Λαπαθιώτης και ανορθόγραφες συνωμοσιολογίες

Στο τεύχος 69 (Ιανουάριος 2016) δημοσιεύσαμε την κριτική του καθηγητή Χ. Λ. Καράογλου «Μια έκδοση “μοναδική”», η οποία αναφερόταν στην έκδοση Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ποιήματα. Άπαντα τα ευρεθέντα. Λάβαμε από τον επιμελητή τού εν λόγω βιβλίου κ. Γ. Η. Παππά απάντηση την οποία μετριοφρόνως τιτλοφορεί: «Μια, πραγματικά, μοναδική έκδοση». Παραλείψαμε δύο σύντομες φράσεις του με τις οποίες καταγγέλλει τη συνωμοσία στην οποία υποτίθεται ότι έλαβε μέρος η ARB, διότι αρνούμαστε να ασχοληθούμε με συνωμοσιολογίες. Επισημαίνουμε μόνο ότι ήδη οι πρώτες λέξεις της απάντησής του υπονομεύουν την αξιοπιστία όσων ακολουθούν. Διορθώσαμε επίσης σιωπηρά δεκάδες λάθη ορθογραφικά και στίξεως στο προχειρογράφημα του ανορθόγραφου φιλολογικού επιμελητή (sic) για να μη θεωρηθεί ότι τα διαπράξαμε εμείς. Πληροφορήθηκα, αρκετά καθυστερημένα είναι αλήθεια, την ύπαρξη του κειμένου του κ. Καράογλου για το βιβλίο μου Ναπολέων Λαπαθιώτης, Άπαντα τα ευρεθέντα ποιήματα, εκδ. Ταξιδευτής, το οποίο κυκλοφόρησε το 2015, σε συνεργασία με την πατρινή φιλόλογο Μαρία Φωτίου, από τις εκδόσεις Ταξιδευτής. Πρόκειται για ένα κείμενο εμπαθέστατο, αντιεπιστημονικό και δείχνει την σφοδρή ενόχληση του κ. Καθηγητή, γιατί κάποιοι άλλοι και όχι ο ίδιος ή η ομάδα του κυκλοφόρησε ένα βιβλίο με τα ποιητικά άπαντα του Λαπαθιώτη στην επέτειο των 70 χρόνων από τον θάνατό του. Λες και οι ποιητές έχουν πάτρωνες και αφεντικά οι οποίοι δεν επιτρέπουν σε κανέναν άλλον, εκτός από ορισμένους, να ασχοληθεί μαζί τους. Το υπονοεί, μάλιστα, ο ίδιος ο κ. Καθηγητής στην αρχή του κειμένου του όταν σημειώνει: «Μάλιστα, ας μου επιτραπεί να σημειώσω ότι η έκδοση του λογοτεχνικού έργου του Λαπαθιώτη αποτελούσε μέρος ενός εκδοτικού [η υπογράμμιση δική μου] σχεδίου που είχα θέσει σε εφαρμογή, στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών μου μαθημάτων. Έτσι, όσοι φοιτητές έδειχναν ενδιαφέρον για εκδοτικά θέματα ανέλαβαν ως θέμα της πρωτεύουσας μεταπτυχιακής εργασίας την έκδοση του έργου ενός συγγραφέα: μεταξύ άλλων, η κ. Μαρία Φωτίου [με την οποία εγώ συνεργάστηκα στην δική μου έκδοση του Ταξιδευτή] την έκδοση των ποιημάτων του Λαπαθιώτη και ο κ. Τραϊανός Μάνος των διηγημάτων του. Η πρώτη ολοκλήρωσε την εργασία της το 2006 (Ποιήματα. Άπαντα τα ευρεθέντα, Θεσσαλονίκη, 2006) και ο δεύτερος το 2012 (Διηγήματα και άλλα πεζά, Θεσσαλονίκη, 2012).» Μάλλον ο κ. Καθηγητής στεναχωρήθηκε γιατί τον προλάβαμε και έχασε αυτός την δόξα της έκδοσης. Και αφού έχασε πρέπει να κατηγορήσει με κάθε τρόπο την δική μας. Όμως, γιατί τόση στεναχώρια, αφού η εργασία της κ. Φωτίου, φοιτήτριας του