Η στρίγκλα που δεν έπεισε

Anne Tyler, Vinegar Girl, Hogarth, 2016, σελ. 240 Ο εκδοτικός οίκος Hogarth Press θέλησε να συμμετάσχει στον εορτασμό των 400 χρόνων από τον θάνατο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ με έναν πρωτότυπο και πολύ ενδιαφέροντα τρόπο: ανέθεσε σε μια σειρά γνωστών και καταξιωμένων μυθιστοριογράφων να «ξαναγράψουν» θεατρικά έργα του μεγαλύτερου θεατρικού συγγραφέα όλων των εποχών, όπως χαρακτηρίζεται ο Σαίξπηρ, προσαρμόζοντάς τα στη σύγχρονη πραγματικότητα. Το εγχείρημα βαφτίστηκε “Shakespeare Retold” και ήδη έχουν κυκλοφορήσει ορισμένοι τίτλοι, μεταξύ των οποίων και το Vinegar Girl, της Αν Τάιλερ, μεταφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα της γνωστής κωμωδίας, Το ημέρωμα της στρίγκλας. Πιστός στις αρχές των ιδρυτών του, της Βιρτζίνια και του Λέναρντ Γουλφ, να εκδίδουν απαιτητικά σύγχρονα έργα, ο εκδοτικός οίκος επιχειρεί μια νέα προσέγγιση των σαιξπηρικών κειμένων με τις απαραίτητες τροποποιήσεις που επιβάλλει η εποχή μας. Ο κατάλογος είναι προκλητικός για τον αναγνώστη, τόσο ως προς την επιλογή των έργων, όσο και ως προς την επιλογή των συγγραφέων που ανέλαβαν να υλοποιήσουν το μεγαλεπήβολο αυτό σχέδιο. Η Μάργκαρετ Άτγουντ, η Αν Τάιλερ, η Τρέισι Σεβαλιέ, ο Τζο Νέσμπο, μεταξύ άλλων, είναι ονόματα πασίγνωστα στην παγκόσμια πεζογραφία. Πασίγνωστα και πολύ αγαπητά στο κοινό είναι και τα έργα που επιλέχτηκαν για την υλοποίηση του εγχειρήματος: Η Τρικυμία, Ο έμπορος της Βενετίας, Ο Οθέλλος, Ο βασιλιάς Ληρ, Ο Άμλετ, Ο Μακμπέθ, Το ημέρωμα της στρίγκλας, Το χειμωνιάτικο παραμύθι. Κατά τη δήλωση του εκδοτικού οίκου στόχος είναι η προσέλκυση αναγνωστών στα κλασικά κείμενα με όχημα τις σύγχρονες εκδοχές τους. Παρότι από την εποχή του Σαίξπηρ και εντεύθεν, η κάθε γενιά επανέφερε με τον δικό της τρόπο στο προσκήνιο τα έργα αυτά, είτε με ανεβάσματα πιστά στο γράμμα και το πνεύμα τους, είτε με μοντέρνες, ρηξικέλευθες εκδοχές τους, είτε με θεατρικά έργα τα οποία έχουν ως κεντρικά πρόσωπα κάποια δευτερεύοντα πρόσωπα των σαιξπηρικών έργων –χαρακτηριστική περίπτωση η τραγικωμωδία του Τομ Στόπαρντ, Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντερστεν είναι νεκροί, που βασίζεται σε ελάσσονα πρόσωπα του Άμλετ– είτε με τη μεταφορά των έργων του Σαίξπηρ στον κινηματογράφο, συχνά με ανεπανάληπτες ερμηνείες – το εγχείρημα του Hogarth Press διεκδικεί σκήπτρα πρωτοτυπίας· μόνον άλλη μία φορά έχει γίνει, με τα μυθιστορήματα της Τζέην Ώστιν. Ουδέποτε με θεατρικά κείμενα που στόχος είναι να μεταπλαστούν σε μυθιστορήματα. Γενικά, το συγκεκριμένο εγχείρημα της μεταφοράς ενός κλασικού κειμένου στη σημερινή εποχή, παρότι ελκυστικό, εμπεριέχει αξιοσημείωτες