Κοιτάζοντας στο παρελθόν το μέλλον της Κίνας

Πρέπει να μελετήσουμε τη μακραίωνη ιστορία που σφυρηλάτησε το DNA της κινεζικής πολιτικής σκέψης και να την εντάξουμε στις συζητήσεις μας για την Κίνα σήμερα. Οι φοιτητές που ξεκίνησαν να μελετούν την Κίνα και την κινεζική γλώσσα τη δεκαετία του 1980 θα θυμούνται την ερώτηση που τους ετίθετο πιο συχνά: πώς θα είναι η Κίνα σε δύο δεκαετίες από τώρα; Στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ένας από τους παράγοντες που αποτέλεσαν κίνητρο για τη δημιουργία πανεπιστημιακών προγραμμάτων κινεζικών σπουδών ήταν η εκπαίδευση των φοιτητών που θα είναι σε θέση να μαντέψουν τη μελλοντική πορεία της Κίνας. Το ερώτημα τι θα γίνει η Κίνα ήταν μια προτεραιότητα για οποιονδήποτε είχε κατακτήσει μερικά κινεζικά ιδεογράμματα, είτε σπούδαζε κινεζική ιστορία, τέχνη, φιλοσοφία, φιλολογία, θρησκείες ή πολιτική επιστήμη. Περίπου τέσσερις δεκαετίες μετά, το ίδιο αυτό ερώτημα εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας σχεδόν σε κάθε συζήτηση στην οποία καλούνται να συμμετάσχουν οι μελετητές της Κίνας. Η απάντησή του, ωστόσο, παραμένει σήμερα εξίσου αόριστη όπως και τότε, αν και οι παρατηρητές της Κίνας έχουν σήμερα πρόσβαση σε περισσότερα αρχεία από ποτέ. Όπως παρατήρησε κάποτε ο Σάιμον Λέις (1935-2014), σε ένα δοκίμιο που περιλαμβάνεται στο βιβλίο Hall of Uselessness (Αίθουσα της Αχρηστίας)[1], αυτό που χρειάζεται πρωτίστως ένας επιτυχημένος σινολόγος δεν είναι τόσο η τεχνογνωσία για την Κίνα όσο η τεχνογνωσία στο να είναι ειδικός. Σε μια εποχή που οι πολιτικοί απαιτούν γρήγορες απαντήσεις ή προβλέψεις για την εσωτερική και γεωπολιτική μοίρα της Κίνας, είναι πλεονέκτημα να είναι κανείς ιστορικός της αρχαίας Κίνας. Μπορεί να έχει μια μακράς διαρκείας άποψη[2]. Όσο σημαντική είναι η ματιά προς τα εμπρός, τόσο σημαντική είναι και η αντίστροφη ματιά σε ορισμένες από τις θεμελιώδεις ιδέες που διαμόρφωσαν τις κινεζικές αντιλήψεις για την κοινωνία, την ηγεσία και την εξουσία, για δύο τουλάχιστον λόγους. Πρώτον, μας βοηθά να κατανοήσουμε την Κίνα με τους δικούς της όρους και, δεύτερον, μετριάζει τις εικασίες ότι οι σύγχρονες εξελίξεις στην Κίνα είναι είτε εντελώς νέες, είτε απροσδόκητες, είτε απρόβλεπτες, είτε ακόμη και ανεπιθύμητες. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι βασικές έννοιες της κινεζικής πολιτικής σκέψης διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας εποχής διχασμού, εσωτερικής βίας και διχόνοιας. Αυτή ήταν η λεγόμενη περίοδος των εμπόλεμων κρατών (από τον 6ο έως τον 3ο αιώνα π.