κ. Καράογλου, συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο; Μήπως επειδή δεν υπάρχει το δικό του όνομα ως υπευθύνου; Δεν θα απαντήσω στην κατηγορία ότι η έκδοση του Ταξιδευτή, από την άποψη της τυπογραφικής επιμέλειας, είναι ανάξια ενός εστέτ ποιητή. Θα ενημερώσω τον εκδότη μου κ. Παπαδόπουλο άλλη φορά να ζητήσει την άδεια του κ. Καράογλου για τις εκδόσεις που κάνει. Αυτό όμως που δεν μπορώ να προσπεράσω, γιατί είναι βαριά κατηγορία, είναι η άποψη του κ. Καράογλου ότι «η φιλολογική μου επιμέλεια», την οποία μάλιστα την ειρωνεύεται βάζοντας την φράση σε εισαγωγικά, «δημιουργεί μείζον ηθικό θέμα, διότι ο επιμελητής (δηλ. εγώ) «παραβιάζοντας κατάφωρα την επιστημονική δεοντολογία “προσφέρει” στον αναγνώστη μιαν έκδοση σκανδαλώδη, μιαν έκδοση που είναι προϊόν αντιγραφής και οικειοποίησης έρευνας τρίτων». Ποια είναι η αντιγραφή και οικειοποίηση; Ότι εγώ δεν έβαλα στο εξώφυλλο της έκδοσης το όνομα της κ. Φωτίου δίπλα στο δικό μου, αλλά το βάζω ως συνεργασία. Μάλιστα κατηγορεί την κ. Φωτίου, την καλή του φοιτήτρια, ότι είναι καλόπιστη και αφελής που ένας πονηρός (αυτό είναι δικό μου) σαν και μένα την ξεγέλασε και της πήρε μέσα από τα χέρια το πόνημά της, την επίβλεψη του οποίου την έκανε ο κ. Καράογλου, ο οποίος μάλλον ήθελε να το εκδώσει ο ίδιος ή η ομάδα του, αλλά τους πρόλαβα εγώ. Θα πρέπει εδώ να πω κάποια πράγματα για την ιστορία της έκδοσης, για να γνωρίζει και ο κ. καθηγητής τα πραγματικά γεγονότα. Πριν από 4-5 χρόνια με πήρε τηλέφωνο ένας φίλος αθηναίος εκδότης με τον οποίο συνεργαστήκαμε και στην έκδοση άλλων ανθολογιών, και μου πρότεινε την έκδοση ενός βιβλίου με ποιήματα του Λαπαθιώτη, μιας και το 2014 συμπληρώνονταν 70 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή και δεν υπήρχαν πλέον δικαιώματα. Μου ζήτησε όμως το βιβλίο να μην ξεπερνά τις 250 σελίδες. Διαφώνησα και έψαξα για άλλον εκδότη. Συμφώνησα λοιπόν με τον Κώστα Παπαδόπουλο των εκδόσεων Ταξιδευτής και ξεκίνησα να ετοιμάζω τα ποιητικά άπαντα του Λαπαθιώτη. Στην πορεία της έρευνας, ανακάλυψα, δεν το γνώριζα (είμαι ειλικρινής), ότι η Μαρία Φωτίου είχε εκπονήσει την πτυχιακή της εργασία με θέμα τα ποιήματα του Λαπαθιώτη. Την Μαρία την γνώριζα καλά, γιατί με τον πατέρα της, τον αείμνηστο, εξαίρετο φιλόλογο, Παναγιώτη Φωτίου ήμασταν πολύ καλοί φίλοι. Έτσι προέκυψε η συνεργασία με την Μαρία. Μάλιστα η ίδια, και μπορεί να το επιβεβαιώσει στον καθηγητή της, δεν ήθελε (από σεμνότητα;) να μπει στο εξώφυλλο το όνομά της. Αλλά, ξέχασα, η Μαρία είναι αφελής και καλόπιστη, όπως λέει ο κ. Καράογλου. Έτσι καθίσαμε και σχεδιάσαμε μαζί το βιβλίο. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης έφηβος, περ. 1910. Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ. Την ευθύνη, όμως, της έκδοσης την είχα εγώ εξαρχής. Μάλιστα, στην μεγάλη εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου που έγινε στην Πάτρα το 2015, η κ. Φωτίου ήταν μια από τις κεντρικές ομιλήτριες. Πού είναι λοιπόν η οικειοποίηση και η παραβίαση της δεοντολογίας; Το ότι δεν μπήκε το όνομά της στο Copyright όπως με κατηγορεί ο κ Καθηγητής; Αυτά είναι αστεία πράγματα, τραβηγμένα από τα μαλλιά. Τον πληροφορώ ότι τα εκατομμύρια που θα «κερδίσω» από το βιβλίο θα τα μοιραστώ με την Μαρία. Να ξεκαθαρίσω στο σημείο αυτό κάτι που φαίνεται να αγνοεί ο κ. Καράογλου. Πρόθεση δική μου δεν ήταν να κάνω μια διατριβή για τον Λαπαθιώτη και να την υποβάλω σε κάποιο πανεπιστήμιο. Έχω κάνει την διατριβή μου (με θέμα τον Αντρέα Φραγκιά και επιβλέποντα καθηγητή τον εξαίρετο δάσκαλο και φίλο Ερατοσθένη Καψωμένο) στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ξέρω από αυστηρά επιστημονικές εργασίες. Πρόθεσή μου ήταν να κάνω μια χρηστική έκδοση για το ευρύ κοινό, μιας και οι υπόλοιπες εκδόσεις του ποιητικού έργου του Λαπαθιώτη δεν κάλυπταν, κατά την γνώμη μας, τις προδιαγραφές. Η έκδοση που κυκλοφορούσε στο εμπόριο ήταν εκείνη των εκδόσεων Ζήτη, η οποία όμως δεν περιλάμβανε ούτε τα ανέκδοτα ποιήματα, ούτε τις μεταφράσεις, ούτε τα πεζοτράγουδα, ούτε βιογραφικό, ούτε την βασική βιβλιογραφία, και ήταν φωτομηχανική ανατύπωση της έκδοσης Δικταίου του 1964. Γι’ αυτό και είπαμε να προχωρήσουμε σε μια συνολική έκδοση (μετά από 50 σχεδόν χρόνια από κείνη του Άρη Δικταίου, η οποία δεν κυκλοφορεί πλέον) όλου του ποιητικού έργου (εκτός των σατιρικών) του Λαπαθιώτη. Συγγνώμη που δεν ζητήσαμε την άδεια από τον προστάτη και ιδιοκτήτη του έργου του Λαπαθιώτη κ. Καράογλου για να προχωρήσουμε στην έκδοση. Με κατηγορεί επίσης ότι δεν έχω συμπεριλάβει ανέκδοτα ποιήματα στο βιβλίο, τα οποία να προκύπτουν από πρωτογενή έρευνα, αλλά περιλαμβάνω ποιήματα τα οποία είχαν αναρτήσει σε ιστοσελίδες τους ο κ. Ψαραδάκης και ο κ. Σαραντάκος. Η έρευνα της κ. Φωτίου δεν είναι πρωτογενής; Δεν έψαξε το αρχείο του ποιητή στο ΕΛΙΑ; Δεν έκανε τις συγκρίσεις με τα ποιήματα του αρχείου και της έκδοσης Δικταίου; Δεν τα γράφουμε αυτά στην εισαγωγή; Ο ίδιος ο κ. Καράογλου δεν διάβασε την εργασία της κ. Φωτίου και την ενέκρινε; Σε σχέση με τις προηγούμενες εκδόσεις, δεν υπάρχουν 20 περίπου ανέκδοτα ποιήματα του Λαπαθιώτη στην δική μας; Ανέκδοτο δεν σημαίνει και αυτό που δεν έχει δημοσιευτεί σε βιβλίο; Όλα τα ποιήματα του Λαπαθιώτη δεν είναι δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά; Αν στο μέλλον κάποιος ανακαλύψει και άλλα ποιήματα δημοσιευμένα σε περιοδικά, δεν