο στου χρόνου το ποτάμι να κυλά και στη δύσβατη ζωή μας, με τη φλόγα, τη ροή του να προσφέρει ανατάσεις κι έξαψη η μουσική του. Στο ξενύχτι, ή το βράδυ μετ᾽ από δύσκολη μέρα τη διάθεση ανεβάζει ή την πίκρα στέλνει πέρα. Τον διθύραμβο τον νέο που κεντάω τόσην ώρα τον τραγούδησαν οι Πέρσες και οι Άραβες. Μα τώρα δίδαξέ με πώς να βλέπω την πορεία μου, εσύ, σα να ήταν κιόλας τέφρα μες στη μνήμη μου, κρασί. — Μετάφραση – σχόλια: Δημήτρης Καλοκύρης

"Η Πείνα" - "Σονέτο του κρασιού"

Σύνδεση