Χ.), η κλασική εποχή κατά την οποία θεμελιώδεις στοχαστές της Κίνας, όπως ο Κομφούκιος[3], προσέφεραν ηθικές, πρακτικές και στρατηγικές συμβουλές σε φεουδάρχες που διαγκωνίζονταν για την εξουσία. Ο χάρτης της Κίνας ήταν ένα συνονθύλευμα αντιμαχόμενων κρατών, που ανταγωνίζονταν διαρκώς μεταξύ τους για στρατιωτική και οικονομική υπεροχή. Εκ των πραγμάτων, ολόκληρο το σχέδιο της αυτοκρατορίας, το οποίο ξεκίνησε από τον περίφημο και διαβόητο Πρώτο Αυτοκράτορα (το 221 π.Χ.) και θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι συνεχίζεται ακόμη και σήμερα με τη μία ή την άλλη μορφή, ήταν μια προσπάθεια υπέρβασης του εσωτερικού κοινωνικού και περιφερειακού κατακερματισμού. Στόχος του, να θέσει σε εφαρμογή μια γραφειοκρατική και στρατιωτική δομή που θα κρατούσε ενωμένη μια τεράστια και περιφερειακά ποικιλόμορφη αυτοκρατορία. Αυτό το ιδανικό περιγραφόταν με φράσεις όπως η «μεγάλη ειρήνη κάτω από τον ουρανό» ή «η μεγάλη ενότητα», μια κατάσταση που θα ίσχυε για όλους κάτω από τον ουρανό. Η έννοια της αρμονίας και της λεγόμενης αρμονικής κοινωνίας, που συχνά εξυμνείται στον δημόσιο διάλογο από τους Κινέζους πολιτικούς σήμερα[4], αντιπροσωπεύει μια φιλοδοξία της οποίας οι κανονιστικές ρίζες χρονολογούνται πάνω από δυόμισι χιλιετίες. Το βασικό δόγμα της πρώιμης κινεζικής πολιτικής σκέψης ήταν ότι η ενότητα και η ομόνοια πρέπει να είναι η προεπιλεγμένη τάξη της κοινωνίας. Οποιαδήποτε ρωγμή ή ράγισμα που θα μπορούσε να αμαυρώσει αυτό το πολιτικό ιδεώδες ερμηνευόταν ως κάτι δυσοίωνο που απαιτούσε παρέμβαση. Εκτός ίσως από ορισμένους Ταοϊστές, ελάχιστοι Κινέζοι στοχαστές της κλασικής εποχής θεωρούσαν την κοινωνική αρμονία ως αυθόρμητο ή φυσικό αποτέλεσμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς ή ως αποτέλεσμα της ελεύθερης επιλογής. Οι κανόνες που δημιουργούσαν την αρμονία έπρεπε να επιβληθούν από την κορυφή. Ιδανικά, αυτό ήταν το καθήκον υποδειγματικών ηγετών, των οποίων η ηθική δύναμη της πειθούς θα ενέπνεε τους άλλους να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους στην κοινωνία. Εναλλακτικά, ανατέθηκε στους απολυταρχικούς, οι οποίοι χρησιμοποίησαν ένα σύστημα επιβραβεύσεων και τιμωριών και ένα εκτεταμένο δίκτυο γραφειοκρατών για να επιβάλουν τη θέλησή τους. Η πρώτη παράδοση αντιπροσωπεύει εκείνη του Κομφούκιου (551-479 π.Χ.) και των οπαδών του· η δεύτερη, αυτήν του Σανγκ Γιανγκ, του Άρχοντα Τσανγκ (4ος αιώνας π.Χ.), ο οποίος, ελλείψει καλύτερου όρου, αναφέρεται συχνά ως η ιδρυτική μορφή της κινεζικής νομοκρατίας. Μεγάλο μέρος της πολιτικής ιστορίας της Κίνας και των ιστορικών απεικονίσεων της ηγεσίας της συνοδεύεται με υποσημειώσεις από την κομφουκιανή και τη νομοκρατική σκέψη. