Ἡ ἐφημεριδοσύνη στὰ χρόνια τοῦ Ροΐδη

Θεωρώντας μιὰ ἀπὸ τὶς χειρότερες μάστιγες τῆς Ἑλλάδας τὸν δημοσιογραφικὸ κόσμο (καὶ ὑπόκοσμο), χρησιμοποίησα πρὶν ἀπὸ μερικὰ χρόνια τὸν ὅρο ἐφημεριδοσύνη, ὥστε νὰ ἐκφράσω μὲ ἤπιο τρόπο τὴν «ἐκτίμησή» μου γι’ αὐτὴν τὴν θορυβώδη φάρα. Γράφοντας γιὰ τοὺς ἐφημεριδογράφους καὶ τὶς ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς του ὁ Ἐμμανουὴλ Ροΐδης ἦταν σαρκαστικὸς καὶ σκληρός. Ἀλλὰ δίκαιος. Ἡ φάρα αὐτὴ τῶν σκευῶν τῆς ἐξουσίας, πολιτικῆς καὶ οἰκονομικῆς, σήμερα ἔγινε πολυπληθέστερη, συγκροτεῖ ὁλόκληρη λεγεῶνα στρατευμένων στὰ κομματικὰ συμφέροντα, μὲ κάμποσους λόχους ἀπὸ δαύτους στρατευμένους στὴν προπαγάνδα τῆς ἑκάστοτε κυβέρνησης. Ἀνατρέχοντας καὶ σήμερα στὰ κείμενα τοῦ Ροΐδη εἶναι σαφὲς ὅτι ἀπὸ τὸν 19ο ὣς τὸν 21ο αἰῶνα λίγα ἄλλαξαν στὸν χῶρο τῆς ἐφημεριδοσύνης× ἴσως καὶ νὰ χειροτέρεψαν τὰ πράγματα καθὼς τότε ἦταν πολὺ φθηνότερες οἱ ὑπηρεσίες τῶν μαχητῶν τῆς «ἀλήθειας». Σὲ μιὰ συνέντευξη τοῦ Ροΐδη στὸν Μποὲμ (στὴν ἐφημερίδα Τὸ Ἄστυ, 21/22 Μαρτίου 1893), τὴν ὁποία δημοσιεύουμε σὲ διπλανὲς σελίδες, ὁ Ροΐδης ξεπροβοδίζοντας τὸν δημοσιογράφο τὸν ρωτάει: — Μήπως εἶσθε ρεπόρτερ; Ταράσσομαι, μειδιῶ, καὶ ψεύδομαι ἀναιδέστατα. — Ὄχι! ἄ! μπᾶ! — Ξέρω κι᾽ ἐγώ. Αὐτὰ τὰ ὄντα τὰ βδελύσσομαι. Εἶνε ἱκανὰ νὰ διαπράξουν τὰ φοβερώτερα ἐγκλήματα. Ἄλλα τοὺς λέγεις, ἄλλα γράφουν. Εἶνε σωστοὶ κακοῦργοι, ἄξιοι ἀπαγχονισμοῦ. Ἡ ἐφημεριδοσύνη διακρινόταν καὶ τῷ καιρῷ ἐκείνῳ γιὰ τὴν ἀγραμματοσύνη της: «Καίτοι Ἕλλην καὶ ἐφημεριδογράφος, καὶ ἔχων ὡς ἐκ τούτου τὸ δικαίωμα πολλὰ πράγματα ν’ ἀγνοεῖτε, ἴσως ὅμως ἠκούσατε κ. Συντάκτα,…», ἔγραφε στὸν Ἀσμοδαῖο ὁ Ροΐδης ὑπὸ τύπον ἐπιστολῆς τῆς Σκωτσέζας διδακτορίσσης (διδάκτορος) “Annah Marrilies”, τὴν 1 Ἰουνίου 1875. Τὴν περιφρόνησή του γιὰ τὴν