Ο άλλος δωσιλογισμός

Michel Onfray, L'autre collaboration. Les origines françaises de l'islamo-gauchisme [Ο άλλος δωσιλογισμός. Οι γαλλικές καταβολές του ισλαμο-αριστερισμού], Plon, Παρίσι 2025, σελ. 448 «Το Ισλάμ είναι ο ιδεολογικός εχθρός στον οποίο η Δύση επέτρεψε να δράσει ύπουλα και να διαβρώσει το σύστημα των δυτικών αξιών».Οριάνα Φαλάτσι, Η δύναμη της λογικής[1] «Οι τζιχαντιστές θέλουν να καθορίσουν πώς θα ζούμε και πώς θα πεθαίνουμε και, κυρίως, δεν θέλουν να απολαμβάνουμε την ζωή. Αν δεν υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας, αν δεν πολεμήσουμε η τζιχάντ θα νικήσει».Οριάνα Φαλάτσι, Η οργή και η περηφάνια[2] Οι αριστεροί απεχθάνονται την «αστική», όπως προσδιορίζουν την κοινοβουλευτική δημοκρατία, εννοώντας ότι προτιμούν μιαν άλλη – «λαϊκή» ή «άμεση». Οι φασίστες απεχθάνονται τη «δημοκρατία», ανεξαρτήτως επιθετικού προσδιορισμού, όπως και οι ισλαμιστές[3]. Το αν οι φασίστες εμπνέονται από την ένδοξη βασιλόφρονα Γαλλία του καθολικισμού, σαν το κίνημα της Action française στα τέλη του 19ου αιώνα, ή την ενδοξότερη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία που ονειρευόταν ο Μουσολίνι, ιδρύοντας το δικό του φασιστικό κόμμα το 1921, ενώ οι ισλαμιστές από την ηγετική δύναμη του Ισλάμ κατά τον Μεσαίωνα, όπως ήθελε να την αναβιώσει ο Χασάν αλ Μπάνα ιδρύοντας τη Μουσουλμανική Αδελφότητα το 1928, λίγη σημασία έχει. Το μίσος στον Διαφωτισμό, στη νεωτερικότητα και την ελευθερία του λόγου, όπως η μέχρι θανάτου αφοσίωση στα οράματά τους, ταυτίζονται. Τα οράματα των αριστερών διαφέρουν, θεωρητικά. Αλλά η σύγκλιση όλων ως προς τις απέχθειες είναι εμφανής∙ κάτι που δημιουργεί περιοδικές ή μονιμότερες συμπάθειες. Η Αριστερά θεωρεί τον εαυτό της «παιδί του Διαφωτισμού», χωρίς να παύει να τονίζει, ιδίως στις μεταμοντέρνες εκδοχές της, πως οι δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και το Ολοκαύτωμα ήταν απότοκα του Διαφωτισμού και της έννοιας του «έθνους-κράτους» την οποία εισήγαγε. Από εκεί και πέρα, όμως, η επιβίωση του Ισραήλ μέσω πολέμων, ενάντια σε μιαν επί 75 χρόνια ασυμβίβαστη ισλαμική αντίσταση που ποτέ δεν παραιτήθηκε από την ιδέα να το σβήσει από τον χάρτη, έστρεψε τις αριστερές ευαισθησίες υπέρ των καταπιεσμένων, όποιες μορφές και αν έπαιρναν οι τρόποι «αντίστασής» τους. Με το παράδοξο στα όρια της παράνοιας, ένας κραυγαλέος αντισημιτισμός άρχισε να ανθεί στο όνομα του αντιρατσισμού και των δικαιωμάτων του ανθρώπου! Ήδη το 2005, όταν μια δανέζικη εφημερίδα δημοσίευε γελοιογραφία με τον Μωάμεθ να φορά βόμβα στο τουρμπάνι του, οι διαδηλώσεις των ανά τον κόσμο ισλαμιστών έλαβαν φονικές διαστάσεις και, παρά τη διακηρυγμένη αθεΐα τους, οι αριστεροί επικρότησαν τις διαμαρτυρίες των Μουσουλμάνων με επιχείρημα ότι δεν είναι σωστό να σαρκάζεις την πίστη των αδυνάμων. Βέβαια, δέκα χρόνια μετά, η επίθεση στο Charlie-Hebdo και οι δώδεκα νεκροί (διάσημοι σκιτσογράφοι και προσωπικό) ξεσήκωσαν κατακραυγή και διαδηλώσεις εναντίον των δολοφόνων, από όλο το πολιτικό φάσμα[4]. Ομοίως η επίθεση στο θέατρο Bataclan μερικούς μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο του 2015, με 137 νεκρούς και 400 τραυματίες. Παρά το μέγεθος της νέας φρίκης, συλλυπητήρια μηνύματα έφτασαν από παντού, αλλά οι διαδηλώσεις περιορίστηκαν στη Γαλλία, κυρίως. Ωστόσο, η θηριωδία της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ χαιρετίστηκε από πλήθη γάλλων πολιτών ως «μεγάλη μέρα» για τον παλαιστινιακό λαό! Και όχι μόνο Γάλλων. Αριστερά κινήματα, παντού στον κόσμο, συμμερίστηκαν