δυσκολίες. Κι ακόμη περισσότερες έχει για όποιον καλείται να μεταφέρει ένα θεατρικό έργο σε πρόζα. Ας μην έχουμε αυταπάτες: η μεταφορά του σαιξπηρικού μύθου σε σύγχρονο περιβάλλον δεν αρκεί να περιοριστεί σε ενδυματολογικές αλλαγές ούτε στη χρήση μιας μοντέρνας γλώσσας. Οι ήρωες πρέπει να ζωντανέψουν εξωτερικά και εσωτερικά σε μια εντελώς διαφορετική εποχή και ο θεατρικός λόγος να γίνει το όχημα γι’ αυτή τη μεταφορά. Το γερό θεατρικό έργο, με τη ζωντάνια και την αμεσότητα του λόγου του στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην κίνηση που υπογραμμίζει τον λόγο αυτόν. Ο τόσο κοινός στο θεατρικό λεξιλόγιο όρος ατάκα, που συχνά συνοδεύεται από γκριμάτσα ή κίνηση του σώματος ή από μακρά, εύγλωττη σιωπή, απαιτεί μεγάλη μαεστρία από την πλευρά του μυθιστοριογράφου για να μεταφερθεί με επιτυχία σε απλή αφήγηση. Ο κίνδυνος του πλατειασμού ελλοχεύει παντού, και δεν είναι ο μόνος. Μέσω του λόγου, αν και όχι μόνον, στήνεται η ατμόσφαιρα του έργου και η ψυχολογική σκιαγράφηση των προσώπων. Με άλλη πρακτική θα «χτιστεί» ο θεατρικός ήρωας, με άλλη ο ήρωας του μυθιστορήματος. (Ας μην ξεχνάμε ότι σε πολλά θεατρικά έργα υπάρχουν οι εντός παρενθέσεως οδηγίες για να φωτίσουν κινήσεις, απορίες ή και ασάφειες που ο θεατρικός λόγος δεν μπορεί να καλύψει. Ισχύει άρα και το αντίθετο: ένα μυθιστόρημα δύσκολα μεταφέρεται στο θέατρο. Ίσως όχι και τόσο.) Πέρα απ’ αυτά υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ τραγωδίας και κωμωδίας ως προς τη μεταφορά τους σε κάθε εποχή. Το τραγικό στη ζωή, άρα και στο θέατρο, δεν έχει υποστεί μεγάλες διαφοροποιήσεις. Ο θεατής όλων των εποχών, κατ’ επέκταση κάθε άνθρωπος, συγκινείται και κλαίει πάνω-κάτω με τα ίδια πράγματα: η ζήλεια είναι ζήλεια, ο θάνατος είναι θάνατος. Στην κωμωδία τα πράγματα δυσκολεύουν. Τα παντρολογήματα, φερ’ ειπείν, ο έρωτας και οι συζυγικές συμβάσεις έχουν αλλάξει άρδην, και αυτά με τα οποία κάποτε ξεκαρδιζόταν το κοινό, σήμερα ενδέχεται να μην αποσπάσουν ούτε ένα συγκαταβατικό γελάκι. Αν αυτό ισχύει για το θέατρο, ο πεζογράφος που θα κληθεί να μεταφέρει μια κλασική θεατρική κωμωδία σε σύγχρονο μυθιστόρημα πρέπει να είναι εξαιρετικά ευρηματικός, να έχει πηγαίο χιούμορ, να είναι ικανός να χειριστεί με ευστροφία και ευαισθησία και τις πιο λεπτές αποχρώσεις του κλασικού κειμένου και να τις αναπλάθει έτσι ώστε να μην δίνουν την εντύπωση χοντροκομμένου γκαγκ. Άφησα για το τέλος μια παρατήρηση που ισχύει για τη μεταφορά κάθε κλασικού έργου στο παρόν – είτε πρόκειται για αρχαία τραγωδία ή κωμωδία είτε για τον Σαίξπηρ: το άχθος που αναπόφευκτα θα αισθανθεί ότι πέφτει στους ώμους του ο σημερινός συγγραφέας, έχοντας να αναμετρηθεί