θα χαρακτηρίζονται ανέκδοτα; Η έκδοση των ποιημάτων του Λαπαθιώτη στις εκδόσεις Ζήτη, δεν βασίζεται στην έκδοση Δικταίου του 1964; Οι πρόσφατες εκδόσεις του Καβάφη, του Σολωμού ή άλλων ποιητών πού βασίζονται; Δεν είναι δημοσιευμένα κάπου όλα αυτά τα ποιήματα; Και φυσικά για όλα αυτά τα ποιήματα σημειώνω την προέλευσή τους και έχω πάρει και τις σχετικές άδειες. Πού είναι λοιπόν η οικειοποίηση; Με κατηγορεί ακόμη ότι συμπεριέλαβα και τα 63 πεζοτράγουδα που είχαν δημοσιευθεί στο βιβλίο του Τάκη Σπετσιώτη Χαίρε Ναπολέων: Δοκίμιο για την τέχνη του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη.63 πεζά ποιήματά του, εκδ. Άγρα 1999. Κατά την γνώμη του αυτά τα πεζοτράγουδα, επειδή δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο του κ. Σπετσιώτη, αποτελούν πνευματική του ιδιοκτησία; Ο κ. Σπετσιώτης από πού τα πήρε; Δεν είναι δημοσιευμένα αυτά τα κείμενα σε περιοδικά; Άρα ποια εργασία οικειοποιήθηκα; Δεν ανέτρεξα και γω στα περιοδικά αυτά για να κάνω τις συγκρίσεις; Δεν μπορεί κάποιος μελετητής να βρει σε ποια περιοδικά δημοσιεύτηκαν; Τις πηγές μου τις αναφέρω πάντα, ας μην ανησυχεί γι’ αυτό ο κ. Καθηγητής. Επισημαίνει επίσης ότι θα έπρεπε να είχα διευρύνει την έρευνα που έχουν κάνει άλλοι ερευνητές για τον Λαπαθιώτη κ.λπ. Θυμίζω και πάλι ότι η πρόθεσή μου δεν ήταν να κάνω διατριβή, αλλά μια χρηστική έκδοση για το πλατύ κοινό, η οποία έφτασε τις 540 σελίδες. Επίσης, γράφει ότι η έκδοσή μου δεν καλύπτει καν μερικές από τις ελλείψεις των προηγούμενων εκδόσεων. Μα στο βιβλίο χρησιμοποιήθηκε, κατά βάση, η εργασία της Μαρίας Φωτίου, την οποία εργασία την είχε εγκρίνει ο ίδιος ο κ. Καράογλου ως επιβλέπων καθηγητής. Γιατί τότε δεν της είχε επισημάνει τις ελλείψεις και την ενέκρινε και τώρα κάνει «κριτική»; Μάλλον κάποιο λάκκο έχει η φάβα. Εμείς στην εισαγωγή μας δηλώνουμε με σαφήνεια ότι η έκδοσή μας δεν είναι πλήρης. Σημειώνουμε χαρακτηριστικά ότι: «Η παρούσα έκδοση δεν είναι πλήρης. Είναι όμως πληρέστερη από τις προηγούμενες, καθώς βασίζεται, όχι µόνο στην έκδοση Δικταίου, αλλά και στα δημοσιεύματα που συμπληρώνουν την εργογραφία του ποιητή, στο Αρχείο Λαπαθιώτη του Ε.Λ.Ι.Α. (εδώ αξιοποιήθηκε µόνο ο φάκελος µε τα χειρόγραφα των ποιημάτων του). Έχουν επίσης αξιοποιηθεί δημοσιεύματα στο διαδίκτυο, κυρίως του Βαγγέλη Ψαραδάκη και του Νίκου Σαραντάκου, τους οποίους και ευχαριστούμε και από δω για τη βοήθειά τους. Έτσι, η έκδοση περιλαμβάνει και δημοσιευμένα ποιήματα του Λαπαθιώτη, τα οποία δεν περιλήφθηκαν στις προηγούμενες εκδόσεις, αλλά και ανέκδοτα ποιήματα που δημοσιεύονται για πρώτη φορά, από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α. και από το διαδίκτυο. Περιλαμβάνει