Καλύτερα, Ταχύτερα, Ισχυρότερα

ARB – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Δυο πρόσφατα βιβλία φωτίζουν τα σκοτεινά θεμέλια της Σίλικον Βάλεϊ. John Tinnell, The Philosopher of Palo Alto: Mark Weiser, Xerox PARC, and the Original Internet of Things [Ο φιλόσοφος του Πάλο Άλτο: Μαρκ Γουάιζερ, Xerox PARC, και το αρχικό Ίντερνετ των Αντικειμένων], University of Chicago Press, σελ. 347 Malcolm Harris, Palo Alto: A History of California, Capitalism, and the World [Πάλο Άλτο: Μια ιστορία της Καλιφόρνιας, του καπιταλισμού και του κόσμου], Little, Brown, σελ. 708 Προτού η Καλιφόρνια γίνει ένας τόπος, υπήρξε μια ιδέα. Ένα βραχώδες νησί, κατοικημένο από μαύρες γυναίκες, γεμάτο με χρυσάφι· αυτή ήταν η πρώτη Καλιφόρνια, όπως την φαντάστηκαν στο δημοφιλές μυθιστόρημα Las sergas de Esplandián (Οι περιπέτειες του Εσπλαντιάν)[1] που εκδόθηκε το 1510. Μερικά χρόνια αργότερα, Ισπανοί άποικοι έδωσαν το ίδιο όνομα σε ένα τμήμα της ακτής του Ειρηνικού Ωκεανού. Επί αιώνες θεωρούσαν και εκείνοι την Καλιφόρνια ένα νησί. Δεν ξέρουμε στα σίγουρα αν η πρώτη Καλιφόρνια ενέπνευσε τη δεύτερη, κάτι τέτοιο όμως θα της ταίριαζε. Αν ποτέ υπήρχε ένα σημείο πάνω στη γη που θα άξιζε να ονομαστεί έτσι προς τιμήν ενός φανταστικού τόπου, αυτό είναι η Καλιφόρνια. Η περιοχή χρησίμευε πάντα ως ένα ισχυρό διεγερτικό της φαντασίας, πράγμα που με τη σειρά του συνέβαλε στην προώθηση της ανάπτυξής της. Το όνειρο για πλούτη οφειλόμενα στον Πυρετό του Χρυσού ενέπνευσε έναν ευρείας κλίμακας αποικισμό που ξεκίνησε από το 1848. Το όνειρο της μεσαίας τάξης για σταθερότητα οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες Μαύρων στα κρατικά εργοστάσια παραγωγής αμυντικών όπλων σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ούτε αυτό το όνειρο πραγματώθηκε σε μεγάλο βαθμό, αλλά τα όνειρα δεν χρειάζεται να πραγματοποιηθούν για να έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Στην Καλιφόρνια, η φαντασία αποτελεί παράγοντα της παραγωγής. Σήμερα το πλουσιότερο τμήμα της Καλιφόρνιας είναι η Κομητεία της Σάντα Κλάρα, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της Σίλικον Βάλεϊ. Από γεωγραφικής απόψεως η κοιλάδα είναι ασήμαντη, ένας διάδρομος από βαρετές πόλεις στο νότιο άκρο της περιοχής του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο. Εντούτοις, σ’ αυτόν τον επαρχιώτικο χερσότοπο, οι Καλιφορνέζοι έκτισαν την αποτελεσματικότερη μηχανή συσσώρευσης κεφαλαίων στην ιστορία. Οι ρίζες της βασίζονται στο ραδιόφωνο. Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα η περιοχή έγινε ένας πρώιμος κόμβος ηλεκτρονικών. Έπειτα, στη μεταπολεμική περίοδο, οι ακόρεστες απαιτήσεις του Πενταγώνου ως προς τη χρήση των υπολογιστών, εκ παραλλήλου με την εφεύρεση του τρανζίστορ και του ολοκληρωμένου κυκλώματος, έκανε μια βιομηχανία ημιαγωγών να ξεφυτρώσει μέσα στους οπωρώνες που περιτριγύριζαν το Στάνφορντ. Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, οι επενδύσεις μετανάστευσαν από τα τσιπς στους υπολογιστές και το Ίντερνετ. Η σύγχρονη κουλτούρα των start-ups εταιρειών είχε πια γεννηθεί, με τις ριψοκίνδυνες εταιρείες κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου της Σίλικον Βάλεϊ να την τροφοδοτούν σε υπερβολικό βαθμό. Σημαντικές περιουσίες δημιουργήθηκαν και η κοιλάδα της Σίλικον Βάλεϊ ξεπέρασε τους αντιπάλους της, ούτως ώστε να γίνει το παγκόσμιο κέντρο της υψηλής τεχνολογίας. Σήμερα αποτελεί την έδρα των τεσσάρων από τις δέκα μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου σύμφωνα με την αγοραστική αξία τους, τις εξής: Apple, Alphabet (Google), Nvidia, Meta (Facebook). Στην κοιλάδα, το χρήμα αποφέρει χρήμα με τέτοια ευκολία που θα έκανε τον Άντριου Κάρνεγκι[2] να βάλει τα κλάματα. Το μυστικό της για την επιτυχία, υποστήριξε η καθηγήτρια του Μπέρκλεϊ Αν Λι Σαξίνιαν, δεν είναι η κυριαρχία κάποιας μεμονωμένης εταιρείας αλλά η πυκνότητα των κοινωνικών και επαγγελματικών δικτύων της περιοχής. Τα δίκτυα αυτά συνδέουν ιδρυτές, μηχανικούς, δικηγόρους, ριψοκίνδυνους καπιταλιστές και τα παιδιά του Στάνφορντ σε μια νησιωτική οικολογία που τη χαρακτηρίζει αυτό που η Σαξίνιαν αποκαλεί «ένα περίπλοκο μίγμα κοινωνικής αλληλεγγύης και ατομικιστικού ανταγωνισμού». Στη Σίλικον Βάλεϊ έχετε την αίσθηση ότι, ενώ ο καθένας θέλει να κερδίσει, οι πάντες παίζουν για την ίδια ομάδα. Λίλαντ Στάνφορντ, φωτογραφία μεταξύ 1873 και 1890 στην Ουάσιγκτον, από τον Τ.M. Μπελ. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Αυτό που τους ενώνει είναι μια δέσμευση με στόχο την αναταραχή. Η αναταραχή δεν συνιστά απλώς μια επιχειρηματική στρατηγική, αλλά μια κοσμοθεωρία που τιμά τη δημιουργική καταστροφή των υπαρχόντων θεσμών. Περιέχει επίσης μια ιδιαίτερη θεώρηση της ιστορίας, ότι δηλαδή η τεχνολογία καθιστά το παρελθόν, μαζί με τις μορφές τεχνογνωσίας που προκύπτουν από τη μελέτη του, αδιάφορο. Μπορεί να φαίνεται παράξενο ότι μερικοί από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη χώρα θεωρούν εαυτούς επαναστάτες. Το στέλεχος του τμήματος εκδόσεως πιστωτικών καρτών στο Ντελαγουέαρ και ο μεγιστάνας του πετρελαίου στο Χιούστον ίσως να μην θεωρούν εαυτούς επαναστάτες. Υπάρχει όμως ένας ορθολογικός πυρήνας στην επαναστατική εικόνα που έχει για το εαυτό της η αγέλη των τυποποιημένων ανθρώπων της Σίλικον Βάλεϊ, κι αυτό είναι ότι ένας βαθμός διαφωνίας αποτελεί καίριο συστατικό της επιτυχίας τους. Είναι παγκοίνως γνωστό ότι κάπου 90% των start-ups εταιρειών αποτυγχάνουν. Ο ιδρυτής πρέπει να πιστέψει ότι η επιχείρησή του θα γίνει η επόμενη μεγάλη επιτυχία. Το ίδιο πρέπει να κάνει και ο επενδυτής που τον στηρίζει. Έστω κι αν το προσωπικό κόστος της αποτυχίας δεν είναι ιδιαιτέρως υψηλό για οποιονδήποτε από τους δυο τους, το να αντιμετωπίζει κανείς τέτοιες πιθανότητες απαιτεί την πίστη του χαρτοπαίχτη, μια πράξη περιφρόνησης των διαθέσιμων αποδείξεων. Μερικές φορές η πίστη ανταμείβεται. Το 2010 μια ομάδα επιχειρηματιών και ριψοκίνδυνων καπιταλιστών επένδυσε 1,6 εκατομμύριο δολάρια σε μια start-up εταιρεία που λεγόταν UberCab. Εννιά χρόνια μετά την αρχική δημόσια προσφορά της Uber, η αξία του ποσού που ποντάρισαν πολλαπλασιάστηκε περίπου 5.000 φορές. Η Uber εξακολουθούσε να μην είναι επικερδής, αλλά η προοπτική των μελλοντικών κερδών αρκούσε για να διατηρήσει ανερχόμενη την τιμή των μετοχών στην ανοιχτή αγορά, πράγμα που με τη σειρά του έκανε κάποιους από τους πρώτους επενδυτές να επωφεληθούν και αυτοί. Στη διάρκεια του Πυρετού του Χρυσού, η πίστη στα επερχόμενα κέρδη ήταν αυτή που σε έκανε να μένεις τρέμοντας μέσα σε παγωμένα ρεύματα περιμένοντας ένα ψήγμα χρυσού να πέσει στο κατσαρολάκι σου. Στη σημερινή Καλιφόρνια και μόνο η πίστη μπορεί να σε κάνει πλούσιο, εφόσον αυτό πιστεύει αρκετός κόσμος μαζί με σένα. Αυτό ευθύνεται για το ξεχωριστό εκείνο υβρίδιο αιρετικών και ευαγγελιστών που παράγει η Σίλικον Βάλεϊ. Αφ’ ετέρου, ο ταραχοποιός είναι ένας εχθρός της συμβατικής σοφίας. Ωστόσο προκειμένου να γίνει κάποιος πλούσιος, θα πρέπει να κάνει τις απόψεις του εξίσου συμβατικές με τη σοφία που φιλοδοξεί να εκτοπίσει. Μερικές φορές, η κουλτούρα της κοιλάδας περιγράφεται ως ιδεαλιστική, και σίγουρα μπορεί κανείς να βρει κάποιες νότες ουτοπίας στη γλώσσα των διακεκριμένων προσωπικοτήτων και τις δηλώσεις προθέσεων των εξεχόντων εταιρειών. Σωστότερο όμως θα ήταν να πούμε ότι η κοιλάδα είναι μια κοινότητα πιστών. Νομίζουν πως αυτοί γνωρίζουν το μέλλον, επειδή είναι αυτοί που το κτίζουν. O Μαρκ Γουάιζερ υπήρξε ένας ανατροπέας και μάλιστα ιδιαίτερα ενδιαφέρων. Γεννημένος το 1952, ο Γουάιζερ πέρασε τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1990 εργαζόμενος στο Xerox PARC [Palo Alto Research Center], το ιστορικό ερευνητικό εργαστήριο του Πάλο Άλτο στο οποίο αποδίδονται πολλές πρωτοποριακές απόψεις για τη σύγχρονη χρήση των υπολογιστών. Το γνωστότερο δημιούργημά του είναι το Alto, ένα σύστημα προσωπικού υπολογιστή που παρουσιάστηκε το 1973 και χαρακτηριζόταν από ένα ποντίκι και μια επιφάνεια εργασίας με εικονίδια, παράθυρα και φακέλους. Είναι γνωστό ότι η Xerox ποτέ δεν κατάφερε να το εξαργυρώσει, αλλά η επιρροή του Alto ήταν τεράστια. Μέσα σε μια δεκαετία, η Apple πουλούσε μηχανήματα που του έμοιαζαν πολύ. Ο Γουάιζερ ανήκε στη δεύτερη γενιά των ερευνητών του κέντρου και δεν ενδιαφερόταν να τιμήσει τους προκατόχους του. Ήθελε να τους αναστατώσει, καταργώντας ολοκληρωτικά τη χρήση των προσωπικών υπολογιστών. Την ιστορία του εγχειρήματος του Γουάιζερ αφηγείται ο Τζον Τίνελ, ένας καθηγητής αγγλικών στο πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Ντένβερ, στη νέα του βιογραφία με τίτλο Ο φιλόσοφος του Πάλο Άλτο, και είναι απρόσμενα παράξενη. Τις νύχτες ο Γουάιζερ έπαιζε ντραμς σε ένα πανκ συγκρότημα. Τις μέρες δούλευε με στόχο να ξεριζώσει την ολέθρια επιρροή του Καρτέσιου. Έβλεπε τον προσωπικό υπολογιστή να διαιωνίζει έναν Καρτεσιανό διχασμό μεταξύ σώματος και πνεύματος και μεταξύ προσώπου και κόσμου. Στάσιμοι, καθηλωμένοι από τις οθόνες μας, αποξενωνόμαστε όλο και περισσότερο από τους εαυτούς μας και από τους άλλους, πίστευε ο Γουάιζερ (και τη μεγαλύτερη έμπνευσή του αντλούσε από τον Χάιντεγκερ). Το Alto προέκυψε από τον τρόπο λειτουργίας των υπολογιστών που κυριαρχούσε στη δεκαετία του 1970, και ο οποίος περιείχε ένα τερματικό για να επικοινωνεί με μία κεντρική μονάδα, η οποία εξυπηρετούσε πολλούς χρήστες. Στην περίπτωση χρήσης προσωπικού υπολογιστή, αντιθέτως, ο καθένας είχε τον δικό του. Αυτό προκαλούσε μια πιο στενή σχέση με τη μηχανή, η οποία, κατά τον Γουάιζερ, κινδύνευε να βαθύνει την απομόνωση των χρηστών από τον κόσμο γύρω τους. Η δική του λύση ήταν να κάνει τη χρήση του υπολογιστή χαρακτηριστικό του περιβάλλοντος. Την αποκαλούσε ευρέως διαδεδομένη χρήση του υπολογιστή (ubiquitous computing ή “Ubicomp”). H Ubicomp, όπως ανακοίνωσε σε μια διάλεξη του 1989 στη Λέσχη του ΜΙΤ στη Βόρεια Καλιφόρνια, προέκυπτε από τη μέγιστη ανάμιξη ανθρώπων και υπολογισμών». Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του δημιούργησαν στο ερευνητικό κέντρο της Xerox πρότυπα ώστε να επιτύχουν αυτή την ανάμιξη. Υπήρχε μία κάρτα αναγνώρισης, η οποία προσάρμοζε αυτομάτως τον θερμοστάτη ενός δωματίου στη θερμοκρασία που προτιμούσε ο κάτοχός της, ένα τάμπλετ το οποίο μπορούσε να συγχρονίσει αυτομάτως το ημερολόγιό του με άλλα τάμπλετ σε μικρή απόσταση και ένας διαδραστικός πίνακας που καταλάμβανε ένα τοίχο μιας αίθουσας συσκέψεων. Τα πρότυπα αυτά δεν ανταποκρίνονταν στο όραμα του Γουάιζερ, ο οποίος ανησυχούσε ότι έμοιαζαν μάλλον με μικρογραφίες υπολογιστών, που περισσότερο συγκέντρωναν παρά διέσπειραν τους υπολογισμούς, κι έτσι συνέχισε να πιέζει για νέα πρότυπα. Τελικά, ο χρόνος του εξαντλήθηκε. Πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 46 ετών το 1999. Είναι δύσκολο να μάθουμε πώς θα μπορούσαμε να αξιολογήσουμε την κληρονομιά του Γουάιζερ. Το 2023 είμαστε πολιορκημένοι από smartphones, ταμπλέτες, ψυγεία συνδεδεμένα με συμβατά δίκτυα, σκούπες και διαφόρων ειδών αντικείμενα, γνωστά υπό τη συλλογική ονομασία το Ίντερνετ των Αντικειμένων. Η χρήση των υπολογιστών περιστρέφεται γύρω μας, όπου κι αν πάμε. O Τίνελ παρουσιάζει τον Γουάιζερ ως πρόδρομο αυτής της κατάστασης πραγμάτων –το ερευνητικό του κέντρο στο Πάλο Άλτο υπήρξε το μέρος όπου «ρίχτηκαν οι σπόροι του Ίντερνετ των Αντικειμένων»– και ως προφήτη ενός εναλλακτικού παραδείγματος που θα μπορούσε «να κρατήσει κάποια εννοιολογικά αξιώματα ώστε να οικοδομήσει σήμερα ένα καλύτερο Ίντερνετ των Αντικειμένων», τέτοιο που «να απορρίπτει την ολοκληρωτική επιτήρηση και τη μηδενική πραγματικότητα, την εκτροχιασμένη αυτοματοποίηση και τη μειωμένη αυτενέργεια». Το βιβλίο δεν επιχειρηματολογεί υπέρ του ενός ή του άλλου ισχυρισμού. Ο Γουάιζερ είχε επιρροή, όπως όμως καθιστά σαφές η αφήγηση του Τίνελ, το έργο που γινόταν την ίδια περίοδο στο Εργαστήριο Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του ΜΙΤ, όπου ερευνητές τοποθετούσαν σε ρούχα, αυτοκίνητα και καφετιέρες δικτυωμένους μηχανισμούς, ήταν ίσως πιο σημαντικό. Όσο για τη δυνατότητα του έργου του Γουάιζερ, να μπορεί να εμπνεύσει ένα καλύτερο Ίντερνετ των Αντικειμένων, έχουμε λόγους να είμαστε σκεπτικιστές. Ο Γουάιζερ δεν έδειχνε να ενοχλείται σε μεγάλο βαθμό από την πιθανότητα ανεξέλεγκτης επιτήρησης σε ένα κόσμο όπου ο καθένας φέρει πάνω του μικρά κομπιούτερ, ώστε να μπορεί να επικοινωνεί με πολλά άλλα κομπιούτερ. Προς τιμήν του, ο Τίνελ συμμερίζεται την άποψη αυτή και αναφέρεται διά μακρών στην κριτική για τον Γουάιζερ, που γίνεται από την ανθρωπολόγο Λούσι Σούμαν, η οποία εργαζόταν στο Ερευνητικό κέντρο στο Πάλο Άλτο την εποχή που ο ίδιος βρισκόταν εκεί. Εκτός των ανησυχιών της για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, η Σούμαν ισχυριζόταν ότι το Ubicomp αντανακλούσε την ενοχλητική επιθυμία για «ένα κόσμο που είναι πάντα οικείος». Ένας ερευνητής του κέντρου του Πάλο Άλτο υπέθεσε ότι το Ubicomp θα μπορούσε κάποια μέρα να κάνει αυτόματη μετάφραση: φανταστείτε μια επιγραφή στον δρόμο στα ιαπωνικά που να γυρνά στα αγγλικά καθώς πλησιάζει ένας αμερικανός τουρίστας. Για τη Σούμαν, αυτή η διευκόλυνση θα είχε κάποιο κόστος. Η αίσθηση να νιώθεις παντού σαν στο σπίτι σου, όπως γράφει ο Τίνελ, «προσφέρει μιαν άνετη ζωή, απατηλές επαφές εις βάρος άλλων συναντήσεων που μας αλλάζουν περισσότερο». Πάνω: Ντόμινικ Χαρτ, διαγωνισμός ρομποτικής στην Σίλικον Βάλεϊ, 16 Μαρτίου 2007, NASA, Ουάσιγκτον. Κάτω αριστερά: Στιβ Βόζνιακ, κομπιούτερ Apple I, 1976. Μουσείο Powerhouse, Άλτιμο, Αυστραλία. Κάτω δεξιά: Xerox Alto, Xerox 1973. Μουσείο Χάιντς Νίξντορφ, Πάντερμπορν, Γερμανία. Η αναταραχή έχει ένα περιορισμό· το θέμα είναι να κερδίσεις χρήματα κι αυτό σημαίνει ότι μετά βίας μπορεί να είναι τόσο επαναστατική όσο διαφημιζόταν. Όταν ο Γουάιζερ εγκατέλειψε το ερευνητικό κέντρο του Πάλο Άλτο προκειμένου να ξεκινήσει μια επιχείρηση, προσπάθησε να βρει επενδυτές. Στο ερευνητικό κέντρο κατάφερε να επηρεάσει κάποιες αντιλήψεις που δεν ασπάζονταν την εμπορευματοποίηση, επειδή η Xerox ήταν περιορισμένη στην αγορά φωτοαντιγραφικών. Όταν αυτές άλλαξαν προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο προϋπολογισμός στέρεψε. Η Xerox αποσπάστηκε από το Ερευνητικό Κέντρο του Πάλο Άλτο (PARC) το 2002,[3] τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Γουάιζερ. Οι