Μπάμπης Άννινος: Ένας ευτράπελος άνθρωπος

Ο Μπάμπης (Χαράλαμπος ή Χαραλάμπης) Άννινος (1852-1934) ανήκει στην κατηγορία των λογίων δημοσιογράφων. Ένα είδος γραφιά ελευθέρας βοσκής που ακμάζει στον ελληνικό 19ο αιώνα και διακρίνεται για την πολυσχιδή και πολυπραγμονούσα παραγωγικότητά του. Οι δραστήριοι αυτοί υπηρέτες των τεχνών και των γραμμάτων δοκιμάζουν συχνά την τύχη τους σε διάφορα είδη γραφής (πεζογραφία, ποίηση, θέατρο, μετάφραση, μελέτη), χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις αλλά και χωρίς να ευτελίζουν δεινώς την εργασία τους. Πρόκειται για χρονογράφους της εποχής, συνήθως εγκρατείς, καλής παιδείας και ενίοτε ξένων γλωσσών, που δρουν σε ένα πεδίο υπό διαμόρφωση, εντός του οποίου συμπλέκονται, χαοτικώ τω τρόπω, η λογοτεχνία, η δημοσιογραφία, η πολιτική και η επικαιρότητα. Για το μέγεθος της χώρας είναι απίστευτος ο αριθμός των εφημερίδων, των περιοδικών και των φυλλαδίων που κυκλοφορούν, δείχνοντας ιδιαίτερη προτίμηση στη σάτιρα, την οποία κάποιοι από αυτούς υπηρετούν με εμπάθεια, αν όχι με χυδαιότητα, αφού ενδίδουν στη διαβουκόληση, τον κακοήθη λίβελλο και τη δυσφήμιση. Ο Άννινος ανήκει σε αυτή την κατηγορία αλλά έχει άλλο επίπεδο. Διακρίνεται για τη γνώση του παθιασμένου αυτοδίδακτου και την κεφαλλονίτικη ευρηματικότητα της ευφυολογίας του. Πολύ σωστά ο Ξενόπουλος τον χαρακτηρίζει ως λόγιο ευθυμογράφο: «δεν του έλειπε ποτέ απ’ το στόμα το γέλιο και το καλαμπούρι. […] είχε τη μαγική δύναμη να μεταδίδη τη μαγική φαιδρότητα σ’ όλους γύρω του, […] ήταν ο μεγαλύτερος ευθυμογράφος της εποχής του! […] ήταν ένας αληθινός λόγιος από τους σκηπτούχους του καιρού του»[1]. Το ίδιο εύστοχα, αλλά με υποτιμητική επισήμανση, τον χαρακτηρίζει και ο Κ. Θ. Δημαράς: «Ο Άννινος φτάνει κάποτε σε μιαν ανεκτή ευτραπελία».[2] Το βέβαιο είναι ότι ο Άννινος διέπρεψε πρωτίστως ως ευθυμογράφος στα περισσότερα είδη λόγου με τα οποία ασχολήθηκε. Ευστρόφως χαρίεις και πεισμόνως παλαιών αρχών υπήρξε εξαιρετικά δραστήριος στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως λόγιος δημοσιογράφος και δημοσιογραφών λογοτέχνης. Συνεργάστηκε με πολλά έντυπα της εποχής (π.χ. Νεολόγος των Αθηνών, Εφημερίς, Μη Χάνεσαι, Αττικόν Μουσείον, Παρνασσός). Ξεχωρίζει η συνεργασία του με τον Ασμοδαίο (της δεύτερης περιόδου)[3] και το Άστυ[4] που συνεξέδιδε με τον συγγενή του Θέμο Άννινο.[5] Από τα έργα του ξεχωρίζουν οι θεατρικές κωμωδίες Ζητείται υπηρέτης (1891) και Οικογένεια Παραδαρμένου (1892), από τα διηγήματα/χρονογραφήματά του οι συλλογές Εδώ κι εκεί (1883) και Αττικαί Ημέραι (1894) και από τις μελέτες του τα Ιστορικά Σημειώματα (1925). Το ύφος του, και η γενικότερη ποιότητα της γραφής του, δεν μπορούν να συγκριθούν ούτε με την κριτική βαρύτητα του Ροΐδη ούτε με την κοχλάζουσα επίνοια του Μητσάκη· πόσο μάλλον με την ιδεολογημένη σάτιρα του συντοπίτη του Λασκαράτου. Ο Άννινος, ως ευθυμογράφος, αγαπά τα λογοπαίγνια, την ανώδυνη σάτιρα, το ασπαίρον χιούμορ. Να πώς τον σκιαγραφεί ο Φώτος Πολίτης: «Ήταν από τη γενιά που ωρίμασε γύρω από τα 1890. Γενιά με πολύ αίσθημα, με ρομαντικότητα, με πίστη ατράνταχτη σε ορισμένα ιδανικά αλλά