με τέτοια κείμενα, θα είναι δυσβάστακτο. Κανονικός οδοστρωτήρας. Μπαίνω στον πειρασμό να παραθέσω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο της Καίης Τσιτσέλη στο Ο δρόμος προς τον Κολωνό: [....] Αλλά χειρότερο απ’ όλα αυτά είναι το αίσθημα της ματαιότητας. Είναι τόσο εύκολο να πέσεις στη ματαιότητα, όταν χρησιμοποιείς τέτοιου είδους υλικό· είτε επειδή μένεις προσκολλημένος στο μύθο και απλώς τον διατυπώνεις με διαφορετικά λόγια –και τότε γιατί να το κάνεις, αφού είχε ξαναγίνει και μάλιστα πιο καλά· είτε τον αναπλάθεις εντελώς, ώσπου ο μύθος σχεδόν δεν αναγνωρίζεται– και τότε πάλι γιατί να το κάνεις, αφού είναι φανερό πως η πλοκή μπορεί να σταθεί μόνη της και δε χρειάζεται τα δεκανίκια του μύθου. Είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις μια ισορροπία ανάμεσα στα δυο: να διατηρήσεις τους αντίλαλους που προσθέτουν βάθος και να φέρεις έναν καινούριο τόνο, που θ’ αλλάξει τον ήχο χωρίς να τον παραμορφώσει. [....][1] Το Ημέρωμα της στρίγκλας (1594) είναι από τις πρώτες κωμωδίες του Σαίξπηρ. Ρομαντική κωμωδία και ταυτόχρονα φάρσα, όπως την χαρακτηρίζει ο Χάρολντ Μπλουμ, με θέμα την αναμέτρηση των δύο φύλων. Ο Πετρούκιος έρχεται στην Πάντοβα για να βρει νύφη με προίκα, και μαθαίνει ότι ο σινιόρ Μπατίστα έχει δυο κόρες, την Κατερίνα και τη Μπιάνκα, και θέλει με κάθε θυσία να βρει γαμπρό για τη μεγάλη, που όλοι τη θεωρούν δύστροπη και εριστική, ώστε να μπορέσει να πάρει σειρά και η μικρή, που την τριγυρίζουν πολλοί γαμπροί. Ο Πετρούκιος διαβλέπει τους λόγους που κάνουν την Κατερίνα οξύθυμη και εριστική, γοητεύεται από την προσωπικότητά της και αποφασίζει να την δαμάσει. Οπότε αρχίζει μια οργιώδης αναμέτρηση με πολλά ευτράπελα. «Η αμοιβαία τραχύτητα μεταξύ της Κατερίνας και του Πετρούκιου οπωσδήποτε είναι ελκυστική, αλλά το χιούμορ στη σχέση τους είναι λεπτό και περίτεχνο. Ο συμπαθέστατος “κακός” Πετρούκιος στην πραγματικότητα είναι μια ιδανική –σαν να λέμε αποφασιστική– λύση για την Κατερίνα στην προσπάθειά της να γλιτώσει από μια παρανοϊκή κατάσταση στο σπίτι της που την τρελαίνει ακόμη περισσότερο από τις παλαβομάρες του Πετρούκιου. Εξωτερικά φωνακλάς, ο Πετρούκιος έχει κάτι άλλο μέσα του που η Κατερίνα το βλέπει, το καταλαβαίνει, και τελικά με την έγκρισή του, το ελέγχει. Ο γλωσσικός τους πόλεμος αρχίζει με σεξουαλικές προκλήσεις εκατέρωθεν (...)».