Οι εχθροί του Ρότζερ Σκρούτον

ΑRΒ – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Ρότζερ Σκρούτον, Fools, Frauds and Firebrands: Thinkers of the New Left [Μωροί, απατεώνες και δημεγέρτες: Στοχαστές της Νέας Αριστεράς], Bloomsbury, Λονδίνο 2015, σελ. 296 1. Πολλοί Αμερικανοί δηλώνουν συντηρητικοί.[1] Τάσσονται υπέρ ενός μικρότερου κράτους με λιγότερες ρυθμίσεις, ελεύθερο επιχειρείν και χαμηλότερη φορολόγηση· τάσσονται κατά των ευμενών διακρίσεων και των ποσοστώσεων, καθώς και των «προνοιακών» προγραμμάτων για τους φτωχούς. Όμως πολλοί από αυτούς τάσσονται επίσης υπέρ της προσευχής και της διδασκαλίας των θρησκευτικών στα δημόσια σχολεία· ζητούν να επιβληθούν απαγορεύσεις στις αμβλώσεις, στη μαριχουάνα, στην πορνογραφία, τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις και τον γάμο· και εγκρίνουν την πολιτική των τυχαίων σωματικών ελέγχων, την εισβολή χωρίς ένταλμα στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, και άλλες μορφές κρατικού παρεμβατισμού και αναστάτωσης της ζωής του ατόμου. Πρόκειται για δυο διαφορετικά είδη συντηρητισμού. Το ένα είναι ο παραδοσιακός συντηρητισμός του ισχυρού, ενεργού κράτους που διατηρεί την κοινωνική τάξη και την πίστη σε αυτό, επιβάλλει προσωπική ηθική και στηρίζει τους καθιερωμένους κοινωνικούς θεσμούς της οικογένειας, της θρησκείας και της εκπαίδευσης. Το άλλο είναι ο σύγχρονος συντηρητισμός των εύρωστων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και των οικονομικών ελευθεριών του laissez-faire. Ο σύγχρονος συντηρητισμός έλκει την καταγωγή του από τον φιλελευθερισμό της ελεύθερης αγοράς του Άνταμ Σμιθ και των κλασικών οικονομολόγων του δέκατου ένατου αιώνα. Η έννοια του όρου «φιλελευθερισμός» διαφέρει από κουλτούρα σε κουλτούρα. Στην Ευρώπη υποδηλώνει τη στήριξη σε μια κατά κύριο λόγο αρρύθμιστη ελεύθερη αγορά. Στις ΗΠΑ έχει συνδεθεί με τον κεντροαριστερό προοδευτισμό που υποστηρίζει τη διεύρυνση των προσωπικών και πολιτικών ελευθεριών, τη ρύθμιση των οικονομικών ελευθεριών με τον περιορισμό των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, και την αναδιανομή εισοδήματος και πλούτου για να στηριχτούν τα προγράμματα της κρατικής πρόνοιας. Ο Ρότζερ Σκρούτον είναι ένας Βρετανός φιλόσοφος και διετέλεσε καθηγητής Αισθητικής στο Μπίρκμπεκ Κόλετζ του Λονδίνου από το 1971 ως το 1992. Έκτοτε έχει εργαστεί στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, στο Αμερικανικό Επιχειρηματικό Ινστιτούτο, το Πανεπιστήμιο Σεντ Άντριους, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Κέντρο Ηθικής και Δημόσιας Πολιτικής στην Ουάσινγκτον. Θεωρείται, μετά τον Ρίτσαρντ Βόλχαϊμ, ο σημαντικότερος Βρετανός φιλόσοφος της Αισθητικής των τελευταίων πενήντα χρόνων. Τα έργα του εστιάζονται κυρίως στην αρχιτεκτονική και τη μουσική, και είναι επηρεασμένα από τον Καντ και τον Βιτγκενστάιν. Παρ’ όλο που έχει γράψει σχεδόν πενήντα βιβλία που καλύπτουν πολλά θέματα και ερευνητικά πεδία, είναι περισσότερο γνωστός για τα γραπτά του περί πολιτικού συντηρητισμού.[2] Το βιβλίο του The Meaning of Conservatism [Η έννοια του συντηρητισμού – 1980] αποτελεί σημαντική συνεισφορά, υπερασπίζοντας τον παραδοσιακό συντηρητισμό και διαχωρίζοντάς τον από την πολιτική στροφή που έκανε το Κόμμα των Συντηρητικών υπό την πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, οι πολιτικές της οποίας είχαν επηρεαστεί βαθιά από τον φιλελευθερισμό της ελεύθερης αγοράς του Φρίντριχ Χάγιεκ. Ο Σκρούτον υποστήριξε ότι ο πραγματικός συντηρητισμός επιδιώκει να διατηρήσει την εξουσία του κράτους και των νόμων του, και την πίστη του λαού σε αυτά. Ενθαρρύνει τον σεβασμό στα έθιμα και τους θεσμούς της «πολιτικής κοινωνίας», όπως ο γάμος και η οικογένεια, η θρησκεία, η ατομική ιδιοκτησία και οι ιδιωτικές ενώσεις. Ένα ισχυρό κράτος είναι απαραίτητο για την επιβολή της προσωπικής ηθικής και την προστασία των θεσμών αυτών από υπονόμευση. Ο συντηρητισμός, σύμφωνα με τον Σκρούτον, δεν απαιτεί τυφλή αφοσίωση στην καθεστηκυία τάξη. Όμως «η αφοσίωση στα κατεστημένα είναι… ένα δεδομένο, από το οποίο εκπορεύεται η κοινωνική κριτική. Αποτελεί… μια μορφή εμβάπτισης στους θεσμούς στους οποίους οφείλει κανείς την ταυτότητά του». Απεναντίας ο φιλελευθερισμός, είτε της ελεύθερης αγοράς είτε ο προοδευτικός, υποστηρίζει ο Σκρούτον, θεωρεί θεμελιώδεις αξίες την ατομική ελευθερία και την ατομικότητα, και ως εκ τούτου απειλεί να υπονομεύσει τους θεσμούς που αποτελούν την πηγή της ταυτότητας του ατόμου, καθώς