ἀκάθαρτη δημοσιογραφικὴ φάλαγγα ἐξέφρασε ακόμη καλύτερα με το ψευδώνυμο Σφήκα: Ὁ ἰσχνὸς αὐτὸς καὶ ῥικνὸς καὶ ἄνυπτος [= ἄνιπτος] καὶ ἀξύριστος, ὁ ὑπόδρα βλέπων καὶ δειλῶς συρόμενος εἰς τὴν ὁδόν, ὁ τόσον ἀγράμματος, ὥστε ἐννοεῖς ἀπὸ τὴν ὁμιλίαν του καὶ μόνην τὰς ἀνορθογραφίας του, φαίνεται τελωνοφύλαξ ἢ τὸ πολὺ ὑγειονομοσταθμάρχης καὶ ὅμως εἶνε… δημοσιογράφος.[1] (Ἀσμοδαῖος, 26.1.1875) Δὲν στηλιτεύει μόνον τὴν ἀγραμματοσύνη τους καὶ τὰ ρυπαρὰ κείμενά τους, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀπλυσιά τους: βρωμοῦσαν κι ἔζεχναν. Τοὺς σιχαίνεται καὶ τὸ εκφράζει μὲ ἀπαράμιλλο τρόπο: στὸ «Δημοσιογραφικὸν Δελτίον» τῆς 21.9.1875 μιλᾶ γιὰ τὸ ἰδανικὸν τοῦ σικχαμηροῦ ποὺ ὁ Βωδελαῖρος θὰ μποροῦσε νὰ εἰκονίσει ἐπιλέγοντας ἀντιπρόσωπον τάξεώς τινος τῶν παρ᾽ ἡμῖν δημοσιογράφων, καὶ βέβαια δὲν παραλείπει νὰ ἐπισημάνει τὸ μίσος κατὰ παντὸς συναδέλφου τους μεταχειριζομένου σάπωνα ἢ γραμματικήν. Ἐδῶ παραθέτουμε ὁλόκληρο τὸ πρῶτο μέρος στὸ ὁποῖο μιλᾶ γιὰ τὸν κομματικὸ τύπο καὶ τοὺς «λειτουργούς» του. Ὁ τεσσαρακονταετὴς πόλεμός του μὲ τοὺς φαλαγγίτες τῆς ἀνιδιοτελοῦς πατριωτικῆς καὶ βορβορώδους ἐφημεριδογραφίας εἶναι ἀποτυπωμένος σὲ κείμενα ὅπως τὸ κύριο ἄρθρο τοῦ Ἀσμοδαίου τῆς 3 Αὐγούστου 1875: «… Τοιαῦται ἄσεμνοι ἀστειότητες, λέγουσιν οἱ κ.κ. παραπονούμενοι, ἁρμόζουσιν εἰς τὸν “Figaro”, τὸ “Punch”, τὸ “Pungolo” καὶ ἄλλα φύλλα τῆς διεφθαρμένης Δύσεως· ἀλλ’ ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων τὰ ὀρθόδοξα καὶ εὐσεβῆ ὦτα πρέπει νὰ μένωσιν ἀμίαντα καὶ καθαρὰ ὡς οἱ δρόμοι μας, αἱ διαχειρίσεις τῶν μεταλλευτικῶν ἑταιριῶν μας, τὰ καταστρώματα τῶν ἀτμοπλοίων μας, αἱ προτάσεις τῶν δικηγόρων μας, τὰ ῥάσσα τῶν ἱερέων μας καὶ αἱ πεποιθήσεις τῶν πολιτικῶν ἀνδρῶν μας. Τὴν καθαριότητα τῶν ἀνωτέρω