[2] Το έργο ανέκαθεν ενθουσίαζε το κοινό. Όσο πηγαίνουμε προς τα πίσω, καταλαβαίνουμε ότι άρεσε πολύ και ως θέμα. Οπωσδήποτε το κοινό απολάμβανε με την ψυχή του τα διάφορα παντρολογήματα με όλη τη συμφεροντολόγο διάθεση που συχνά εμπεριέχουν, την ακατάπαυστη δραστηριότητα, τις εύστοχες ατάκες. Αλλά και το σύγχρονο κοινό το παρακολουθεί πολύ ευχάριστα, άσχετα αν τα τέτοιας λογής παντρολογήματα έχουν σχεδόν εκλείψει. Ο σπιρτόζικος λόγος και το κλίμα του πανηγυριού δημιουργούν στον θεατή μια πολύ ευφρόσυνη διάθεση, ειδικά αν οι ηθοποιοί καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις μεγάλες απαιτήσεις των ρόλων τους. Το χιούμορ είναι περίτεχνο, με συνεχείς διακυμάνσεις που υποφώσκουν στον λόγο καθαυτόν, στην έκφραση του προσώπου, στην κίνηση, η δε ειρωνεία, όσο καλυμμένη κι αν είναι, ξεχειλίζει. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την κινηματογραφική εκδοχή του έργου που σκηνοθέτησε ο Φράνκο Τζεφιρέλι (1967), με πρωταγωνιστές την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον – οι οποίοι έπαιζαν τους εαυτούς τους. Ασταμάτητο κουβεντολόι, αέναη ερωτική κόντρα. Σαν να τους σκηνοθετούσε ο Σαίξπηρ αυτοπροσώπως. Η πολύ καλή Αμερικανίδα συγγραφέας Αν Τάιλερ ανέλαβε να «ημερώσει την στρίγκλα» καταθέτοντας τη δική της εκδοχή, που την τιτλοφόρησε Vinegar Girl (Το κορίτσι-ξίδι). Ο τίτλος είναι πολύ εύστοχος, μια που προκύπτει από τον συνδυασμό ενός στίχου του Σαίξπηρ[3] και μιας παροιμίας που λέει η Κέιτ στον Πιοτρ, «Στη δική μου την πατρίδα πάλι, λένε πως πιότερες μύγες πιάνεις με το μέλι παρά με το ξίδι».[4] Η Κέιτ Μπατίστα (ας μην μας διαφεύγει η σημειολογία των ονομάτων) ζει στη Βαλτιμόρη με τον γηραλέο πατέρα της, πανεπιστημιακό δάσκαλο και «τρελό επιστήμονα», και με την δεκαπεντάχρονη αδερφή της, την Μπάνι[5], την οποία εποπτεύει σαν αυστηρή κηδεμόνας. Εργάζεται ως βοηθός σε νηπιαγωγείο, είναι κλειστός τύπος, ολίγον φαρμακόγλωσσα, ολίγον περιθωριακή. Έως εδώ σκιαγραφείται πολύ καλά. Μέχρι και την αρχή του δεύτερου κεφαλαίου η Τάιλερ δίνει εξαιρετικά δείγματα γνώσης και επίγνωσης του κλασικού κειμένου, καθώς και ρεσιτάλ ευρηματικότητας. Γοργός ρυθμός, ζωντανοί χαρακτήρες, υπόγειο χιούμορ, ευφυείς λύσεις που υπόσχονται σπαρταριστή εξέλιξη. Προχωρώντας όμως πιο κάτω διαπιστώνει κανείς ότι ο γοργός ρυθμός υποχωρεί, οι ευρηματικές λύσεις ξεχειλώνουν από την επανάληψη, η εξέλιξη γίνεται ενοχλητικά προβλέψιμη. Και μένει ο αναγνώστης ν’ αναρωτιέται για τις επόμενες καμιά διακοσαριά σελίδες πού πήγε όλη αυτή η έμπνευση; Πού χάθηκε το αρνάκι που ’χαν βαφτίσει στρίγκλα; Ο πατέρας της Κέιτ δεν είναι ένας από τους προύχοντες της περιοχής, όπως της σαιξπηρικής Κατερίνας, αλλά ένας από τους εκλεκτούς επιστήμονες που δουλεύουν σε εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς της Βαλτιμόρης. Η Μπάνι ( η σαιξπηρική Μπιάνκα, η άσπιλη) είναι το αιώνιο νυμφίδιο, κανονική Λολίτα. Και μια που ο όρος «γεροντοκόρη» δεν σημαίνει τίποτε στην εποχή μας, η Κέιτ της Τάιλερ, (μήπως ανάμνηση