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα, αν και οι άνθρωποι μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικό λεξιλόγιο ή να μην τοποθετούν τις σύγχρονες ιδέες στο ιστορικό τους πλαίσιο. Επομένως, η αναζήτηση μιας έννοιας που μοιάζει με την ελευθερία στην κινεζική παράδοση, όσο επιπόλαια και αν είναι μια τέτοια αναζήτηση, απαιτεί να φιλτράρουμε μια τέτοια έννοια μέσα από μια παράδοση πολιτικής σκέψης που εμφανιζόταν ως κομφουκιανική στο εξωτερικό και νομοκρατική στο εσωτερικό, με διάφορες αποχρώσεις και συνδυασμούς στο ενδιάμεσο. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι οποιαδήποτε έννοια που προσεγγίζει την ατομική ελευθερία είναι δύσκολο να βρεθεί σε αυτά τα θεμελιώδη κείμενα της κινεζικής πολιτικής σκέψης[5]. Ο Κομφούκιος αντιλαμβανόταν τον ρόλο του ατόμου στην κοινωνία ως έναν ρόλο που χαρακτηρίζεται στην καλύτερη περίπτωση από περιορισμένη ελευθερία. Το άτομο δεν γίνεται αντιληπτό ως εγώ, αλλά ως ενσάρκωση διαφόρων κοινωνικών ρόλων, κυβερνήτης-υπήκοος, πατέρας-γιός, δάσκαλος-μαθητής, κύριος-υπηρέτης και ούτω καθεξής. Οι άνθρωποι πρέπει να εγκλιματιστούν στους ηθικούς κανόνες μέσω της εκπαίδευσης και της τελετουργίας. Εδώ η βασική προϋπόθεση είναι ότι ζούμε στον πληθυντικό αριθμό. Όχι μόνο ζούμε και δρούμε σε ομάδες με άλλους, αλλά μέσα σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, φοράμε επίσης πολλά κοστούμια. Το άτομο είναι ένα σύνολο πολλαπλών ρόλων και όχι ένα άτομο με μονοδιάστατη προσωπικότητα. Η χαρτογράφηση αυτής τη συνείδησης των ρόλων με τη βοήθεια των εθιμικών κανόνων, των κανόνων και των κανονισμών εξασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της συλλογικότητας. Μέσα στη μονάδα της οικογένειας, του νοικοκυριού και της ευρύτερης φατρίας οι άνθρωποι συνειδητοποιούν τις θεμελιώδεις ιεραρχίες που καθιστούν την κοινότητα λειτουργική. Αυτή η έννοια, γνωστή και ως οικογενειακή αφοσίωση, είναι επίσης μια πολιτική αρετή. Συνεπάγεται αφοσίωση στο κράτος και υποτακτικό σεβασμό στην εξουσία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της κινεζικής ιστορίας, το κράτος υποστήριζε αυτό το οικογενειακό μοντέλο που έθετε τον ηγεμόνα σε ρόλο πατέρα για τον λαό, αποσπώντας και απαιτώντας έτσι αφοσίωση. Ιδεολογικά, το κινεζικό κράτος και το πρόσωπο που βρίσκεται στο τιμόνι του, επομένως, γνωρίζει πάντα τι είναι καλύτερο για τον λαό του. Το άτομο, λοιπόν, κρίνεται και γίνεται αποδεκτό με βάση το πώς προσαρμόζεται. Το σύστημα κοινωνικής πίστωσης[6] της Κίνας είναι ουσιαστικά Κομφουκιανικό. Στα Ανάλεκτα του Κομφούκιου, ο ηθικά ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν περιγράφεται τόσο θετικά ως κάποιος που φιλοδοξεί να απελευθερωθεί από τους κοινωνικούς κανόνες και τις επιβολές. Αντίθετα, ορίζεται αρνητικά ως κάποιος που είναι σε θέση να απελευθερωθεί από τις δοκιμασίες και τα εμπόδια που τον αποτρέπουν από το να εκπληρώσει τις προσδοκίες του ρόλου του, απαλλαγμένος από δυσαρέσκεια (5.26), απαλλαγμένος από μεγάλα ελαττώματα (7.17), απαλλαγμένος και χαλαρός και ακατάβλητος από τις ευθύνες (7.37), απαλλαγμένος από τη λαχτάρα και την επιθυμία (9.28, 14.12), απαλλαγμένος από την αυτοαμφισβήτηση (12.20). Πάνω: Ζωγραφιά πάνω σε γυαλί της εμπορικής συνοικίας της Γκουανγκζό, τέλη 18ου με αρχές 19ου αιώνα. Guangzhou Museum. Κάτω: Φύλλο λευκώματος από τον Μεγάλο Γάμο του Αυτοκράτορα Κουάνγκ Σου, Δυναστεία Τσινγκ, 1889. The Palace Museum, Πεκίνο. Ο δηλωμένος στόχος είναι η κοινωνική αρμονία, ακόμη και εις βάρος του ατόμου, αν χρειαστεί. Για να ξεχωρίσει κανείς μέσα στη συλλογικότητα πρέπει να ξέρει πώς να ενταχθεί. Υπήρξαν διάφορα οράματα της αρμονικής κοινωνίας σε όλη την κινεζική ιστορία. Περιλαμβάνουν από εξισωτικές ουτοπίες, όπως τις οραματίστηκαν, λόγου χάρη, οι Μοϊστές[7] στην αρχαιότητα, οι επαναστάτες Ταϊπίνγκ τον 19ο αιώνα ή οι κομμουνιστές επαναστάτες τον 20ό αιώνα, μέχρι απόψεις για τον κόσμο ως αυστηρά ιεραρχικό, με τον καθένα να έχει επίγνωση της κοινωνικής του θέσης και των καθηκόντων του στην υπηρεσία των άλλων. Ο μεταρρυθμιστής του τέλους του 19ου αιώνα Κανγκ Γιουγέι (1858-1927) (ο επονομαζόμενος «Μαρτίνος Λούθηρος της θρησκείας του Κομφουκιανισμού» από τον μαθητή του Λιανγκ Τσιτσάο, χαρακτήρισε το δικό του ουτοπικό όραμα μιας ισότιμης κοινωνίας ως μια Μεγάλη Ένωση ή μια Μεγάλη Κοινότητα (Ντα τονγκ). Τέτοια αρχέτυπα ενός αρμονικού κόσμου τείνουν να προβάλλονται σε ένα χρυσό παρελθόν, από το οποίο η ανθρωπότητα έχει αποκλίνει. Η «μεταρρύθμιση» ή η «αλλαγή» του παρόντος μπορεί επομένως να ερμηνευθεί ως αποκατάσταση μιας αρχικά αρμονικής τάξης. Η επανάσταση ή η αλλαγή μπορεί να ερμηνευθεί ως επαναφορά ή επιστροφή σε αυτό που προϋπήρχε. Οι ηγέτες της Κίνας, στο παρελθόν και στο παρόν, έχουν τη συνήθεια να αντλούν επιλεκτικά από όρους ή έννοιες που υπερασπίστηκαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι της για λόγους πειθούς. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν η ηγεσία της Κίνας έκανε έναν απολογισμό του τρόπου με τον οποίο είχε αλλάξει η κοινωνία[8] μετά τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Σιαοπίνγκ τη δεκαετία του 1970 (η λεγόμενη πολιτική «μεταρρύθμισης και ανοίγματος»), το ιδανικό της «(σοσιαλιστικής) αρμονικής κοινωνίας» (Χεσιέ σεχουί) έγινε ο βασικός πυλώνας της πολιτικής ρητορικής της Λαϊκής Δημοκρατίας. Η επιλογή του κλασικού όρου «αρμονία» στο αφήγημα του κόμματος κάλυπτε μια σειρά