και τους δεσμούς του με την κοινότητα. Το επιχείρημα του Σκρούτον διαμορφώνεται από τις ιδέες του Χέγκελ και του Έντμουντ Μπερκ, όπως και από τις ιδέες του Χομπς, του Άνταμ Σμιθ, του Ζοζέφ ντε Μεστρ και άλλων. Τελευταία, ο Σκρούτον έχει μετριάσει την κριτική του απέναντι στον κλασικό οικονομικό φιλελευθερισμό και τις ολέθριες επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι πολιτικές του στους παραδοσιακούς θεσμούς. Στα A Political Philosophy: Arguments for Conservatism [Μια πολιτική φιλοσοφία: επιχειρήματα υπέρ του συντηρητισμού – 2006], How to Be a Conservative [Πώς να είσαι συντηρητικός – 2014], και τώρα στο Fools, Frauds and Firebrands [Μωροί, απατεώνες και δημεγέρτες], προσυπογράφει την κλασική φιλελεύθερη υπεράσπιση του Χάγιεκ για τις σχεδόν αρρύθμιστες καπιταλιστικές αγορές και την κατανομή του εισοδήματος μέσω της αγοράς, συνηγορώντας ταυτοχρόνως υπέρ της επιβολής συνταγματικών περιορισμών στην ευχέρεια του νομοθέτη να ρυθμίζει την οικονομία και την αναδιανομή του πλούτου. Ο Σκρούτον υποστηρίζει την κοινοβουλευτική διακυβέρνηση. Αλλά επιχειρηματολογεί, όπως και ο Χάγιεκ, ότι η πρωταρχική πηγή του δικαίου, ιδίως του «ιδιωτικού δικαίου» των εμπράγματων δικαιωμάτων, των αδικοπραξιών, των συμβάσεων και των συναινετικών μεταβιβάσεων, δεν πρέπει να είναι η νομοθεσία, αλλά το διαπλασμένο από τα δικαστήρια κοινοδίκαιο (common law). Ο ρόλος που αρμόζει στα δικαστήρια έγκειται στο να «ανακαλύπτουν» και να εναρμονίζουν κανόνες δικαίου που ήδη λανθάνουν στις νοοτροπίες, τα συναλλακτικά ήθη, τα κοινωνικά έθιμα και τις συνήθειες. Τα δικαστήρια πρέπει να τους αναδιατυπώνουν, βελτιώνοντάς τους εφόσον τούτο είναι αναγκαίο, κατά τρόπο περιπτωσιολογικό. Αυτή η αργή εξέλιξη του κοινοδικαίου λαμβάνει επάξια τον τίτλο «συντηρητική», αφού, όπως και η ελεύθερη αγορά, αποτελεί «ένα δίκτυο που πλέκεται από αόρατο χέρι» και όχι προϊόν πρόθεσης. Οι κανόνες δικαίου και οι νομικοί θεσμοί προκύπτουν από αμέτρητες πράξεις και αποφάσεις που παίρνουν τα άτομα και τα δικαστήρια και, όπως τα αποτελέσματα της ελεύθερης αγοράς, σχηματίζουν μια ωφέλιμη «αυθόρμητη τάξη» που δεν αποτελεί προϊόν κυβερνητικού σχεδιασμού. Η σταδιακή εξέλιξη του κοινοδικαίου, που τελικά λαμβάνει τη μορφή νομοθετημένου δικαίου, διαφυλάσσει την ατομική ελευθερία, η οποία αλλιώς απειλείται από την «κοινωνική μηχανική» ακτιβιστικών δημοκρατικών νομοθετικών σωμάτων. 2. Αυτές οι απόψεις διέπουν το Fools, Frauds and Firebrands [Μωροί, απατεώνες και δημεγέρτες], στο οποίο ο Σκρούτον ξαναδουλεύει και προσθέτει νέα κεφάλαια του Thinkers of the New Left [Στοχαστές της Νέας Αριστεράς – 1985], ένα βιβλίο που περιέχει άρθρα τα οποία είχε γράψει για το The Salisbury Review, ένα συντηρητικό βρετανικό περιοδικό που ίδρυσε και διεύθυνε επί δεκαοχτώ χρόνια. Ο Σκρούτον περιγράφει ότι εκείνο το βιβλίο έγινε δεκτό με τόσο μεγάλη «χλεύη και οργή» από πανεπιστημιακούς και δημοσιογράφους της αριστεράς, που ο εκδότης το απέσυρε. Ισχυρίζεται ότι αυτή ήταν «η αρχή του τέλους» της ακαδημαϊκής του καριέρας. Στόχος της κριτικής του Σκρούτον είναι κυρίως οι στοχαστές της ριζοσπαστικής ή της «Νέας Αριστεράς» που, την περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δίδασκαν στα τμήματα ανθρωπιστικών ή κοινωνικών επιστημών σε πανεπιστήμια στη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και αλλού στην Ευρώπη. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι από αυτούς ασπάζονταν τον κομμουνισμό ή τον ριζοσπαστικό σοσιαλισμό. Για παράδειγμα, υπάρχουν κεφάλαια για τους Βρετανούς μαρξιστές ιστορικούς Έρικ Χόμπσμπαουμ και Ε. Π. Τόμσον, τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ και τον Μισέλ Φουκώ στη Γαλλία, τον Ούγγρο Γκέορκ Λούκατς, και τους φιλοσόφους της Σχολής της Φρανκφούρτης Τέοντορ Αντόρνο, Μαξ Χορκχάιμερ και Γιούργκεν Χάμπερμας. Το «Culture Wars Worldwide» [Πολιτιστικοί πόλεμοι ανά την υφήλιο] μιλάει για τον Ιταλό Αντόνιο Γκράμσι, τους Βρετανούς συγγραφείς Ρέιμοντ Γουίλιαμς και Πέρι Άντερσον του New Left Review, και, εν συντομία, για τους Αμερικανούς Ρίτσαρντ Ρόρτι και Έντουαρντ Σαΐντ. Το προτελευταίο κεφάλαιο εξετάζει τις ιδέες του Γάλλου Αλαίν Μπαντιού[3] και του Σλοβένου Σλάβοϊ Ζίζεκ. Δύο κεφάλαια πλαισίωσης –“What is Right?” [Τι είναι η Δεξιά;] και “What is Left?” [Τι είναι η Αριστερά;]– συνοψίζουν τα κύρια χαρακτηριστικά των θέσεων για τις οποίες επιχειρηματολογεί υπέρ και κατά. Επιπλέον υπάρχει ένα κεφάλαιο για τους Αμερικανούς