αυτή τη στάση. (Όπως με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, την οποία όχι λίγοι προοδευτικοί έκριναν ως άξιο τίμημα για τα εγκλήματα του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και των πολέμων του). Από εκεί αρχίζει το βιβλίο του Μισέλ Ονφρέ, για να αναζητήσει τις καταβολές τέτοιων συμπαθειών στις ισλαμιστικές θηριωδίες[5]. Όχι σε αριστερίστικες τάσεις της γαλλικής νεολαίας (λίγο-πολύ κοινές στις νεολαίες όλου του κόσμου), αλλά ειδικά στην παγκόσμιας ακτινοβολίας γαλλική διανόηση: από τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ και τη Σιμόν ντε Μπωβουάρ μέχρι τον Μισέλ Φουκώ, τον Αλαίν Μπαντιού και πολλούς ακόμα, πασίγνωστους, με κορυφαία περίπτωση τον Ροζέ Γκαρωντύ. Ο οποίος, ξεκινώντας ως μέγας διανοητής του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος στα μεταπολεμικά χρόνια, έγινε Μουσουλμάνος το 1982 και κατέληξε να καταγγέλλει το Ολοκαύτωμα ως «μύθο» ή να χαρακτηρίζει «αμερικανική προβοκάτσια» την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001. Μισέλ Φουκώ, Τιερί Βελζέλ, αεροδρόμιο Τεχεράνης 1978, φωτ. Μισέλ Σεμπούν. Ευγενική προσφορά των εκδόσεων La Cebra. Σε ένα δοκίμιό του για τις περί ιστορίας αντιλήψεις του Τολστόι, ο ρωσο-βρετανός ιστορικός των ιδεών Αϊζάια Μπερλίν ξεχώριζε τους συγγραφείς και τους φιλοσόφους σε «σκαντζόχοιρους» ή «αλεπούδες» [6], με βάση μια γριφώδη ρήση του Αρχίλοχου: «πολλά γνωρίζει η αλεπού, ο σκαντζόχοιρος ένα αλλά μέγα»! «Σκαντζόχοιρους» χαρακτήριζε όποιους συνδέουν τα πάντα με μία κεντρική κοσμοαντίληψη, ένα σύστημα ή μια ενιαία οργανωτική αρχή, όπως ο Πλάτων, ο Ντάντε, ο Χέγκελ, ο Ντοστογιέφσκι κι ασφαλώς ο Μαρξ. «Αλεπούδες» όποιους διασπείρονται σε ποικίλες ερευνητικές οδούς, άσχετες μεταξύ τους κι ενίοτε αντιφατικές, όπως ο Αριστοτέλης, ο Μονταίν, ο Έρασμος, ο Σαίξπηρ ή ο Γκαίτε, αφήνοντας τον Τολστόι μεταξύ των δύο κατηγοριών (σ. 2-11). Ο Μισέλ Ονφρέ γεννήθηκε 1959, έξι χρόνια μετά την έκδοση αυτού του δοκιμίου. Αν ο Μπερλίν τον είχε γνωρίσει, θα τον ενέτασσε στις πιο χαρακτηριστικές «αλεπούδες». Ο Ονφρέ είναι η επιτομή του «πολυγραφότατου». Στα 66 του, έχει ήδη γράψει περισσότερα από 100 βιβλία! Εμφανίστηκε ως φιλελεύθερος, οπαδός του Προυντόν, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να γίνει καθηγητής φιλοσοφίας σε Λύκειο Καθολικών, να εξελιχθεί σε κήρυκα αθεϊσμού[7] κι αργότερα, ιδρύοντας ένα «λαϊκό πανεπιστήμιο» στην πόλη Καέν της βόρειας Γαλλίας, να διδάσκει έναν επικούρειο ηδονισμό[8], μέσω του οποίου καταλήγει σε θέσεις τις οποίες πολλοί χαρακτηρίζουν αντιφιλελεύθερες και σοβινιστικές. Κατά καιρούς, έχει εγκωμιάσει τον Διογένη τον κυνικό[9], τη Σαρλότ Κορντέ[10] (τη δολοφόνο του Μαρά) ή τον Αλμπέρ Καμύ[11], υποπίπτοντας σε ιστορικά σφάλματα όπως του προσάπτουν, κι έχει καταγγείλει τον Φρόυντ ως παραμυθά[12], τον ιουδαιοχριστιανικό πολιτισμό ως παρακμιακό και τη σύγχρονη γαλλική κοινωνία ως ρέπουσα στην ανευθυνότητα, στο ξεμώραμα και στον νεο-φεμινισμό[13]. Η ροπή της στον ισλαμο-αριστερισμό αποτελεί θέμα του πιο πρόσφατου βιβλίου του. Η όλη προσπάθειά του θα μπορούσε να συνοψιστεί στην κατάρριψη μιας προκατάληψης: ότι η Αριστερά είναι φιλοσημιτική και η Δεξιά αντισημιτική. Προκλητικός σε επιχειρήματα και καθηλωτικός στην ευρυμάθειά του, συγκρίνει συχνά ανόμοιες περιπτώσεις και παραβλέπει σημαντικές μικροδιαφορές. Στο τελικό του συμπέρασμα, έτσι, καταφέρεται συνολικά εναντίον της Αριστεράς, η οποία, όπως γράφει: «είναι εξαιρετικά προικισμένη να κατασκευάζει μια μυθολογία της