από φιλοδοξίες, την αντιμετώπιση της διαφθοράς και της αχαλίνωτης ιδιοτέλειας, την αντιμετώπιση της ανισότητας, τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη φροντίδα για το περιβάλλον. Η αρμονία παρείχε την ιδεολογική συγκολλητική ουσία για να αντιμετωπιστούν ή να καλυφθούν οι ανισορροπίες και οι (ηθικές) αδυναμίες της σύγχρονης κοινωνίας. Αυτό ήταν το μήνυμα πίσω από τη θεατρική εμφάνιση του κινεζικού χαρακτήρα για την αρμονία (Χε) κατά τη διάρκεια της τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου το 2008. Οι αρχαίοι Κινέζοι φιλόσοφοι είχαν διαφορετικές απόψεις για πολλά από τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής, αλλά υπήρχε μια θέση που όλοι ασπάζονταν, δηλαδή το ιδανικό της απολυταρχικής μοναρχίας. Ο ηγεμόνας όφειλε να εμπνέει υπακοή και προθυμία να υπηρετείται από τους υπηκόους του. «Η αρετή του ευγενούς είναι σαν τον άνεμο, η αρετή του μικρού ανθρώπου είναι σαν το χορτάρι, αφήστε τον άνεμο να φυσήξει πάνω από το χορτάρι και είναι σίγουρο ότι θα λυγίσει» (Ανάλεκτα, 12.19). Η αντίληψη ότι η κοινωνία διοικείται καλύτερα από πάνω προς τα κάτω και ότι στην κορυφή μπορεί να βρίσκεται μόνο ένα άτομο δεν αμφισβητήθηκε ποτέ ριζικά. Η οικονομική, κοινωνική και στρατιωτική αποτελεσματικότητα θεωρούνταν ανεπαρκής εάν δεν γινόταν αποδεκτό ότι τελικά μόνο ένα άτομο μπορεί να λάβει την τελική απόφαση. Σύμφωνα με τον Κομφούκιο, αυτό το πρόσωπο θα πρέπει να αποτελεί ηθικό παράδειγμα. Η εντολή να κυβερνήσει είναι ηθική, αλλά βασίζεται στην ικανότητα και όχι στη δημοφιλία. Η κινεζική πολιτική φιλοσοφία γεννήθηκε στο πεδίο της μάχης. Κάθε αρχαίος κινέζος φιλόσοφος ή θεωρητικός μελετάει τον πόλεμο ή αντλεί αναλογίες από τον πόλεμο. Η περιγραφή του ηγεμόνα συχνά αντικατόπτριζε ένα στρατηγό. Όπως ένας στρατός που χρειάζεται έναν πεφωτισμένο στρατηγό στο τιμόνι του, έτσι και η κοινωνία αξίζει να κυβερνάται από μια εμπροσθοφυλακή ηθικά ολοκληρωμένων ανθρώπων. Όχι εκείνων που εκλέγονται από την πλειοψηφία, αλλά μιας αξιοκρατικής ελίτ. Και αφού η ικανότητα οδηγεί στην απόκτηση αξιώματος, η εξουσία έρχεται με το αξίωμα και μόνο με το αξίωμα. «Μην ασχολείστε με θέματα πολιτικής, εκτός αν είναι αρμοδιότητα της εξουσίας σας» (Ανάλεκτα 8.14, 14.26). Σε τελική ανάλυση, ο στόχος είναι ο λαός να παίρνει ως παράδειγμα ή να μιμείται αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία: «Ο κυβερνήτης είναι το ηλιακό ρολόι· ο λαός είναι η σκιά. Αν η μορφή είναι όρθια, τότε και η σκιά θα είναι όρθια. Ο κυβερνήτης είναι η λεκάνη· ο λαός το νερό. Αν η λεκάνη είναι στρογγυλή, τότε το νερό θα είναι στρογγυλό· αν είναι τετράγωνο, τότε το νερό θα είναι