χωρίς γνήσια φιλοσοφική διάθεση, χωρίς κριτική δύναμη, χωρίς βαθύτερη γνώση κ’ εκτίμηση της πραγματικότητας […] Ο πατριωτισμός της ήταν περισσότερο αίσθημα φλογερό, παρά ζωντανή πραγματικότητα […]. Ένα εύθυμο πνεύμα της εποχής, ο Μπάμπης Άννινος, ποτισμένος από τη νοοτροπία της, χωρίς ατομικήν αντίσταση, χωρίς υποκειμενική φιλοσοφική σκέψη, ήταν προορισμένος να την ευθυμεί περισσότερο παρά να την κρίνει και να τη διδάσκει […]. Άκακος χαριτολόγος, παιχνιδιάρικο, ελαφρό πνεύμα, κ’ η σατιρική αιχμή του, στομωμένη, γαργαλούσε αντί να πληγώνει».[6] Ακόμη όμως και μέσα σε αυτή την αφθονία της εύκολης γραφής, φαίνεται κάποτε, μέσα από τις χαραμάδες της, η παιδεία του, η κομψότητα της αισθητικής του και η αυτεπίγνωση του συντηρητισμού του. Ο Άννινος υπήρξε συντηρητικός και μεγαλοϊδεάτης σε όλη του τη ζωή. Η αντίδρασή του στο καινοφανές και στο πρωτότυπο φαίνεται ανάγλυφα στη στάση που κράτησε στο ζήτημα της γλώσσας, όπου τάχθηκε αναφανδόν με τους καθαρεύοντες, καθώς και στη στάση του απέναντι στη γενιά του 1880, όπου τάχθηκε εκθύμως με τους συγγραφείς της ρομαντικής Αθηναϊκής Σχολής. Φαίνεται επίσης και σε σχετικά σχόλιά του στην εν είδει αυτοπροσωπογραφίας επιστολή του στον Μποέμ: «Είμαι μύωψ, τόσον μύωψ, ώστε δεν ηδυνήθην να διακρίνω το μεγαλείον του κ. Ψυχάρη» ή «Είμαι σχεδόν αποσυρμένος από το φιλολογικόν παζάρι και δεν ηξεύρω τι συμβαίνει εκεί πέραν. Παραδείγματος χάριν δεν εγνώριζα, ότι ο κ. Παλαμάς άνοιξε μοδιστράδικο και ενδύει πλουσιοπάροχα και με γούστο τους φίλους του, διότι άλλως θα εφρόντιζα και εγώ να στείλω μερικά φιλολογικά μου αποφόρια εκεί δια να κοπούν κατά τον τελευταίον συρμόν». Ακόμη πιο γλαφυρό είναι το παράδειγμα που αναφέρει ο Ξενόπουλος: «Πιστός στην καθαρεύουσα […]. Όταν βγήκε ο Έμπορος της Βενετιάς του Γουΐλλιαμ Σαίξπηρ μεταφρασμένος […] από τον Αλέξαντρο Πάλλη, ο Άννινος στο Άστυ έγραψε: “Εξεδόθη… ο Έμπορος της Βενετιάς του Αλέξαντρου Σαίξπηρ, μεταφρασμένος πιστά και ρυθμικά από τον Ανα-γουΐλλιαμ Πάλλη”».[7] Πρέπει να σημειώσουμε ότι την εποχή του Άννινου τη δύναμη να επηρεάσουν το κοινό την είχαν πρώτα οι εφημερίδες και μετά τα περιοδικά. Τα βιβλία αγκομαχούσαν μακριά πίσω. Ίσως αυτό να εξηγεί γιατί πολλοί συγγραφείς δεν έκαναν τον κόπο να εκδώσουν το λογοτεχνικό τους έργο σε βιβλίο. Σε αυτό το περιβάλλον ο Άννινος διέπρεψε. Εμείς, στην ARB, από τον πολυγραφότατο αυτόν ήσσονα συγγραφέα, κρατάμε μια φράση που μας εκφράζει ως σημερινή στάση σε όσα διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια μας: «Οι εχθροί είναι λούσο. Δεν ηξεύρει κανείς τι να τους κάμει και πού να τους βάλει». [1] Γρ. Ξενόπουλος, «Μπάμπης Άννινος», Νέα Εστία, τχ. 179 (1 Ιουνίου 1934), σ. 514. [2] Κ. Θ. Δημαράς, ΙΝΕΛ, σ. 410. [3] Στην πρώτη περίοδο (1875-1876) εκδότες ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης και ο Θέμος Άννινος. Ίχνη του Μπάμπη δεν βρίσκουμε σε αυτήν. Αντίθετα τον συναντάμε στη δεύτερη περίοδο του περιοδικού (1880-1885), όταν ο Ασμοδαίος από τρικουπικός έγινε αντιτρικουπικός. [4] Για την περίοδο 1885-1890. [5] Ο Θέμος Άννινος (1845-1916), ο οποίος θεωρείται πατέρας της ελληνικής γελοιογραφίας, δεν είναι αδελφός του Μπάμπη, όπως έχει κατά καιρούς γραφεί ή υπονοηθεί, αλλά συγγενής του που γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην Πελοπόννησο (Πύργος, Πάτρα). Στη δεκαετία του 1870 εγκαθίστανται και οι δύο στην Αθήνα διατηρώντας υψηλή παρουσία στη δημοσιογραφική επικαιρότητα. [6] Φώτος Πολίτης, «Μπάμπης Άννινος», Πρωία (25 Μαΐου1934). [7] Γρ. Ξενόπουλος, ό.