Η επίσημη παρουσίαση της Πάπισσας Ιωάννας του Δημήτρη Χαντζόπουλου έγινε την Τρίτη 27 Νοεμβρίου στο Αμφιθέατρο της Τεχνόπολης του Δήμου Αθηναίων. Η Athens Review of Books ευχαριστεί θερμά τους εκατοντάδες ανθρώπους που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση και ταλαιπωρήθηκαν πολύ για να φτάσουν ως εκεί, εξαιτίας επεισοδίων μεταξύ χούλιγκαν ποδοσφαιρικών ομάδων που συνέβησαν λίγο νωρίτερα στην περιοχή. Την εκδήλωση προλόγισε ο διευθυντής της ARB και επιμελητής της έκδοσης.
Η αποψινή εκδήλωση είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αγαπημένου φίλου, Άγγελου Δεληβορριά, του καλού άγγελου του πολιτισμού. Στη θέση αυτή επρόκειτο να κάθεται ο Άγγελος, να παρουσιάσει το βιβλίο που τόσο τον ενθουσίασε, και η εκδήλωση είχε προγραμματιστεί να γίνει την περασμένη άνοιξη. Μάλιστα εκμεταλλεύθηκα τον ενθουσιασμό του και στα μέσα του περασμένου Μαρτίου του ζήτησα επιπλέον να κάνει έρευνα να μου βρει το πρωτότυπο μιας από τις φωτογραφίες του Ροΐδη: στις 22 Μαρτίου την είχε βρει και μου την έστειλε. Αλλά περισσότερα θα πούμε στο αφιέρωμα που θα κάνει η ARB σ’ αυτόν τον μεγάλο άνθρωπο.
Η Athens Review of Books συμπλήρωσε 100 τεύχη, και θεωρήσαμε ότι ο καλύτερος τρόπος να γιορτάσουμε χωρίς περιαυτολογίες είναι η επίσημη παρουσίαση ενός έργου για το οποίο θα μας επιτρέψετε να καμαρώνουμε. Σύντομα μάλιστα θα εμφανιστεί στην διεθνή αγορά: είναι έτοιμο, σελιδοποιημένο ήδη, να κυκλοφορήσει στα αγγλικά, σε μετάφραση Πήτερ Μάκριτζ και με σημειώματα των Μαρκ Μαζάουερ, Ντάνιελ Μέντελσον και Αλέξανδρου Νεχαμά να το συστήνουν στον αγγλόφωνο κόσμο. Είναι το μόνο που κατορθώσαμε να υλοποιήσουμε, εκτός από τα δοκίμια που δημοσιεύσαμε στα τεύχη του περιοδικού για τον Ροΐδη, αφού άλλες εκδόσεις και κυρίως το συνέδριο για τον Ροΐδη και το έργο του που είχαμε προγραμματίσει να διεξαχθεί τον Νοέμβριο του 2016 αναβλήθηκαν λόγω της παράφρονος καταδίωξης της ARB αυτά τα χρόνια.
Πότε όμως γεννήθηκε η ιδέα του λεγόμενου graphic novel; Το πρώτο μεγάλο αφιέρωμα της ARB στον Ροΐδη δημοσιεύθηκε στο τεύχος 72, τον Απρίλιο του 2016. Εκεί δημοσιεύσαμε για πρώτη φορά, μετά από 150 χρόνια, την εντελώς άγνωστη, που καλό είναι να γίνει γνωστή, καταδικαστική για τον συγγραφέα της Πάπισσας απόφαση του Αρείου Πάγου του 1867 (η Πάπισσα Ιωάννα είχε κυκλοφορήσει το 1866).
Λίγες μέρες μετά την έκδοση αυτού του σημαντικού για τις ροϊδικές σπουδές τεύχους, περπατώντας με τον Δημήτρη στις υπώρειες του Υμηττού μιλούσαμε με πάθος μεταδοτικό για τον μεγάλο συγγραφέα και κριτικό, με αφορμή αυτό το αφιέρωμα. Επισημαίνω ότι στον Υμηττό, στα σχολεία και στους σοφούς διδασκάλους του (που ασκούσαν παράλληλα και το τίμιο επάγγελμα της μελισσουργίας), αλλά και στους εκεί περιφερομένους αστρολόγους, λεκανομάντεις και ονειροκρίτες, κάνει αρκετές αναφορές ο Ροΐδης στην Πάπισσα.
Ε, στον Υμηττό γεννήθηκε αυτή η ιδέα. Υπό τον ήλιον του Υμηττού: «Ὁ ἥλιος ἀνέτελλεν ὄπισθεν τοῦ Ὑμηττοῦ στιλπνὸς καὶ ἀνέφελος ὡς ὁ ὠριμάσας τὰ μῆλα τῆς Ἐδέμ» γράφει ο Ροΐδης στην Πάπισσα. Εκεί λοιπόν ‒κι αυτό δεν είναι θρύλος σαν εκείνον του Νεύτωνα‒ έπεσε το μήλο της Ιωάννας, της Ιωάννας του Ροΐδη, στο κεφάλι του Χαντζόπουλου.
Το μήλο ήταν βαρύ, και χρειάστηκαν σχεδόν δυο χρόνια μόχθου του καλλιτέχνη για να ολοκληρωθεί αυτό το έργο. Λέω έργο, γιατί δεν μου αρέσει ο όρος graphic novel, γι’ αυτό και επέμεινα να μπει διακριτικά στο εξώφυλλο. Είναι, νομίζω, κάτι περισσότερο.
Και τι δεν κρύβεται σ’ αυτό το βιβλίο από τη μεγάλη παράδοση της δυτικής ζωγραφικής αλλά και της βυζαντινής. Όμως για την διεικονικότητα (κατά την διακειμενικότητα) θα μιλήσουν άλλοι αρμοδιότεροι. Επισημαίνω μόνο πως όσο λογοκλόπος ήταν ο Ροΐδης, τόσο εικονοκλόπος είναι ο Χαντζόπουλος.
