«Ήμουν στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ. Έγραψα κατ’ εντολήν του κόμματός μου πράγματα, π.χ. για την Πολωνία, τα οποία ήταν ανοησίες»
(Νίκος Κοτζιάς, συνέντευξη στο Der Spiegel, 9 Φεβρουαρίου 2015)

Το πρώτο που βλέπει κανείς σ’ αυτή την ομολογία είναι η κατάχρηση της ανοησίας. Θυμήθηκα τον απλό λόγο του Καμύ (στην Πανούκλα), ότι «η ανοησία επιμένει πάντα». Γιατί...

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το δικαίωμα στο λάθος και την επιείκεια στην ανοησία· με την προϋπόθεση όμως ότι ο διαπράξας λάθος ή ανοησία αναγνωρίζει την ευθύνη του, μεταμελείται ειλικρινά και επανορθώνει. Όταν, αντίθετα, αρνείται την προσωπική του ευθύνη και επιχειρεί να τη φορτώσει σε άλλους, τότε προσθέτει στα ανομήματά του εκείνα της ανευθυνότητας, της ανανδρίας ή ανεντιμότητας και του κυνισμού.

«Έγραψα κατ’ εντολήν του κόμματός μου...». Τι έγραψε; «Ανοησίες», λέει, που του υπαγόρευαν άλλοι. Έγραψε, λοιπόν, ενσυνειδήτως, ανοησίες (αφού δεν θεωρεί εαυτόν ανόητον), αλλά ταυτόχρονα διατηρεί δι’ εαυτόν την ανευθυνότητα, την αθωότητα. Και κατηγορεί το κόμμα τού οποίου υπήρξε διευθυντικό στέλεχος, όπως δηλώνει, ως ανήθικο: του έδωσε εντολή να γράφει ανοησίες.

Δεν θυμάμαι να έχω δει λόγο πιο ανήθικο και κυνικό. Συναισθάνομαι, βέβαια, με τη δέουσα συντριβή, ότι όλα αυτά, η ηθική, η πνευματική ευθύνη, η αλήθεια, η αξιοπρέπεια του λόγου κ.τ.λ. είναι μικροαστικά κατάλοιπα, που δεν ισχύουν για έναν επαναστάτη, οπαδό της ένοπλης βίας και του λόγου με μπότες, θαυμαστή του σταλινικού ολοκληρωτισμού, σαν αυτόν που περιγράφει επιγραμματικά η Χάνα Άρεντ (στις Αρχές του Ολοκληρωτισμού): «Ο ιδανικός άνθρωπος του ολοκληρωτικού βασιλείου δεν είναι ούτε ο πεπεισμένος ναζί, ούτε ο πεπεισμένος κομμουνιστής· είναι εκείνος για τον οποίο δεν υπάρχει η διάκριση μεταξύ γεγονότος και φαντασίας, η διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα».

Θα πρόσθετα και τη διάκριση ανάμεσα στη σκέψη και την ανοησία.