φιλελεύθερους της «ήπιας αριστεράς» Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ και Ρόναλντ Ντουόρκιν. Και οι δυο απέρριψαν τον σοσιαλισμό και ενστερνίστηκαν την οικονομία της ελεύθερης αγοράς, αλλά ταυτόχρονα υπερασπίζονταν σθεναρά το κράτος πρόνοιας. Ο ορισμός του Σκρούτον για την αριστερά είναι πολύ ευρύς· περιλαμβάνει τους φιλελεύθερους δημοκράτες που υποστηρίζουν το καπιταλιστικό κράτος πρόνοιας και τη συνταγματική δημοκρατία, και τους κομμουνιστές και σοσιαλιστές που απορρίπτουν την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, την οικονομία της αγοράς και τη συνταγματική δημοκρατία. Απεναντίας, η αντίληψή του για τον συντηρητισμό είναι στενή. Αντιτίθεται σθεναρά σε οποιοδήποτε παραλληλισμό του συντηρητισμού με τον φασισμό ή τη δικτατορία, αφού στη θεώρησή του ο συντηρητισμός ενστερνίζεται τις ελεύθερες αγορές και το κράτος δικαίου. Μια από τις μεγάλες φενάκες που αναπαράγει η ριζοσπαστική αριστερά, ισχυρίζεται, είναι η σύνδεση φασισμού και καπιταλισμού· στην πραγματικότητα, ο φασισμός ταυτίζεται με τον κομμουνισμό, αφού και οι δυο εξαλείφουν τις ιδιωτικές ενώσεις και ασκούν άνομα ολοκληρωτικό έλεγχο στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Λάντιαν Ντου, Ένα πορτρέτο του Ρότζερ Σκρούτον, 2014, λάδι σε καμβά, ιδιωτική συλλογή. Ο Σκρούτον λέει ότι, από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά, η αριστερά υποστηρίζει πως τα αγαθά αυτού του κόσμου διανέμονται άδικα λόγω του σφετερισμού τους από την κυρίαρχη τάξη. Οι δύο κεντρικές ιδέες της αριστεράς είναι η «απελευθέρωση» και η «κοινωνική δικαιοσύνη». Ως «απελευθέρωση» νοείται η «χειραφέτηση» από τις δομές που ο Φουκώ αποκάλεσε «δομές εξουσίας». Πρόκειται για τα έθιμα, τις συμβάσεις, τους ιδιωτικούς και δημόσιους θεσμούς που διαμορφώνουν την «αστική τάξη πραγμάτων» και αυτό που οι συντηρητικοί θεωρούν θεμέλιο της πολιτισμένης ζωής. Ενώ οι συντηρητικοί θεωρούν ότι η ελευθερία είναι σύμφυτη με το κράτος δικαίου, για την αριστερά η ελευθερία ισοδυναμεί με αποδέσμευση από τους περιορισμούς του δικαίου και των παραδοσιακών ηθών. Σύμφωνα με τον Σκρούτον, για τους συντηρητικούς, η δικαιοσύνη έχει ως αντικείμενο τις συναλλαγές των ατόμων και τη συμφωνία τους με το κράτος δικαίου, όπου όλοι λαμβάνουν αυτό που δικαιούνται νόμιμα. Αντιθέτως, η απατηλή ιδέα της αριστεράς περί «κοινωνικής δικαιοσύνης» αγνοεί το ισχύον δίκαιο, αψηφά τα ιστορικά δικαιώματα, υποχρεώσεις και ανταποδόσεις, και επιδιώκει «ισότητα πάση θυσία». Η αριστερά απορρίπτει κάθε ανισότητα προνομίων, ιεραρχίας, σχόλης, μορφωτικών ευκαιριών, ιδιοκτησίας και πλούτου «μέχρι αποδείξεως του εναντίου». Όμως μια τέτοια ισότητα «μπορεί να επιδιωχθεί μόνο με τίμημα την ελευθερία». Ο Σκρούτον επαναλαμβάνει την επωδό του Χάγιεκ ότι το κυνήγι της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης οδηγεί στον ολοκληρωτισμό. Η ριζοσπαστική αριστερά, υποστηρίζει ο Σκρούτον, κάποτε έλπιζε να ανατρέψει τις καπιταλιστικές κοινωνίες μέσω της βίαιης επανάστασης ενός πλασματικού «προλεταριάτου». Όμως οι εργάτες –που πάντα έδειχναν μεγαλύτερη πίστη στο έθνος τους παρά στην κοινωνική τους τάξη– είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι από τις συνθήκες ζωής τους. Έτσι, από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ριζοσπάστες αριστεροί κατέφυγαν στα πανεπιστήμια, ξέχασαν το «προλεταριάτο» και υιοθέτησαν διαφορετική στρατηγική. Αντί να επιδιώκει την ανατροπή της καπιταλιστικής οικονομίας και την αναδιανομή του πλούτου της, η ριζοσπαστική αριστερά πλέον επιδιώκει να υπονομεύσει την πίστη και την αφοσίωση σε όλους τους «αστικούς» κοινωνικούς θεσμούς. Ο στόχος της είναι η διανοητική «αποδόμηση» και καταστροφή της πίστης μας στους παραδοσιακούς θεσμούς «της οικογένειας, του σχολείου, του δικαίου και του έθνους-κράτους, μέσω των οποίων έχει περάσει σε εμάς η παρακαταθήκη του δυτικού πολιτισμού». Η μέθοδός της είναι η καλλιέργεια ενός «ζοφερού σχετικισμού» που θέτει εν αμφιβόλω όλες τις ενσυνείδητες πεποιθήσεις μας και, στα χέρια της παρισινής «μηχανής ανοησιών», θέτει εν αμφιβόλω ακόμη και τη δυνατότητα σχηματισμού πεποιθήσεων για γεγονότα. «Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή του διαλόγου επί του οποίου βασίζεται η πολιτική κοινωνία». Η ριζοσπαστική αριστερά πέτυχε τον στόχο της όχι μέσω της λογικής επιχειρηματολογίας αλλά μέσω της κενής ρητορικής και του ελεύθερου συνειρμού των ιδεών, που ήταν σχεδιασμένες για να υπονομεύσουν την πίστη μας σε αυτά που όλοι πιστεύουμε. Ο σκοπός είναι η αμφισβήτηση της αντικειμενικότητας των κρίσεών μας, της αλήθειας όλων των δηλώσεων, ακόμα και του νοήματος της γλώσσας και της ίδιας της λογικής. Ας μην παραβλέψουμε την αντιφατική φύση μιας τόσο στρεβλής διανοητικής άσκησης και την προφανή αντίρρηση σ’ αυτήν: Αν τίποτα δεν είναι αληθές, γιατί να πιστέψουμε σε αυτές τις ακαδημαϊκές ανοησίες; Σκόπιμα η ριζοσπαστική αριστερά δεν δίνει απάντηση σε αυτό, διότι ο «μοναδικός και απόλυτος σκοπός της» είναι να μην πιστεύουμε «σε τίποτα». 