τετράγωνο». (Σουντζί 12.4). Ρεαλιστικά, ωστόσο, και εδώ υπεισέρχεται η νομοκρατική άποψη για την ηγεσία, το πρόσωπο που κυβερνά δεν είναι πάντα κάποιος που φέρει ηθικά εύσημα, αλλά κάποιος που είναι δεξιοτέχνης στην άσκηση εξουσίας μέσω της χειραγώγησης των γύρω του: «Ο πραγματικός μονάρχης απαγορεύει, μέσω ανταμοιβών και ενθαρρύνει μέσω τιμωριών· καταδιώκει τις παραβάσεις και όχι την καλοσύνη, βασίζεται στις τιμωρίες για να εξαλείψει τις τιμωρίες» (Σανγκ Τζουν Σου 7.6). Ακόμη και όταν το πρόσωπο στην κορυφή είναι αντιδημοφιλές, ανίκανο ή –όπως συνέβαινε συχνά στην αυτοκρατορική Κίνα– ένα παιδί, ο θεσμός της μοναρχίας πρέπει να διατηρηθεί. Μπορεί να υπάρχει μόνο ένας Υιός του Ουρανού. Αυτή η αρχή δεν έχει αμφισβητηθεί ποτέ. Τι γίνεται τότε με το κράτος δικαίου; Στο νομικό καθεστώς της παραδοσιακής Κίνας, ο νόμος αποσκοπούσε στο να προβάλλει την εξουσία του κράτους στο πλαίσιο της οικογένειας. Είχε σχεδιαστεί για να ελέγχει εκείνους που ενεργούσαν ως εκτελεστικοί φορείς του κράτους, δηλαδή τη γραφειοκρατία, τις μηχανές του αυτοκράτορα. Προτεραιότητά του ήταν να βοηθά τον ηγεμόνα να ελέγχει τους υπαλλήλους του και μέσω αυτών τον λαό. Η διατήρηση της επιτήρησης των αξιωματούχων που λειτουργούν ως μεσάζοντες μεταξύ της τοπικής και της κεντρικής κυβέρνησης υπήρξε σταθερή προτεραιότητα του κινεζικού κράτους, από τους πρώτους αυτοκράτορες μέχρι τους σημερινούς ηγέτες του. Στην παραδοσιακή Κίνα, ο νόμος δεν ασχολούταν τόσο πολύ με τις θεωρίες της δικαιοσύνης ή την προστασία των δικαιωμάτων, των ελευθεριών και των προνομίων του ατόμου ή των αναγνωρίσιμων κοινωνικών ομάδων (το λεγόμενο αστικό δίκαιο). Αντίθετα, ο νόμος εξυπηρετούσε τα συμφέροντα των κυβερνώντων και όχι αυτών που κυβερνώνται. Ο νόμος ρύθμιζε τα λάθη και όχι τα δικαιώματα. Η συλλογική ευθύνη εντός των οικογενειών ήταν μια κόκκινη κλωστή στην παραδοσιακή νομική σκέψη. Το ίδιο και η συλλογική τιμωρία. Ο νόμος κατοχύρωνε επίσης την αμοιβαία επιτήρηση και την υποχρέωση να καταγγέλλει κανείς τους άλλους (και επίσης τον εαυτό του). Συνολικά, λίγοι Κινέζοι στοχαστές πίστευαν ότι οι νόμοι μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις εθιμικές συμβάσεις και συνήθειες. Η έννομη συμπεριφορά αγγίζει μόνο την επιφάνεια του τι πρέπει να είναι η καλή κοινωνία. Το να μην παραβιάζεις τα δικαιώματα του γείτονα δεν είναι το ίδιο με το να του φέρεσαι ευγενικά. Οι πραγματικά κοινωνικοποιημένες κοινότητες εγγυώνται προσαρμοσμένη συμπεριφορά σύμφωνα με τα ενσταλαγμένα ηθικά πρότυπα. Ο νόμος μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις σε όσους είναι ανέντιμοι και ασυνείδητοι, αλλά δεν είναι σε θέση να μετατρέψει τους