π., σ. 515. Μιὰ συνέντευξη τοῦ Μπάμπη Ἄννινου Στὸν ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟ (ΜΠΟΕΜ) Ἐπιστολὴ τοῦ συγγραφέως. – Ὁ κ. Ἄννινος ἐν τῇ οἰκίᾳ του. – Ὁ μικρὸς Γεράσιμος καὶ ἡ γάτα. – Ἡ θερμάστρα καὶ ἓν ἀνέκδοτον. – Δύο ἀνέκδοτά του ἀκόμη. – Σύντομος βιογραφία τοῦ συγγραφέως. – Ἡ δημοσιογραφία του. – Τὸ περιοδικόν του ὁ «Παρνασσός». – Τί ἀναγινώσκει, τί, καὶ πῶς τὰ ἔχει γράψῃ. – Τὰ σκηνικά του ἔργα. – Τί θὰ δώσῃ ἐφέτος εἰς τὸ θέατρον Πρoτοῦ νὰ ζητήσω συνέντευξιν μετὰ τοῦ συγγραφέως ἔλαβον τὴν ἑξῆς ἐπιστολήν, τὴν ὁποίαν δημοσιεύομεν αὐτολεξεί: Φίλτατέ μοι Μποὲμ, Ἀπὸ αὐτὴν τὴν προκηρυχθεῖσαν ἀπροόπτως ἐπιστρατείαν τῶν συνεντεύξεων νομίζω ὅτι ἔχω βασίμους λόγους ἐξαιρέσεως. Ἐν πρώτοις εἶμαι τεσσαρακοντούτης καὶ πατὴρ τριῶν τέκνων, ὥστε δὲν εἶμαι πλέον λόγιος νέος. Τὸ πολὺ πολὺ εἶμαι ἀκόμη λόγιος καὶ ἐπειδὴ ἡ λογιότης μου ἐμφανίζεται μόνον περιοδικῶς εἰς τὰ Ἡμερολόγια, ἠμπορῶ νὰ ἀποκληθῶ κάλλιστα Ἡμερολογιώτατος. Ἔπειτα εἶμαι μύωψ, τόσον μύωψ, ὥστε δὲν ἠδυνήθην ἀκόμη νὰ διακρίνω τὸ μεγαλεῖον τοῦ κ. Ψυχάρη, καὶ ἂν δὲν φορῶ γυαλιά, τὸ πράττω ἀπὸ φιλαυτίαν, διὰ νὰ μὴ ὑποτεθῇ ὅτι μοῦ ἔβαλε κανεὶς ἄλλος τὰ γυλιά, ἐνῷ γνωστὸν εἶνε ὅτι ἐνίοτε συνέβη τὸ ἐναντίον. Ἄλλως τε ἀπὸ ἐμὲ τί θὰ μάθῃς; Ἐγὼ εἶμαι σχεδὸν ἀποσυρμένος ἀπὸ τὸ φιλολογικὸν παζάρι καὶ δὲν ἠξεύρω τί συμβαίνει ἐκεῖ πέραν. Παραδείγματος χάριν δὲν ἐγνώριζα, ὅτι ὁ κ. Παλαμᾶς ἄνοιξε μοδιστράδικο καὶ ἐνδύει πλουσιοπαρόχως καὶ μὲ γοῦστο τοὺς καλούς του φίλους, διότι ἄλλως θὰ ἐφρόντιζα καὶ ἐγὼ νὰ στείλω μερικὰ φιλολογικά μου ἀποφόρια ἐκεῖ διὰ νὰ κοποῦν κατὰ τὸν τελευταῖον συρμόν. Μοῦ λέγουν πολλοὶ ὅτι διατρέχομεν ἐποχὴν ζυμώσεως καὶ ἠναγκάσθην νὰ τὸ παραδεχθῶ προχθὲς ἀφοῦ εἶδα ὀφθαλμοφανῶς πόσας χιλιάδας κουλούρας ἔστειλαν αἱ γειτόνισσαι εἰς τὸν φοῦρνον τῆς συνοικίας. Ἐν τούτοις ἐγὼ ἀκόμη δὲν θέλω νὰ ζυμώσω καὶ διὰ τοῦτο θὰ ἐξακολουθῶ ὄχι πέντε ἡμέρας, ἀλλὰ πέντε χρόνια νὰ κοσκινίζω, μὲ κίνδυνον τοῦ νὰ τρώγω διαρκῶς ψωμὶ μπαγιάτικο. Τί θὰ μάθῃς παραδείγματος χάριν, ἀπὸ ἐμὲ διὰ τὸ λεγόμενον ζήτημα τῆς γλώσσης, τὸ ὁποῖον βέβαια θὰ μοῦ ἐπρότασσες πρῶτον πρῶτον ὡς ξιφολόγχην; Μὰ εἶνε ζήτημα αὐτό, ἀδελφέ; Καθεὶς Ἕλλην δικαιοῦται νὰ ἔχῃ γλῶσσαν ἀτομικῶς ἰδικήν του, ὅπως ἔχῃ καὶ κουμποῦραν ἰδικήν του. Διατί νομίζεις ὅτι ἔγινε τὸ ἡρωϊκὸν 1862 παρὰ διὰ ν’ ἀποκτήσωμεν αὐτὰς τὰς ὄχι μόνον συνταγματικάς, ἀλλὰ καὶ φιλολογικὰς καὶ κριτικὰς ἐλευθερίας, ὅπως δύνανται νὰ σὲ διαβεβαιώσουν οἱ ἐπιζῶντες οὐρανοφάντορες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, οἱ ὁποῖοι ἀκόμη δεικνύουν πόσον ἔχουν ὀξεῖαν καὶ ἀνθηρὰν τὴν κρίσιν; Ἐπίσης σὲ παρακαλῶ νὰ μοῦ εἰπῇς κατὰ πόσον θὰ ὠφεληθῇ ἡ ἀνθρωπότης ἐὰν γνωσθῇ ποίαν ἰδέαν ἔχομεν περὶ ἀλλήλων οἱ νέοι καὶ παρήλικες λόγιοι; Μήπως