Για τον επερχόμενο κίνδυνο της τυραννίας

Ένα εγκόλπιο σε σχήμα, με 128 σελίδες, συμπυκνώνει μερικά από τα σοβαρότερα πολιτικά διλήμματα που εμφανίζονται σήμερα. Timothy Snyder, On Tyranny. Twenty Lessons from the Twentieth Century, Duggan Books, New York 2017, 128 pp. [Ελλην. έκδοση: Απέναντι στην τυραννία - 20 μαθήματα από τον 20ό αιώνα, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2017, σελ. 112] Ένα εγκόλπιο σε σχήμα, με 128 σελίδες, συμπυκνώνει μερικά από τα σοβαρότερα πολιτικά διλήμματα που εμφανίζονται σήμερα. Το έργο του Τίμοθι Σνάιντερ, Καθηγητή της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, ασχολείται με τους κινδύνους που ο εφησυχασμός επιφυλάσσει για το δημοκρατικό πολίτευμα. Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως στους πολίτες των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, με μια μέθοδο δημοκρατικής συνείδησης και συμπεριφοράς που συνοψίζεται σε είκοσι κεφάλαια-προτάσεις. Τα κεφάλαια αποτελούν δείκτη για το πώς ο μέσος πολίτης θα μπορέσει να διακρίνει επερχόμενους κινδύνους για το δημοκρατικό πολίτευμα και την απώλεια της ελευθερίας. Οι παρατηρήσεις του συγγραφέα για την Ευρώπη και τη Ρωσία επεκτείνουν τους κινδύνους σε όλο τον δυτικό κόσμο. Τα είκοσι μαθήματα περιέχουν παραινέσεις στους πολίτες γενικότερα: 1) Να προστατεύουν τους θεσμούς που κινδυνεύουν από κακές κρατικές επιλογές. 2) Να μην υπακούουν σε εντολές που δεν είναι δημοκρατικές. 3) Να προστατεύουν το σύστημα από υφέρποντα μονοκομματισμό. 4) Να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες όταν αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύει η Δημοκρατία. 5) Να προσέχουν όταν οι πολιτικοί ηγέτες επιβεβαιώνουν με την αρνητική συμπεριφορά τους τούς κινδύνους για τη Δημοκρατία. Τότε οι πολίτες οφείλουν να αντιδράσουν. 6) Προσοχή στον σχηματισμό παραστρατιωτικών ομάδων. 7) Προσοχή στη διαδεδομένη οπλοφορία. 8) Η προστασία της Δημοκρατίας απαιτεί έμπρακτη δραστηριότητα. 9) Να προσέχουν οι πολίτες τη γλώσσα του συρμού. 10) Να μην θεωρούν ότι η Δημοκρατία είναι μια σχετική αξία. 11) Να μην εγκαταλείπουν ποτέ την έρευνα για την επιβεβαίωση της αλήθειας, 12) Η προστασία της Δημοκρατίας χρειάζεται ευρύτατη επικοινωνία με όλους τους πολίτες. 13) Ο πραγματικός δημοκράτης πρέπει να κινείται μέσα σε ολόκληρο το κοινωνικό φάσμα. 14) Οφείλει ακόμα να συντηρεί μια προσωπική ζωή που δεν κινδυνεύει από τη χειραγώγηση των ΜΜΕ. 15) Να υποστηρίζει οργανισμούς συμβατούς με τις πεποιθήσεις του. 16) Να διατηρεί επαφή με τους απανταχού δημοκράτες. Οι δημοκρατικές ευαισθησίες είναι παντού ταυτόσημες. 17) Προσοχή σε λεξιλόγιο που περιέχει υπερπατριωτικές κορώνες. 18) Προσοχή πώς θα αντιδράσετε σε πράξεις τρομοκρατίας. Η άμυνα δεν είναι το ίδιο με την επίθεση. 19) Πατριωτισμός δεν νοείται όταν ζεις εις βάρος των άλλων πολιτών. Ο πατριωτισμός προϋποθέτει να τηρείς όλες τις υποχρεώσεις σου ως πολίτης. Η εικοστή παραίνεση είναι πιο εκτεταμένη από τις άλλες. Αρχίζει με μονόλογο του Άμλετ ‒ ενός τίμιου ανθρώπου που γεννήθηκε σε κακή εποχή: «Ο χρόνος εξαρθρώθηκε. Ω κακιά στιγμή που ήρθα εγώ για να τον ξαναφέρω σε σωστή τροχιά». Ο δικός μας χρόνος παρουσιάζει ανάλογα συμπτώματα. Ξεχάσαμε κιόλας τη σύγχρονη ιστορία μας και τα αιματηρά της μαθήματα. Η κατάργηση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας από τον Χίτλερ αποτελεί πραγματικό μάθημα για την αναγνώριση των συμπτωμάτων. Οι αγριότητες του Στάλιν προέρχονται από καθεστώς που δεν χρειάστηκε καν να υποδυθεί την Κοινοβουλευτική Δημοκρατία στο ξεκίνημά του, αφού αυτή ήταν για τους κομμουνιστές μια αστική απάτη. Τι έμεινε από τα μαθήματα αυτά σήμερα; Στη δυτική Ευρώπη εμφανίζονται κόμματα που νοσταλγούν τις «δόξες» της παλιάς ολοκληρωτικής δεξιάς, ενώ στην πρώην κομμουνιστική Ευρώπη επανέρχεται ταχύτατα ένας αντικοινοβουλευτικός αυταρχισμός. Όσοι υποστήριξαν το Brexit στη Βρετανία οραματίζονταν κάτι που ποτέ δεν υπήρξε: το βρετανικό έθνος-κράτος. Όμως η Βρετανία πέρασε από το στάδιο της αυτοκρατορίας κατευθείαν στην Ε.Ε. χωρίς ενδιάμεσο έθνος-κράτος. Με την ίδια έννοια η Γαλλία μεταπολεμικά έγινε ένας από τους στυλοβάτες της Ευρώπης, εγκαταλείποντας τον ξεχωριστό της ρόλο που την οδήγησε στην ήττα και την καταισχύνη της κυβέρνησης του Βισύ. Όταν το 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποίησε το σύνθημα : «Πρώτα η Αμερική» επαναλάμβανε ίσως χωρίς να το γνωρίζει τη φιλογερμανική προπαγάνδα που ήθελε να κρατήσει τις ΗΠΑ μακριά από την εμπλοκή στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Η επιστροφή σε ένα λαμπρό παρελθόν» είναι όπως οι περισσότερες ρήσεις του Τραμπ ανιστόρητη. Όπως τονίζει ο Σνάιντερ, η πολιτική της αιώνιας αρετής ενός έθνους δεν επιτρέπει στους θαυμαστές της να σκεφτούν το μέλλον και τις μεταρρυθμίσεις που θα το βελτιώσουν. Με την ίδια έννοια οι δυτικοί αριστεροί οραματίζονταν εκ του ασφαλούς σε δημοκρατικά περιβάλλοντα τη μελλοντική γη της επαγγελίας, ενώ δύο βήματα από αυτούς συντελούνταν ανεπανόρθωτες καταστροφές σε κοινωνίες του παρόντος και του μέλλοντος. Όμως όπως και ο Άμλετ που μισεί τη δράση αποφασίζει τελικά να κινηθεί: «Πάμε λοιπόν όλοι μαζί»· έτσι τα μαθήματα του Σνάιντερ μάς κινητοποιούν στη δράση.

Για τον επερχόμενο κίνδυνο της τυραννίας

Σύνδεση