ιδέες παράγονται από ανθρώπους που θέλουν να επιβιώσουν, και οι οικονομικές δυνάμεις που τους υπαγορεύουν πώς να το κάνουν έχουν βαρύνουσα σημασία για τις ιδέες τους. Αυτές οι δυνάμεις αποτελούν το επίκεντρο του έργου του Μάλκολμ Χάρις Πάλο Άλτο, μια ιστορία της Καλιφόρνιας από την εποχή του Πυρετού του Χρυσού μέχρι σήμερα, με έμφαση στην περιοχή του Κόλπου γενικότερα και του Πάλο Άλτο ιδιαιτέρως. Στην περίπτωση που το αντικείμενό του φανεί ανεπαρκώς φιλόδοξο, είναι επίσης μια σφαιρική ιστορία της επικοινωνίας μεταξύ της Καλιφόρνιας και του υπόλοιπου κόσμου. Ο Χάρις, ένας δημοσιογράφος και κριτικός, τονίζει ότι οι βασικοί χαρακτήρες στην ιστορία του δεν είναι τα άτομα αλλά οι δομές. «Αυτό που με ενδιαφέρει», γράφει, «δεν είναι τόσο τα προσωπικά προτερήματα των ανδρών και των γυναικών στην ιστορία αυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα χρησιμοποίησε ο καπιταλισμός». Με τη λέξη «καπιταλισμός» εννοεί ένα απρόσωπο κοινωνικό σύστημα, ελεγχόμενο όχι από συγκεκριμένους ανθρώπους, αλλά μάλλον από την εντολή προς το κεφάλαιο να επιτύχει απόδοση και έτσι να αυξηθεί περισσότερο. Στην αφήγησή του, το κεφάλαιο κυριεύει συγκεκριμένους ιστορικούς φορείς και τους επιβάλλει να προχωρήσουν στην ανάπτυξή του. Μερικές φορές το κεφάλαιο χρειάζεται σιδηροδρομικές οδούς, κι έτσι εκμεταλλεύεται τον Λίλαντ Στάνφορντ, τον ληστή βαρώνο που συνέδεσε σιδηροδρομικώς τη Δυτική με την Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ το 1869. Μερικές φορές το κεφάλαιο χρειάζεται smartphones, έτσι κινητοποιεί τον Στιβ Τζομπς. Η απέκδυση της προσωπικότητας που παρουσιάζεται εδώ αποτελεί μια ευπρόσδεκτη επανόρθωση στον υπερβολικά εξατομικευμένο τρόπο με τον οποίο γράφεται τυπικά η ιστορία για ένα ευρύ κοινό, και μάλιστα οι ιστορίες της Σίλικον Βάλεϊ. Δημοφιλείς συγγραφείς όπως ο Γουόλτερ Άιζακσον τείνουν να παρουσιάζουν την τεχνολογική βιομηχανία ως την άνθιση εξαιρετικών ατόμων. Μερικές φορές, πάντως, ο Χάρις προχωρεί σε υπερβολικές διορθώσεις. Ο καπιταλισμός έχει απαιτήσεις, υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι για να ικανοποιηθούν. Σε κάποιο σημείο, ο Χάρις περιγράφει πώς ο Τζομπς εξασφάλισε μια έκπτωση φόρου ώστε να δωρίσει υπολογιστές Apple II σε σχολεία της Καλιφόρνιας. Αυτό το στρατήγημα αποτελούσε μέρος μιας ευρύτερης τάσης στις αμερικανικές εταιρείες στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, καθώς οι εταιρείες στρέφονταν σε μείωση μισθών, αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες, υπεργολαβίες και φορολογικούς χειρισμούς προκειμένου να έχουν μειώσεις κόστους. «Οι κοινωνικοοικονομικές δυνάμεις της δεκαετίας του 1970 παρήγαγαν τη σχολική εφαρμογή Apple II σαν ένα διαμάντι», γράφει ο Χάρις, «με την πίεση να συσσωρεύεται έως ότου λάβει την επιθυμητή μορφή». Αυτό σήμαινε την άσκηση υπερβολικών πιέσεων. Σε αντίθεση με τις δυνάμεις της φύσης, οι κοινωνικές δυνάμεις οφείλουν να δρουν μέσω των ανθρώπων, ενός ιδιαίτερα ανεξέλεγκτου μέσου στο οποίο οι προσωπικότητες των ατόμων –για να μην αναφερθούμε στην πολυπλοκότητα των πολιτισμών, της ιδεολογίας και της πολιτικής– προσθέτουν τη δική τους διακριτή συνεισφορά. Το βιβλίο του Χάρις μας προσφέρει μια εξονυχιστική παρουσίαση αυτού του θέματος. Ενώ οι θεωρητικές διακηρύξεις του μπορεί να είναι μηχανιστικές, η ίδια η ιστορία είναι πολυεπίπεδη και γεμάτη διακυμάνσεις. Στις καλύτερες στιγμές του, το Πάλο Άλτο διαβάζεται σαν ένα μεγάλο κοινωνικό μυθιστόρημα στην παράδοση του Τζον Ντος Πάσος. Τα πορτραίτα των χαρακτήρων είναι εξαιρετικά καλοσχεδιασμένα. Έχουμε κάποια απομυθοποιητικά σκίτσα των βασικών προσωπικοτήτων, όπως ο πιονιέρος Τζον Σάτερ, που ίδρυσε στη δεκαετία του 1830 έναν σημαντικό οικισμό, πρόδρομο του σημερινού Σακραμέντο, καθώς και του φυσικού Γουίλιαμ Σόκλι που έφερε τη βιομηχανία των ημιαγωγών στην κομητεία της Σάντα Κλάρα τη δεκαετία του 1950, καθώς και γοητευτικές συστάσεις για λιγότερο γνωστές μορφές όπως ο Χαρ Νταγιάλ, ο γεννημένος στο Δελχί επαναστάτης που ίδρυσε ένα μοναστήρι αναρχικών στο Όκλαντ∙ ο Καρλ Γιονέντα ένας ιαπωνικής καταγωγής αμερικανός, που βοήθησε να οργανωθεί η απεργία των φορτωτών πλοίων στο Σαν Φρανσίσκο το 1934 και αργότερα στάλθηκε σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου∙ ο Μπομπ Κάουφμαν, ένας μαύρος ποιητής που συμμετείχε στη δημιουργία του κινήματος Μπητ και ο Χ. Μπρους Φράνκλιν, ένας μαοϊκός λόγιος του Ομίλου Μέλβιλ,[4] η ανάμιξη του οποίου σε μία ομάδα ένοπλου αγώνα στο Σικάγο κατέληξε στην απόλυσή του από το τμήμα αγγλικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου Στάνφορντ. Το βιβλίο είναι γεμάτο από ακόμα περισσότερους αντιφρονούντες σε αυτό το πνεύμα. Όλοι από κοινού σχηματίζουν ένα είδος ρεύματος αντίθετου προς τη ροή του κεφαλαίου, την οποία οι πράκτορές του υλοποιούν σε κάθε ιστορική περίοδο. Αν και ποτέ ο Χάρις δεν το λέει ευθέως, υποπτευόμαστε ότι ο συγγραφέας, ο οποίος μεγάλωσε στο Πάλο Άλτο, αναζητά ένα παρελθόν που να τον κάνει να υπερηφανεύεται. Το Πάλο Άλτο δεν αφορά τόσο ένα τόπο όσο μια ιδέα: τη θεωρία της επιλεκτικής εκτροφής, την αποκαλούμενη Σύστημα του Πάλο Άλτο (Palo Alto System), η οποία, κατά την άποψη του Χάρις, καθοδηγούσε για καιρό την άρχουσα τάξη της περιοχής.