ἀντικειμένων, τὴν ὑψοῦσαν ἡμᾶς ἠθικῶς ὑπεράνω τῶν ἄλλων ἐθνῶν, οὐδεμίαν ἔχομεν ὄρεξιν οὔτε ν’ ἀμφισβητήσωμεν οὔτε νὰ ἐξετάσωμεν, ἐν ὥρᾳ μάλιστα θέρους· (…) Ἔπειτα, ἂν θέατρον ἔχωμεν ἓν μόνον, ἐφημερίδων, δόξα τῷ Θεῷ καὶ τῷ πατριωτισμῷ, ὑπάρχει ἀφθονία καὶ ποικιλία. Πλὴν τῶν πεντήκοντα πολιτικῶν ἐκδίδονται καὶ ἠθικαί, ἡ τῶν “Παίδων”, ἡ τῶν “Φιλομαθῶν”, ἡ “Ὀρθόδοξος Ἐπιθεώρησις” καὶ ὁ “Ἀστὴρ τῆς Ἀνατολῆς”. Οὐδὲν λοιπὸν ἐμποδίζει τοὺς εὑρίσκοντας γυμνοτράχηλον τὸν “Ἀσμοδαῖον” ν’ ἀγοράζωσι τὸ φύλλον τοῦ Καλαποδάκη, ὅστις εἶναι πάντοτε κομβωμένος μέχρι σιαγόνος, ἐκ φόβου ἴσως μὴ φανῇ τὸ χρῶμα τοῦ ὑποκαμίσου του. Τὸ δεύτερον κατὰ τοῦ “Ἀσμοδαίου” παράπονον συνίσταται εἰς τοῦτο, ὅτι δὲν κατοπτρίζει τὸ πνεῦμα καὶ τὸ ἀττικὸν ἅλας τῶν συγχρόνων του Ἑλλήνων, ὡς ἁρμόζει εἰς ἐθνικὸν σατιρικὸν φύλλον, ἀλλὰ μόνον τῶν συντακτῶν του, ἢ μᾶλλον ποικιλωνύμου τινὸς συντάκτου του. [ἡ ὑπογράμμιση δική μας] Ἡ μομφὴ αὕτη ὁμολογοῦμεν ὅτι εἶναι κατὰ πάντα ὀρθὴ καὶ δικαία. Ἀναγνωρίζων τὸ σφάλμα του ὁ “Ἀσμοδαῖος” ἀνοίγει κατ’ αὐτὰς ἐν κεντρικωτάτη θέσει γραφεῖον, εἰς ὃ θέλει ἀποδέχεσθαι μετ’ εὐγνωμοσύνης ἐντὸς ἰδιαιτέρου κιβωτίου πᾶσαν προσφορὰν ἀττικοῦ ἅλατος, λυπούμενος μόνον ὅτι δὲν δύναται ἐπὶ τοῦ παρόντος ν’ ἀνταμείβῃ αὐτὸ διὰ πέντε φράγκων τὸν στίχον ὡς ὁ Φίγαρος τὸ γαλατικόν. (…)». Στὸ ἴδιο φύλλο, στὶς «Σκνίπες», προτείνει: «Καθ’ ἡμέραν συμβαίνουσι παρεννοήσεις ἀποδιδομένων εἰς τὴν κυβέρνησιν ἰδεῶν ὁτὲ μὲν τῆς “Παλιγγενεσίας”, ὁτὲ δὲ τῆς “Ἀληθείας” ἢ ἄλλου δῆθεν ἡμιεπισήμου ἐφημεριδαρίου. Πρὸς ἀποφυγὴν τῶν παρεξηγήσεων τούτων καλὸν θὰ ἦτο νὰ νομοθετηθῇ ἡ σύστασις μιᾶς κεκηρυγμένης ὑπουργικῆς ἐφημερίδος, ἧς ὁ συντάκτης, θεωρούμενος δημόσιος ὑπάλληλος καὶ μισθοδοτούμενος ἐκ τοῦ ταμείου, ἤθελε διορίζεσθαι ὑπὸ τοῦ ἑκάστοτε πρωθυπουργοῦ ὡς ὁ ἀστυνόμος. Ἐκ τούτου, πλὴν τῆς οἰκονομίας εἰς τὰς χορηγήσεις, ἤθελε προκύψει καὶ ἄλλο καλόν, τὸ ἑξῆς· αἱ ἐφημερίδες τῶν κομματαρχῶν, ἡ τῶν Συζητήσεων λ.