Το νέο ιστορικό μυθιστόρημα

Τρία βιβλία που μεταφράστηκαν αμέσως στα ελληνικά· και τα τρία συνιστούν ευρηματικά σχόλια πάνω σε αυθεντικά ιστορικά επεισόδια και πρόσωπα. Éric Vuillard, Ημερήσια διάταξη, μτφρ. Μανώλης Πιμπλής, Πόλις, Αθήνα 2018, σελ. 160 Olivier Guez, Η εξαφάνιση του Γιόζεφ Μένγκελε, μτφρ. Ευγενία Γραμματικοπούλου, Κριτική, Αθήνα 2018, σελ. 312 Pauline Dreyfus, Γεύμα στα οδοφράγματα, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 214 Η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασίαείναι πως η μυθοπλασία πρέπει να μοιάζει πειστική.Μαρκ Τουέιν Και τα τρία βιβλία κυκλοφόρησαν το 2017, από γάλλους συγγραφείς γεννημένους μεταξύ 1968-1975· και τα τρία μεταφράστηκαν αμέσως στα ελληνικά· και τα τρία συνιστούν ευρηματικά σχόλια πάνω σε αυθεντικά ιστορικά επεισόδια και πρόσωπα, οριακές μυθοπλασίες για αυθεντικές λεπτομέρειες ή τα «dessous» γεγονότων γύρω από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το πρώτο εστιάζει στο περιβόητο Anschluss –την προσάρτηση της Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ– στις 12 Μαρτίου 1938· το δεύτερο στον βίο του γιατρού-τέρατος του Άουσβιτς, ενόσω κρυβόταν στην Νότιο Αμερική για να σώσει το τομάρι του· και το τρίτο, μολονότι στο μεγαλύτερο μέρος του αφηγείται μια λογοτεχνική βράβευση στο ξενοδοχείο Meurice, εν μέσω επεισοδίων του παρισινού Μάη του 1968, κάνει μια κρίσιμη αναδρομή στη νύχτα της 23ης Αυγούστου 1944, όταν ο στρατηγός Ντίτριχ Χόλτιτζ αρνείται να υπακούσει στη διαταγή του Χίτλερ να ανατινάξει το Παρίσι και παραδίδεται στους Γάλλους, μετά από διαπραγμάτευση με τον σουηδό πρέσβη στους χώρους του ίδιου ξενοδοχείου. Κατά μία έννοια, και τα τρία βιβλία εντάσσονται σε ό,τι χαρακτηρίζουμε συνήθως «ιστορικό μυθιστόρημα». Αυτή η «έννοια», ωστόσο, αξίζει να αναλυθεί περισσότερο. Προφανώς, οποιαδήποτε αφήγηση γεγονότων του μακρινού ή πιο πρόσφατου παρελθόντος μπορεί να συνιστά «ιστορικό μυθιστόρημα», από την Ιλιάδα μέχρι το Όσα παίρνει ο άνεμος της Μάργκαρετ Μίτσελ ή Τα απομνημονεύματα του Αδριανού της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Μια «Εταιρεία ιστορικού μυθιστορήματος» –Historical Novel Society– που ιδρύθηκε το 1997, από γνωστούς άγγλους συγγραφείς, ορίζει ως «ιστορικό μυθιστόρημα» κάθε αφήγημα που διαδραματίζεται προ πενήντα και πλέον ετών. Δεν ξέρω αν αυτό βοηθά σε κάτι. Το μεγαλειώδες Ζωή και πεπρωμένο, του Βασίλι Γκρόσμαν δεν βγαίνει από την κατηγορία του ιστορικού μυθιστορήματος επειδή ολοκληρώνεται το 1960, μόλις δεκαοκτώ χρόνια μετά την πολιορκία του Στάλινγκραντ, την οποία περιγράφει. Ούτε το Ιστορία δύο πόλεων είναι περισσότερο ιστορικό μυθιστόρημα από το Πόλεμος και ειρήνη, επειδή ο Ντίκενς γράφει το 1859 για το Λονδίνο και το Παρίσι της περιόδου του «μεγάλου τρόμου», το 1793, ενώ ο Τολστόι αρχίζει να γράφει το 1862 για την εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία το 1812, δηλαδή ακριβώς πενήντα χρόνια μετά την εισβολή. Πολύ πιο σημαντικό είναι ότι, ως λογοτεχνικό είδος, το ιστορικό μυθιστόρημα εμφανίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε ακριβώς που η τρισχιλιετής εξέλιξη των ιστιοφόρων ανακόπτεται από την εμφάνιση των ατμόπλοιων, τότε που η ακόμη πιο μακραίωνη ιστορία των ιππήλατων οχημάτων αντικαθίσταται από τις μετακινήσεις με τραίνο, τότε που οι πολυήμερες ή πολύμηνες επικοινωνίες μεταξύ επιστολογράφων συρρικνώνονται στα λίγα λεπτά των τηλεγραφημάτων κ.ο.κ. Το τέλος του 19ου αιώνα πλημμυρίζει με ανατροπές κοσμοαντιλήψεων και τεχνολογιών της καθημερινής ζωής, από τον δαρβινισμό ώς τον μαρξισμό κι από τις ραπτομηχανές ή τα φερμουάρ ώς τα ψυγεία και τις ηλεκτρικές σκούπες. Από τη μια γενιά στην επόμενη ή μεθεπόμενη, ο κόσμος γίνεται αγνώριστος. Οι ρυθμοί ζωής χάνουν τον κυκλικό χαρακτήρα τους και το παρελθόν απέρχεται ανεπιστρεπτί – από τις μεθόδους ανατροφής των παιδιών ή τα δικαιώματα των γυναικών μέχρι τα οικοδομικά υλικά, τα αρχιτεκτονικά στυλ και τις καλλιτεχνικές τεχνοτροπίες. Το ιστορικό μυθιστόρημα, έτσι, αναλαμβάνει να αναβιώσει ως μυθοπλασία ό,τι εξαφανίζεται ως πραγματικός περίγυρος. Με τον ίδιο τρόπο που και οι πρώτες νομοθεσίες περί προστασίας ιστορικών κτιρίων αναλαμβάνουν να διασώσουν διάφορα αρχιτεκτονήματα, πριν αντικατασταθούν από κατασκευές με μεταλλικές δοκούς ή οπλισμένο σκυρόδεμα. Κλασικά ιστορικά μυθιστορήματα, από αυτά που ίδρυσαν το είδος, όπως ο Ρομπ Ρόυ (1817) και ο Ιβανόης (1820), του Γουόλτερ Σκοτ, ή Η Παναγία των Παρισίων (1831) και Ο άνθρωπος που γελά (1869), του Βίκτωρος Ουγκό, απέχουν μεταξύ τους τις ίδιες δυο-τρεις δεκαετίες που απέχουν οι νομοθεσίες «προστασίας ιστορικών κτισμάτων και μνημείων» για την Αγγλία και τη Γαλλία, αντίστοιχα. Κι έχει ενδιαφέρον ότι μια ανάκαμψη του είδους, με διάσημα έργα όπως Ο Αιγύπτιος ή Ο μαύρος άγγελος, του Μίκα Βαλτάρι, και Ο βασιλιάς πρέπει να πεθάνει ή Η μάσκα του Απόλλωνα, της Μαίρυ Ρενώ, εκδηλώνεται από το 1940 ώς τα τέλη του 1950, αμέσως μετά τις καταστροφές μεγάλων πόλεων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις πυρετώδεις ανοικοδομήσεις τους. Σήμερα, σε μιαν άλλη περίοδο κατά την οποία ο κόσμος γίνεται αγνώριστος από τη μια γενιά στην επόμενη, με τομές σε κοσμοαντιλήψεις, από τη σαϊεντολογία μέχρι την αποδόμηση, και σε τεχνολογίες της καθημερινής ζωής, από τα κινητά τηλέφωνα μέχρι τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό, το ιστορικό μυθιστόρημα επανακάμπτει ακμαίο. Έχω όμως την εντύπωση πως πρόκειται για νέου τύπου ιστορικό μυθιστόρημα. Από το 1983 ήδη, με το Όνομα του ρόδου, ο Ουμπέρτο Έκο μετέτρεψε ευφυέστατα, ως μεσαιωνολόγος, το διανοητικό κλίμα του Μεσαίωνα σε αστυνομική μυθοπλασία. Το 1989, ο γνωστός συγγραφέας Κεν Φόλετ επωφελήθηκε της δόξας του μεσαιωνικού θρίλερ στους Στυλοβάτες της γης[1], ενώ μια πληθώρα άλλων συγγραφέων επιδόθηκε, πότε με μικρότερη και πότε με μεγαλύτερη λογοτεχνική ή εμπορική επιτυχία, στην περιγραφική αναβίωση παρελθουσών εποχών, από την αρχαιότητα ώς τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η τελευταία περίοδος, μάλιστα, πολλαπλασιάζει ραγδαία τα δείγματά της, ώστε να γίνεται πλέον λόγος για ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος – το «Hitlerroman»[2]. Η παγκόσμια επιτυχία της Τριλογίας του Βερολίνου του Φίλιπ Κερ, μεταξύ 1989-91, εκτόξευσε στα ύψη την σχετική παραγωγή. Ο ίδιος ο Κερ δελεάστηκε να επανέλθει στον αντι-ναζί ντετέκτιβ του με άλλες δέκα περιπέτειες και μια ενδέκατη που θα κυκλοφορήσει το 2019, με τίτλο Metropolis, την οποία είχε ολοκληρώσει πριν τον αδόκητο θάνατό του τον περασμένο Μάρτιο. Από δίπλα, η σύζυγός του Τζέιν Θυν λάνσαρε επίσης μια αγγλίδα ηθοποιό-κατάσκοπο[3] στα χρόνια πριν τον πόλεμο, ενώ ατμοσφαιρικά θρίλερ με φόντο τη χιτλερική Γερμανία γεμίζουν πλέον τις προθήκες των βιβλιοπωλείων. Συνδυάζοντας συχνά, όπως το Germania του Χάραλντ Γκίλμπερς[4], τη μετριότητα με τη φλυαρία. Η ιδιαιτερότητα των πολύ τελευταίων χρόνων όμως, αυτή που γεννά το «νέο ιστορικό μυθιστόρημα», είναι η μυθοπλασία πάνω σε αυθεντικές λεπτομέρειες της ιστορίας ή σε μεμονωμένα επεισόδιά της – κάτι σαν συναίρεση λογοτεχνίας και διδακτορικής διατριβής. Όχι ότι κλασικοί ή νεότεροι συγγραφείς δεν προέβαιναν σε ιστορική έρευνα για την τεκμηρίωση των έργων τους. Αλλά το ιστορικό κλίμα, εκεί, αφορούσε τις μεγάλες πινελιές του πλαισίου. Οι κυρίως ήρωες και η δράση τους παρέμεναν συγγραφικές επινοήσεις. Η διαφοροποίηση των ημερών μας έγκειται στην εστίαση σε επουσιώδη περιστατικά αυθεντικών ιστορικών στιγμών, με την απόδοση πρωταγωνιστικών ρόλων σε ιστορικά πρόσωπα. Η λογοτεχνική επεξεργασία ενός ξεχασμένου επεισοδίου από την Ισλανδία του 1829, με τη θανατική εκτέλεση μιας γυναίκας που σκότωσε τον εραστή της, έκανε το 2013 παγκοσμίως γνωστή τη νεαρή συγγραφέα Χάννα Κεντ, με τα Έθιμα ταφής[5]. Την επόμενη χρονιά (2014), ο ήδη γνωστός Πιέρ Ασσουλίν διεκτραγώδησε τη σύντομη παραμονή του στρατάρχη Πεταίν και της δωσίλογης κυβέρνησής του σ’ έναν γερμανικό πύργο τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν απελευθερωνόταν η Γαλλία (με αυτή τη σύντομη παραμονή να αποτυπώνεται στα μάτια ενός παλιού υπηρέτη του πύργου). Το Ζιγκμαρίνγκεν, όπως τιτλοδοτείται το μυθιστόρημα[6], δεν είναι παρά μια λογοτεχνική ανάπλαση ενός αυθεντικού επεισοδίου και των πολιτικών προσώπων που μετείχαν σε αυτό. Το ίδιο ισχύει και για τα ακόμη πιο πρόσφατα τρία έργα που παρουσιάζω εδώ. Το βιβλίο του Ερίκ Βουιγιάρ περιγράφει, εν πολλοίς γελοιοποιώντας την, όλη την ατμόσφαιρα ενθουσιασμού για πάρα πολλούς (μα και φρίκης, για κάποιους), την ημέρα που η ναζιστική Γερμανία προσαρτά την Αυστρία. Επιμένοντας