[5] Εντοπίζει τις απαρχές του Συστήματος του Πάλο Άλτο σε μια ωραία έκταση του Σάουθ Μπέι την οποία τώρα κατέχει το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Στη μια άκρη της πανεπιστημιούπολης του Στάνφορντ βρίσκεται ένας μεγάλος κόκκινος στάβλος, που μοιάζει σαν να βγήκε από παιδικό βιβλίο∙ είναι ένα από τα μόλις δυο κτίσματα που απόμειναν από τις δωδεκάδες που ήταν κάποτε διάσπαρτα στο ράντσο του Λίλαντ Στάνφορντ. Το 1876 ο βιομήχανος άρχισε να αγοράζει εκτάρια στη συγκεκριμένη περιοχή δημιουργώντας ένα ράντσο. Στο τέλος της επόμενης δεκαετίας το ράντσο είχε γίνει το Palo Alto Stock Farm, μια επιχείρηση με προσωπικό 150 ατόμων που ήταν αφοσιωμένα στην επιστημονική τελειοποίηση της εκτροφής αλόγων. Ο Στάνφορντ ήθελε να εκτρέφει γρηγορότερα άλογα το συντομότερο δυνατόν. Εδώ υπήρχε ένα σαφώς επιχειρηματικό σκεπτικό: την εποχή εκείνη τα άλογα είχαν μεγάλη σημασία για τις μεταφορές, τη γεωργία και τον πόλεμο. Ο Στάνφορντ πρότεινε τη μετατροπή της παραγωγής αλόγων με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο μετατράπηκε η παραγωγή τόσων άλλων αγαθών στην εποχή της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης: με σύγχρονες τεχνικές και τεχνολογίες. Η εκσυγχρονιστική νοοτροπία, όπως αποδεικνύει ο Χάρις, ήταν εμφανής παντού στην Καλιφόρνια, η οποία υπήρξε μια «ζώνη υψηλής τεχνολογίας από την έναρξη του αγγλικού αποικισμού». Επειδή εκεί ποτέ δεν επαρκούσαν οι μισθωτοί εργάτες, η πολιτεία βασιζόταν κατά μεγάλο μέρος σε μηχανές εξοικονόμησης της εργασίας στον τομέα της γεωργίας, η οποία από τη δεκαετία του 1860 και εφεξής ξεπέρασε τις εξορύξεις ως τον κύριο οικονομικό παράγοντα ανάπτυξης. Το ράντσο του Πάλο Άλτο σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Ο βασικός νεωτερισμός ήταν το Σύστημα του Πάλο Άλτο, κατά το οποίο τα άλογα γυμνάζονταν να τριποδίζουν ενόσω ήταν νέα. Με τον τρόπο αυτό, ο Στάνφορντ και οι υπάλληλοί του μπορούσαν να εντοπίσουν νωρίς τα πουλάρια με προοπτικές, να τα εκπαιδεύσουν εντατικά και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσουν για την παραγωγή πουλαριών με ακόμα μεγαλύτερες προοπτικές, μεταβιβάζοντας έτσι το ταλέντο στα ζώα μέσω των ποιοτικά ανώτερων γονιδίων. «Αντί να βελτιστοποιούν τις επιδόσεις σε ταχύτητα των ενήλικων ζώων, εκείνοι βελτιστοποιούσαν τις ορατές δυνατότητες», γράφει ο Χάρις. Το Σύστημα του Πάλο Άλτο δεν περιορίστηκε στα άλογα. Έγινε η κατευθυντήρια φιλοσοφία του πανεπιστημίου που ο Στάνφορντ δημιούργησε στο κτήμα του το 1885. Ο Χάρις εστίασε ιδιαιτέρως στον Ντέιβιντ Σταρ Τζόρνταν, τον πρώτο πρόεδρο του πανεπιστημίου, στον οποίο ο Χάρις αποδίδει το ότι έφερε το Σύστημα του Πάλο Άλτο «από τον στάβλο στην τάξη». Όπως πολλοί άλλοι ιδιόρρυθμοι εκσυγχρονιστές εκείνης της εποχής, ο Τζόρνταν αγαπούσε τα θέματα ευγονικής. Υπό τη διεύθυνσή του, ισχυρίζεται ο Χάρις, «το μικρό, καινούργιο πανεπιστήμιο έγινε ένα εθνικό κέντρο ελεγχόμενης εξέλιξης».[6] Νεαροί λευκοί με δυνατότητες υποδεικνύονταν και εκπαιδεύονταν εντατικά με την ελπίδα να αποτραπεί η παρακμή της ράτσας. Ένα από τα χαρακτηριστικά του Συστήματος του Πάλο Άλτο, όπως αυτό εφαρμόστηκε στα άλογα, ήταν μια εμμονή με την ποσοτικοποίηση. Καθώς το σύστημα μεταφέρθηκε στους ανθρώπους, αυτή η διάθεση ποσοτικοποίησης μετατράπηκε σε έλεγχο νοημοσύνης. Ο Λιούις Τέρμαν, ένας ψυχολόγος που εντάχθηκε στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ το 1910, συνέβαλε στην εκλαΐκευση της ιδέας ότι η ευφυΐα μπορούσε να εκφραστεί με έναν αριθμό όπως μία επίδοση IQ. Τον ενδιέφεραν ιδιαιτέρως παιδιά με υψηλό δείκτη ευφυΐας. «Οι εκκολαπτόμενες διάνοιες θα πρέπει να ταυτοποιηθούν και να ανέλθουν», έγραφε ο Χάρις, «ενώ οι εκχυδαϊσμένοι νεαροί θα πρέπει να τεθούν υπό περιορισμό, εκεί όπου δεν θα μπορούν να εκφυλίσουν τη ράτσα ή να μετατρέψουν τις δικές τους μειωμένες αποδόσεις σε κοινωνικά προβλήματα». Οι νομπελίστες Αμερικανοί φυσικοί (από αριστερά προς δεξιά) Τζον Μπαρντίν (1908-1991), Γουίλιαμ Σόκλι (1910-1989) και Γουόλτερ Μπράτεν (1902-1987) κατά τη διεξαγωγή ενός πειράματος, περ. 1955. © Hulton Archive/ Getty Images/ Ideal Image Ο Τέρμαν ανακάλυψε στο σπίτι του μια εκκολαπτόμενη διάνοια, εκπαιδεύοντας τον γιο του Φρέντερικ τόσο εντατικά όσο και ένα πολλά υποσχόμενο πουλάρι. Ο Γουίλιαμ Σόκλι ο