δόξας της, βεβαιώνοντας ότι πάντα βρέθηκε από τη σωστή πλευρά της ιστορίας, παρά τους αμφιλεγόμενους αγώνες της, τις ελευθεροκτόνες (liberticides) επιλογές της και τα εκατομμύρια νεκρών στο ενδιάμεσο» (σ. 407). Σίγουρα, ο τόνος του είναι πολεμικός. Παραθέτει όμως εκτενή αποσπάσματα από κείμενα όποιων παρουσιάζει, προκαλώντας τον αναγνώστη του να αναθεωρήσει την υψηλή εκτίμηση που πιθανώς να έτρεφε, κατά την νεότητά του, για πολλούς από αυτούς. Ούτε λίγο ούτε πολύ ξεκινά από τον ίδιο τον Μαρξ, ως παγκοσμίως γνωστό Εβραίο και μαζί αντισημίτη! Γιος Εβραίου που είχε βαφτιστεί προτεστάντης, έλαβε λουθηρανική εκπαίδευση, όπου ο ακραίος αντισημιτισμός του ίδιου του Λούθηρου παρασιωπούνταν. Το 1843, στο βιβλίο του με τίτλο Το Εβραϊκό Ζήτημα[14], θεωρούσε ότι η χειραφέτηση των Εβραίων θα έρθει χάρη στη χειραφέτηση της ανθρωπότητας από τον εβραϊσμό κι από τη μπουρζουάδικη φιλοχρηματία (σ. 17-31). Εκεί γεννιέται ένας αριστερός αντισημιτισμός ο οποίος, για το καλό του Ιουδαϊσμού, προσδοκά την εξαφάνιση των Εβραίων.[15] Στη συνέχεια, παραθέτει μια μακρά λίστα διακεκριμένων γάλλων φιλοσόφων, σε ιστορική σειρά. Όχι οπωσδήποτε αριστεροί, γνωστοί πάντως ως «προοδευτικοί», μα με τον αντισημιτισμό να σοβεί. Πρώτος ο Αλαίν (Émile-Auguste Chartier, που υπέγραφε ως Alain). Υπέρ του Ντρέυφους στα νιάτα του, αντιπαθεί ωστόσο τους Εβραίους, όπως σημείωνε στο ημερολόγιό του το 1938 (σ. 44), κι ο πασιφισμός της ωριμότητάς του τον κάνει να προτιμά υπακοή στον Χίτλερ παρά αντίσταση με τον Ντε Γκωλ. Κάτι που επεδίωξε να ξεχαστεί μετά τον Πόλεμο, μαζί με όσα είχε γράψει εναντίον του Λεόν Μπρουνσβίγκ, καθηγητή ιστορίας της φιλοσοφίας στη Σορβόννη από το 1927, ενόσω ο ίδιος παρέμενε ακόμα άγνωστος και θαυμαστής του Χίτλερ για την «αρχιτεκτονική του σκέψη»! (σ. 51). Ακολουθεί ο πολύ νεότερος και διασημότερος φιλόσοφος της ερμηνευτικής Πωλ Ρικέρ, τα βιβλία του οποίου ακόμα εμπνέουν πλήθη φιλολογικών διδακτορικών. Ο Ρικέρ δεν υποστήριξε, όπως ο Αλαίν, ότι «οι μεγάλοι λαοί κυβερνώνται από Άριους και εκφυλίζονται όταν τη διακυβέρνηση αναλαμβάνουν Εβραίοι» (σ. 63). Υπήρξε όμως οπαδός του στρατάρχη Πεταίν και το 1942 διαπίστωνε ότι «η γλώσσα του Χίτλερ διαθέτει μια ωραία σκληρότητα, μια ωραία καθαρότητα θα έλεγα»! (σ. 69). Καίτοι προτεστάντης, ακολούθησε ιησουίτικες τακτικές, «ξέροντας να ελίσσεται σαν όφις στον κήπο της Εδέμ» (σ. 82). Αντίθετα με τους γάλλους κομμουνιστές, οι οποίοι συνεργάστηκαν με τους ναζί όσο ίσχυε το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και μπήκαν στην αντίσταση μόλις ο Χίτλερ εισέβαλε στην ΕΣΣΔ, ο Ρικέρ έμενε πιστός στο πεταινικό τρίπτυχο «εργασία-οικογένεια-πατρίδα» και στη στυγνή εφαρμογή των αντισημιτικών νόμων μέχρι την απόβαση στη Νορμανδία. Τότε, «την 26η ώρα» όπως το διατυπώνει ο Ονφρέ, οι «collaborateurs» (γενικά «συνεργάτες» αλλά συνώνυμο του «δωσίλογοι» στα γαλλικά) μεταστρέφονται άπαντες σε αντιστασιακούς. Ο Ρικέρ επιστρατεύει την ειδικότητά του στη φαινομενολογία και την ερμηνευτική ώστε να κάνει το μαύρο άσπρο, ιδίως με το βιβλίο Μνήμη, Ιστορία και Λήθη, για εκείνη την ξεχασμένη πλέον περίοδο (σ. 88-89). Υπό τον όρο «vichysto-résistant» (αντιστασιακός της κυβέρνησης του Βισύ) ο Ονφρέ αφιερώνει αρκετές σελίδες (95-117) στον γνωστό ως «τελευταίο μεγάλο φιλόσοφο του καθολικισμού», όπως τον χαρακτήρισαν το 1999, όταν πέθανε, τον Ζαν Γκιτόν. Αποκαλύπτει εγκώμιά του για τον Πεταίν και τις αντισημιτικές διώξεις του, όσο και για την εκτίμησή του προς το «σοσιαλιστικό» και το «εθνικό» – έννοιες