μάλιστα, με μερικές εξαιρετικά καλογραμμένες σελίδες, στις σκέψεις και στα συναισθήματα πολιτικών που αντέδρασαν ή καλοδέχτηκαν την προσάρτηση. Προηγουμένως, στην αρχή του βιβλίου, αναπλάθεται με την ίδια λογοτεχνική επιδεξιότητα και ιστορική ακρίβεια η συνάντηση της ναζιστικής ηγεσίας με τον ανθό των γερμανών βιομηχάνων το 1933, ώστε να ενισχυθεί το συγκεκριμένο κόμμα στην κοινοβουλευτική (αρχικά) κατάληψη της εξουσίας. Το «σκοτεινό ένστικτο» που παραδίδει ένα τεράστιο ποσοστό γερμανόφωνου πληθυσμού, παθητικό και περιδεές, στη ναζιστική κτηνωδία, αναδύεται με ανάγλυφο τρόπο στις 150 σελίδες του βιβλίου. Ο εύκολος προσηλυτισμός των βαρόνων της βιομηχανίας και η φίμωση των λιγοστών αντιπάλων, μέχρι τα πρώτα δείγματα της ετοιμασίας για την εξόντωση των Εβραίων, σημαδεύουν πράγματι τα πρώτα πέντε χρόνια ναζιστικού καθεστώτος. Οι σημαντικότερες πλευρές της ιστορίας και οι συμπεριφορές των πρωταγωνιστών της σχολιάζονται, το επαναλαμβάνω, με έναν αξιοθαύμαστο συνδυασμό ιστορικής εμβρίθειας και λογοτεχνικής ποιότητας. Κι όπως τα τελευταία χρόνια έχουμε την τύχη να χαιρόμαστε μελέτες ιστορικών σαν τον Μαρκ Μαζάουερ, τον Σίμον Σέμπακ Μοντεφιόρε ή τον Ορλάντο Φάιτζες, οι οποίες συνδυάζουν την ιστορική ανάλυση με το λογοτεχνικό ύφος, ο Βουιγιάρ μας δίνει το δείγμα ενός σπουδαίου λογοτέχνη με αναλυτική δεινότητα πολυμαθούς ιστορικού. Κάτι παρόμοιο ισχύει και για το βιβλίο του Ολιβιέ Γκεζ, με φανερά εμβριθή τη δημοσιογραφική, τουλάχιστον, έρευνα ως προς τις κινήσεις του Γιόζεφ Μένγκελε μετά το τέλος του πολέμου. Πρόσωπα και οργανώσεις που βοήθησαν στη διαφυγή του, η περιορισμένη σημασία που είχε δοθεί στην αναζήτησή του τα πρώτα χρόνια, σε αντίθεση με το επισταμένο κυνήγι στη συνέχεια, οι αρχικά άμεσες επικοινωνίες με την οικογένειά του στη Γερμανία και οι μετέπειτα κατασκοπικού τύπου επικοινωνίες μαζί της ιχνηλατούνται με μεθοδικότητα, όπως και οι από παλιά γνωστές οικονομικές σχέσεις των δήθεν μετανοημένων ναζιστών με το καθεστώς Περόν στην Αργεντινή. Εκεί δίπλα, βεβαίως, σκέψεις του Μένγκελε, ερωτικές σχέσεις ή άλλες μύχιες στιγμές της ζωής του κατά τις φάσεις του κυνηγητού του από Ισραηλινούς ή άλλους δυτικούς πράκτορες, καθώς και συζητήσεις με τους σκοτεινούς προστάτες του, αναπλάθονται με «ποιητική άδεια». Προφανώς, αν κι αυτά διέθεταν αυστηρή ιστορική τεκμηρίωση, θα είχαμε να κάνουμε με κανονικό δοκίμιο. Συνδυάζονται και πάλι, έτσι, η έρευνα αρχειακών πηγών με μια πιο ελεύθερη ανάπλαση περιβαλλοντικών συνθηκών, διαπροσωπικών σχέσεων, συναισθηματικών αντιδράσεων ή ονείρων που μπορεί να έβλεπε ένα τέτοιο άτομο. Για να αναδυθεί, εν τέλει, κάτι μάλλον διαφορετικό από την «κοινοτοπία του κακού» που είδε η Χάννα Άρεντ στην περίπτωση ενός άλλου τέρατος – του Άντολφ Άιχμαν. Όχι ο ακούραστος ιατρικός ερευνητής των μυστικών της διδυμίας και των πολλαπλών γεννήσεων, ο οποίος