Πρεσβύτερος, ένας καθηγητής μηχανικής του Στάνφορντ, αντιμετώπισε με τον ίδιο τρόπο τον γιο του. Και στις δυο περιπτώσεις, η γονική στήριξη σε συνδυασμό με την οικογενειοκρατία απέδωσαν: ο Φρέντερικ Τέρμαν και ο Γουίλιαμ Σόκλι ο Νεώτερος συνέβαλαν στη δημιουργία ενός πεδίου ερευνών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιώντας μαθηματικές τεχνικές ώστε να βελτιώσουν τη λήψη αποφάσεων από τον στρατό. Καθώς ο πόλεμος όδευε προς το τέλος του, ο νεαρός Τέρμαν άρχισε μια λαμπρή καριέρα ως διευθυντής του Στάνφορντ, πρώτα ως κοσμήτορας της Σχολής Μηχανικών και ως αντιπρύτανης στη συνέχεια. Μετέτρεψε το Στάνφορντ σε ένα πανεπιστήμιο του Ψυχρού Πολέμου αναλαμβάνοντας συμβόλαια του Πενταγώνου και την κοιλάδα που το περιτριγύριζε σε έναν μείζονα κόμβο του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος. Εντωμεταξύ, το 1955 ο Σόκλι ίδρυσε μια εταιρεία ημιαγωγών η οποία, αν και βραχύβια, έθεσε τα θεμέλια της βιομηχανίας σιλικόνης της περιοχής. Κανείς δεν συμπαθούσε τον Σόκλι –ήταν, από κάθε άποψη, ένας φρικτός άνθρωπος–, είναι όμως το πλησιέστερο πρότυπο σε αυτό που η Σίλικον Βάλεϊ έχει για πατέρα της. Δυο χρόνια μετά την ίδρυση του Shockley Semiconductor Laboratory, οκτώ υπάλληλοι παραιτήθηκαν. Αυτοί οι «οκτώ προδότες», όπως τους αποκαλούσε εξοργισμένος ο Σόκλι, ίδρυσαν την επιχείρηση Fairchild Semiconductor, η οποία έφθασε να κυριαρχεί στη βιομηχανία τη δεκαετία του 1960. Η Fairchild έγινε επίσης διάσημη για τις πολυάριθμες επιχειρήσεις που ίδρυσαν πρώην υπάλληλοί της. Σύμφωνα με έρευνες του Ντον Χέφλερ, του δημοσιογράφου που εκλαΐκευσε τον όρο Σίλικον Βάλεϊ, από την Fairchild προέκυψαν 126 εταιρείες ημιαγωγών, των Intel και AMD συμπεριλαμβανομένων. Πρώην υπάλληλοι ίδρυσαν επίσης τις εταιρείες Kleiner Perkins και Sequoia. Όλα αυτά έγιναν δυνατά με την Οιδιπόδεια ανατροπή του Σόκλι. Ο Σόκλι υπήρξε ένας μανιώδης ρατσιστής, παθιασμένος σε όλη του τη ζωή με την ευγονική. Οι απόψεις του αντιμετωπίζονται σε ιστορίες της Σίλικον Βάλεϊ τυπικά ως μυστηριώδεις ιδιομορφίες· ο Χάρις όμως αναφέρει ένα βιογράφο του που αποκαλούσε την προέλευσή τους «άγνωστη και μη αναγνωρίσιμη», αποδεικνύει όμως ότι πολύ απείχαν του να αποτελούν αποκλίσεις. Ο Σόκλι απλώς διατύπωνε τις αρχές του Συστήματος του Πάλο Άλτο που τον διαμόρφωσαν, όπως του τις μετέδωσε ο πατέρας του. Οι αρχές αυτές δεν αποτελούσαν εξαίρεση από τις προδιαγραφές της εποχής του, βρήκαν όμως ιδιαιτέρως γόνιμο έδαφος στην Καλιφόρνια, όπου η ιδιότητα του λευκού ανθρώπου, υποστηρίζει ο Χάρις, χρησίμευε πάντα ως βασική οργανωτική αρχή της Πολιτείας. Ο Πυρετός του Χρυσού έφερε εδώ κόσμο από ολόκληρη τη Γη. Το ίδιο συνέβη και με την επακόλουθη άνθηση της γεωργίας και της βιομηχανίας. Ο κοσμοπολιτισμός της Καλιφόρνιας την έκανε ένα «εργαστήριο φυλετικής ταξινόμησης», όπου οι διακρίσεις αναπτύχθηκαν και ενισχύθηκαν με νόμιμα όσο και παράνομα μέσα. Η ιδιότητα του λευκού σήμαινε πρόσβαση σε γη και υψηλότερους μισθούς, ο αποκλεισμός από αυτή την ιδιότητα σήμαινε στέρηση των περιουσιακών αγαθών και χαμηλότερους μισθούς. Οι ιθαγενείς έχασαν τα σπίτια τους, οι Κινέζοι ανθρακωρύχοι δεν μπορούσαν να διεκδικήσουν τίποτα, οι Ιάπωνες αγρότες στερήθηκαν τα αγροκτήματά τους. Οι Μεξικανοί και οι Φιλιππινέζοι στέλνονταν να δουλέψουν στους αγρούς για μισθούς πείνας. Κατά την άποψη του Χάρις, η βιομηχανία που ίδρυσε ο Σόκλι επεξέτεινε την παράδοση αυτή. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Fairchild Semiconductor άνοιξε το πρώτο υπερπόντιο εργοστάσιό της στο Χονγκ-Κονγκ. Στις επόμενες δεκαετίες ενισχύθηκε η εξάρτηση του κλάδου από χαμηλόμισθους έγχρωμους εργάτες τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό. «Οι βιομηχανίες μετέφεραν τις περισσότερες κατασκευαστικές εργασίες στο Μεξικό, τη Νότια Κορέα, τη Σιγκαπούρη, τη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη, ενώ Βιετναμέζες και Φιλιππινέζες αναλάμβαναν τα κατά τόπους καθήκοντα της παραγωγής», γράφει ο Χάρις. «Στο εσωτερικό της χώρας, οι εργοδότες βασίζονταν στην ψευδοεπιστήμη των φυλετικών διαφορών· πίστευαν ότι οι Ασιάτισσες ήταν λιγότερο ικανές να οργανωθούν και να διεκδικήσουν υψηλότερους μισθούς από τις Μεξικάνες». Εμφανίστηκε μια αγορά εργασίας δυο ταχυτήτων, με έναν σχετικά μικρό αριθμό μηχανικών (λευκών στην πλειονότητά τους), στους οποίους προσφέρονταν καλύτεροι μισθοί και δικαίωμα προαίρεσης, και έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων (μη λευκών στην πλειονότητά τους), στις ΗΠΑ και ολόκληρο τον κόσμο που υποβιβάζονταν σε κακοπληρωμένες εργασίες στη βιομηχανία. Η ρύθμιση αυτή διατηρείται ακόμα. Σύμφωνα με μια αναφορά που δημοσιεύθηκε το 2016 από την οργάνωση Silicon Valley Rising, μόνο ένα ποσοστό 10% από τους υπαλλήλους που απασχολούνταν