επίσης τα πεζοτράγουδα και τα ποιήματα ξένων ποιητών που μετέφρασε ο Λαπαθιώτης. Δεν συμπεριλαμβάνονται τα σατιρικά στιχουργήματα που έγραψε ο Λαπαθιώτης με τον τίτλο “Μονόλογοι του Αντωνάκη”, τα οποία, απ’ ό,τι γνωρίζουμε, ετοιμάζονται να εκδοθούν στο προσεχές διάστημα». Κλείνοντας την «κριτική» του και με ύφος εκδότη-δικαστή λέει ότι η έκδοσή μου είναι προϊόν κραυγαλέας αντιγραφής που βγάζει μάτι. Και ότι για την μερική έστω αποκατάσταση της ηθικής τάξης ως μόνη λύση βλέπει την απόσυρση της έκδοσης. Δεν θα του κάνουμε τη χάρη. Δεν αποφασίζει ο κ. Καθηγητής. Λυπάμαι που του χαλάσαμε τον εκδοτικό σχεδιασμό, αλλά γιατί δεν προχωράει ο ίδιος ή οι φοιτητές του (άλλοι που ασχολήθηκαν με τον Λαπαθιώτη. Γιατί η Μαρία Φωτίου που ξέρω εγώ είναι βασική συνεργάτης στο βιβλίο. Υπάρχουν κι άλλοι μεταπτυχιακοί φοιτητές;) σε μια νέα έκδοση των ποιημάτων του Λαπαθιώτη, να κρίνουμε και μεις τη δουλειά τους; Γιατί μέχρι τώρα δεν έχουμε κάποιο εκδοτικό αποτέλεσμα από την ομάδα Καράογλου; Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Ο Λαπαθιώτης δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. — Γιάννης Η. Παππάς Φιλόλογος-ποιητής-μεταφραστής ΥΓ. Γράφει κάπου στο κείμενό του ο κ. Καράογλου, ότι είμαι γνωστός για τη φιλολογική μου δραστηριότητα στην Πάτρα. Θα ήθελα να τον πληροφορήσω (μπορεί να το κάνει και ο ίδιος με μια επίσκεψή του στον ιστότοπο της Βιβλιονέτ) ότι μέχρι τώρα έχω εκδώσει 13 βιβλία (ποίηση, μελέτες, μεταφράσεις, ανθολογίες) και ότι είμαι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Μη οφειλόμενη ανταπάντηση Θέσαμε υπόψη του συνεργάτη μας Χ. Λ. Καράογλου την παραπάνω απάντηση. Ακολουθούν ορισμένα δικά του σχόλια. Ο φιλόλογος, ποιητής και μεταφραστής κ. Γιάννης Η. Παππάς, απαντώντας στην κριτική μου που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 69 της ARB, αντί να προσπαθήσει να αντικρούσει με στοιχεία τη βαρύτατη κατηγορία μου ότι «παραβιάζοντας κατάφωρα την επιστημονική δεοντολογία, “προσφέρει” στον αναγνώστη μιαν έκδοση σκανδαλώδη, μιαν έκδοση που είναι προϊόν αντιγραφής και οικειοποίησης της έρευνας τρίτων», αφενός, κατασκεύασε ευφάνταστα σενάρια συνωμοσίας, ανταγωνισμού και αντιζηλίας, και, αφετέρου, παραποίησε και παρερμήνευσε ακόμη και τα σαφέστερα σημεία της κριτικής μου. Γι’ αυτό, αναγκάζομαι να επανέλθω στο μείζον ηθικό θέμα, εμμένοντας στην κατηγορία ότι η έκδοσή του «είναι προϊόν αντιγραφής και οικειοποίησης της έρευνας τρίτων». Ο κ. Παππάς ελέγχεται, διότι δεν συνέχισε, ως όφειλε, την έρευνα της κ. Μαρίας Φωτίου και του κ. Τάκη Σπετσιώτη και ότι η δική του ερευνητική συμβολή είναι ελάχιστη, περιορισμένη στο 3,08% των κειμένων