αντιμετώπιζε το Άουσβιτς ως τεράστιο βιολογικό εργαστήριο όπου, απλώς, είχε να δολοφονεί και να ανατέμνει παιδιά αντί για ποντίκια ή άλλα πειραματόζωα, αλλά ένα φιλόδοξο, αδίστακτο κάθαρμα που λυσσωδώς επεδίωκε να διακριθεί στα μάτια των ανωτέρων του. (Κάπως ανάλογα, άλλωστε, παρουσιάζεται περιστασιακά στο βιβλίο κι ο ίδιος ο Άιχμαν, τον οποίο ο Μένγκελε γνώριζε από παλιά και συναντά εκ νέου στη Ν. Αμερική. Όχι ως γραφειοκρατικό τέρας, που ρύθμιζε τις απρόσκοπτες αποστολές των προς εξόντωση ανθρώπων σαν να ήταν διακινήσεις εμπορευμάτων, αλλά ένα ματαιόδοξο κτήνος, που απολάμβανε στο μέγιστο την εξουσία του και τα προνόμιά της). Όσο για τις πιθανές εξηγήσεις της προστασίας που παρασχέθηκε στον γενετιστή των Ες Ες και τη χρησιμότητα που μπορεί να είχε για κάποιους, σε χρόνια ψυχρού πολέμου, ο Γκεζ την εξετάζει επίσης ως συνετός ιστορικός, διατυπώνοντας εύλογες εικασίες εκεί όπου του λείπει η στέρεα τεκμηρίωση. Τέλος, το βιβλίο της Πωλίν Ντρεϋφούς, ίσως το χαριέστερο των τριών, γλιστρά κι αυτό με επιδεξιότητα από την ιστορική έρευνα στη μυθοπλασία. Στο επίκεντρο, η πρώτη βράβευση του νομπελίστα πλέον συγγραφέα Πατρίκ Μοντιανό (με καταγωγή από τους Σεφαραδίτες της Θεσσαλονίκης), όταν ήταν 22 χρόνων, τον Μάη του 1968. Η βράβευση λαμβάνει χώρα στο ξενοδοχείο Meurice της οδού Ριβολί, απέναντι από τους κήπους του κατεδαφισμένου στην Κομμούνα του 1871 ανακτόρου των Τουιλρί, και το βραβείο έχει θεσπίσει η αμερικανίδα προστάτις των τεχνών Φλόρενς Γκουλντ, με μόνιμη διαμονή σε σουίτα του συγκεκριμένου ξενοδοχείου. Τα οδοφράγματα στο Καρτιέ Λατέν τη βραδιά της βράβευσης, τα αισθήματα της πλούσιας προστάτιδος και τα αισθήματα του Μοντιανό, οι συμπεριφορές των άλλων καλεσμένων του επίσημου δείπνου (μεταξύ των οποίων διασημότητες σαν τον Σαλβαδόρ Νταλί ή τον Ζαν Πωλ Γκεττύ), μα και το ότι το προσωπικό έχει προβεί σε κατάληψη του ξενοδοχείου, στο επαναστατικό πνεύμα εκείνου του μήνα, κι έχει κλείσει τον διευθυντή στο γραφείο του μιμούμενο το προλεταριάτο που είχε αναλάβει την αυτοδιαχείριση εργοστασίων, δημιουργούν πολλαπλές ευτράπελες καταστάσεις τις οποίες η συγγραφέας σατιρίζει με επιδεξιότητα, δίχως να απομακρύνεται πάρα πολύ από την ιστορική αλήθεια. Ακόμη και η αναδρομή σε μιαν άλλη ιστορική νύχτα στους χώρους του ίδιου ξενοδοχείου –στη νύχτα διαπραγματεύσεων και παράδοσης του στρατηγού Χόλτιτζ το 1944– δεν στηρίζεται μόνο στον χαλαρό συνειρμό του κοινού τόπου και της εκτός ξενοδοχείου πολεμικής ατμόσφαιρας. Μολονότι η συγγραφέας δεν το αναφέρει, θα γνωρίζει, υποθέτω, πως η βραβεύουσα προστάτις των τεχνών κυρία Γκουλντ, τρίτη σύζυγος και χήρα του Φρανκ Τζέυ Γκουλντ, εκατομμυριούχου και ιδιοκτήτη καζίνων στις Κάννες, είχε θέσει την ομορφιά και τη σαγήνη της στην υπηρεσία της Γκεστάπο, σε όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Έτσι βρέθηκε ιδιοκτήτρια έργων τέχνης