Μιὰ συνέντευξη τοῦ Γρηγόριου Ξενόπουλου

Ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ κ. Σκόκου. – Ὁ κ. Ξενόπουλος καὶ τὸ δωμάτιόν του. – Πῶς χρονογραφεῖ. – Πῶς μεταφράζει. – Ἓν χειρόγραφον τῆς δεσποινίδος Παπαδοπούλου. – Αἱ κρίσεις του περὶ τῶν γραφόντων. – Ποίαν γλῶσσαν προτιμᾷ καὶ εἰς ποίαν θὰ γράψῃ. – Τὸ νέον του μυθιστόρημα. – Ὁ μικρὸς τοῦ κ. Σκόκου καὶ ἡ παντομίμα του. – Πῶς ζῇ ὁ κ. Ξενόπουλος. – Γράφει καὶ διὰ τὸ θέατρον. – Πῶς θεωρεῖται ὑπὸ τῶν ἄλλων. Ἀνέρχομαι τὴν κλίμακα τῆς οἰκίας τοῦ κ. Σκόκου, τοῦ γνωστοῦ ἐκδότου τοῦ ἐτησίου εἰκονογραφημένου ἡμερολογίου εἰς τὴν Νεάπολιν, ἔνθα κατοικεῖ ὁ κ. Ξενόπουλος. Εἰσέρχομαι εἰς τὸ δωμάτιόν του, κομψόν, ὄχι μὲ πολὺ φῶς, ἤρεμον, ἥσυχον, καλοπεριποιημένον, οὐδεμίαν ἀταξίαν καὶ ἰδιορρυθμίαν προδίδον. Κλίνη ὁλόλευκος εἰς τὸ βάθος, τράπεζα εἰς τὸ μέσον μὲ βιβλία καὶ χειρόγραφα ἐπ’ αὐτῆς, μὲ κηροπήγια καὶ σιγαροθῆκας, μὲ μίαν φωτογραφίαν τῆς γνωστῆς ἐκ Κωνσταντινουπόλεως λογογράφου, δεσποινίδος Παπαδοπούλου. Παραπλεύρως μικρὸν καλλιτεχνικὸν γραφεῖον πλῆρες ἐφημερίδων, βιβλίων, καὶ περιοδικῶν, εὔμορφον σύμπλεγμα φωτογραφιῶν ἄνωθεν αὐτοῦ, μὲ τεράστιον ἡμεροδείκτην ἀναμέσον αὐτῶν, τάπης κομψὸς εἰς τὸ πάτωμα, νιπτὴρ εἰς τὸ ἄκρον, καθρέπτης πολύτιμος κρυστάλλινος ἄνωθεν αὐτοῦ, μία προτομὴ τοῦ Τρικούπη ἐπὶ τοῦ τοίχου, καὶ δύο μικροὶ χάρται, ὁ εἷς παριστῶν τὴν Ἀφρικήν, καὶ ὁ ἄλλος τὴν Ἀμερικήν. Ἀναπαυτικὴ πολυθρόνα, καὶ ἀφθονία καρεκλῶν. Ὅλα τὰ διαπνέει γλυκύτατον ἄρωμα ἡσυχίας, ρέμβης, τὰ πάντα προδίδουν τὸν ἄνθρωπον τὸν ἀρεσκόμενον εἰς τὴν τάξιν, τὸν καλλιτέχνην τὸν ἐμπνεόμενον ἐν τῇ βαθείᾳ ἠρεμίᾳ. Καὶ ὅμως ὁ συγγραφεύς, ἁπλουστάτην φέρων περιβολήν, δὲν εἶνε καθόλου ἥσυχος. Κύπτει ἐν φοβερᾷ σπουδῇ ἐπὶ τῆς τραπέζης του, χαράττει δύο, τρεῖς γραμμάς, καὶ διακοπτόμενος μὲ τὴν πένναν ἀνὰ χεῖρας ἐπιθεωρεῖ σειρὰν ἐφημερίδων ἀνήσυχα καὶ γοργά, εὑρίσκει μετὰ μακρὸν ταχεῖαν