του μιούζικαλ Kiss me, Kate, του Κόουλ Πόρτερ;) ανταποκρίνεται ως έναν βαθμό στο σαιξπηρικό curst, (σήμερα cursed) που θα το απέδιδε κανείς ως στριμμένη, αναθεματισμένη. Εν ολίγοις είναι η μοναχική νέα γυναίκα της εποχής μας που κουβαλάει τον χαρακτηρισμό της στριμμένης, επειδή δεν θέλει πολλά-πολλά με τον περίγυρο. Ως ιδιόμορφη περίπτωση, ως κλειστός και μοναχικός τύπος η Κέιτ πείθει, όμως απέχει πολύ από το σαιξπηρικό curst, στρίγκλα δεν τη λες με τίποτα. Και αυτό είναι το κύριο πρόβλημα που παρεμποδίζει το «στήσιμο» του χαρακτήρα. Η Κέιτ δεν είναι εκρηκτική ούτε καν εκδηλωτική, είναι σιωπηλή έως και κατηφής. Ακόμη και σε κωμικές στιγμές εκπέμπει μια μελαγχολία που γειώνει το κείμενο. Ευφυές εύρημα είναι η «μετάπλαση» του Πετρούκιου σε Πιοτρ. Ο Πιοτρ είναι μετανάστης και πολύτιμος συνεργάτης του πατέρα της Κέιτ. Όμως η πράσινη κάρτα του όπου να ’ναι λήγει. Και όπως ο Πετρούκιος προσέβλεπε σε μια γερή προίκα, ο Πιοτρ προσβλέπει σε μια ανανέωση της κάρτας παραμονής. Από κοντά και ο πατέρας της Κέιτ που δεν θέλει να χάσει έναν ανεκτίμητο συνεργάτη. Από το σημείο αυτό αρχίζει το σύγχρονο παντρολόγημα. Τελικά και ο Πιοτρ, όπως και ο Πετρούκιος, βρίσκει ενδιαφέρουσα τη «στρίγκλα», κι αρχίζει να διεκδικεί την απόλυτη αγάπη και αφοσίωσή της. Όμως ο Πιοτρ είναι υποτονικός, δεν είναι ούτε καν χλομή ανάμνηση του Πετρούκιου. Υπάρχει μια αμηχανία στην παρουσία του, στις αντιδράσεις του, που προκαλούν σοβαρές αμφιβολίες αν η Τάιλερ σκόπευε να ανατρέψει σε τέτοιο βαθμό όλους τους χαρακτήρες της σαιξπηρικής κωμωδίας. Να ήταν συνειδητή της επιλογή, ή μήπως δεν κατάφερε να φέρει σε πέρας το εγχείρημά της; Μήπως τελικά την γονάτισε το σαιξπηρικό κείμενο; Προσωπική μου άποψη είναι ότι το θεατρικό κείμενο τής προκάλεσε ασφυξία. Δεν την άφησε να σκιαγραφήσει τους ήρωές της όπως θα ήθελε η ίδια. Ομολογουμένως στο Vinegar Girl εντοπίζονται κάποια θραύσματα των σαιξπηρικών ηρώων, είναι όμως μόνον θραύσματα. Ίσως η Τάιλερ να έχει την άποψη ότι ο σημερινός Πετρούκιος, η σημερινή Κατερίνα, δεν έχουν το κουράγιο ή την ικανότητα ή τον χρόνο να υψώσουν φωνή, να αντιπαρατεθούν ο ένας στον άλλον. Ότι δεν υπάρχει πια κονταροχτύπημα μεταξύ των δύο φύλων. Είναι όλοι στο «δεν βαριέσαι». Σ’ αυτό δεν έχω να πω τίποτα. Ίσως μόνον ότι το κονταροχτύπημα έχει αναμφισβήτητα πάρει άλλες μορφές. Το ημέρωμα της στρίγκλας φημίζεται για τον τελευταίο μονόλογο της Κατερίνας. Πρόκειται για την αποθέωση της γυναικείας πονηρίας ή σοφίας ή απλής καλής διάθεσης. Σε μια πρώτη ανάγνωση η Κατερίνα μοιάζει να καταθέτει τα όπλα και να «προσκυνάει τον κύρη κι αφέντη της». Μοιάζει με έκκληση στις υπόλοιπες γυναίκες να συμμορφωθούν κι