στην τεχνολογία ήταν Μαύροι ή Λατινοαμερικανοί, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού που είχε προσληφθεί με εργολαβίες –άτομα που καθαρίζουν τα γραφεία, μαγειρεύουν στις καφετέριες και οδηγούν τα λεωφορεία των εταιρειών– ήταν Μαύροι ή Λατινοαμερικανοί. Όπως και παλιά, ένα μεγάλο μέρος των εξωτερικών συνεργατών από τους οποίους εξαρτάται η βιομηχανία, βρίσκεται στο εξωτερικό. Στην Κίνα φτιάχνουν iPhones, στην Κένυα βάζουν ετικέτες στα εξαρτήματα αποθήκευσης των δεδομένων, στις Φιλιππίνες εκκαθαρίζουν τα social media από εικόνες με γεννητικά όργανα και αποκεφαλισμούς. Στην άλλη πλευρά της μισθολογικής κλίμακας, βρίσκεται το πουλάρι του Συστήματος του Πάλο Άλτο με τον γρήγορο τριποδισμό του· ο απόφοιτος του Πανεπιστημίου Στάνφορντ (ή αυτός που διέκοψε τις σπουδές του) με τη σύντομη παρουσίαση μιας επιχειρηματικής ιδέας προς άγραν κεφαλαίων από επενδυτές. Στο Σύστημα του Πάλο Άλτο, γράφει ο Χάρις, «το δυναμικό του καθενός μετρά για τα πάντα». Τα κεφάλαια επιχειρηματικού κινδύνου πρέπει να επιλέξουν νωρίς τους νικητές, και οι νικητές αυτοί πρέπει να πραγματοποιήσουν μεγάλα κέρδη έτσι ώστε να αντισταθμίσουν τις απώλειες στο χαρτοφυλάκιο. Ο Χάρις βλέπει την ιδρύτρια του επιχειρηματικού ομίλου Theranos Ελίζαμπεθ Χολμς να ενσαρκώνει το Σύστημα του Πάλο Άλτο. Για τους επενδυτές, εκείνη διέθετε όλα τα απαραίτητα προσόντα γι’ αυτή τη δουλειά. Η απειρία της ήταν ένα επιπλέον προσόν. Η άνοδός της δεν περιοριζόταν από προηγούμενες αποδόσεις, επειδή η ίδια δεν είχε καμία απόδοση. Η Χολμς κέρδισε 700 εκατομμύρια. Αν ήταν μια Λατινοαμερικάνα επιστάτρια, θα την έλεγαν άχρηστη. O Χάρις μας έδωσε ένα νέο τρόπο να κοιτάμε τη Σίλικον Βάλεϊ και τις γενεαλογικές γραμμές της. Μέσα από το πρίσμα του Συστήματος του Πάλο Άλτο, βλέπουμε μια περιοχή η οποία χρησίμευσε επί μακρόν ως εμπροσθοφυλακή τόσο του εκσυγχρονισμού όσο και των μοναδικά σύγχρονων μορφών αθλιότητας· μια περιοχή όπου η ακραία ανισότητα, οργανωμένη μέσω ταξικών και φυλετικών αναμίξεων, πάντοτε βοηθούσε την υψηλή τεχνολογία. Η εικόνα που παρουσιάζει ο Χάρις για την κοιλάδα είναι πληρέστερη από όσες επιχείρησαν να μας δώσουν ως τώρα. Η πληρότητα όμως μπορεί επίσης να είναι μια κατάρα, και το Πάλο Άλτο θα ήταν ένα καλύτερο βιβλίο αν επιδίωκε να είναι λιγότερο κατανοητό. Ο Χάρις έχει το ταλέντο να παρασέρνει τον αναγνώστη σε ευχάριστες παρεκκλίσεις που ρέουν προς τα πίσω μέσα στον πυρήνα της υπόθεσης, αλλά στις τελευταίες διακόσιες σελίδες, ή κάπου τόσο, γίνεται δυσκολότερο να πει κανείς πού τελειώνουν οι παρεκκλίσεις και πού αρχίζει η κεντρική οδός. Αυτό συμβαίνει σε ένα μεγάλο μέρος, επειδή η βασική αντίληψη του Συστήματος του Πάλο Άλτο εξαφανίζεται για μεγάλα διαστήματα. Όταν εμφανίζεται, συχνά μοιάζει προσποιητή και αδικαιολόγητη. Ίσως η λιγότερο πειστική επίκλησή της έρχεται στο τέλος του βιβλίου, όταν ο Χάρις περιγράφει μια συνάντηση τον Δεκέμβριο του 2016 στον Trump Tower μεταξύ του εκλεγέντος προέδρου και ενός αριθμού κορυφαίων στελεχών του χώρου της τεχνολογίας. Αποκαλεί την εκδήλωση αυτή κορύφωση του Συστήματος του Πάλο Άλτο, έστω κι αν δεν είναι απολύτως σαφές γιατί το κάνει. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες διασυνδέσεις μεταξύ της ευγονικής ζέσης στο Στάνφορντ στην αρχή του 20ού αιώνα και τις αντιδραστικές πολιτικές του αποφοίτου του Στάνφορντ Πίτερ Τίελ, που διοργάνωσε τη σύναξη στον Trump Tower. Οι πολιτικές του Τίελ όμως δεν είναι εκείνες των Τσέριλ Σάντμπεργκ, Τζεφ Μπέζος ή Τιμ Κουκ, που ήταν επίσης όλοι παρόντες. Η ισοπέδωση όλων αυτών των ειδών διακρίσεων είναι η μεγαλύτερη αδυναμία του βιβλίου. Σε όλο το Πάλο Άλτο, o Χάρις τονίζει τους μακροχρόνιους δεσμούς της Σίλικον Βάλεϊ με την πολιτική δεξιά. Ο Ρεπουμπλικανός πολιτικός Χέρμπερτ Χούβερ –ένας από τους πρώτους αποφοίτους του Στάνφορντ– εμφανίζεται σε περίοπτη θέση, καθώς και το δεξιάς απόκλισης think tank που φέρει το όνομά του με ένα πύργο που δεσπόζει στην πανεπιστημιούπολη του Στάνφορντ, όπως ο Σάουρον.[7] Αυτό είναι ένα κεντρικό σημείο της ιστορίας της περιοχής και βοηθά να καταλάβουμε τους σύγχρονους συντηρητικούς της βιομηχανίας όπως ο Τίελ, τον οποίο πολύ πειστικά ο Χάρις εντάσσει στη γραμμή του Χούβερ. Ο Τίελ όμως δεν εκπροσωπεί τους πολιτικούς της βιομηχανίας. Τα διευθυντικά στελέχη, οι επενδυτές και οι επιχειρηματίες που αποτελούν την τάξη των ιδιοκτητών της Σίλικον Βάλεϊ είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, φιλελεύθεροι. Οι μεγαλύτεροι Δημοκρατικοί δωρητές είναι αυτοί τους οποίους οι ιδεολογικές τους προτιμήσεις –ελεύθερες αγορές, έλεγχος της οπλοκατοχής, γάμος των ομοφυλοφίλων– τους τοποθετούν άνετα μεταξύ των κεντρώων του κόμματος. Εντούτοις, ο φιλελευθερισμός απουσιάζει κατά παράδοξο τρόπο από το Σύστημα