άκρως συμβατές με τον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό. Περισσότερες σελίδες (121-161) αφιερώνει στον Ζαν-Πωλ Σαρτρ, από τις πιο λαμπρές φυσιογνωμίες της Αριστεράς. Ως κρατούμενος των Γερμανών, μετά την παράδοση του Γαλλικού Στρατού, γλιτώνει από την κακοπέραση με το να γράφει θεατρικές σάτιρες που διασκέδαζαν τους φρουρούς του. Ως υπαρξιστής, για τον οποίο «η ύπαρξη προηγείται της ουσίας», θεωρεί τον Εβραίο απόρροια του αντισημιτισμού. Διαγράφει έτσι τρεις χιλιάδες χρόνια Εβραϊσμού, αφού θα ήταν αδύνατο να υπάρξουν αντισημίτες αν δεν υπήρχαν Εβραίοι να τους μισήσουν. Ως πολιτικός φιλόσοφος, συντάσσει ένα σχέδιο συντάγματος το οποίο αποστέλλει στον Ντε Γκωλ μετά το 1946, παραλείποντας κάθε νύξη στον αντισημιτισμό της κυβέρνησης του Βισύ. Έκτοτε, φροντίζει να δοξάζεται μέσω βιβλίων και άρθρων του, καθώς και εγκωμίων που του απευθύνει, σε δικά της κείμενα, η σύντροφος της ζωής του Σιμόν ντε Μπωβουάρ. Με την οποία, εκτός από φιλοσοφικές ή καλλιτεχνικές ιδέες, μοιράζεται και ερωμένες (σ. 350, σημ. 1). Τη δεκαετία του 1950, με το ΚΚΓ στο σχεδόν 30%, υπερασπίζεται τη Μόσχα και την εισβολή της στη Βουδαπέστη, ενώ τη δεκαετία του 1960 ηγείται του γαλλικού μαοϊσμού, πριν καταλήξει υπερασπιστής Παλαιστίνιων τρομοκρατών. Τη δολοφονία ένδεκα ισραηλινών αθλητών στους Ολυμπιακούς του Μονάχου, το 1972, τη σχολίασε δηλώνοντας, ανενδοίαστα, πως «η τρομοκρατία είναι το μόνο όπλο των φτωχών». Σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις του, βέβαια, έθετε ως «προϋπόθεση επίλυσης του εβραϊκού ζητήματος μια ανθρωπότητα χωρίς σύνορα» (σ. 143) και έκρινε πως «η μεσσιανική τελεολογία του Ιουδαϊσμού συγκλίνει με την μεσσιανική τελεολογία του επαναστατικού μαρξισμού»! Κάπως έτσι έφτασε να τιμάται από όλο το πολιτικό φάσμα κατά τη μεγαλειώδη κηδεία του, το 1980. Ο Πωλ Ρικέρ παραλαμβάνει το βραβείο Μπαλζάν για τη φιλοσοφία στη Ζυρίχη, 16 Νοεμβρίου 1999. © ΑΠΕ-ΜΠΕ / EPA / Juerg Mueller Παρά τις συχνές αναφορές στην Μπωβουάρ, ενόσω μιλούσε για τον Σαρτρ, ο Ονφρέ αφιερώνει και σ’ αυτήν ένα αυτόνομο κεφάλαιο (σ. 163-186). Κυρίως στο πώς συνδυάστηκε με τον Σαρτρ σε εγκώμια προς τη «Μεγάλη Πορεία», που έφερε τον Μάο στην εξουσία το 1957∙ προς την Κουβανέζικη Επανάσταση δυο χρόνια μετά, ως «άμεση δημοκρατία»∙ και στην υπεράσπιση του FLN (του Μετώπου για την Εθνική Απελευθέρωση στην Αλγερία), λίγο αργότερα. Παραβλέποντας κάθε φρικαλεότητα των επαναστατών, αν όχι επιδοκιμάζοντάς την, με αγιογραφίες όσων έβαζαν βόμβες σε καφενεία, έφτασε να συγκρίνει τα θύματα του Ολοκαυτώματος με εκείνα των αλγερινών τρομοκρατών, γράφοντας το απίστευτο: «Εσείς που πρόθυμα θρηνείτε παλιές δυστυχίες –την Άννα Φρανκ ή τα γκέτο της Βαρσοβίας– συντάσσεστε με τους δήμιους όσων σήμερα υποφέρουν»! (σ. 177). Βέβαια, μεταξύ θανάτου του Σαρτρ και δικού της, το 1986, πρόλαβε να επικρίνει το ότι ο Χομεϊνί και η επανάσταση στο Ιράν δεν βελτίωσαν τη θέση των γυναικών, αλλά οι επικρίσεις της δεν προχώρησαν άλλο. Αντίθετα με τον Αντρέ Μαλρώ που, το 1956 ήδη, επεσήμαινε (εντελώς προφητικά) ότι οι μουσουλμανικές δικτατορίες θα εξαπλώνονται στον αραβικό κόσμο, όπως ο κομμουνισμός την εποχή του Λένιν, κι απέναντι σε οποιεσδήποτε βελτιώσεις που η Δύση παρέχει, «εκείνοι νοιάζονται για το μέλλον της φυλής τους, μόνο» (σ. 181-182). Μετά το 1972, ο Σαρτρ αποφάσισε να ασχοληθεί με τη ζωή και το έργο του Φλωμπέρ, ακολουθώντας «στρουκτουραλιστικές μεθόδους» κατά την Μπωβουάρ (σ. 155, σημ. 1). Στρουκτουραλισμός και υπαρξισμός δεν είναι όμως τόσο συμβατοί, ενώ ήδη, στα πεδία του στρουκτουραλισμού ή του μετα-στρουκτουραλισμού, προέβαλλαν βεντέτες της νεότερης γενιάς –Φουκώ, Ντελέζ, Λακάν, Ντεριντά κ.ά.–, διάδοχοι στον πνευματικό θρόνο του Σαρτρ. Στον πιο σημαντικό φιλοϊσλαμιστή όλων, τον Μισέλ Φουκώ, αφιερώνει ο Ονφρέ το επόμενο κεφάλαιο (σ. 187-213), αναδεικνύοντάς τον σε κορυφή του αριστερίστικου ισλαμο-φασισμού. Κατά τον Ονφρέ, ο Φουκώ εδραίωσε τον ισλαμο-αριστερισμό, ευνόησε την άνοδο του Αγιατολάχ Χομεϊνί στην εξουσία και δεν βρήκε να πει τίποτε για τον ισλαμικό αντισημιτισμό. Παρά τη σύντομη ζωή του (57 χρόνια), πρόλαβε να γράψει πλήθος βιβλίων που τον έκαναν πασίγνωστο – όλα, λίγο-πολύ, ενάντια στον δυτικό ορθολογισμό. Καίτοι ξεκίνησε ως γκωλικός, μεταστράφηκε σε υποστηρικτή μιας βίαιης δικτατορίας του προλεταριάτου. Με αυθαίρετες ερμηνείες της προόδου των επιστημών και της ψυχιατρικής, ειδικότερα, έβγαλε αριστεριστή και τον Νίτσε, συνδυάζοντας τις έννοιες της απόλαυσης και της υποταγής (σ. 190-193). Φυσικό ήταν, έτσι, να δει στο Ισλάμ, που σημαίνει «υποταγή», την ιδεώδη οργανωτική αρχή μιας κοινωνίας. Κι ενώ θα επέκρινε μια παραδοσιακή κοινωνία στη Δύση, με την οικογενειακή ζωή και τους τακτικούς εκκλησιασμούς στο επίκεντρό της, αξιολόγησε την αντίστοιχη κοινωνία στην Ανατολή ως πεμπτουσία του ανθρωπισμού. Σε σειρά άρθρων, το 1978, ύμνησε νεαρούς Ιρανούς που εναντιώνονταν στον Σάχη ζητώντας «ισλαμική κυβέρνηση» κι ανήγαγε τους μουλάδες σε εκπροσώπους ενός τέλειου μαρξισμού, χωρίς εκλογές ή διορισμούς, μα «με λόγο που εισακούεται και θεραπεύει», ενσαρκώνοντας τη δικαιοσύνη και «εισάγοντας μια πνευματική διάσταση στην πολιτική ζωή»! (σ. 195-200). Στην ίδια κατεύθυνση, ο Ονφρέ παραθέτει σειρά γάλλων φιλοσόφων οι οποίοι βρέθηκαν να στηρίζουν αν όχι αμιγώς φιλο-ισλαμικές θέσεις, σίγουρα αντισημιτικές και άρνησης του Ολοκαυτώματος, μέσω του απεριόριστου θαυμασμού προς τον μέγα αναλυτή του βάθους της ανθρώπινης φύσης – τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Μεταξύ των πρώτων, εκείνων που ανέλαβαν να «εκλαϊκεύσουν» τη φιλοσοφία του και να τη διαδώσουν στη Γαλλία, ο Ζαν Μπωφρέ (σ. 217-238). Αυτός μύησε στο πνεύμα του Χάιντεγκερ ακόμα και εβραϊκής καταγωγής άτομα όπως ο Ντεριντά ή ο ελληνικής καταγωγής Αξελός (σ. 228). Επίσης συνάδελφοι στη φιλοσοφία και στην αγάπη προς τον Χάιντεγκερ, οι Ζαν-Λυκ Νανσύ και Φιλίπ Λακού-Λαμπάρτ (σ. 239-296). Οι οποίοι, μεταξύ άλλων, εξέδωσαν το 1991 και μια μελέτη με τίτλο: Ο μύθος των ναζί. Όπου μένει αδιευκρίνιστο αν εκ των υστέρων δημιουργήθηκε μια μυθολογία περί τους ναζί ή αν οι ναζί αποτελούν μύθο. Σε κάθε περίπτωση, αποδίδουν την αφοσίωση στον αγκυλωτό σταυρό στην ανάγκη των Γερμανών ν’ αποκτήσουν ενιαία ταυτότητα, έστω χάρη στον εθνικοσοσιαλισμό, κι αθωώνουν απολύτως τον Χάιντεγκερ! Άρα, κατά τους Νανσύ και Λακού-Λαμπάρτ, έχουμε «τη διαμόρφωση ενός λαού μέσω μιας τραγωδίας» (σ. 255). Σαν να ήταν το Άουσβιτς σκηνικό αρχαίου δράματος. Εξάλλου, με όσα ο ίδιος ο Χάιντεγκερ προσάπτει στην τεχνολογία και στον αλλοτριωμένο από αυτήν άνθρωπο, κυρίως υπεύθυνοι για τους θαλάμους αερίων ήταν η εξέλιξη των μαζικών μεταφορών και το Zyklon B, όχι ο Χίτλερ. Το πιο ενδιαφέρον είναι πως οι παραπάνω αξιότιμοι φιλόσοφοι δεν όφειλαν τις αντισημιτικές τους ιδέες σε κάποιαν άλλη θρησκευτική πίστη, αλλά σε θέσεις προοδευτικές, τις οποίες εκδήλωσαν με το να εναντιωθούν στον Ζαν-Μαρί Λεπέν στις προεδρικές εκλογές του 2002, π.