που επέτασσαν οι Ναζί, ξεπλένοντας, επιπλέον, χρήμα που εκείνοι υπεξαιρούσαν. Για να παίξει, μεταπολεμικά, την φιλάνθρωπο ευεργέτιδα των τεχνών και τη δωρήτρια πινάκων σε διάφορα μεγάλα μουσεία. Αυτό τουλάχιστον αποκαλύπτουν κάποια προσφάτως αποχαρακτηρισμένα αρχεία στην Ουάσινγκτον, με βάση τα οποία μια άλλη συγγραφέας-ιστορικός, η Σούζαν Ρόναλντ, κυκλοφόρησε προ μηνών τη μυθιστορηματική βιογραφία της Φλόρενς Γκουλντ, με τίτλο A Dangerous Woman.[7] Απ’ όσο ξέρω το βιβλίο δεν πρόλαβε να μεταφραστεί στα ελληνικά. Αποτελεί όμως ένα ακόμη δείγμα στη σειρά αυτής τις ιδιαίτερης κατηγορίας του «νέου ιστορικού μυθιστορήματος» – μεταξύ ιστορικού και εναλλακτικού παρελθόντος, μεταξύ εξακριβωμένων κι ανεξακρίβωτων λεπτομερειών, μεταξύ διδακτορικού και μυθοπλασίας. Για την Ιστορία δύο πόλεων, ο Μπόρχες κατηγόρησε τον Ντίκενς ότι έμεινε εντέλει κάτοικος μίας μόνο πόλης –του Λονδίνου– βλέποντας πολύ μονόπλευρα τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης. Ίσως για να αποφύγουν μια τέτοια μομφή, οι νεότεροι συγγραφείς έχουν βαλθεί να ανταγωνίζονται τους ιστορικούς σε μεθοδική έρευνα πηγών και αναδιφήσεις παλιών αρχείων, απ’ όπου αλιεύουν όχι μόνο ατμοσφαιρικό κλίμα, μα και πρωταγωνιστές ή κομπάρσους. Ίσως γι’ αυτό, επίσης, οι μυθοπλασίες τους στρέφονται κυρίως στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, αποτυπώματα του οποίου παραμένουν ζωντανά ακόμη στις μνήμες υπερηλίκων και στα ίχνη στο περιβάλλον, παρέχοντας «ακριβή» (και με τις δύο έννοιες – του ελεγμένου και του πολύτιμου) πρώτη ύλη. [1] Ken Follett, Οι στυλοβάτες της γης, μτφρ. Κώστας Μπαρμπής, Bell, Αθήνα 1990. [2] Μακρινός πρόγονος του είδους, χωρίς το όνομα, μπορεί να θεωρηθεί το μυθιστόρημα Ο αυτόπτης μάρτυρας (1938) του Ερνστ Βάις (σε μετάφραση Νίκου Σκοπλάκη, εκδόσεις Angelus Novus 2018), ο γερμανόφωνος τσέχος συγγραφέας του οποίου αυτοκτόνησε όταν οι Ναζί εισήλθαν στο Παρίσι. Στο συγκεκριμένο βιβλίο του, γραμμένο το 1938, αφηγείται τις προσπάθειες ενός οφθαλμιάτρου να θεραπεύσει τον δεκανέα Α.Χ. από την υστερική τύφλωση, που τον κατέλαβε στις μάχες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, και τις διώξεις που υφίσταται ο ίδιος στη συνέχεια, όταν ο δεκανέας γίνεται καγκελάριος της Γερμανίας. [3] Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει δύο δικά της, αρκετά ενδιαφέροντα, το Μαύρα ρόδα και το Άνθη του χειμώνα, Κέδρος 2016 και 2017, αντίστοιχα, σε μετάφραση Φίλιππου Χρυσόπουλου. [4] Μεταφρασμένο στα ελληνικά ως Σκοτεινό Βερολίνο από τον Β. Τσαλή, Μεταίχμιο 2017. [5] Hannah Kent, Έθιμα ταφής, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, Ίκαρος, Αθήνα 2014. [6] Pierre Assouline, Ένας πύργος στη Γερμανία. Ζιγκμαρίνγκεν, μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο, Πόλις, Αθήνα 2016. [7] St Martin Press, 2018.

Το νέο ιστορικό μυθιστόρημα

Σύνδεση