του Πάλο Άλτο. Οι «Δημοκράτες του Ατάρι»[8], που υπήρξαν πρωτοπόροι στη στενή σύνδεση μεταξύ της βιομηχανίας της τεχνολογίας και του Δημοκρατικού Κόμματος στη δεκαετία του 1980, αναφέρονται επιφανειακά, αλλά τα σημαντικότατα χρόνια του Κλίντον, όταν ξεκινούσε η οικονομία του Ίντερνετ, δεν έχουν συζητηθεί εις βάθος. Το ίδιο συμβαίνει και με την εποχή του Ομπάμα, η οποία έφερε την συμμαχία των Δημοκρατικών με την βιομηχανία σε νέα ύψη. Όσο αυτός διοικούσε, κάπου 250 άνθρωποι πέρασαν την περιστρεφόμενη πόρτα που χώριζε την Google από την κυβέρνηση. (Πιο πρόσφατα, η ταχύτητα με την οποία ο Μπάιντεν διέσωσε τους καταθέτες της Silicon Valley Bank, αποδεικνύει την επιρροή που εξακολουθούν να έχουν οι ελίτ στα ανώτερα επίπεδα του Δημοκρατικού Κόμματος). Λέγοντας ότι τα περισσότερα αφεντικά στη Σίλικον Βάλεϊ είναι φιλελεύθεροι, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδείξουμε το επιχείρημα του Χάρις ότι τα πλούτη τους πηγάζουν από μια κοινωνική δομή με βαθιές ανισότητες. Αυτό όμως δίνει στην πολιτική ζωή τους έναν νευρωτικό χαρακτήρα. Όταν ήμουν έφηβος στο Σαν Φρανσίσκο, ο τοπικός επιθεωρητής εργασίας, ένας έμπορος κρασιών ονόματι Γκάβιν Νιούσομ, προώθησε ένα τοπικό μέτρο με την ονομασία Care not Cash (Μέριμνα όχι Μετρητά). Το μέτρο υποσχόταν να υιοθετήσει μια πιο συμπονετική προσέγγιση στους αστέγους, παρέχοντάς τους το κρεβάτι ενός καταφυγίου ή ενός ξενοδοχείου, αντί άμεσων πληρωμών σε μετρητά. Το μέτρο ψηφίστηκε. Τα δημόσια βοηθήματα περικόπηκαν κατά 85%, δεν κτίστηκαν καινούργια σπίτια. Αυτός ο συνδυασμός ανθρωπιστικής ρητορικής με κοινωνική αναλγησία είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του αναβαθμισμένου καλιφορνέζικου φιλελευθερισμού. Περιλαμβάνει στρεβλώσεις τέτοιες που θα φαίνονταν γελοίες στον Τίελ και το τσούρμο του, για τον οποίο η ανισότητα δεν απαιτεί συγγνώμη. Ο Γουάλας Στέγκνερ περιέγραψε κάποτε την Καλιφόρνια λέγοντας ότι μοιάζει με την υπόλοιπη Αμερική· ο Στέγκνερ όμως κάνει ένα βήμα πιο πέρα. «Αν η Καλιφόρνια», γράφει, «είναι η Αμερική της Αμερικής, τότε το Πάλο Άλτο είναι η Αμερική της Αμερικής της Αμερικής». Είναι το μέρος όπου οι αντιφάσεις της χώρας οξύνονται στο έπακρο, και υπεράνω όλων η καθοριστική και ανθεκτική αντίφαση μεταξύ των δημοκρατικών αρχών και των αντιδημοκρατικών πρακτικών. Δεν υπάρχει τίποτα τόσο αμερικανικό όσο το να γιορτάζει κανείς την ισότητα ενώ την υπονομεύει. Ή τόσο καλιφορνέζικο. © THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS 2024 — Μετάφραση-σημειώσεις: Σταυρούλα Αργυροπούλου Σημ. ARB: Οι δύο σημειώσεις με αστερίσκο είναι του συγγραφέα. [1] Δημοφιλές μυθιστόρημα γραμμένο από τον Garci Rodríguez de Montalvo στα τέλη του 15ου αιώνα με αρχές του 16ου. [2] Andrew Carnegie (1835-1919). Αμερικανός βιομήχανος σκωτσέζικης καταγωγής, ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Αμερικής. Έγινε διάσημος για τις φιλανθρωπίες του στην Αμερική και τη Βρετανική Αυτοκρατορία, αλλά και για τα ιδρύματά του για την προαγωγή της επιστήμης, τη διάδοση της γνώσης, την προώθηση της ειρήνης. [3] Το ερευνητικό κέντρο PARC της Xerox, το οποίο ιδρύθηκε το 1970, δραστηριοποιείται ως ανεξάρτητη εταιρεία από το 2002. [4] Melville Society: Όμιλος μελετητών του έργου του αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ (1819-1891) και της επίδρασης που είχε αυτό στη λογοτεχνία των ΗΠΑ. Το διάσημο μυθιστόρημά του Μόμπυ Ντικ θεωρείται από τα κορυφαία της αμερικανικής λογοτεχνίας. [5] * Η έμφαση στο Palo Alto System κάπως δεν συμβαδίζει με την θεωρία της ιστορίας του Χάρις. Εάν τα άτομα είναι οι προσωποποιήσεις των απρόσωπων κοινωνικών δυνάμεων, τότε γιατί οι ιδέες είναι σημαντικές; Αυτό είναι ένα ερώτημα της μαρξιστικής παράδοσης στην οποία εργάζεται ο Χάρις, και η περιήγηση στις πολύπλοκες λεπτομέρειές του είναι σαφώς εκτός του πεδίου του βιβλίου του. Αλλά ένας επιπλέον διαχωρισμός στο μοντέλο της ιστορικής αλλαγής του που να συμπεριλαμβάνει την κεντρική θέση των ιδεών στην ιστορία του ίσως να βοηθούσε το βιβλίο του να δίνει λιγότερη αίσθηση σύγχυσης. [6] * Για περισσότερα σχετικά με την ιστορία του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, βλ. Jessica Riskin, “A Poisonous Legacy”, The New York Review, 22 Ιουνίου 2023. [7] Σάουρον (Sauron). Ήρωας των έργων του Τόλκιν, και συγκεκριμένα, ο Άρχοντας του Σκότους στο έργο του Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών. [8] Οι Atari Democrats υπήρξαν νομοθέτες των Δημοκρατικών που υπέθεταν ότι η στήριξη και η ανάπτυξη της high-tech και των σχετικών επιχειρήσεων θα τόνωνε την οικονομία και θα δημιουργούσε θέσεις εργασίας. Ο όρος Atari παραπέμπει στα ομώνυμα βιντεοπαιχνίδια που ήταν διάσημα στη δεκαετία του 1980.

Καλύτερα, Ταχύτερα, Ισχυρότερα

Σύνδεση