ἐὰν ὁ κ. Μάνος ἐπαινέσῃ τὸν κ. Παπαδιαμάντην θὰ ἐκπέσῃ ἡ τιμὴ τοῦ εἰκοσαφράγκου; ἢ μήπως ἐὰν ὁ κ. Ροΐδης κατακρίνῃ τὸν κ. Συνοδινὸν θὰ ἐξαλειφθῇ ὁ περονόσπορος; Εἶνε γνωστὸν ὅτι ἡμεῖς οἱ λεγόμενοι λόγιοι ἀποτελοῦμεν ὡς ἐκ τοῦ ἐδάφους εἰς τὸ ὁποῖον ἐργαζόμεθα μίαν ἅλυσιν, ἕνα κύκλον ὅστις δὲν ἔχει ἀρχὴν καὶ τέλος καὶ ἑπομένως δύναται ν’ ἀποκληθῇ –τοὐλάχιστον κατὰ τὴν λογικὴν– φαῦλος κύκλος. Ἔχομεν τὰς ἀμοιβαίας συμπαθείας καὶ ἀντιπαθείας μας, τὰ πείσματα, τὰς ἀντιζηλίας μας, τὰς κοινὰς ὑποχρεώσεις, τὰς μικροφιλοτιμίας, τὰς συμπτώσεις καὶ τὰς συγκρούσεις συμφερόντων εἰς μερικά, μυρίας τέλος πάντων μικρὰς ἀφορμὰς αἵτινες μᾶς ἑνώνουν καὶ μᾶς διαιροῦν, καὶ δὲν μᾶς ἐμποδίζουν μὲν νὰ καλημεριζώμεθα καὶ ν’ ἀστειευώμεθα, ἀναμεταξύ μας, ἀλλ’ ἐπιδρῶσι πάντοτε εἰς τὰς κατ’ ἰδίαν κρίσεις μας. Ἔρχεσαι καὶ μ’ ἐρωτᾷς λόγου χάριν: — Πῶς σοῦ φαίνεται ὁ Παράσχος; Καὶ σοῦ ἀπαντῶ: — Ἐκτιμῶ καὶ σέβομαι πολὺ τὸ ποιητικόν του ἔργον. — Πῶς σοῦ φαίνεται ὁ Σουρῆς; — Θαυμάζω τὸ μοναδικόν του τάλαντον. — Καὶ ὁ Κορομηλᾶς; — Ἔχει ὅλα τὰ προσόντα τελείου δραματικοῦ συγγραφέως. — Καὶ ὁ Πολέμης; — Ἁβρότατος καὶ αἰσθηματικώτατος. — Καὶ ὁ Ξενόπουλος; — Ἔχει πολλὴν χάριν καὶ πολλὴν κρίσιν. — Καὶ ὁ Δαμβέργης; — Λογογράφος δόκιμος καὶ εὐφυέστατος. — Καὶ ὁ Κρυστάλλης; — (Ἐδῶ κάμνω ἓν λογοπαίγνιον διὰ νὰ ποικίλω τὴν συνδιάλεξιν): Αὐτὸς γράφει τόσα πολλὰ περὶ τσοπαναραίων καὶ σφαχτῶν, ὥστε μοῦ ἔρχεται ἡ ὄρεξις νὰ τὸν λέγω Κρυστάνην· τὸν θεωρῶ ὅμως ὡς χαρίεντα καὶ γνήσιον δημοτικὸν ποιητήν. — Καὶ ὁ Βλάχος; — Συγγραφεὺς ὑπέροχος καὶ τόσον ἀπτόητος εἰς τὰς ἐπιθέσεις, ὥστε (ἐδῶ ἄλλο ἓν λογοπαίγνιον πρὸς συμπλήρωσιν), ὥστε μοῦ ὑπενθυμίζει τοὺς στίχους τοῦ Σολωμοῦ: Σὰν τὸν Βλάχο ποῦ ἀφίνει Κάθε ἀκάθαρτο νερὸ Εἰς τὰ πόδια του νὰ χύνῃ Εὐκολόσβυστον ἀφρό. Πολὺ καλά· ἀλλὰ ὁ κόσμος θὰ ὑποθέσῃ εὐθὺς, ὅτι αὐτὰ τὰ λέγω διότι ὁ Παράσχος καὶ ὁ Σουρῆς εἶνε κουμπάροι μου, μὲ τὸν Κορομηλᾶν συνειργάσθην φιλικώτατα ἐπὶ τόσα ἔτη, μὲ τὸν Πολέμην καὶ μὲ τὸν Ξενόπουλον παίζω μάους εἰς τοῦ Σουρῆ, μὲ τὸν Δαμβέργην βλέπομαι συχνὰ καὶ διαγωνιζόμεθα εἰς τὰ καλαμπούρια, μὲ τὸν Κρυστάλλην συναντῶμαι ἐνίοτε εἰς τὴν μαστίχαν, καὶ εἰς τοῦ Βλάχου τὸ εὐγενικὸν καὶ φιλόξενον σπίτι περνῶ κἄποτε τόσον εὐχαρίστους ὥρας. Ὥστε τί ἐβγῆκεν; Ἐὰν πάλιν εἰπῶ κακὰ διὰ μερικούς, εἴτε παραλείψω σκοπίμως ἢ τυχαίως ἄλλους, καὶ τότε ὁ κόσμος θὰ ζητήσῃ καὶ θ’ ἀνεύρῃ τὸν λόγον τὸν ἀπόκρυφον τῆς δυσμενείας μου ἢ τῆς ἀδιαφορίας μου. Ἑπομένως εἰς αὐτὰς τὰς συνεντεύξεις δὲν βλέπω ἄλλον πρακτικὸν σκοπὸν παρὰ τὴν ἀντίπραξιν εἰς τὸ θηριοτροφεῖον τοῦ Μοντενέγρου καὶ διὰ νὰ γείνῃ πρὸ πάντων καταφανὴς ἡ διαφορά, ὅτι τὰ θηρία δὲν τρώγονται ἀναμεταξύ των, ἐνῷ οἱ λόγιοι νέοι τὸ πράττουν καὶ αὐτὸ καμμίαν φοράν. Πορτρέτο του Μπάμπη Άννινου, ελαιογραφία σε ξύλο, από τον Γεώργιο Ροϊλό. Συλλογή ΕΣΗΕΑ. Καὶ τὸ κάτω κάτω τῆς γραφῆς, νὰ σοῦ εἰπῶ τὴν ἀλήθειαν, δὲν ἠξεύρω, ἂν ὁ ἄλλος κόσμος, ὁ τόσον ἁψίκορος συνήθως, ἐξακολουθῇ νὰ εὑρίσκῃ εὐχαρίστησιν εἰς τὴν παρατεινομένην αὐτὴν μπερλίναν, τὸ βέβαιον ὅμως εἶνε ὅτι ἐγὼ ἐκουράσθην φοβερά. Ὁσάκις μεταβαίνω αὐτὰς τὰς ἡμέρας εἰς τὸν παντοπώλην μου ἢ εἰς τὸν χασάπην μου καὶ μοῦ ἀρχίζει