χ., ή στις πνευματικές τους συγγένειες με άλλους προοδευτικούς αστέρες της φιλοσοφικής ευκρίνειας, σαν τον Λακάν ή τον Ντεριντά. Πρωταθλητής σε ακραιφνή προοδευτικότητα, αντισημιτισμό και φιλο-ισλαμισμό υπήρξε, βέβαια, ο Ροζέ Γκαρωντύ, στον οποίο ο Ονφρέ αφιερώνει αρκετές σελίδες (σ. 299-333). Φάρος της διανόησης επί σταλινισμού, συγγραφέας διάσημων βιβλίων που καθιστούν την ελευθερία συνάρτηση της αναγκαιότητας, εισηγητής εκπαιδευτικού προγράμματος για την Κούβα του Κάστρο το 1962, για την Αλγερία του Μπεν Μπελά το 1965 και υποστηρικτής του Νάσερ στην Αίγυπτο ως το 1969, περνά από την άρνηση των σοβιετικών γκουλάγκ στην άρνηση του Ολοκαυτώματος, μεταξύ 1970 και 1982, όταν προσηλυτίζεται στο Ισλάμ. Καταγγέλλει το Ολοκαύτωμα σαν τον «ιδρυτικό μύθο της ισραηλινής πολιτικής» το 1996 και, μέσω αδιευκρίνιστων πηγών, κρίνει ότι οι εξοντωμένοι Εβραίοι ήταν βιομήχανοι και τραπεζίτες, ελεεινοί εκμεταλλευτές των μαζών, ενώ οι υπόλοιποι θύματα της αθεράπευτης παθητικότητάς τους. Θαυμάζει τους Μουσουλμάνους για τον «ανθρωπισμό» τους, καθώς «ποτέ δεν σκοτώνουν άοπλους», και το 1983 πηγαίνει για προσκύνημα στη Μέκκα. Σε πλήθος διαλέξεις του ανά τον κόσμο διακηρύσσει ότι «αυτό που ο μαρξισμός δεν μπόρεσε να πραγματώσει, την κατάργηση της παραδοσιακής Δύσης και την έλευση ενός νέου Ανθρώπου, θα το επιτύχει το Ισλάμ»! (σ. 311). Θεωρώντας τον ιουδαιοχριστιανικό πολιτισμό απότοκο των προσωκρατικών φιλοσόφων της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εμπνέονταν από τους φιλοσόφους της Περσίας (!), προτείνει πλήρη κατάλυση του δυτικού ορθολογισμού. Συναντώντας έτσι, εμμέσως, τον θαυμασμό του Φουκώ για την «τελειότητα» της ισλαμικής κοινωνίας. Ο Γάλλος αριστερός συγγραφέας και φιλόσοφος Ροζέ Γκαρωντύ που ασπάστηκε το Ισλάμ, με φυσιολογική κατάληξη την άρνηση του Ολοκαυτώματος, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στη Μέση Ανατολή (Ιορδανία, Λίβανο, Συρία) μαζί με μουσουλμάνες στις οποίες υπέγραψε αντίτυπα του βιβλίου του Les mythes fondateurs de la politique israélienne. Αμμάν, 2 Αυγούστου 1996. Το βιβλίο κυκλοφόρησε αμέσως στα ελληνικά («Οι θεμελιώδεις μύθοι της ισραηλινής πολιτικής»). © ΑΠΕ-ΜΠΕ / EPA / Jamal Nasrallah Ο θάνατός του το 2012, στα 98 του, ανακοινώθηκε στην εφημερίδα Libération με τον τίτλο «Τελειώσαμε με τον Γκαρωντύ». Σίγουρα όχι, σχολιάζει ο Ονφρέ, πριν περάσει σ’ έναν άλλο μέγα φιλόσοφο της αποδόμησης, τον Ζυλ Ντελέζ (σ. 337-348). Ο Ντελέζ δεν φτάνει σε ακραίο αντισημιτισμό και στην άρνηση του Ολοκαυτώματος. Ευθυγραμμίζεται, όμως, με τις θέσεις των πιο λαμπρών αριστεριστών φιλοσόφων της Γαλλίας και στηρίζει αναφανδόν το δικαίωμα των Παλαιστινίων στη μη αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ. Θεωρεί πως η εξόντωση των Παλαιστινίων από το Ισραήλ είναι συγκρίσιμη με την εξάλειψη των Ινδιάνων στις ΗΠΑ, όπως επίσης και της μαζικής εκτέλεσης των 650 κατοίκων του χωριού Οραντούρ από τα SS το 1944, αμέσως μετά την απόβαση στη Νορμανδία. Δεν κάνει ούτε μία αναφορά στους παλαιστίνιους μουφτήδες που έκριναν ως ιερό δικαίωμα του Γ΄ Ράιχ να εξοντώνει μαζικά τους Εβραίους και, έχοντας από την αρχή της καριέρας του άρει τη διάκριση ορθολογισμού-ανορθολογισμού, με ύμνους στη σχιζοφρένεια, προβαίνει σε μια νιτσεϊκή, όπως ο ίδιος πιστεύει, αντιστροφή, με το να μεταβάλει σε ναζιστές τους Εβραίους και σε Εβραίους τους Παλαιστίνιους. Ακολουθεί ο διαβόητος Ζαν Ζενέ (σ. 349-383), μετά από μια νέα καταιγίδα καγχασμών προς την αριστερή γαλλική διανόηση που τον ανέδειξε σε πρωτοπόρο συγγραφέα, με κορυφαίους τον Σαρτρ και την Μπωβουάρ. Μέσω μιας «φροϋδικής