του Λαπαθιώτη της έκδοσής του: από τα 357 κείμενα (254 ποιήματα + 63 πεζά ποιήματα), μόνον τα 11 ποιήματα προέρχονται από δική του έρευνα – κι αυτά από την ιστοσελίδα του κ. Νίκου Σαραντάκου. Ποια είναι η απάντηση του κ. Παππά, η δικαιολογία του, σε αυτή την παρατήρηση; «Πρόθεσή μου [λέγει] δεν ήταν να κάνω διατριβή, αλλά μια χρηστική έκδοση για το πλατύ κοινό.» Χρειάζονται σχόλια; Προφανώς, ο κ. Παππάς δεν αντιλαμβάνεται το αυτονόητο: ότι, υπηρετώντας τον ποιητή και τον αναγνώστη, όφειλε να είχε διευρύνει την έρευνα, ώστε να δώσει μιαν έκδοση κατά το δυνατόν πλήρη – όχι να αρκεστεί σε όσα βρήκε έτοιμα στη φοιτητική εργασία της κ. Φωτίου και στην έκδοση του κ. Σπετσιώτη. Αν το είχε κάνει, θα ανακάλυπτε αρκετά ακόμη κείμενα του ποιητή, χωρίς μάλιστα να αναλωθεί σε ιδιαίτερα χρονοβόρες αναζητήσεις, καθώς, σήμερα, στη διάθεση των ερευνητών υπάρχουν αρκετά βιβλιογραφικά βοηθήματα, μελέτες και ψηφιοποιημένα περιοδικά και εφημερίδες. Αλλά γιατί δεν το έπραξε; Από αμέλεια ή από άγνοια ή, μήπως, από σπουδή, επειδή κάποιος άλλος, γνωστός για τη συστηματική και εξονυχιστική έρευνά του στον Λαπαθιώτη, σκόπευε να εκδώσει και το ποιητικό του έργο; Στην απάντησή του ισχυρίζεται ότι αναφέρει πάντα τις πηγές του· ωστόσο, έχει παραλείψει να αναφέρει ότι τα 63 πεζά της έκδοσής του δεν τα ανακάλυψε ο ίδιος, αλλά τα άντλησε από την έκδοση του κ. Σπετσιώτη. Θα μπορούσε να το αναγνωρίσει, αργοπορημένα, σήμερα· αντ’ αυτού, προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, γράφοντας ότι τα κείμενα αυτά δεν ανήκουν στην πνευματική ιδιοκτησία του κ. Σπετσιώτη και ότι ο ίδιος ανέτρεξε στα περιοδικά για να κάνει τις συγκρίσεις. Δεν αντιλαμβάνεται ότι το θέμα δεν είναι νομικό αλλά ηθικό. Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης (1893-1944) το 1935. Φωτογράφος Χρίστος Χριστόπουλος. Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ. Όμως, έκανε πράγματι συγκρίσεις; Ανέτρεξε πράγματι ο ίδιος στην α΄ δημοσίευση των πεζών ποιημάτων; Αν ναι, πώς εξηγείται το γεγονός ότι μεταφέρει τα ευάριθμα λάθη και τις αβλεψίες της έκδοσης του κ. Σπετσιώτη; Ένα δείγμα, τυχαία επιλεγμένο: Συγκρίνοντας την α΄ δημοσίευση των 7 πεζών ποιημάτων, υπό τον κοινό τίτλο «Τα κιονόκρανα συντρίμμια» (περ. Ο Νουμάς, τχ. 472, 24 Μαρτ. 1912, 184-185), με τη δημοσίευσή τους στις δύο εκδόσεις, του κ. Σπετσιώτη (σ. 279-283) και του κ. Παππά (σ. 366-369), διαπιστώνει κανείς ότι υπάρχουν τα ίδια λάθη· π.χ., και στις δύο αλλάζει αδικαιολόγητα η παραγραφοποίηση της α΄ δημοσίευσης· αλλάζουν κάποτε η στίξη και οι γλωσσικοί τύποι: που αντί οπού, σαν αντί σα, Εγώ, οι Χαρές αντί Εγώ. Οι Χαρές. Το χειρότερο όμως είναι αλλού: στην έκδοση του κ. Παππά, τα λάθη έχουν πολλαπλασιαστεί: χάος αντί Χάος, ψυχή αντί Ψυχή, Τύχη αντί Ψυχή, μάκρυναν αντί μακρύναν, μισάνοιχτο αντί μισανοιχτό, όπου αντί οπού, τα είπε αντί τά ειπε, κ.