3. Το βιβλίο του Σκρούτον δεν αποτελεί μια αμερόληπτη εξέταση και μετρημένη αξιολόγηση φιλοσοφικών επιχειρημάτων όπως συνηθίζουν οι αναλυτικοί φιλόσοφοι. Είναι μια πολεμική ανατομή και ένα κατηγορητήριο εναντίον όσων θεωρεί καταστροφικούς στόχους και τακτικές της αριστεράς. Τα αρχικά κεφάλαια περί Σαρτρ και Φουκώ, και μελών της Σχολής της Φρανκφούρτης, ιδίως του Αντόρνο, είναι τα πιο ευχάριστα. Ο Σκρούτον σέβεται τη φιλοσοφική τους οξυδέρκεια, παρ’ όλο που βρίσκει απεχθείς τις πολιτικές τους απόψεις. Όμως οι επικρίσεις και οι μομφές του προς τη ριζοσπαστική αριστερά από τη δεκαετία του 1970, ιδίως για τη «λογοδιάρροια» της «μηχανής ανοησιών» των Αλτουσέρ, Λακάν, Ντελέζ, Μπαντιού, Ζίζεκ και άλλων, είναι ανυπόμονες και περιφρονητικές, έστω κι αν ταυτόχρονα είναι ευφάνταστες και πειστικές (για όποιον έχει ήδη την προδιάθεση να απορρίψει τη βασανιστική πρόζα των μεταμοντερνιστών). Με δεδομένη την κατηγορία του Σκρούτον ότι η αριστερά επιδιώκει να υπονομεύσει τους βασικούς κοινωνικούς θεσμούς στους οποίους στηρίζεται ο δυτικός πολιτισμός, οι αναγνώστες ίσως παραξενευτούν που έχει συμπεριλάβει στο βιβλίο ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στους Αμερικανούς φιλελεύθερους όπως ο Ντουόρκιν και ο Γκάλμπρεϊθ. Και οι δύο ασπάζονταν, όπως όλοι οι φιλελεύθεροι, το κράτος δικαίου, τη συνταγματική δημοκρατία, τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, την ατομική ιδιοκτησία και μια ελεύθερη αγορά που είναι ως ένα βαθμό ρυθμισμένη, αν όχι η κατά το δυνατόν ελεύθερη. Σε αντίθεση με τους συντηρητικούς, ο Ντουόρκιν και ο Γκάλμπρεϊθ υποστήριζαν την οικονομική αναδιανομή για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης και του κράτους πρόνοιας· αλλά κανείς από τους δύο δεν μίλησε υπέρ της οικονομικής ισότητας ή οποιουδήποτε άλλου «μοτίβου κατανομής» μετά την επαρκή ικανοποίηση των βασικών αναγκών των ατόμων. Ακόμη και οι συντηρητικοί Χάγιεκ και Μίλτον Φρίντμαν υποστήριζαν την ύπαρξη ενός κοινωνικού «δικτύου ασφαλείας», αν όχι για λόγους δικαιοσύνης, τουλάχιστον για λόγους δημόσιας σύνεσης και φιλανθρωπίας. Γιατί λοιπόν οι Αμερικανοί και οι άλλοι φιλελεύθεροι δημοκράτες της «ήπιας αριστεράς» αξίζουν την μομφή του Σκρούτον; Η ιδέα της απελευθέρωσης, η οποία σύμφωνα με τον Σκρούτον είναι κεντρική στην αριστερή σκέψη, δεν έχει παίξει μεγάλο ρόλο στον αμερικανικό φιλελευθερισμό, πέρα από μια σύντομη εμφάνιση στο κίνημα της απελευθέρωσης των γυναικών της δεκαετίας του 1970, πολλοί στόχοι του οποίου είναι πλέον ευρέως αποδεκτοί, ακόμη και από την πλειονότητα των συντηρητικών, καθώς και στην «απελευθέρωση των γκέι» που τώρα είναι πολύ πιο ανεκτή απ’ ό,τι στο παρελθόν. Αντί για απελευθέρωση από την καταπίεση και την εξουσία, οι φιλελεύθεροι ζητούν τη συνταγματική διεύρυνση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών όπως η ελευθερία της έκφρασης, του συνεταιρίζεσθαι και της ιδιωτικότητας, περιλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην άμβλωση και στον θάνατο με αξιοπρέπεια και της ελευθερίας σύναψης σχέσεων μεταξύ ομοφυλοφίλων. Οι προοδευτικοί ζητούν επίσης την αύξηση των εκπαιδευτικών ευκαιριών για ιστορικά μειονεκτούσες μειονότητες μέσω προγραμμάτων ευμενών διακρίσεων. Ο Ντουόρκιν τα υποστήριζε όλα τούτα σ’ αυτό το περιοδικό [: το New York Review of Books] επί σαράντα πέντε χρόνια, και αυτός φαίνεται να είναι ο κύριος λόγος που τον στοχοποιεί ο Σκρούτον. Μια άλλη αιτία της περιφρόνησης των προοδευτικών φιλελεύθερων από τον Σκρούτον είναι ότι οι φιλόσοφοι όπως ο Ντουόρκιν, ο Τζον Ρωλς και άλλοι έχουν αναπτύξει φιλοσοφικές αφηγήσεις της κοινωνικής δικαιοσύνης και σχετικών ιδεών – της κοινωνικής ισότητας, των ίσων δικαιωμάτων, της δίκαιης κατανομής και του να «αντιμετωπίζεις τους άλλους ως ίσους» όπως το έθεσε ο Ντουόρκιν. Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν αυτά τα επιχειρήματα για να ασκήσουν κριτική σε συντηρητικούς κοινωνικούς θεσμούς και διακανονισμούς που ο Σκρούτον, απ’ ό,τι φαίνεται, θεωρεί θεμέλιο της κοινωνίας – ιδίως τα εκτεταμένα δικαιώματα στην ιδιοκτησία, τις τεράστιες συσσωρεύσεις πλούτου και τις κοινωνικές και πολιτικές ιεραρχίες. Όμως οι αριστεροί φιλελεύθεροι δεν επιδιώκουν να καταστρέψουν, αλλά να αναμορφώσουν τους βασικούς κοινωνικούς θεσμούς της οικογένειας, της ιδιοκτησίας, της οικονομίας της αγοράς και του πολιτικού συντάγματος. Αυτός ήταν ο κύριος στόχος της ιδέας της κοινωνικής δικαιοσύνης που αναπτύχθηκε από τους αριστερούς φιλελεύθερους τον εικοστό αιώνα. Όσον αφορά τη ριζοσπαστική αριστερά, οι μαρξιστές στοχαστές που με τόσο μεγάλη ευχαρίστηση στηλιτεύει ο Σκρούτον, δεν ενστερνίζονται την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μάλιστα ο Μαρξ (όπως ο Χάγιεκ και ο Σκρούτον, αν και για πολύ διαφορετικούς λόγους) απέρριπτε «“τα ίσα δικαιώματα” και τη “δίκαιη κατανομή”» ως «δόγματα,… παρωχημένες λεκτικές ανοησίες»,[4] αφού δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και του ελέγχου των μέσων παραγωγής, το οποίο θεωρούσε κρίσιμο. Επιπλέον, οι ριζοσπαστικοί μαρξιστές που αναλύει ο Σκρούτον δεν δίνουν καθόλου βάρος στις ηθικές πτυχές της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στο κάτω κάτω, υποτίθεται ότι αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να καταστρέψουν την πίστη μας σε όλες τις ιδέες περί δικαιοσύνης και άλλων ηθικών εννοιών, καθώς και στους κυρίαρχους κοινωνικούς θεσμούς. 4. Η απόρριψη των ιδεών περί κοινωνικής δικαιοσύνης που αναπτύχθηκαν από τους αριστερούς φιλελεύθερους στοχαστές δημιουργεί προβλήματα για τη θέση του Σκρούτον. Υμνώντας το κοινοδίκαιο ως πηγή ελευθερίας και μιας ελεύθερης κοινωνίας, ο Σκρούτον, σαν τον Χάγιεκ, εξιδανικεύει μια περιπλεγμένη ιστορική διεργασία που επί μακρόν επένδυσε πολλές κοινωνικά άδικες πρακτικές με το αδιαμφισβήτητο κύρος του δικαίου. Για παράδειγμα, δικαστές του κοινοδικαίου ανακάλυψαν, διατύπωσαν, και με ελάχιστες εξαιρέσεις επικύρωσαν τη νομιμότητα της κατοχής και της διακίνησης σκλάβων στη Βρετανία επί αιώνες, πριν την κατάργησή της από το Κοινοβούλιο το 1833.[5] Η δικαιοσύνη της τήρησης του κοινοδικαίου δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από τη δικαιοσύνη των εθίμων, των κανόνων και των συμβάσεων που εκφράζει. Το γεγονός ότι νομικοί θεσμοί εκφράζουν καθιερωμένους τρόπους να γίνονται τα πράγματα, δεν καθιστά αυτά τα έθιμα δίκαια. Το πρόβλημα με τη συντηρητική αντίληψη περί δικαιοσύνης που ενστερνίζεται ο Σκρούτον είναι ότι μπορεί να εφαρμοστεί μόνο στην αξιολόγηση των πράξεων των ατόμων και στη συμμόρφωσή τους με το υπάρχον δίκαιο. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί για να αξιολογήσει κριτικά τη δικαιοσύνη μιας κατάστασης πραγμάτων ή των ίδιων των νόμων, παρά μόνο στον βαθμό που αυτή η κατάσταση ή οι νόμοι είναι ασύμβατοι με τους υπάρχοντες δικαιικούς θεσμούς. Αυτός ο περιορισμός μειώνει την ικανότητα των συντηρητικών να αξιολογήσουν κριτικά τις εγγενείς αδικίες του κατεστημένου και να αναγνωρίσουν τις άδικες επιπτώσεις που μπορούν να δημιουργήσουν οι νόμοι. Η δεύτερη αδυναμία της άποψης του Σκρούτον αποκαλύπτεται στη συμφωνία του με τους φιλελεύθερους και τους σύγχρονους συντηρητικούς, ότι οι πολίτες μιας δημοκρατικής κοινωνίας θα πρέπει να θεωρούνται πολιτικά ίσοι, έχοντας επισήμως ίσα πολιτικά δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες, όπως ελευθερία λόγου, θρησκείας, του συνεταιρίζεσθαι, εργασίας και ούτω καθεξής. Ο Σκρούτον υποστηρίζει νομικές απαγορεύσεις (παρόμοιες με εκείνες που αναφέρονται στον Νόμο περί Πολιτικών Δικαιωμάτων του 1964) κατά των ατομικών διακρίσεων με βάση τη φυλή ή την ταξική καταγωγή σε συμβάσεις εργασίας και στις εισαγωγές στα σχολεία και τα κολέγια. Γράφει ότι «η αληθινή πολιτική ελευθερία εμπεριέχει την απαγόρευση των διχαστικών μορφών της» όπως η φυλετική διάκριση στους δημόσιους χώρους.[6] Όμως, αν είναι έτσι, τότε «η αληθινή πολιτική ελευθερία» πρέπει κατ’ ανάγκη να ενσωματώσει στη σύγχρονη συντηρητική θέση κάποια αντίληψη περί κοινωνικής δικαιοσύνης, κοινωνικής ισότητας και του να «αντιμετωπίζεις τους άλλους ως ίσους». Επομένως, η διαφορά του Σκρούτον από τους φιλελεύθερους μετατρέπεται ως επί το πλείστον σε ζήτημα βαθμού. Η μεγαλύτερη πηγή διαφωνίας αφορά συγκεκριμένα δικαιώματα και ελευθερίες που απαιτούνται από την κοινωνική δικαιοσύνη και τον βαθμό κοινωνικής ανισότητας που επιτρέπεται σε καθένα από αυτά. Το πραγματικό μήλο της έριδος ανάμεσα τους συντηρητικούς και τους φιλελεύθερους δεν είναι αν υπάρχει αυτό που αποκαλείται «κοινωνική δικαιοσύνη», αλλά πώς πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τι απαιτεί. Το επιχείρημα του Σκρούτον ότι οι ιδέες περί κοινωνικής δικαιοσύνης και κοινωνικής ισότητας καθαυτές είναι απατηλές αποτελεί περισπασμό, και διαψεύδεται από την ίδια του τη θέση. Από αριστερά, τρεις εκπρόσωποι της "παρισινής μηχανής ανοησιών": Μπαντιού, Ντεριντά, Αλτουσέρ. Τέλος, αντί οικονομικής ισότητας, οι προοδευτικοί φιλελεύθεροι υποστηρίζουν τον μετριασμό των μεγάλων ανισοτήτων εισοδήματος και πλούτου ώστε να μειωθούν οι στρεβλώσεις που προκαλούν στη δημοκρατική θέσπιση νόμων και στις ανισότητες πολιτικής επιρροής, και να βελτιωθεί σημαντικά η θέση των ενδεών και των λιγότερο ευνοημένων. Ως φιλελεύθεροι, οι προοδευτικοί προκρίνουν την ελεύθερη αγορά αντί του κοινωνικού σχεδιασμού για τον αποτελεσματικό καταμερισμό παραγωγικών πόρων, συμπεριλαμβανομένου και του εργατικού δυναμικού. Αναγνωρίζοντας όμως ότι οι ελεύθερες αγορές αναπόφευκτα οδηγούν σε οικονομικές ανισότητες, οι προοδευτικοί διακρίνουν τις επιτρεπτές από τις ανεπίτρεπτες οικονομικές ανισότητες. Για τους συντηρητικούς, οποιοσδήποτε βαθμός ανισότητας είναι δικαιολογημένος. Για τον Ντουόρκιν, τον Ρωλς και άλλους προοδευτικούς φιλελεύθερους, ο ρόλος των αρχών της διανεμητικής δικαιοσύνης είναι να απαλείψουν τις κοινωνικά καταστρεπτικές επιπτώσεις των μεγάλων οικονομικών ανισοτήτων, να μετριάσουν τις συνέπειες της κακοτυχίας, να εγγυηθούν σε όλους τους πολίτες την αξία των ελευθεριών τους, και να εξασφαλίσουν την οικονομική ανεξαρτησία των ατόμων. Οι κατανομές της αγοράς, τα μεγάλα δώρα και οι κληρονομιές συχνά αποτελούν προϊόν καθαρής τύχης ή άλλων τυχαίων γεγονότων όπως η οικογενειακή καταγωγή, και όχι του μόχθου των ατόμων ή αντίστοιχων παραγωγικών συμβολών. Αυτό οδηγεί τους προοδευτικούς να διαφωνούν με τους συντηρητικούς στην αντίληψη περί των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και του τι δικαιούνται οι άνθρωποι από την οικονομία της αγοράς και από άλλες συναινετικές συναλλαγές. Οι προοδευτικοί συνιστούν τη φορολόγηση του αγοραίου εισοδήματος και του συσσωρευμένου πλούτου όχι απλά για να συντηρηθεί η κυβέρνηση και να πληρωθούν τα δημόσια αγαθά και οι δημόσιες υπηρεσίες, αλλά επίσης για να ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες των πολιτών και να τους δοθεί η δυνατότητα, για παράδειγμα μέσω της δημόσιας εκπαίδευσης, να ασκήσουν αποτελεσματικά τις ελευθερίες τους, να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες της κοινωνίας και να γίνουν ανεξάρτητοι. Ο Σκρούτον δεν εμβαθύνει σοβαρά σε αυτή την αντίληψη περί διανεμητικής δικαιοσύνης. Όμως αποτελεί το θεμέλιο του κράτους πρόνοιας και είναι η κύρια πηγή διαφωνίας μεταξύ προοδευτικών φιλελεύθερων και σύγχρονων συντηρητικών. 5. Ένας άλλος λόγος που ο Σκρούτον συγχέει τη φιλελεύθερη με τη ριζοσπαστική αριστερά είναι ο ισχυρισμός του ότι, για πάνω από έναν αιώνα, η αριστερά έχει επιδιώξει «να πάρει υπό την κατοχή της τον πολιτισμό, ορίζοντας την πνευματική ζωή ως αποκλειστικό δικαίωμα της αριστεράς». Θεωρεί ότι οι πρόσφατοι «πολιτιστικοί πόλεμοι» έληξαν με σχεδόν καθολική νίκη της αριστεράς. Ισχυρίζεται ότι πλέον η αριστερά ελέγχει τη θεωρητική συζήτηση και τον διάλογο μέσα στα πανεπιστήμια, που ασχολούνται εμμονικά με την «πολιτική ορθότητα», και αυτό διαχέεται στον Τύπο και τη λαϊκή κουλτούρα. Επιπλέον, ο Σκρούτον ισχυρίζεται ότι για πάνω από πενήντα χρόνια, η The New York Review [NYRB] έχει αποτελέσει το κύριο μέσο της φιλελεύθερης αριστεράς, συμβάλλοντας σε έναν «ζοφερό σχετικισμό» και την «αποκήρυξη» του δυτικού πολιτισμού. Η «απαξιωτική θεώρηση [της NYRB] για την αμερικανική πολιτιστική έρημο αποτέλεσε ισχυρή δύναμη στη διαμόρφωση της αντιπολιτευτικής στάσης σε πανεπιστημιακούς δασκάλους και τους δημοσιογράφους». Ο Σκρούτον αναφέρει τον Γκάλμπρεϊθ, τον Ντουόρκιν και τον Έντουαρντ Σαΐντ ως τους πλέον αμετακίνητους επικριτές του κατεστημένου. Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε για τι, ή έστω για ποιον, μιλάει ο Σκρούτον όταν καταδικάζει την The New York Review ότι καλλιεργεί τον ζοφερό σχετικισμό και την απαξίωση της δυτικής κουλτούρας. Ο Σαΐντ δεν είχε πολλές ευκαιρίες να το κάνει, αφού έγραψε μόνο μια βιβλιοκριτική για την NYRB –μια ανάλυση για τον συγγραφέα Ναγκίμπ Μαχφούζ– προς το τέλος της καριέρας του, και δημοσίευσε ένα απόσπασμα από τα απομνημονεύματά του·[7] και οι ελάχιστες επιστολές που έστειλε νωρίτερα ήταν κυρίως απαντήσεις σε καυστικές κριτικές που είχε λάβει για το έργο του από δυο κριτικούς που περιοδικού.