ἐπιθεώρησιν, καὶ ἀναγράφει ἐκ νέου ἓν θεατρικόν, ἓν ἱστορικόν, ἓν φιλολογικὸν διάφορον, καὶ ἡ γραφίς του γεμίζει στενόμακρα ὠχρὰ χειρόγραφα, καὶ τὰ παραδίδει μὲ γληγωράδα ἀστραπῆς εἰς τὸν παρὰ τὴν κλίμακα ἀναμένοντα παῖδα τοῦ τυπογραφείου. Βλέπετε σήμερον εἶνε ἡ ἡμέρα ποῦ παραδίδει τὴν χρονογραφικὴν ὕλην εἰς τὸ τυπογραφεῖον διὰ τὸ προσεχὲς φυλλάδιον τῆς Ἑστίας. Καὶ ἐν μέσῳ τῆς σπουδῆς του καὶ τῆς νευρικότητός του, μὲ χαιρετᾷ. — Καλῶς τον, τί κάμνεις; κάθησαι, νά! βρίσκε μου, σὲ παρακαλῶ, καμμίαν εἴδησιν... γρήγορα, περιμένει ἔξω τὸ παιδὶ... ξέρεις; ὅτι νἆνε... καλλιτεχνικὴ... ἱστορική. Καὶ μοῦ σωριάζει ἐπὶ τῶν γονάτων μου δράκα ἐφημερίδων. Τὰς ἐνατενίζω μίαν στιγμὴν, καὶ πρὸ τοῦ κυκεῶνός των, ἀπενθαρρύνομαι καὶ τὰς ἀποσκορακίζω. Ἐπὶ τέλους ἡ ἐργασία ἐτελείωσε, τὰ χερόγραφα ἐτελείωσαν, αἱ ἐφημερίδες ἐρρίφθησαν εἰς μίαν γωνίαν, ἔξω τὰ βήματα τοῦ παιδίου ἀκούονται γοργὰ καὶ ἠχηρά, κατερχομένου τὴν κλίμακα καὶ σπεύδοντος εἰς τὸ τυπογραφεῖον. Ὁ κ. Ξενόπουλος τότε ρίπτεται ἐπὶ ἑνὸς καθίσματος, γέρνει τὸ μέτωπόν του μίαν στιγμὴν ἐπὶ τῆς χειρός του, καὶ εἶτα ἐκβάλλων μίαν ἀναφώνησιν. —Τί σαχλοδουλιά! μοῦ προσφέρει σιγάρον, καὶ διατάσσει κοντήν, παχουλήν, μελανόφθαλμον ὑπηρέτριαν, νὰ μᾶς φέρῃ καφέν. Ἐπέρχεται σιγὴ στιγμῶν τινων, ἐν τῇ ὁποίᾳ ἀντηχοῦσιν ὀξέως τὰ ᾄσματα τῶν ψαλλόντων παιδίων ἐκ τῆς ἀπέναντι τοῦ δωματίου του δημοτικῆς σχολῆς τῆς Νεαπόλεως. Αἴφνης ὁ συγγραφεὺς τοποθετεῖται ἀνετώτερον ἐπὶ τοῦ καθίσματός του, ἀνοίγει τὸν Τζὰκ τοῦ Δωδέ, καὶ ἀρχίζει νὰ μεταφράζῃ, πληρῶν ὁλονὲν ὁλόκληρα χειρόγραφα μὲ τὴν λεπτὴν καὶ συνεσφιγμένην γραφήν του. Μὴ ἔχων τί νὰ κάμω ρίπτω ἕνα βλέμμα ἐπὶ τῆς τραπέζης, καὶ ἀνακαλύπτω ἕνα χειρόγραφον γυναικείας γραφῆς. — Ποιά τὄγραψεν αὐτό; — Ποιό αὐτό; ἡ Πᾳπαδοπούλου. — Ἡ συγγραφεὺς ἀπὸ τὴν Πόλιν; — Ναί! — Πῶς σοῦ φαίνετε αὐτή; — Ἆ! γράφει πολὺ τρυφερά, καημένε. — Τὸν Τζὰκ μεταφράζεις; — Ναί, γιὰ τὸ «Ἄστυ». — Πῶς σοῦ φαίνεται ὁ Τζάκ; — Τρέλλα! τρέλλα! φιλολογικὸν ἔργον μεγάλον δὲν εἶνε, ἀλλ’ ἔχει τόσον πάθος, τόσην τρυφερότητα, τόσον πλαστικόν, τόσον ἁβρὸν ὕφος. — Δὲν μοῦ λές, σὲ παρακαλῶ, ὁ Ροΐδης βγάζει αὐτὰς τὰς ἡμέρας τὸ Γλωσσικόν του Εἴδωλον; — Ναί! — Καὶ πῶς σοῦ φαίνετε ὁ Ροΐδης; — Τὸν μόνον Ἕλληνα ποῦ διαβάζω μὲ πάθος. Ἀριστοκρατικός, ἀριστοτέχνης, μέγας συγγραφεύς. — Αὐτός, θαρρῶ, πῶς τὰ ἔμπλεξε κἄποτε μὲ τὸν Βλάχον; — Τί τὸ θέλεις εἶνε χρυσὸς ἄνθρωπος. Ξέρεις ἕνα ὡραῖον τοῦ Βλάχου, αὐτὰς τὰς ἡμέρας; Συναντᾷ προχθὲς τὸν Γαβριηλίδην καὶ τὸν ἐρωτᾷ. —Γιά πές μου, νὰ ζῇς Βλάση, ποιόν μεγάλον ἄνδρα θὰ μᾶς βγάλῃς αὐτὰς τὰς ἡμέρας; Ὡραῖα! ἔ; — Ἀλήθεια, πῶς σοῦ φαίνεται ὁ Γαβριηλίδης; — Νευρώδης δημοσιογραφικὴ γραφίς; — Καὶ τὸ ἄρθρον του γιὰ ταὸν Κρυστάλλην; — Ὤ! ἀδελφέ, αὐτὰ εἶνε ὑπερβολές. Ὁ Κρυστάλλης εἶνε ποιητής, ἀλλὰ δὲν εἶνε καὶ Ὅμηρος! — Πῶς σοῦ φαίνονται αἱ κρίσεις τοῦ Παλαμᾶ; — Ἐμβριθέσταται, τὰ ποιήματά του ὅμως στρυφνά, στρυφνά! — Ὁ Δροσίνης; — Καλός! καλός! — Ὁ Πολέμης; — Χαριέστατος, κομψότατος. — Καὶ ὁ Μάνος; — Ὄχι σὰν τὸν Πολέμην, ἀλλὰ κἄτι γράφει καὶ αὐτός. — Ὁ Σουρῆς; — Μοναδικός! — Ὁ Ψυχάρης; — Ἆ! ἐλαττωματικός, αὐτὸς εἶνε αἱρεσιάρχης! — Ὁ Καλλοσγοῦρος; — Μόνον ἡ θεωρία του μ’ ἀρέσει, ἀλλὰ δὲν λέει τίποτε. — Ὁ Πολυλᾶς; — Μ’ ἀρέσει πολύ, πολύ, εἶνε λαμπρὸς κριτικός. — Καὶ ὁ Μητσάκης; — Μὲ τρελλαίνει. Ἐκεῖνο τὸ ὕφος του, ἐκείνη ἡ κριτική του δύναμις! Ἀλλὰ τὰ διηγήματά του τελευταίως δὲν μ’ ἄρεσαν. — Ὁ Ἄννινος; — Ἔχει πολλὴν ἀνθηρότητα, ἔχει ἕνα ὕφος Ἑπτανήσιον, χαριτωμένον. — Καὶ οἱ Ἑπτανήσιοι ποιηταί, οἱ δικοί σας οἱ Ζακυνθινοί; — Ὁ Μαρτζώκης εἶνε ποιητής, αὐτὸ δὲν ἠμπορεῖ νὰ τὸ ἀρνηθῇ κανείς. Τόρα οἱ ἄλλοι κἄτι γράφουν καὶ αὐτοί. — Ὁ Κορομηλᾶς; — Ὁ μόνος δραματικός μας συγγραφεύς! Ἐγὼ ἔγραψα. — Ὁ Παγανέλης; — Χμ!... — Ὁ Κουρτίδης; — Ἀπὸ τότε ποῦ γύρισε ἀπὸ τὴν Γερμανίαν δὲν μ’ ἀρέσει. Ἄλλοτε ἔχει