Πλησίστιοι στον Ευτυχισμένο Καινούργιο Χρόνο

Προχωρούμε πλησίστιοι στον Ευτυχισμένο Καινούργιο Χρόνο, με την επίγνωση ότι το είδος μας δεν κατάφερε να μάθει τίποτε. Ο Τζον Στάινμπεκ στέλνει τις ευχές του για τον Καινούργιο Χρόνο στον Πασκάλ (Πατ για τους φίλους του) Κόβιτσι (1885-1964), αμερικανοεβραίο εκδότη, ρουμανικής καταγωγής, ο οποίος ήδη την εποχή εκείνη συμμετέχει στον εκδοτικό οίκο Viking Press, και έχει στενή φιλία και συνεργασία με τον συγγραφέα. Ο Κόβιτσι ήταν εκείνος που είχε την πρωτοβουλία της έκδοσης του μνημειώδους μυθιστορήματος του Στάινμπεκ, Τα σταφύλια της οργής (1939), το οποίο απέσπασε το βραβείο Πούλιτζερ το 1940. Η επιστολή αυτή –επίκαιρη όσο ποτέ‒ περιλαμβάνεται στο Elaine Steinbeck, Robert Wallsten (ed.), A Life in Letters, Penguin, 1989 [Viking, 1975]. Στον Πασκάλ Κόβιτσι Λος Γκάτος, 1η Ιανουαρίου [1941] Αγαπητέ μου Πατ, Χαίρομαι πολύ που επιτέλους συνήλθατε όλοι σας και ελπίζω να μην έχετε καμιά υποτροπή. Έχεις ιδέα τι ήταν αυτό που πάθατε; Τέλος πάντων, Ευτυχισμένος ο Καινούργιος Χρόνος. Εμείς είμαστε ακόμη κλεισμένοι μέσα λόγω γρίπης, αλλά ίσως καταφέρουμε να βγούμε αύριο για λίγο, αν έχει λιακάδα. […] Και μια που το ’φερε η κουβέντα στο «Ευτυχισμένος ο Καινούργιος Χρόνος», πολύ θα ’θελα να ξέρω αν υπάρχει Καινούργιος Χρόνος με ακόμη λιγότερες προοπτικές απ’ αυτόν που μόλις αρχίζει να είναι «ευτυχισμένος». Θαρρείς και σύσσωμη η ανθρώπινη φυλή έχει παραδοθεί σ’ ένα είδος εσωστρέφειας – λες κι αποφάσισε να πέσει με τα μούτρα στη μελέτη των νευρώσεων του είδους μας. Και αυτό που βλέπουν τα μάτια της δεν είναι ό,τι καλύτερο. Πολύ φοβάμαι ότι προτού εκπνεύσει τούτη η χρονιά, θα αναπολώ, κατά πάσα πιθανότητα με νοσταλγία, τον Κόλπο της Νότιας Καλιφόρνιας – τούτη τη θάλασσα των ψευδαισθήσεων και του άχρονου χρόνου. Τούτον τον ασύλληπτα μαγικό τόπο. Έχει πιάσει κρύο πια εδώ και η ατμόσφαιρα είναι πεντακάθαρη – τα δέντρα έχουν μείνει χωρίς φύλλα, μόνον τα βατράχια είναι τρισευτυχισμένα. Τσιρίζουν ασταμάτητα μες στην καλή χαρά. Η γη είναι νοτισμένη, το νερό την πότισε πια απ’ άκρη σ’ άκρη. Οπότε προχωρούμε πλησίστιοι στον Ευτυχισμένο Καινούργιο Χρόνο, με την επίγνωση ότι το είδος μας δεν κατάφερε να μάθει τίποτε –δεν μπορεί ως φυλή να μάθει τίποτε‒ ότι η εμπειρία δέκα χιλιάδων ετών δεν έχει αφήσει το ελάχιστο αποτύπωμα στα ένστικτα των εκατομμυρίων ετών που προηγήθηκαν. Δεν αποκλείεται να βρεις τελικά κάποια ασαφή θεολογική ερμηνεία που θα σου αφήσει ένα περιθώριο να ελπίζεις. Όχι πως εγώ έχω χάσει πια κάθε ελπίδα. Κάποια στιγμή αυτό που ορίζουμε ως καλοσύνη, ή ως ηρωισμό θα έρθει ξανά στην επιφάνεια, μετά θα το κουτσουρέψουν πάλι, ύστερα θα έρθει η ώρα που θα ξαναφουντώσει. Μη διανοηθείς ότι νικάει το κακό ‒δεν πρόκειται να νικήσει ποτέ– αλλά δεν