[8] Έργα του Μπαντιού και του Ζίζεκ έχουν επίσης δεχτεί ανελέητη κριτική μέσα σε αυτό το περιοδικό για τον μηδενισμό και την αδιαφορία τους, σε παρόμοιο πνεύμα με τις επιθέσεις του Σκρούτον.[9] Ο Γκάλμπρεϊθ και ο Ντουόρκιν ήταν τακτικοί συνεργάτες,[10] αλλά κανείς τους δεν ήταν σχετικιστής ούτε απορριπτικός του δυτικού πολιτισμού. Μάλιστα ο Ντουόρκιν είναι ευρέως γνωστός στους φιλοσοφικούς κύκλους ως ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ηθικής αλήθειας και της αντικειμενικότητας των αξιών.[11] Αυτό που αποκήρυξαν και οι δυο ήταν ο κοινωνικός και οικονομικός συντηρητισμός που ενστερνίζεται ο Σκρούτον και αντιπροσωπεύει το κόμμα των Ρεπουμπλικανών, όχι λόγω πολιτιστικού σχετικισμού, αλλά επειδή αυτές οι θέσεις είναι εσφαλμένες.[12] Τέλος, η κυριαρχία της αποδόμησης και του μεταμοντερνισμού στις ανθρωπιστικές επιστήμες έχει συρρικνωθεί τα τελευταία χρόνια. Επικεντρώνονταν ανέκαθεν κυρίως στα τμήματα λογοτεχνίας, και στις ΗΠΑ δεν εδραιώθηκαν ποτέ σε πεδία όπως η φιλοσοφία και η ιστορία. (Μάλιστα, παρότι ο Σκρούτον το παραβλέπει, μια από τις πλέον ισοπεδωτικές κριτικές στην ιδέα της αποδόμησης του Ντεριντά γράφτηκε από τον φιλόσοφο Τζον Σερλ σε αυτές τις σελίδες.[13]) Επιπλέον, πολύ λίγοι πανεπιστημιακοί σήμερα διδάσκουν ή υποστηρίζουν ανοιχτά τον κομμουνισμό ή τον σοσιαλισμό. Αντιθέτως, η θεώρηση της ελεύθερης αγοράς και η υποστήριξη του καπιταλισμού κυριαρχούν επί μακρόν στις σχολές και τα τμήματα διοίκησης επιχειρήσεων, ενώ τα θέματα που σχετίζονται με τις επιχειρήσεις αποτελούν κατά πολύ το μεγαλύτερο πεδίο σπουδών σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.[14] Ακόμα και αν η «πολιτική ορθότητα» παραμένει ζήτημα, όπως δείχνουν τα πρόσφατα περιστατικά στο Γέιλ, οι φιλελεύθεροι είναι διχασμένοι, με αυτούς που υποστηρίζουν την ελευθερία της έκφρασης στα πανεπιστήμια να είναι εξίσου πολλοί με όσους υποστηρίζουν τον περιορισμό του λόγου.[15] Συνδυάζοντας τον παραδοσιακό και τον σύγχρονο συντηρητισμό, ο Σκρούτον απορρίπτει και την ελευθεριακή υποστήριξη της μεγιστοποίησης της προσωπικής και οικονομικής ελευθερίας και την κλασική ωφελιμιστική μεγιστοποίηση του συνολικού πλούτου. Το κάνει για να διατηρήσει μια αίσθηση εθνικής κοινότητας και των αξιών και των θεσμών που, όπως πιστεύει, στηρίζουν τον δυτικό πολιτισμό. Σίγουρα έχει δίκιο όταν υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρχουν ατομικές και κοινωνικές αξίες παράλληλα με την ατομική ελευθερία, την ικανοποίηση των προτιμήσεων και το οικονομικό κέρδος. Αυτό που λείπει από το συντηρητικό όραμα, το δικό του και των άλλων, είναι οποιαδήποτε πολιτική εγγύηση αποτελεσματικής ελευθερίας, πραγματικά ίσων ευκαιριών και οικονομικής ευμάρειας για όλα τα μέλη της κοινωνίας. © THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS 2016 — Μετάφραση: Νίνα Μπούρη επιμέλεια: Φίλιππος Βασιλόγιαννης [1] Ενώ το 2009 το 42% των Αμερικανών δήλωναν ότι είναι κοινωνικά συντηρητικοί, το 25% δήλωναν φιλελεύθεροι, και οι υπόλοιποι μετριοπαθείς, μια δημοσκόπηση του 2015 δείχνει ότι τα ποσοστά των κατά δήλωσή τους συντηρητικών και φιλελευθέρων είναι 31% έκαστο, και οι μετριοπαθείς το 38%. Ακόμη περισσότεροι ταυτίζονται με τον «οικονομικό συντηρητισμό» (δηλαδή τον κλασικό φιλελευθερισμό της ελεύθερης αγοράς): 51% το 2010 και 39% το 2015, σε σύγκριση με το 15% που έλεγαν ότι είναι προοδευτικοί «οικονομικά φιλελεύθεροι» το 2010 και το 19% το 2015. [2] Ο Σκρούτον έχει γράψει βιβλία περί φιλοσοφίας της αισθητικής, ιστορίας της φιλοσοφίας (όπως για τον Καντ και τον Σπινόζα) και ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας, καθώς και για τον περιβαλλοντικό συντηρητισμό, τη σεξουαλική επιθυμία, την ποπ κουλτούρα, την Αγγλικανική Εκκλησία, τον Θεό, το ιερό, το κυνήγι, το κρασί, και το Τριστάνος και Ιζόλδη, μεταξύ άλλων. Επίσης έχει γράψει τρία μυθιστορήματα και έχει συνθέσει δύο όπερες. [3] Σημ. ARB: Βλ. σχετικά Ρότζερ Σκρούτον, «Αλαίν Μπαντιού: ο αμετ-ανόητος αναμηρυκασμός του Τίποτε», ARB, τχ. 33, Οκτ. 2012 [Roger Scruton, “A nothing would do as well”, TLS, 31.8.2012]. [4] Βλ. “Critique of the Gotha Programme” [Κριτική του Προγράμματος της Γκότα] στο Karl Marx: Selected Writings [Καρλ Μαρξ: Επιλεγμένα κείμενα], επιμ. David McLellan (Oxford University Press, 22000), σ. 516. [5] Για παράδειγμα, στην υπόθεση Butts εναντίον Penny (1677), ασκήθηκε αγωγή για την επιστροφή εκατό σκλάβων. Το δικαστήριο έκρινε ότι η δουλεία ήταν νόμιμη στην Αγγλία όταν αφορούσε μη χριστιανούς, και ότι μια αγωγή «ανάκτησης» ή αποζημίωσης ήταν νομικά έγκυρη. Βλ. “English Common Law, Slavery and” [Αγγλικό κοινοδίκαιο, δουλεία και], Encyclopedia of Blacks in European History and Culture [Εγκυκλοπαίδεια των Μαύρων στην Ευρωπαϊκή Ιστορία και Κουλτούρα] (Greenwood, 2009), τ. I, σ. 200-203. [6] Scruton, How to Be a Conservative [Πώς να είσαι συντηρητικός] (Bloomsbury, 2014), σ. 121. [7] Βλ. The New York Review, 23.9.1999 και 30.11.2000. [8] Βλ. “Orientalism: An Exchange” [Οριενταλισμός: Μια συζήτηση], The New York Review, 12.8.1982. [9] Σε μια κριτική δυο βιβλίων του Ζίζεκ σε αυτές τις σελίδες στις 12.7.2012, ο Τζον Γκρέι –μετριοπαθής συντηρητικός ο ίδιος– κατέληξε, όπως και ο Σκρούτον, ότι «το έργο του Ζίζεκ… στο τέλος ισοδυναμεί με κάτι λιγότερο από το τίποτα». [Βλ. Τζον Γκρέι, «Τα βίαια οράματα του Σλάβοϊ Ζίζεκ», ARB, τχ. 32, Σεπτ. 2012]. Επίσης ο Μαρκ Λίλα έχει παρουσιάσει κριτικά πολλά βιβλία του Μπαντιού σε αυτές τις σελίδες (23.10.2008), κατηγορώντας τον για «ψυχρότητα» και αδιαφορία απέναντι στους εκατομμύρια θανάτους που προκάλεσαν το Ολοκαύτωμα και οι κομμουνιστικές επαναστάσεις στη Ρωσία, την Κίνα και την Καμπότζη. [Mark Lilla, “A New, Political Saint Paul?”, NYRB, 23.10.2008. Μαρκ Λίλα, «Ένας νέος, πολιτικός, Απόστολος Παύλος;», ARB, τχ. 40, Μάιος 2013]. [10] Ο Γκάλμπρεϊθ έγραψε πάνω από είκοσι πέντε κριτικές και πολυάριθμες επιστολές από το 1973 ως το 1990. Ο Ντουόρκιν έγραψε πάνω από 85 κριτικές και πολυάριθμες επιστολές από το 1968 ως τον θάνατό του το 2013. [11] Βλ. Dworkin, “Objectivity and Truth: You’d Better Believe It” [Αντικειμενικότητα και Αλήθεια: Καλύτερα να το πιστέψετε], Philosophy and Public Affairs, τ. 25, τχ. 2 (Άνοιξη 1996) [Ισοπολιτεία 1 (1997)]. Ιδίως ο Ντουόρκιν προκαλεί τον θυμό του Σκρούτον με τα πολλά άρθρα του στο NYRB σχετικά με υποθέσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου που αφορούν τις προσωπικές ελευθερίες και τις ευμενείς διακρίσεις. Από την άλλη, ο Σκρούτον επαινεί με μισή καρδιά τη νομική θεωρία του Ντουόρκιν, “Law as Integrity” [Το δίκαιο ως ακεραιότητα], λέγοντας ότι δεν είναι πρωτότυπη, αλλά ενσωματώνει μεθόδους της απονομής δικαιοσύνης σύμφωνα με το κοινοδίκαιο. [12] Ένας άλλος αριστερός του οποίου συνέντευξη έχει φιλοξενηθεί στο περιοδικό και τον οποίο έχει καταδικάσει ο Σκρούτον είναι ο Γιούργκεν Χάμπερμας, ο οποίος ανέπτυξε μια θεωρία της δημοκρατίας ως δημόσιας διαβούλευσης περί της δικαιοσύνης και του κοινού καλού. Ο Σκρούτον δεν προσπαθεί ιδιαίτερα να διακρίνει τον Χάμπερμας από τους ριζοσπάστες προκατόχους του στη Σχολή της Φρανκφούρτης, παρά μόνο για να πει ότι ανήκει στην «ήπια αριστερά» και ότι δεν είναι «παθιασμένος επαναστάτης». Δεν αναφέρει ότι απαραίτητο στοιχείο της θεώρησης του Χάμπερμας είναι το φιλελεύθερο σύνταγμα. Αντίθετα τον χλευάζει γιατί προωθεί την ατέλειωτη «πολυλογία ως αληθινό στόχο της πολιτικής» και τον επικρίνει διότι υποστηρίζει μια ευρωκεντρική πολιτική που θα στηρίζει το κράτος πρόνοιας αντί της ελεύθερης αγοράς – ωσάν αυτά τα δυο να ήταν ασύμβατα. Η ιστορική σημασία του έργου του Χάμπερμας (όπως είπε κάποτε ο Τζον Ρωλς) είναι ότι πρόκειται για τον πρώτο μεγάλο Γερμανό φιλόσοφο μετά τον Καντ που ασπάστηκε τον φιλελεύθερο συνταγματισμό και τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες των ατόμων. Αυτό δεν ισχύει για τους αγαπημένους Γερμανούς φιλοσόφους του Σκρούτον, τον Χέγκελ και τον Νίτσε. Με δεδομένη την ιστορία της Γερμανίας και το πόσο επηρέασαν οι φιλόσοφοι τη γερμανική κουλτούρα, αυτά τα δεδομένα έχουν μεγάλη ιστορική σημασία. [13] Σημ. ARB: Βλ. John R. Searle, “The Word Turned Upside Down”, ΝΥRΒ, 27.10.1983. [14] Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Εκπαιδευτικών Στατιστικών, από τα 1,84 εκατομμύρια πτυχία που απονεμήθηκαν την περίοδο 2012-13 (την πιο πρόσφατη χρονιά που αξιολογήθηκε), τα 360.823 δόθηκαν σε φοιτητές που σπούδασαν «διοίκηση επιχειρήσεων, μάνατζμεντ, μάρκετινγκ και προσωπικές και μαγειρικές υπηρεσίες». Από τα 751.751 μεταπτυχιακά που απονεμήθηκαν, τα 188.625 ήταν σε αυτά τα πεδία. [15] Βλ. David Cole, “The Trouble at Yale”, The New York Review, 14.1.2016.

Οι εχθροί του Ρότζερ Σκρούτον

Σύνδεση