γράψει τὰ θαυμασιώτερα παιδικὰ διηγήματα ποῦ ὑπάρχουν εἰς τὴν φιλολογίαν μας. — Ἄμ’ ὁ Βελλιανίτης; — Δημοσιογράφος ἐπιτήδειος, ποῦ γεμίζει στήλας ὁλοκλήρους. — Ὁ Στεφάνου; — Ὅσα ἔννοιωσα καλὰ μοῦ ἐφάνηκαν. — Ἀλήθεια ἀπ’ τὲς ἐφημερίδες ποιὰ διαβάζεις καλλίτερα; — Ἐγώ; τὴν «Ἀκρόπολιν» τὸ πρωΐ, καὶ τὸ «Ἄστυ» τὸ βράδυ. — Ἐξακολουθεῖς νὰ γράφῃς ἀκόμη εἰς τὴν καθαρεύουσαν; — Ὄχι! Πᾶν ὅ,τι θὰ γράψω εἰς τὸ μέλλον θὰ τὸ γράψω εἰς τὴν δημοτικήν, εἰς αὐτὴν τελευταίως ἔγραψα καὶ ἕνα ἐκτενές μου διήγημα ἡ «Ἀδελφούλα» εἰς τὴν Διάπλασιν. Τόρα ἔχω γραμμένον ἕνα διήγημά μου ἠθογραφικὸν ἐπαρχιακῆς ὑποθέσεως εἰς τὴν καθαρεύουσαν, ἀλλὰ τὸ ἔχω πρὸ καιροῦ γραμμένον. Θὰ τὸ δημοσιεύσω ἐφέτος εἰς τὴν «Ἑστίαν», ἥτις καὶ τὸ ἀνήγγειλε. — Τὴν Μαργαρίτα Στέφα; — Ναί. — Ἄμ’ γιὰ τὸν Μελισσιώτην τί λές; εἶδες ἑτοιμάζει νέας ἐκπλήξεις. — Ὁ Μελισσιώτης, ἡ ἀλήθεια εἶνε ὅτι δὲν εἶνε μόνον κουρεύς. Καὶ ἐνῷ μοῦ ἔλεγεν ὅλα αὐτά, καὶ αἱ ἐρωτήσεις μου, καὶ αἱ ἀπαντήσεις του διεσταυροῦντο, ἡ γραφίς του ἔφευγεν, ἔφευγεν ἐπὶ τοῦ ὠχροῦ του χάρτου. Αἴφνης ἡ ἀπέναντι θύρα τῆς αἰθούσης ἀνοίγει καὶ εἰσέρχεται ἕνα μικρὸ παιδάκι, χαριτωμένο, μὲ ξανθὴν βοστρυχώδη κόμην, καὶ μὲ γλυκύτατα μάτια. Ἵσταται εἰς τὸ μέσον τοῦ δωματίου, ἐκτείνει τὰ μικρὰ χειράκια του, ἀρχίζει μίαν παρατεταμένην ἐκφραστικὴν χειρονομίαν, συνοδευομένην μὲ ἄνευ ἐννοίας, καὶ ἄνευ χρωματισμοῦ, φλυαρίαν. Ὁ συγγραφεὺς ἀφίνει τὴν πένναν του καὶ τὸ παίρνει εἰς τὰ γόνατά του. — Ἔλα ἐδῶ, Φιφῆ μου, ἔλα νὰ μοῦ τὰ πῇς. Ξέρεις τί ἔξυπνο, τί καλὸ παιδὶ ποῦ εἶνε. Εἶνε τοῦ κ. Σκόκου, χαριτωμένο παιδάκι, μοιάζει τοῦ μπαμπᾶ του, γιά δές τον, ὁ ἴδιος του ὁ μπαμπᾶς! Καὶ ὁ μικρὸς καθισθεὶς ἐπὶ τῶν γονάτων τοῦ συγγραφέως, συνεχίζει τὸν παντομιμικὸν μονόλογόν του ὑπὸ θερμὰ φιλήματα. Εἶχα μείνῃ ἀρκετά, ἐπῆρα τὸ καπέλλο μου καὶ ἔφυγα, ὑπὸ τοὺς ἐπανειλημμένους κτύπους τῆς μεσημβρίας. Ὁ συγγραφεύς, τὸν ὁποῖον ἐγκατέλειψα εἰς