πεθαίνει κιόλας. Και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί έχουμε την εντύπωση ότι θα πεθάνει. Είναι ηλίου φαεινότερο το γιατί ανέκαθεν ήταν απαραίτητο να υπάρχουν και οι δύο όψεις ενός καθρέφτη προτού πάρουμε τον καθρέφτη τελειωμένο στα χέρια μας· είναι απαραίτητες στον άνθρωπο οι δύο αντικρουόμενες δυνάμεις προτού γίνει άνθρωπος. Ρώτησα κάποτε τον Πολ ντε Κρουφ [πασίγνωστο μικροβιολόγο της εποχής] αν η επιθυμία του είναι να θεραπεύσει όλες τις ασθένειες που υπάρχουν, και η απάντησή του ήταν καταφατική. Οπότε κι εγώ του επεσήμανα πως ο άνθρωπος αυτός που τόσο τον αγαπά και επιθυμεί να τον θεραπεύσει δεν είναι παρά ένα παράγωγο της προστυχιάς, της παθολογίας και της μιζέριας του, και της απληστίας του και της απανθρωπιάς του. Αν τον θεραπεύσεις, του είπα, δεν είναι βέβαιο ότι θα δεις μπροστά σου τον άνθρωπο αλλά ένα εντελώς καινούργιο είδος που δεν θα αναγνωρίζεις και –ενδεχομένως‒ δεν θα σου αρέσει. Ορίστε λοιπόν ‒ είναι ενδιαφέρον να παρατηρείς τη γερμανική αποδοτικότητα, η οποία με τη λογική της μηχανής είναι αναμφισβήτητα αποτελεσματική, όμως (όπως τουλάχιστον υποψιάζομαι) με βάση τους μηχανισμούς του ανθρώπινου είδους είναι αυτοκτονική. Οπωσδήποτε ο άνθρωπος ευδοκιμεί (ή τουλάχιστον ευδοκιμούσε) σε καθεστώς ημιαναρχίας. Αν μη τι άλλο τότε ήταν γερός, εφευρετικός, αξιόπιστος, τον χαρακτήριζε η ώθηση προς τα εμπρός. Αν όμως τον μαντρώσεις μέσα στους κανονισμούς, αν αναλάβεις εσύ αποκλειστικά να τον ταΐζεις και να του εξασφαλίζεις άριστη φυσική κατάσταση, τότε, κατά τη γνώμη μου, θα τον πεθάνεις πριν την ώρα του, ακριβώς όπως πεθαίνει και ο λύκος στην αιχμαλωσία. Δεν θα μου προκαλούσε την ελάχιστη έκπληξη αν έβλεπα ένα έθνος που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων, που όλοι ασχολούνται μαζί του, και το κανακεύουν και του οργανώνουν με προσοχή το μέλλον του, να διαλύεται εις τα εξ ων συνετέθη, ενώ κάποιο άλλο έθνος εξαθλιωμένο, πεινασμένο και ξιπασμένο τελικά να επιβιώνει. Το βέβαιο είναι ότι κανένα μεγαλεπήβολο σχέδιο που έκανε τα αδύνατα δυνατά να συμπεριλάβει όλες τις παραμέτρους ενός προβλήματος δεν στέφθηκε ποτέ με επιτυχία. Οπότε παρακολουθώ κι εγώ εκ του σύνεγγυς τούτο το γερμανικό πείραμα και περιμένω να δω πότε θα καταρρεύσει, αφού κανείς δεν έχει τη γνώση να καταστρώσει σχέδιο που να μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τα πάντα. Εύχομαι να είσαι πια καλά και να μην αργήσεις να κάνεις καμιά βόλτα από εδώ. Ποιος ξέρει πότε θα μπορέσω να κάνω κανένα ταξίδι ανατολικά. Δεν έχω λόγο άλλωστε. Με την αγάπη μου στη Ντόροθι και στον Πάκο και με τη συζητήσιμη ευχή μου για έναν ευτυχισμένο Καινούργιο Χρόνο. Τζον — Μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου

Πλησίστιοι στον Ευτυχισμένο Καινούργιο Χρόνο

Σύνδεση