συνομιλίαν, τρέμω μὴ μοῦ ἀνοίξῃ φιλολογικὴν συζήτησιν. Τὴν Μεγάλην Τετάρτην, ὅτε ἐπῆγα καὶ ἐγὼ ὡς χριστιανὸς νὰ ἐξομολογηθῶ, πρὶν ἀρχίσῃ ἡ ἐξομολόγησις, εἶπα εἰς τὸν πνευματικόν μου αὐτολεξεὶ τὰ ἑξῆς: — Δέσποτά μου, ἐρώτησέ με ὅ,τι θέλεις διὰ νὰ σοῦ εἰπῶ ὡς ἁμαρτωλὸς τὰ παραπτώματά μου. Ἕνα μόνον σὲ παρακαλῶ, μὴ μὲ ἐρωτήσῃς τί φρονῶ περὶ τοῦ Ἑφταλιώτη, περὶ τοῦ Πολυλᾶ, περὶ τοῦ Ψυχάρη. Ἔπεσε τόση βροχὴ ἐρωτήσεων περὶ αὐτῶν κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας, ὥστε κατήντησα νευροπαθής. Κύτταξε! ἀκόμη ψυχαρίζει! Καὶ ἔδειξα διὰ μέσου τοῦ παραθύρου τὰς καταπιπτούσας ἔξω ἀραιὰς σταγόνας τῆς βροχῆς. Ὁ Παπᾶ-Νικόλας δὲν μὲ ἠρώτησεν ἀληθῶς περὶ αὐτῶν τῶν ἀντικειμένων, μοῦ ἐπέβαλεν ὅμως διὰ τὸ αὔθαδες αὐτὸ λογοπαίγνιον ὡς κανόνα μετανοίας ν’ ἀναγνώσω ὀκτὼ φορὰς τὴν Ἰλιάδα τοῦ κ. Πάλλη. Αὐταὶ εἶνε αἱ ἐνστάσεις μου· ἐὰν δὲν ληφθῶσιν ὑπ’ ὄψιν ἀπὸ τὸ στρατολογικὸν συμβούλιον τῆς ἐφημερίδος σας, τότε κάμε ὅ,τι ὁ Θεὸς σὲ φωτίσῃ, ἀλλὰ συνέντευξιν μὴ περιμένῃς. Γράψε περὶ ἐμοῦ ὅ,τι θέλεις, ὅ,τι φρονεῖς, ὅ,τι ὑποθέτεις. Μὴ λησμονήσῃς ὅμως σὲ παρακαλῶ νὰ προσθέσῃς εἰς ὅσα γράψῃς, χάριν τῆς ἀθανασίας τὴν ὁποίαν προσδοκῶ, ὅτι ἀγοράζω γάντια ἀριθμὸς ἑπτὰ καὶ τέταρτον, ὅτι ἀγαπῶ ταὶς ἀγκινάραις, τὴν πρέφα καὶ τὸ κοινοβουλευτικὸν πολίτευμα, ὅτι δὲν ἐχρημάτισά ποτε ἔνορκος, οὔτε ἐπίτροπος ναοῦ καὶ ὅτι ἂν ἀποθάνω πλούσιος, πρᾶγμα κἄπως διαμφισβητούμενον, θὰ καταλίπω διὰ τῆς διαθήκης μου γενναῖον ποσὸν διὰ νὰ διανεμηθῇ ἐξ ἴσου εἰς τοὺς δύο μέλλοντας εὐεργέτας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, οἵτινες θὰ ἐφεύρουν τὸ ἀντιφάρμακον τῆς ἰνφλουέντσας καὶ τῶν συνεντεύξεων. Ὅλως σὸς Χαραλάμπης Ἄννινος Ἐν τούτοις ὅμως παρ’ ὅλην τὴν ἐπιφύλαξιν τοῦ συγγραφέως καὶ τὴν ἐν γένει ἔκθεσιν τῶν ἰδεῶν του, ἐπιχειρῶ νὰ διατυπώσω τὴν σκιαγραφίαν του δι’ ὀλίγων γραμμῶν. Ἄλλως τε θὰ ἦτο ἀσυγχώρητον ἐκ μέρους μου, ὅσον καὶ ἂν ἠρνήθη ὁ συγγραφεὺς, νὰ μὴ πετάξω εἰς τὸ χαρτὶ ὀλίγας λέξεις δι’ ἄνθρωπον, μετὰ τοῦ ὁποίου ἡ στενή μου σχέσις μὲ φέρει εἰς θέσιν νὰ γνωρίζω μυρίας ὅσας λεπτομερείας περὶ τῆς ζωῆς του. Καὶ χωρὶς νὰ λάβω τὸν κόπον νὰ ἀναβῶ πρὸς τὴν ὁδὸν Ἀραχώβης, ἀναπλάττω ζωηρῶς πρὸ ἐμοῦ τὴν μικρὰν ροδόχρουν οἰκίαν μὲ τὸν μικρὸν ἐξώστην της καὶ τὴν ἀμαυρὰν καπνοδόχον τῆς θερμάστρας της, τῆς τοσοῦτον ρόλον παιζούσης ἐπὶ τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς τοῦ συγγραφέως. Καὶ νομίζω πῶς ἐπαναβλέπω ἀκόμη τὴν στενὴν τῆς οἰκίας κλίμακα, μὲ τὸ εἰς παράμερα ἀποτεθειμένον μικρὸν ἁμαξίδιον τῆς μικρᾶς κόρης τοῦ συγγραφέως Κλειοῦς, περιφερομένης κατὰ τὰς εὐδίας ἡμέρας ἀνὰ τὰς ὁδοὺς καὶ τὴν ἐξοχὴν ὑπὸ τῆς ὑπηρετρίας. Τὸ καϋμένο τὸ μικρόν! Τόσο δά, εἶνε μὲ τὰ μαῦρα μαλλάκια του καὶ τὰ μαῦρα ματάκια του, καὶ μὲ... τὲς μικροῦλες πατερίτσες του. Τὸ καϋμένο τὸ μικρό, πάσχει ἀπὸ τὸ πόδι του! Καὶ ὅμως ἐὰν ὁ συγγραφεὺς εἶχε τὴν εὐτυχίαν νὰ εἶνε πλούσιος πατήρ, θὰ ἐθυσίαζε τὴν περιουσίαν του ὁλόκληρον διὰ νὰ ἐπαναφέρῃ τὴν ὑγείαν του, τὴν δυνατὴν ἄλλως ὑγείαν του, μὲ ἓν ἁπλοῦν ταξείδιον εἰς τὴν Εὐρώπην... Νομίζω πῶς ἀνέρχομαι ἀκόμη τὴν κλίμακα καὶ εἰσέρχομαι εἰς τὸ γραφεῖον τοῦ συγγραφέως. Ἓν παράθυρον εἰς τὸ βάθος, μία δουλάπα