αυτές. Αλλά δεν είναι έτσι: Η Κατερίνα έχει αποφασίσει να πει φεγγάρι τον ήλιο, μια και το θέλει ο Πετρούκιος, γιατί έχει μάθει πια ότι οι συνεχείς αντιρρήσεις σε ελάσσονα ζητήματα δεν την οδηγούν πουθενά. Παρακαλώ, ας προχωρήσουμε, αφού πια φτάσαμε ως εδώ κι ας είναι και φεγγάρι κι ήλιος κι ό,τι άλλο επιθυμείς. κι ακόμη κι αν σ’ αρέσει να το πεις και σπαρματσέτο, ορκίζομαι πως από δω και μπρος, για μένα σπαρματσέτο θα ’ναι.[6] Έτσι δηλώνει απερίφραστα στην πέμπτη σκηνή της τέταρτης πράξης. Οπότε ο μονόλογος της πέμπτης πράξης είναι ένα κλείσιμο του ματιού της Κατερίνας προς τις άλλες γυναίκες. Και απαιτεί σπουδαία ηθοποιό για να αποδοθεί όλη η κλίμακα ενός τόσο πλούσιου και περίτεχνου κειμένου. Ο αντίστοιχος μονόλογος της Κέιτ, που έρχεται ως απάντηση σε φαρμακερό σχόλιο της αδερφής της, πως εκείνη δεν πρόκειται ποτέ να φανεί υποχωρητική στον δικό της σύζυγο, είναι συγκινητικός και ανθρώπινος, βαρύνεται όμως με τόση ψυχολογική ανάλυση των προβλημάτων του σύγχρονου άντρα, που χώρος για χιούμορ και παιγνιώδη προσέγγιση δεν μένει. Αν και αρχικά πολλά υποσχόμενο το Vinegar Girl δεν πείθει ως μεταφορά της σαιξπηρικής κωμωδίας. Μπορεί βέβαια να διαβαστεί αυτόνομα ως ανάλαφρο και χωρίς απαιτήσεις μυθιστόρημα. Κάπου-κάπου χαμογελάς. Κάπου-κάπου σε παίρνει ο ύπνος. Δεν είναι ανάγκη να έχεις διαβάσει το Taming of the Shrew, όπως έγραψαν πολύ χαρακτηριστικά ορισμένοι αναγνώστες στο Amazon. Άρα ο στόχος να φτάσει το ευρύ κοινό στο σαιξπηρικό κείμενο μέσω της σύγχρονης ανάπλασής του απέτυχε. Ίσως, αναγνώστη, αν τελικά σε πάρει και σένα ο ύπνος διαβάζοντάς το, να ευτυχήσεις να ονειρευτείς την παλλόμενη ερμηνεία της Τέιλορ και του Μπάρτον σε ένα κείμενο ολοζώντανο για όλες τις εποχές. Με το αδιάκοπο πήγαινε-έλα, με τα πηγαία αστεία του, με τις σκαμπρόζικες ατάκες του, με τις σκηνές του πλήθους που δεν τις βαριέσαι στιγμή. Αλλά αυτά είναι Σαίξπηρ. Η Αν Τάιλερ «είδε και θαύμασε». Και πάσχισε, αλλά οι σκηνές του πλήθους, που δυστυχώς υποβάθμισε, αντικαθιστώντας τις με μια κουραστική παρλάτα περί υγιεινής διατροφής, την εκδικήθηκαν. Και όχι μόνον αυτές. Το κείμενό της δεν περπάτησε. Απλώς μπουσούλησε. [1] Καίη Τσιτσέλη, Ο δρόμος προς τον Κολωνό, Ερμής, Αθήνα 1979. [2] Χάρολντ Μπλουμ, Σαίξπηρ: Η επινόηση του ανθρώπινου, μτφρ. Άρης Μπερλής, υπό έκδοσιν, Gutenberg. [3] “Nay, come, Kate, come; you must not look so sour”, The Taming of the Shrew, 2.1.230 («Έλα, Καίτη, έλα τώρα. Μη γίνεσαι ξυνή σαν ξύδι». Μτφρ. Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ). [4] Anne Tyler, Vinegar Girl, Hogarth, 2016, σ. 118. [5] Bunny, με όλες τις σύγχρονες συνυποδηλώσεις. [6] Ό.π.

Η στρίγκλα που δεν έπεισε

Σύνδεση