ταχυδακτυλουργίας», όπως γράφει ο Ονφρέ (σ. 351), η δύσκολη παιδική ηλικία του Ζενέ, η οποία τον έκανε να εξελιχθεί σε κλέφτη, τρόφιμο φυλακών και ομοφυλόφιλο, του αναγνωρίζεται η ελεύθερη βούληση διά της οποίας επέλεξε συνειδητά αυτές τις ιδιότητες. Έτσι επιχειρηματολογεί ο Σαρτρ στην αγιογραφία που του αφιέρωσε το 1952, με τίτλο: Ο Άγιος Ζενέ, παλιάτσος και μάρτυρας, την οποία ο ίδιος ο Ζενέ βρήκε βαρετή και δεν τη διάβασε ποτέ ολόκληρη. Πλειοδοτώντας, ο Ντεριντά συνδύασε τον Χέγκελ με τον Ζενέ, σε κάτι που έγραψε το 1974, μεταξύ ποιήματος και φιλοσοφικής πραγματείας, με εικαστική διάταξη παραγράφων και τίτλο Glas, ως απτό δείγμα «φιλοσοφίας της αποδόμησης». Εμβληματικό θύμα ενός καπιταλιστικού συστήματος ετεροφυλόφιλων λευκών καθολικών, ο Ζενέ παραμένει, ταυτόχρονα, εμβληματική φιγούρα ενός αριστερού φασισμού. Θαύμαζε τον Χίτλερ και την ταπείνωση που κατάφεραν στη Γαλλία το 1940, όπως και την ανδροπρέπεια των SS[16]. Εξίσωνε τα βάσανα που πέρασε ως παιδί με την εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων και εκστασιαζόταν από την όλη τελετουργία ένδυσης για την προετοιμασία όσων Φενταγίν, ζωσμένοι εκρηκτικά, στέλνονταν σε αποστολές αυτοκτονίας.[17] Τη δε χρονιά του θανάτου του, το 1986, ήδη βραβευμένος από τον υπουργό Πολιτισμού του Μιτεράν, τον Ζακ Λανγκ, δηλώνει ότι: «Το κράτος του Ισραήλ στη Μέση-Ανατολή είναι μια μελανιά, μια εκχύμωση που διαιωνίζεται στον ώμο του Μουσουλμάνου» (σ. 381). «Μελανιά», εννοείται, που κάποια στιγμή θα εξαφανιστεί. Τελευταίο αφήνει ο Ονφρέ τον Αλαίν Μπαντιού. Γεννημένος το 1937, επί χρόνια καθηγητής της École normale supérieure, μήτρας της γαλλικής διανόησης, παραμένει αμετανόητος μαοϊκός και υπερασπιστής των παλαιστίνιων τρομοκρατών (σ. 385-406). Όπως ο Σαρτρ, που ήθελε τον Εβραίο δημιούργημα του αντισημίτη, ο Μπαντιού κάνει τον ισλαμιστή τρομοκράτη δημιούργημα του ισλαμόφοβου και την 11η Σεπτεμβρίου 2001 προϊόν της ισλαμοφοβίας των Αμερικανών! Επιπλέον, θεωρεί ότι οι παλαιστίνιοι μαχητές λογίζονται ως «τρομοκράτες» για το Ισραήλ, όπως οι μαχητές του FLN λογίζονταν ως «τρομοκράτες» για τη γαλλική κυβέρνηση ή και οι Γάλλοι αντιστασιακοί για την κατοχική κυβέρνηση Πεταίν (σ. 387). Με τους νεκρούς στην «πολιτιστική επανάσταση» της Κίνας του Μάο να φτάνουν τα 50 εκατομμύρια, ο Μπαντιού κρίνει τη Δύση ως απειλή και την τρομοκρατία, κατά τη ροβεσπιερική συνταγή, ως «ενάρετη». Όσο για την καταδίκη της συμμαχίας θρησκείας και πολιτικής, στο Ισλάμ, τη βρίσκει υποκριτική από πλευράς Δυτικών, εφόσον αυτοί ενέκριναν τη συμμαχία καθολικισμού και πολωνικών συνδικάτων για την πτώση του κομμουνισμού. «Κι αν πρέπει να λυθεί το πρόβλημα των συνεχών συγκρούσεων στη Μέση-Ανατολή», γράφει, «θα πρέπει να προσπαθήσουμε κάτι που δεν είναι εύκολο, ασφαλώς, να ξεχάσουμε το Ολοκαύτωμα» (σ. 396). Άρα οι Εβραίοι θα βρουν την ησυχία τους, μαζί και ο κόσμος, αν γίνουν Παλαιστίνιοι! Δίπλα στον Μπαντιού, η επίσης αφοσιωμένη μαοϊκή σύζυγός του, όπως πλήθη άλλων στην υφήλιο, καλύπτουν τον αντισημιτισμό τους εμφανιζόμενοι ως αντισιωνιστές. Με το Ολοκαύτωμα να έχει μόνο σημασιολογική βαρύτητα, αφού έλαβε τη διάσταση του μέγιστου Κακού μετά τη δίκη της Νυρεμβέργης. Την οποία, όμως, διεξήγαγαν οι νικητές του Πολέμου· άρα πρόκειται για δίκη αμφίβολης ακεραιότητας! Σε ένα σύντομο κεφάλαιο συμπερασμάτων (σ. 407-427), ο Ονφρέ καγχάζει τον βαθύ συντηρητισμό της γαλλικής αριστεράς, από την εποχή του Μωρίς Τορέζ, γραμματέα του ΚΚΓ, και την ικανότητά της να δημιουργεί έναν μύθο δωσιλογισμού κι