τὴν ἥσυχον φωλεάν του, εἶνε γνωστότατος εἰς πάντα ἀναγνώστην τῶν περιοδικῶν μας, τῆς «Ἑστίας» ἰδίως, ἐν τῇ ὁποίᾳ χρονογραφεῖ ποικιλοτρόπως εἰς ἕκαστον φύλλον της. Ἔχει γράψῃ ἄφθονα πράγματα ἀπὸ δεκατετραετοῦς ἡλικίας. Τὴν ἰδιαιτέραν του πατρίδα, τὴν ὡραίαν Ζάκυνθον, τὴν ἔχει ἐγκαταλείψῃ πρὸ πολλοῦ. Ἀποζῆ ἐκ τῆς γραφίδος του κερδίζων ἀρκετά, καὶ εἶνε ὁ αἰσιοδοξώτερος τῶν συγχρόνων συγγραφέων. Μεταφράζει τακτικῶς εἰς τὴν «Διάπλασιν τῶν Παίδων», ἐκτάκτως εἰς τὸ «Ἄστυ», καὶ γράφει διηγήματα συχνά. Εἰς τὴν μυθιστοριογραφίαν ἐπεδόθη μετὰ ζήλου καὶ παρήγαγε ποικίλους τόμους, τῶν ὁποίων ἡ ἐντύπωσις κατὰ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον δὲν ὑπῆρξε καλή. Ἐκτιμᾶται διὰ τὴν καλαισθησίαν του, τὴν τρυφερότητά του καὶ τὴν πολυγραφίαν του. Εἶνε πολὺ νέος ἀκόμη, νεώτατος. Ὑψηλός, συμπαθοῦς φυσιογνωμίας, μὲ ζωηροὺς ὀφθαλμούς, μὲ ξανθίζοντα μύστακα. Τὴν ἡμέραν ὁλόκληρον τὴν διάγει εἰς τὸν οἶκόν του καὶ ἐξέρχεται σχεδὸν καθ’ ἑκάστην ἑσπέραν. Λατρεύει μέχρι μανίας τὸ σκάκι, καπνίζει ἀρκετά, παίζει κοῦκον, εἰς τοῦ Σουρῆ τὸ βράδυ, εἶνε κοσμικώτατος, ἀπέκτησε δίπλωμα μαθηματικοῦ εἰς τὸ Πανεπιστήμιον, ἐφέτος δὲν εἶνε ἐρωτευμένος, τὸ μειδίαμα δὲν τοῦ λείπει ἀπὸ τὰ χείλη καὶ ἡ φυσιογνωμία του ἐν γένει, καθὼς καὶ τὸ ὕφος του εἰς τὰ διηγήματά του ἐνέχει τι τὸ ἀνθηρόν, καὶ ποιάν τινα ἁβρότητα ἐνθυμίζουσαν πολὺ τὴν μαγευτικὴν πατρίδα του. Ἐφέτος θὰ ἀναβιβάσῃ καὶ αὐτὸς εἰς τὴν σκηνὴν δύο ἢ τρία μικρὰ ἔργα, μεταξὺ τῶν ὁποίων τὸ ἓν ὁ «Τρίτος» θὰ εἶνε μονόπρακτον δραμάτιον. Εἰς τὸν φιλολογικὸν κόσμον εἶνε γνωστότατος καὶ ἔχει συμπαθείας οὐκ ὀλίγας. Καὶ ἐπειδὴ ὑπάρχουν μεταξὺ αὐτοῦ μερικοὶ διαμφισβητοῦντες τὴν μέχρι τοῦδε ἀξίαν τῶν δημοσιευμάτων του, σημειοῦμεν δι’ αὐτοὺς, ὅτι ὁ συγγραφεὺς εἶνε τόσον νέος καὶ τὸ μέλλον εὑρίσκεται πάντοτε πρὸ αὐτοῦ, καὶ τὸ θάρρος του εἶνε μέγα. Μποὲμ

Μιὰ συνέντευξη τοῦ Γρηγόριου Ξενόπουλου

Σύνδεση