παραπλεύρως του, κατάμεστος ἀπὸ σωρείαν πρασίνων καὶ κυανῶν φυλλαδίων τοῦ Παρνασσοῦ, μικρὰ ὑαλόφρακτος βιβλιοθήκη, κομμὸς μὲ βουνὰ ἐφημερίδων καὶ ταινιῶν τῆς διεκπεραιώσεως τοῦ Παρνασσοῦ, καὶ ἓν γραφεῖον εὐρύ, κομψόν, ἐστρωμένον μὲ μουσαμᾶ, μὲ μελανοδοχεῖα, μὲ χειρόγραφα, φακέλλους καὶ μὲ ἓν κύπελλον καφὲ ἀνεξάντλητον ἀείποτε, παραπλεύρως πακέτων ὁλοκλήρων σιγαρέτων καὶ καπνοῦ, καὶ ὁ συγγραφεὺς μὲ τὴν πίπαν εἰς τὰ χείλη, μὲ τὸ μελαχρινὸν πρόσωπον, τοὺς δύο μεγάλους μελανοὺς ὀφθαλμούς του, μὲ τὸ μικρὸ σκουφάκι του, μὲ τὸ βραχύ του ἀνάστημα, κύπτων μὲ τὴν πένναν εἰς τὸ χέρι καὶ γράφων παρὰ τὴν ἀλληλογραφίαν τοῦ Παρνασσοῦ, ἠρέμως μὲ τὴν καλλιτεχνικὴν γραφήν του, ἐνῷ ἐκεῖ που πλησίον ἡ κυρία Ἀννίνου, συμπαθὴς καὶ φιλόπονος μήτηρ καὶ οἰκοκυρά, ἀναγινώσκει μίαν πρωϊνὴν ἐφημερίδα, καὶ ὁ μικρός, ὁ μόλις διετὴς Γεράσιμος, τρέχει κατόπιν τῆς γάτας, καὶ τραυλίζει, καὶ ἀναφωνεῖ: Ἡ γκάτα! ἡ γκάτα! καὶ ἡ μικρὰ Ἰσμήνη τραγῳδεῖ ἓν ᾆσμα ἀπὸ τὸν Παραδαρμένον, καὶ ἡ μικροτέρα Κλειὼ ἐπακουμβᾷ τὴν μικρούτσικην κεφαλήν της ἐπὶ τῶν γονάτων τοῦ ἐργαζομένου ἡσύχως πατρός, χωρὶς νὰ αἰσθάνεται τὴν ἐλαχίστην ἐνόχλησιν ἐξ ὅλης ἐκείνης τῆς οἰκογενειακῆς ἀνεμοζάλης. Καὶ τόρα ἡ Ἰσμήνη ἔρχεται καὶ τὸν διακόπτει: — Μπαμπάκα, ποῦ εἶνε ἡ σημερινὴ Διάπλασις; Καὶ ὁ συγγραφεὺς χωρὶς ν’ ἀφήσῃ τὴν πένναν του, τὴν ἀνευρίσκει ἐκεῖ που μέσα εἰς τὰ χειρόγραφά του, καὶ τόρα ὁ μικρὸς Γεράσιμος, ἔρχεται τραβᾷ τὸ συρτάριόν του, καὶ ὁ συγγραφεὺς τὸν ὑποβοηθεῖ ν’ ἀνεύρῃ ἐντὸς αὐτοῦ καμμίαν σταφίδα, κανὲν μπισκότον, καὶ ὕστερα δίδει διαταγὰς εἰς τὸν ἐμφανιζόμενον εἰς τὴν θύραν ὑπηρέτην του, ἢ ὑπηρέτριαν –κατὰ τὰς περιστάσεις, διότι παρετηρήθη ὅτι ὁ συγγραφεὺς πλὴν τῶν ἄλλων του ἀτυχιῶν, ἔχει καὶ τὸ ἀτύχημα νὰ τοῦ φεύγουν διαδοχικῶς ἀπὸ ἡμέρας εἰς ἡμέραν οἱ ὑπηρέται του– καὶ κατόπιν δίδει ἐξηγήσεις εἰς τὸν Γεώργην, τὸν βοηθόν του εἰς τὴν διεκπεραίωσιν τοῦ περιοδικοῦ, περὶ τῆς ἀποστολῆς τῶν φυλλαδίων. Καὶ ἐν μέσῳ ὅλων αὐτῶν ἐκμυζᾷ πάντοτε τὴν πίπαν του, ροφᾷ ἐπανειλημμένως καὶ κατὰ μικρὸν τὸν καφέ του καὶ τὸ κονιάκ του –αὐτὸ τὸ πίνει ὅταν κάμνῃ πολὺ ψῦχος– σφυρίζων ἐνίοτε καὶ κανένα σκοπόν: πειράζουνε τὸν Κώστα τὰ ἐμπορόπουλα καὶ τοῦ λένε Κουσταντάρα, τέζα, τούρλα τὴ φεσάρα!... Καὶ ρίπτει τρυφερὰ βλέμματα πρὸς τὴν καίουσαν διαρκῶς παρὰ τὸ πλευρόν του θερμάστραν, ἡ γλυκεῖα θερμότης τῆς ὁποίας ὅσον ἔντονος καὶ ἂν εἶνε, δὲν δύναται νὰ θερμάνῃ τὴν ἐξαιρετικῶς διάσημον ριγηλότητά του, ἥτις μοῦ ἐνθυμίζει ἓν χαριτωμένον ἀνέκδοτόν του. Μίαν πρωίαν κατὰ τὴν εἰς Ἰταλίαν μακρὰν πρὸ ἐτῶν διαμονήν του, ἡ σπιτονοικοκυρά του, ἀνοίξασα τὴν θύραν τοῦ δωματίου του, ἵνα τοῦ φέρῃ τὸ πρωινόν του γάλα, τὸν εὗρε κοιμώμενον ἐπὶ τῆς κλίνης μὲ ὅλα τὰ καλύμματα τοῦ δωματίου ἐπ’ αὐτοῦ, καὶ μὲ δεκάδα τόμων ὁλοκλήρων δεδεμένων μεγαλοσχήμων περιοδικῶν, ἐπικαλυπτόντων αὐτὸν ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν. Καὶ ἐπειδὴ ὁ λόγος εἶνε περὶ ἀνεκδότων, τί νὰ πρωτοσημειώσῃ κανεὶς ἐνταῦθα περὶ αὐτῶν, τὰ ὁποῖα τοσοῦτον βρίθουν εἰς τὴν κοινωνικὴν καὶ ἰδιωτικὴν ζωὴν τοῦ συγγραφέως. Οὕτω ἄλλοτε κατὰ τὴν ἀλησμόνητον ἐποχὴν τοῦ πνευματισμοῦ ἐν Ἀθήναις ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ κ. Σουρῆ, προσκληθὲν τὸ πνεῦμα τῆς Φρύνης, τὸ ἠρώτησαν τί ζητεῖ, καὶ τὸ πνεῦμα ἔφθασε μέχρι τῆς λέξεως Πάμ. Τότε ἠκούσθη ἐν μέσῳ τῆς γενικῆς σιγῆς ἡ φωνὴ τοῦ συγγραφέως. — Ἐμένα, ἀδερφὲ, ζητεῖ, ἐμένα τὸν Πάμπην. Ἄλλοτε πάλιν ὁ συγγραφεὺς ἔτυχε νὰ συμπεριπατῇ ἐν Φαλήρῳ μετὰ νεήλυδος ἀγαθοῦ ἐπαρχιώτου. Ἐνῷ λοιπὸν τοῦ ἐδείκνυεν ὅλα τὰ ἀξιοπερίεργα, ἔφθασαν καὶ πρὸ τῆς πρώτης ἐν Φαλήρῳ θεμελιωθείσης οἰκίας, καὶ ὁ συγγραφεὺς δεικνύων αὐτὴν πρὸς τὸν συνοδόν του διὰ τοῦ δείκτου, προσέθεσε. — Βλέπεις αὐτὸ τὸ σπίτι; Αὐτὸ πρωτοχτίστηκε στὸ Φάληρο. Ἀλλὰ δὲν εἶχον κάμῃ δύο βήματα ὅταν ἀπήντησαν ἓν οἰκόπεδον περιτειχισμένον καὶ ὁ συγγραφεὺς ἐθεώρησε καλὸν νὰ ἐξακολουθήσῃ. — Βλέπεις τόρα καὶ αὐτὴ ἐδῶ τὴ μάντρα; Αὐτὸ εἶνε ποῦ δὲν πρωτοχτίστηκε!... Ὁ κ. Χαραλάμπης Ἄννινος ἠμπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ἔργον τῶν χειρῶν του. Νεαρώτατος, μόλις δεκαεξαετής, ἐγκατέλειψε τὴν ἰδιαιτέραν πατρίδα του, τὴν Κεφαλληνίαν, καὶ ἄνευ οὐδενὸς ὑποστηρίγματος, ἄνευ οὐδεμιᾶς βοηθείας, χωρὶς νὰ πατήσῃ τὸν πόδα του εἰς τὸ ἑλληνικὸν Πανεπιστήμιον καὶ νὰ ἐπιδιώξῃ καὶ αὐτὸς τὴν ἀπόκτησιν ἑνὸς ἐπιστημονικοῦ διπλώματος, παράδοξος αὐτὸς ἐξαίρεσις κατὰ τοὺς χρόνους ἐκείνους, καθ’ οὓς τὸ φλογερὸν καμίνι εἵλκυεν, ὡς τὸ φῶς τὰς πεταλούδας, πάντα νεαρὸν Ἕλληνα, ἐπεδόθη ψυχῇ καὶ σώματι εἰς τὴν δημοσιογραφίαν κατὰ τὸ 1878, ταχέως κατακτήσας ἐπίζηλον εἰς αὐτὴν θέσιν, ὥστε ἡ συνεργασία του εἰς μίαν ἑλληνικὴν ἐφημερίδα νὰ θεωρῆται ἀληθὲς ἀπόκτημα. Κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, τὴν νεανικὴν ἐποχήν του, καθ’ ἣν ἤκμαζεν εἰς τὸ ζενὶθ αὐτοῦ εὑρισκόμενος ὁ ἑλληνικὸς ρομαντισμός, καθ’ ἣν πᾶν μειράκιον ἦτο καὶ Παράσχος, ἐδημοσίευσε κατ’ ἀρχὰς τοὺς περιλαλήτους ἐκείνους στίχους, τὰς παλαιάς του ἁμαρτίας, ὅπως τὰς ὀνομάζῃ σήμερον ὁ συγγραφεύς, τὴν μόνην ἀποτυχίαν ἐν τῷ φιλολογικῷ καὶ δημοσιογραφικῷ του σταδίῳ. Ἔκτοτε συνειργάσθη ἐπανειλημμένως εἰς ὅλα τὰ φύλλα καὶ τὰ περιοδικὰ τῆς ἐποχῆς του, καὶ μετὰ μακρὰν ἀπουσίαν εἰς Ἰταλίαν ἐπανῆλθεν εἰς Ἀθήνας ὁριστικῶς ἀφοσιωθεὶς εἰς τὴν ἐφημεριδογραφίαν, παίξας ρόλον σημαντικὸν εἰς τὸ Μὴ χάνεσαι, εἰς τὴν Ἐφημερίδα μὲ τὰς Πινακίδας του, καὶ τελευταῖον εἰς τὴν πρώτην περίοδον τοῦ ἡμετέρου Ἄστεως, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξεν ἱδρυτὴς καὶ ἀνάδοχος, καταστήσας αὐτὸ, τῇ συνεργασίᾳ τῆς γελοιογραφικῆς γραφίδος τοῦ νῦν διευθυντοῦ τοῦ Ἄστεως καὶ πολλῶν ἄλλων λογίων, φύλλον ἐν ᾧ ἀπεθησαυρίσθη ἀποθήκη ὁλόκληρος σπινθηροβολοῦντος πνεύματος καὶ κομψότης καὶ καλλιέπεια συγγραφική, σχεδὸν μοναδικὴ διὰ τὴν ἑλληνικὴν φιλολογίαν. Τελευταίως ἀποχωρήσας πάσης δημοσιογραφικῆς ἐργασίας, περιωρίσθη εἰς τὸ μικρὸν ἐπὶ τῆς ὁδοῦ Ἀραχώβης οἴκημά του ἀναλαβὼν τὴν μηνιαίαν ἔκδοσιν τοῦ γνωστοτάτου περιοδικοῦ Παρνασσοῦ, μὲ εὐσυνειδησίαν καὶ μὲ πολλὴν ἐργασίαν, μὲ πολλοὺς κόπους καὶ ἀγῶνας, μοχθῶν νὰ καταστήσῃ αὐτὸ μίαν μηνιαίαν φιλολογικὴν παρ’ ἡμῖν ἐπιθεώρησιν, κατὰ τὸ πρότυπον τῶν ἐν Εὐρώπῃ ὁμοίου εἴδους ἀναγνωσμάτων. Ἀπὸ τὴν δημοσιογραφίαν τελευταίως ὁ συγγραφεὺς ἐκουράσθη καὶ ἀπηγοητεύθη. Τίποτε ἄλλο δὲν ἀπεκόμισεν ἐκ τῆς πολυετοῦς αὐτοῦ ἐργασίας εἰμὴ πικρίαν καὶ ἐχθροπαθείας. Καὶ ὁ συγγραφεὺς δὲν ἐπιθυμεῖ νὰ ἔχῃ ἐχθροὺς, διότι δι’ αὐτὸν οἱ ἐχθροὶ εἶνε λοῦσο. Δὲν ἠξεύρει τί νὰ τοὺς κάμῃ καὶ ποῦ νὰ τοὺς βάλῃ. Δὲν ἀπεχώρησεν ὅμως ὁριστικῶς. Ὅποιος πιῇ αὐτὸ τὸ φαρμάκι μίαν φορὰν, δύσκολα τὸ ξεσυνειθίζει. Ἡ συνήθεια τοῦ δημοσιογραφεῖν, εἶνε ὡσὰν τὴν μορφινομανίαν. Καὶ πιθανὸν νὰ ἐπανέλθῃ, ἀπὸ τὰς περιστάσεις ὁδηγούμενος πάντοτε. Ὁ συγγραφεὺς ὅ,τι ἔμαθε, τὸ ἔμαθεν ἐξ ἰδιαιτέρας μελέτης. Πάντοτε ὑπῆρξε καὶ εἶνε φιλαναγνώστης, περισσότερον ἀπὸ ὅλους τοὺς συναδέλφους του. Εἰς τὴν μικρὰν βιβλιοθήκην του ἔχει ἀρκετὰ ἔργα ξένων συγγραφέων, ἰδίως Γάλλων, ἐκ τῶν νεωτέρων. Ἀγαπᾷ πολὺ τὸν Δωδὲ καὶ τὸν Ζολᾶ, καὶ ὅταν δύναται ἀγοράζει πάντοτε βιβλία. Αὐτὰς τὰς ἡμέρας ἠγόρασε σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ τὸν Συναξαριστήν, καὶ τὸν ἀναγινώσκει μὲ πολλὴν εὐχαρίστησιν. Ζήσας ἐπί τινα ἔτη εἰς τὴν Ἰταλίαν, παρηκολούθησε τὴν φιλολογικὴν κίνησιν τοῦ τόπου, καὶ ἔκτοτε τρέφει θαυμασμὸν πρὸς τὸ ποιητικὸν ἔργον τοῦ Καρδούτση, τὸν ὁποῖον ἐπεθύμει νὰ καταστήσῃ γνωστότερον –ἀπὸ ὅ,τι εἶνε– εἰς τὸ ἑλληνικὸν δημόσιον. Ἀρέσκεται εἰς ἱστορικὰς μελέτας, καὶ ἔχει ὀγκώδη φάκελλον σημειώσεων διὰ νὰ γράψῃ τὰ χρονικὰ τῆς βασιλείας τοῦ Ὄθωνος, ὧν μέρη ἐδημοσίευσεν ἤδη εἰς τὴν Ἑστίαν. Ὁ κ. Ἄννινος εἰργάσθη ἀρκετά. Ἂν συλλέξη τις ὅσα ἔχει γράψῃ πρωτότυπα καὶ μεταφράσεις, ἠμπορεῖ ν’ ἀποτελέσῃ ὁλοκλήρους τόμους. Ὑπῆρξεν ἐποχὴ καθ’ ἣν ἠγείρετο ἀπὸ τὰς 5 τὸ πρωΐ, καὶ ἔγραφε μὲ μικροτάτας διακοπὰς μέχρις ἑσπέρας. Τελευταίως ὅμως ἐβλάβη ἡ ὑγεία του καὶ ἠναγκάσθη νὰ περιορίσῃ τὴν ἐργασίαν του. Ἔχει τὸ προσὸν νὰ γράφῃ ἐν τῷ μέσῳ πολλῶν συνομιλούντων, ἢ συζητούντων θορυβωδῶς. Τὴν ὡραιοτάτην του κωμῳδίαν Ζητεῖται ὑπηρέτης ἔγραψεν εἰς τὰ γραφεῖα τοῦ Ἄστεως πολλάκις διακοπτόμενος, καὶ ἀναγκαζόμενος νὰ λάβῃ μέρος εἰς συνομιλίαν ἢ εἰς συζήτησιν ἀπὸ τὰς γνωστὰς ἐκείνας πολυαρίθμους καὶ θορυβωδεστάτας συζητήσεις τῶν γραφείων μας. Τὰς ἑσπερινάς του ὥρας ἀρέσκεται νὰ διέρχεται ἐν κύκλῳ φίλων. Συχνάζει ἰδίως εἰς τὸν οἶκον τοῦ κ. Σουρῆ, ὅστις εἶνε κουμπάρος του βαπτίσας ὁμοῦ μετὰ τοῦ κ. Παράσχου τὴν κόρην του Κλειώ. Πρὸ τριετίας τοῦ ἀπενεμήθη ὁ σταυρὸς τοῦ Σωτῆρος. Τὸ δίπλωμα φέρει ὡς αἰτιολογίαν: διὰ τὴν φιλολογικήν του ἀξίαν. Καὶ ὄντως ἀξία φιλολογικὴ εἶνε ἀληθῶς ὁ πνευματωδέστερος τῶν Ἑλλήνων συγγραφέων. Ἀριστουργήματα τοῦ κ. Ἀννίνου εἶνε τὰ πρὸ χρόνων ἐκδοθέντα εἰς κομψὸν τόμον Ἐδῶ κ’ Ἐκεῖ, μακρὰ σειρὰ διηγημάτων καὶ περιγραφῶν. Ὁ μονόλογός του Ὅποιος φυλάει τὰ ροῦχά του, ἡ κωμῳδία του Ζητεῖται ὑπηρέτης καὶ τὸ τελευταῖόν του κωμειδύλλιον Οἰκογένεια Παραδαρμένου, τοῦ ὁποίου ἡ σύνθεσις, τοσοῦτον διημφισβητήθη ὑπὸ μερικῶν δημοσιογράφων, πάνυ ἀδίκως. Διὰ τὸ θέατρον προτίθεται νὰ ἐργασθῇ ὅπως ἐννοεῖ ὁ κ. Ἄννινος τὴν τοιαύτην ἐργασίαν. Πρῶτος ὁ κ. Κορομηλᾶς τὸν παρεκίνησε πρὸ ἐτῶν, ἀλλ’ αὐτὸς ἐθεώρησε καὶ θεωρεῖ τὴν συγγραφὴν δραματικῶν ἔργων ὡς δυσκολωτάτην. Σήμερον ἔχει τὸ σχέδιον δύο νέων ἔργων του, μιᾶς κωμῳδίας μὲ ἀστείας περιπετείας καὶ μιᾶς κωμῳδίας ἐπίσης, ἀλλὰ κἄπως σοβαρωτέρας. Ἀλλὰ δὲν ἀπεφάσισεν ἀκόμη νὰ τὰς δώσῃ ἐφέτος πρὸς παράστασιν. Μποὲμ Τὸ Ἄστυ, 5-6.4.1893

Μπάμπης Άννινος: Ένας ευτράπελος άνθρωπος

Σύνδεση