ά. Ακόμη και σήμερα, ο κ. Παππάς νομίζει ότι ο Λαπαθιώτης, εκτός από τα 63, δεν δημοσίευσε άλλα πεζά ποιήματα· ωστόσο, στην έκδοσή του, μιλά για «ανθολόγιο 63 πεζών ποιημάτων». Τελικά, γνωρίζει τι ακριβώς εξέδωσε; άπαντα τα ευρεθέντα ή επιλογή; Και μια λεπτομέρεια: Οι βιβλιογραφικές του παραπομπές παραμένουν ελλιπείς. Αλλά γιατί αυτό, αφού ανέτρεξε ο ίδιος στα περιοδικά; Ως φιλόλογος δεν γνωρίζει τον τρόπο παραπομπής; Μάλλον όμως φταίει ο κινηματογραφιστής κ. Σπετσιώτης, τις σημειώσεις του οποίου, κατά παραδοχή του, αντιγράφει. Ο κ. Παππάς ελέγχεται, διότι δεν κάλυψε τις ελλείψεις της φοιτητικής εργασίας της κ. Φωτίου, της (κατ’ όνομα) «συνεργάτιδάς» του. Ακόμη και σήμερα δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται το αυτονόητο: ότι όφειλε, αυτός, να τις καλύψει, ώστε να δώσει στον αναγνώστη μιαν αξιόπιστη έκδοση. Αλλά, αντί να παραδεχθεί την «αμέλειά» του (;), επικρίνει εμένα, διότι, λέγει, ως επιβλέπων καθηγητής της εργασίας της κ. Φωτίου δεν είχα επισημάνει τότε τις ελλείψεις της. Απολύτως ανακριβές. Η κ. Φωτίου και εγώ γνωρίζαμε ότι η έρευνά της δεν είχε ολοκληρωθεί· είχε εργασθεί στο αρχείο του ποιητή στο ΕΛΙΑ και είχε πραγματοποιήσει πρωτογενή έρευνα – εκτεταμένη για τα δεδομένα της εποχής και για τις απαιτήσεις μιας φοιτητικής εργασίας· κρίθηκε, από επιτροπή, επαρκέστατη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν ακόμη απολύτως έτοιμη για έκδοση. Αλλιώς, δεν θα παρέμενε στα συρτάρια της επί μία δεκαετία, μέχρι να την «αξιοποιήσει» (φευ!) ο κ. Παππάς· θα είχε εκδοθεί τότε (το 2006), αλλά με το όνομά της – όχι με το δικό μου· αυτό θα αναφερόταν στις ευχαριστίες, όπως έχει γίνει σε όλες τις μέχρι τώρα εκδοτικές εργασίες των μελών της (ανύπαρκτης) «ομάδας» μου, στις οποίες η συμμετοχή μου περιορίζεται στον ρόλο του συμβούλου ή του επόπτη.[1] Αλλά, προφανώς, ο κ. Παππάς, αφενός, θεωρεί πως με τα ίδια κριτήρια έπρεπε να κριθεί η φοιτητική εργασία (του 2006) της κ. Φωτίου και η δική του επίσημη έκδοση του 2015, και, αφετέρου, παραβλέπει ότι, σε αντίθεση με την κ. Φωτίου, αυτός, σήμερα, είχε πολύ περισσότερες δυνατότητες να καλύψει αρκετές από τις ελλείψεις της. Για παράδειγμα: Σε 35 ποιήματα, δημοσιευμένα στον ημερήσιο και στον περιοδικό Τύπο, η κ. Φωτίου δεν μπόρεσε να κάνει αυτοψία στην α΄ δημοσίευση (ή και στις επόμενες δημοσιεύσεις) τους. Αντίθετα, ο κ. Παππάς θα μπορούσε, άκοπα, από το σπίτι του, να αναζητήσει π.