ανθρώπους σε ηθικούς πολίτες. Το ισοζύγιο των ιστορικών στοιχείων υποδηλώνει ότι είναι απίθανο η Κίνα να γίνει μάρτυρας μιας μεγάλης τεκτονικής αλλαγής στην πολιτική της σύνθεση στο πλαίσιο της παρούσας γενιάς και πιθανότατα πέραν αυτής. Ο κανόνας της κινεζικής πολιτικής σκέψης και το μακροχρόνιο αποτύπωμά του στην κινεζική ιστορία συνωμοτούν ενάντια στην επιθυμία που εξέφραζαν πολλοί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, ότι η Κίνα θα ξεκινούσε με κάποιο τρόπο μια μακρά πορεία προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία στον απόηχο του οικονομικού εκσυγχρονισμού της, πόσο μάλλον ότι αυτή η φιλελευθεροποίηση θα γινόταν κατά το πρότυπο της Δύσης. Όλα συντείνουν στο ότι δεν είναι απαραίτητο η οικονομική φιλελευθεροποίηση και ο πολιτικός φιλελευθερισμός να αλληλοσυμπληρώνονται. Ως ιστορικός, δεν είναι αρμοδιότητά μου να διατυπώσω μια αξιολογική κρίση πάνω σε αυτό, αλλά θα πρέπει να το εκλάβουμε σαν ένδειξη προκειμένου να γίνουμε καλύτεροι στο να σκεφτόμαστε κινεζικά. Αυτή η επί μακρόν παραμελημένη άσκηση θα πρέπει να ξεκινήσει από τα σχολεία μας, και θα σημειώσουμε πρόοδο μόνο όταν οι μεγάλοι υποστηρικτές της κινεζικής κοινωνικής και πολιτικής σκέψης ενταχθούν στο πρόγραμμα σπουδών μαζί με τους Έλληνες, τους Ρωμαίους, και τους στοχαστές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Υπάρχει μια ιστορία αιώνων που έχει σφυρηλατήσει το DNA της κινεζικής πολιτικής σκέψης, μια ιστορία που θα πρέπει να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας το 1949, η μεταρρυθμιστική εποχή του Ντενγκ Σιαοπίνγκ ή η «Νέα Εποχή» του Σι Τζινπίνγκ[9], θα μπορούσαν να αποδειχθούν απλές δίνες στην επιφάνεια ενός βαθέος ρεύματος ιστορικής συνείδησης. Πρέπει να μελετήσουμε αυτή τη βαθιά ιστορία και να την συμπεριλάβουμε στις συζητήσεις μας για τη σημερινή Κίνα. © Roel Sterckx / Engelsberg Ideas — Μετάφραση: Μιμή Βασιλάκη «Κίνα» (Σειρά), περ. 1460-1465, έργο του Γάλλου Μαιτρ της ζωγραφικής Βοκκάκιου της Γενεύης. Από το Livre des merveilles du monde (Βιβλίο των θαυμάτων του κόσμου). Μουσείο J. Paul Getty. [1] https://tinyurl.com/35cxm78m [2] https://tinyurl.com/3y9rfjyj [3] https://tinyurl.com/37kft39z [4] https://tinyurl.com/7bh5tw9j [5] https://tinyurl.com/bdz4at46 [6] Σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης της συμπεριφοράς των Κινέζων πολιτών· αναλόγως της βαθμολογίας επιβραβεύονται ή τιμωρούνται. (Σ.τ.Μ.) [7] Αρχαία κινεζική φιλοσοφία ωφελιμισμού η οποία αναπτύχθηκε από τον Μο-τσε (Mozi) τον 5ο αιώνα π.Χ. (Σ.τ.Μ.) [8] https://tinyurl.com/58kby3kz [9] https://tinyurl.com/bdz4at46

Κοιτάζοντας στο παρελθόν το μέλλον της Κίνας

Σύνδεση