αντισημιτισμού σε βάρος της Δεξιάς. Ξεχνώντας ότι πρώτος αντιστασιακός ήταν ο στρατηγός Ντε Γκωλ, από τις 18 Ιουνίου 1940, ενώ πολλοί αριστεροί φλέρταραν με τον δωσιλογισμό κι έκρυψαν τον αντισημιτισμό τους πίσω από έναν αριστερίστικο ισλαμο-φασισμό. Διατρέχει κατόπιν τις διακυμάνσεις του αντισημιτισμού, από τον Μεσαίωνα έως τον Λούθηρο και μέχρι κάποιες διασημότητες του Διαφωτισμού (Ελβέτιο, Χόλμπαχ, Βολταίρο) ή άλλες της μετεπαναστατικής Γαλλίας (Φουριέ, Προυντόν, Μπλανκί), και φτάνει στον σύγχρονο αντισημιτισμό, που εμφανίζεται με προσωπείο αντισιωνισμού. Για να καταλήξει στο ότι: «Μια νέα αντίσταση απέναντι σ’ αυτούς τους νέους δωσίλογους είναι δυνατή και ονομάζεται υπεράσπιση της Δύσης – άρα του Ισραήλ και των Εβραίων»! (σ. 427). [1] Oriana Fallatsi, La forza della ragione, Rizolli 2004. [2] Oriana Fallatsi, Η οργή και η περηφάνια, μτφρ. Γιώργος Γεωργίου, Γκοβόστης 2003. [3] Με εξαίρεση τον προσδιορισμό «Ισλαμική», σαν εκείνη του Ιράν, στην οποία κράτος και θρησκεία ταυτίζονται κι ο ορθός προσδιορισμός θα ήταν «Ισλαμιστική», «θεοκρατική» ή «αντιδημοκρατική δημοκρατία», αφού όποιοι διαμαρτυρήθηκαν για την επανεκλογή του Μαχμούτ Αχμεντινετζάντ στις εκλογές του 2009 καταδικάστηκαν σε θάνατο! [4] Μολονότι βρέθηκαν και κάποιοι (όπως ο γάλλος πολιτικός επιστήμων Εμμανουέλ Τοντ) να επαναλάβουν το επιχείρημα ότι: «Με το να βλασφημούμε το Ισλάμ, ταπεινώνουμε τους αδύναμους αυτής της κοινωνίας που είναι οι μετανάστες». Βλ. Ρισάρ Μαλκά, Το δικαίωμα να χλευάζουμε τον θεό, μτφρ. Αθηνά Πεντίδη, Επιμέλεια-πρόλογος-επίμετρο Ιωάννης Παπαδόπουλος, The Athens Review of Books 2024, σ. 57. [5] Εκθέτοντας στις πολύ πρώτες σελίδες τεκμήρια απίστευτης φρίκης, όπως την περίπτωση δύο τρομοκρατών της Χαμάς, οι οποίοι βίασαν μια τριαντάχρονη Ισραηλινή αφού την είχε βιάσει και σκοτώσει, προηγουμένως, ο πατέρας του ενός (σ. 12). [6] Isaiah Berlin, The Hedgehog and the Fox. An Essay on Tolstoy’s View of History, W&N Essentials, 1953. [7] Michel Onfray, Πραγματεία περί αθεολογίας, μτφρ. Σαπφώ Διαμαντή, Εξάντας 2006. [8] Michel Onfray, Η δύναμη της ύπαρξης. Ηδονιστικό μανιφέστο, μτφρ. Δήμητρα Γεράση, Θεοδώρα Θεοδώρα Καβαρατζή, Εξάντας 2009. [9] Michel Onfray, Diogène le Cynique, Autrement 2014. [10] Michel Onfray, Η θρησκεία του στιλέτου. Εγκώμιο Σαρλότ Κορντέ, μτφρ. μτφρ. Σαπφώ Διαμαντή, Εξάντας 2011. [11] Michel Onfray, L’Ordre libertaire, La vie philosophique d’Albert Camus, Flammarion 2012. [12] Michel Onfray, Το λυκόφως ενός ειδώλου: η φροϋδική μυθοπλασία, μτφρ. Δήμητρα Γεράση-Θεοδώρα Καβαρατζή, Εξάντας 2012. [13] Michel Onfray, L’art d’être français, Bouquins 2021. [14] Καρλ Μαρξ, Το Εβραϊκό Ζήτημα, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, Οδυσσέας 2006. [15] Βλ. Χ. Ε. Μαραβέλιας, «Κι εσείς αντισημίτης, σύντροφε Κάρολε;», The Athens Review of Books, τχ. 11, Οκτ. 2010. [16] Παρόμοιο θαυμασμό συμμερίστηκε και η Βιρζινί Ντεπάντ (Virginie Daget το πραγματικό της όνομα, συγγραφέας και πρώην μέλος της Ακαδημίας Goncourt), υμνώντας «τα παλικάρια που μπήκαν με τα όπλα τους [εννοεί στο Charlie-Hebdo το 2015], αποφασισμένα να πεθάνουν όρθια παρά να ζήσουν γονατιστά…». Βλ. Ρισάρ Μαλκά, ό.π., σ. 95. [17] Ο Ζαν Ζενέ εξήγησε την προσήλωσή του στο Παλαιστινιακό Ζήτημα ήδη από το 1974: «Ήταν εντελώς φυσικό για μένα να είμαι υπέρ όχι μόνο των ασθενέστερων αλλά και όσων στάζουν μίσος για τη Δύση με τον πιο αγνό τρόπο». (Βλ. Πασκάλ Μπρυκνέρ, «Μια Παλαιστίνη στο μυαλό», The Athens Review of Books, τχ. 168, Ιαν. 2025.

Σύνδεση