χ. τις δημοσιεύσεις των ποιημάτων στις εφημερίδες Ταχυδρόμος και Θεσσαλία του Βόλου, δεδομένου ότι οι εφημερίδες αυτές είναι ανηρτημένες στον ιστότοπο της Βιβλιοθήκης της Βουλής (δεν ήταν το 2006). Τότε θα ανακάλυπτε μερικές σημαντικές διαφορές από την α΄ δημοσίευση, μεταξύ άλλων και των ποιημάτων «Τραγούδι το φθινόπωρο» και «Οι νικημένοι της ζωής». Συνολικά, η συμβολή του κ. Παππά στην έκδοσή του είναι και ελάχιστη και επουσιώδης. Μάλιστα, όπου «αυτενεργεί», το αποτέλεσμα είναι, επιεικώς, κάτω του μετρίου. Αν ο κ. Παππάς αποτιμούσε δίκαια και αντικειμενικά τη συμμετοχή του στην έκδοση και αν σεβόταν την επιστημονική δεοντολογία, δεν θα έθετε το όνομά του στην πρώτη θέση του φιλολογικού επιμελητή, υποβαθμίζοντας τη «συνεργάτιδά» του. Η έκδοση αυτή, κατά το μέγιστο μέρος της, δεν είναι δικό του πνευματικό προϊόν. Όμως, αν αυτή η έκδοση έπρεπε –που δεν έπρεπε– να κυκλοφορήσει ως έχει, σωστό θα ήταν να κυκλοφορήσει με το όνομα της κ. Φωτίου – όχι με το δικό του. Δεν το έπραξε. Και δυστυχώς, σήμερα, φτάνει στο σημείο να ισχυριστεί ότι η ίδια η κ. Φωτίου «δεν ήθελε (από σεμνότητα;) να μπει στο εξώφυλλο το όνομά της». Είμαι σε θέση να γνωρίζω και να βεβαιώσω ότι αυτό είναι απολύτως ανακριβές. Δεν θα κάνω κατάχρηση της φιλοξενίας του περιοδικού, για να ανταπαντήσω και να σχολιάσω άλλα σημεία του κειμένου του κ. Παππά,[2] πολύ περισσότερο δεν θα ασχοληθώ με τις γελοιότητες περί χαμένης «δόξας» κτλ. Η «δόξα» ενός δασκάλου, Κύριε Παππά, είναι η εκτίμηση και η αγάπη των μαθητών και των συνεργατών του· η οικειοποίηση της εργασίας τους είναι, γι’ αυτόν, όνειδος. [1] Ας μου επιτραπεί να αναφέρω μερικές: Δ. Ι. Αντωνίου, Ποιήματα, φιλολ. επιμ. Εύα Κωστοπούλου, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, 2009 ~ Γιώργος Γεραλής, Ποιήματα, φιλολ. επιμ. Κώστας Φρουζάκης, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, 2009 ~ Ιωσήφ Ραφτόπουλος, Ποιήματα. Άπαντα τα ευρεθέντα, φιλολ. επιμ. Μιχ. Γ. Μπακογιάννης, University Studio Press, 2012 ~ Μήτσος Παπανικολάου, Ποιητικά έργα, Θεσσαλονίκη, 2012 ~ Αλέξανδρος Μάτσας, Ποιήματα (1925-1964), Θεσσαλονίκη, 2015 ~ «H Αλληλογραφία Ρόδη Ρούφου - Θ. Δ. Φραγκόπουλου, φιλολ. επιμ. Εύη Κώστα» (υπό δημοσίευση στη Νέα Εστία). [2] α) Η παρατήρησή μου ότι «ακόμη και η τυπογραφική επιμέλεια είναι ανάξια ενός εστέτ ποιητή» αφορούσε πρωτίστως τον ίδιο – όχι τον εκδότη του, όπως λέγει με ειρωνεία. Όμως, ο επαρκής φιλολογικός επιμελητής γνωρίζει τις βασικές αρχές και της τυπογραφικής επιμέλειας. β) Η έκδοση των ποιημάτων του Λαπαθιώτη το 1997 έγινε από τις εκδόσεις Ζήτρος – όχι από τις εκδόσεις Ζήτη, όπως λανθασμένα αναφέρει δύο φορές στην απάντησή του.

Λαπαθιώτης και ανορθόγραφες συνωμοσιολογίες

Σύνδεση