χ. καὶ ὁ Ἐθνοφύλαξ, δὲν ἤθελον ἀναγκάζεσθαι νὰ μεταβάλλωσι γλῶσσαν καὶ φρονήματα, ἅμα ὁ αὐθέντης αὐτῶν ἀποκτήσῃ τὴν ἐμπιστοσύνην τοῦ Βασιλέως.» Ἀπὸ τὶς πρῶτες ἡμέρες τῆς ἔκδοσης τοῦ Ἀσμοδαίου ἔστρεφε τὰ βέλη του κατὰ τῆς κομματικῆς ἐφημεριδογραφίας. Ὅταν ὁ Ζάππας εἶχε προσφέρει ἕνα μεγάλο ποσὸν γιὰ ἐθνωφελῆ σκοπὸ, ὁ Ροΐδης (Θεοτούμπης) πρότεινε (19.1.1875), ἀνάμεσα σὲ ἄλλα: «Νὰ ὁρισθῇ ἐτήσιος δισχιλιόδραχμος σύνταξις εἰς δεκαπέντε κομματικοὺς ἐφημεριδογράφους, ἐπὶ συμφωνίᾳ νὰ παύσωσι τὴν ἔκδοσιν τοῦ φύλλου των καὶ τραπῶσιν εἰς τιμιώτερον ἐπάγγελμα.»[2] Στὸ φύλλο τῆς 18 Μαΐου 1875 ὁ Θεοτούμπης πάλι ἔγραφε στις «Σκνίπες»: «Προτρέπομεν τὴν Ἀστυνομίαν νὰ διατάξῃ τοὺς κομματάρχας ὅσοι συντηροῦσιν ἐφημεριδογράφους ν’ ἀγοράσωσιν αὐτοῖς φίμωτρον καὶ νὰ τοὺς ποτίζωσιν ἀφθόνως κατὰ τὴν διάρκειαν τῶν κυνικῶν καυμάτων, διότι, ὡς θετικῶς ἐπληροφορήθημεν, ὁ κ. συντάκτης τοῦ “Μέλλοντος” ἀπὸ ἐννέα ἤδη ἡμερῶν φοβεῖται τὸ ὕδωρ». Ἀλλὰ ὅ,τι κι ἂν ἔγραφαν δὲν μποροῦσαν νὰ κάμψουν τὴν σκληρὴ ἀντίσταση τοῦ εὐγενοῦς κοινοῦ καὶ τῆς γενναίας φρουρᾶς. Ὁ Ἀσμοδαῖος καὶ ὁ Ροΐδης, μὲ ὅλα τὰ ψευδώνυμα ποὺ χρησιμοποιοῦσε, ἀπευθύνονταν στὸ παχύδερμο ποὺ λέγεται νεοελληνικὸ κοινό. Ὁ Θ. (Θεοτούμπης) ἔγραφε στὸ «Τριανδρολόγιον. Α. Κουμουνδοῦρος» (Ἀσμοδαῖος 21 Δεκεμβρίου 1875): «(…) Τὸ ἀνωτέρω ἐγράψαμεν πεποιθότες ὅτι οὐδόλως δύνανται νὰ δυσαρεστήσουν ἢ νὰ βλάψωσι τὸν κ. Κουμουνδοῦρον. Περιηγούμενος τὴν ἄνω Αἴγυπτον ὁ “Ἀσμοδαῖος” ἀπήντησέ ποτε Ἀβυσσινὸν ἔχοντα ἥμερον ἱπποπόταμον ὃν ὑπερηγάπα· ἐπὶ τοῦ δέρματος τοῦ ζώου εἶχε ζωγραφίσει ὁ αὐτόχθων κύκλον καὶ ἐγυμνάζετο ἐπ’ αὐτοῦ εἰς τὴν σκοποβολήν, βέβαιος ὢν ὅτι τὰ βέλη του οὐδένα ἐπροξένουν εἰς αὐτὸ πόνον ἢ ζημίαν. Πρὸς τοιοῦτον παχύδερμον ἀφομοιοῦμεν οὐχὶ τὸν κ. πρωθυπουργόν, ἀλλὰ τὸ νεοελληνικὸν κοινόν, τὸ ὑπ’ οὐδενὸς βέλους ἀγριούμενον ἢ ταραττόμενον. Καὶ διὰ τοῦτο ἡ παρ’ ἡμῖν δημοσιογραφία ἔχει μὲν πολλὰ δυσάρεστα, ἀλλὰ τοῦτο τουλάχιστον τὸ καλόν, ὅτι δύναταί τις περὶ παντὸς πολιτικοῦ ἀνδρός, ἔστω καὶ φίλου του, νὰ εἴπῃ τὴν ἀλήθειαν χωρὶς φόβον νὰ τὸν δυσφημίσῃ.» Στὶς 11 Ἰουλίου 1876 ὁ Ἀσμοδαῖος διέκοψε γιὰ πρώτη φορὰ τὴν κυκλοφορία του. Ὁ Θεοτούμπης ἐξήγησε τὸ γιατί: «Ὁ πληθυσμὸς τῆς Ἑλλάδος συνίσταται ἐκ πεντήκοντα χιλιάδων ἀνθρώπων, γνωριζόντων ἀνάγνωσιν καὶ ἀνορθογραφίαν καὶ τρεφομένων ὑπὸ ἑνὸς ἑκατομμυρίου ἀγραμμάτων φορολογουμένων; Ἀλλ’ οὔτε οἱ ἀγράμματοι οὗτοι δύνανται ν’ ἀναγνώσωσι τὸν ὑπὲρ αὐτῶν συνηγοροῦντα “Ἀσμοδαῖον”, οὔτε παρὰ τῶν ἐν πρυτανείῳ τρεφομένων ἀναγνωστῶν του δύναται οὗτος νὰ ἐλπίσῃ ὅτι χάριν αὐτοῦ καὶ τῆς πατρίδος θέλουσιν ἀνταλλάξει ἀντὶ ποδιᾶς μαγείρου ἢ βελόνης ὑποδηματοποιοῦ τὸ εὐγενὲς ἐπάγγελμα τοῦ κοσμεῖν τὰς στήλας τοῦ προϋπολογισμοῦ. (…)». Ἐν πάσῃ λοιπὸν ταπεινότητι ὁμολογοῦμεν ὅτι τότε μόνον ὁ ἄσκοπος σήμερον “Ἀσμοδαῖος” δύναται νὰ ἔχῃ πρακτικόν τινα σκοπόν, ὅταν δυνηθῇ νὰ στρατολογήσῃ ἀναγνώστας μεταξὺ τῆς τάξεως ὑπὲρ ἧς συνηγορεῖ, ἀντὶ ἐκείνης ὑφ’ ἧς ἀναγινώσκεται. (…) Σπογγίζων τὸν κάλαμον εὐχαριστεῖ ὁ “Ἀσμοδαῖος” τοὺς εὐμενεῖς ἀναγνώστας του διὰ τὴν ὄντως σπανίαν ἐν Ἑλλάδι προθυμίαν μεθ’ ἧς ὑπεδέχθησαν αὐτόν, τοὺς δὲ καλοὺς συντάκτας τῆς “Ἐφημερίδος”, τῆς “Στοᾶς”, τῆς “Ἡμέρας” καὶ τοῦ “Νεολόγου” ὅτι ὑπεστήριξαν πολλάκις αὐτὸν εἰς τὸν ἀγῶνα κατὰ τῶν ἀγελαίων. Ἀληθὲς εἶναι ὅτι ἀφ’ ἑτέρου ὁ τύπος τῆς ἀγέλης τὸν ὠνόμασεν ἐν συναυλίᾳ ἀσεβῆ, ἄπατριν, χριστομάχον, προδότην, φατριαστὴν καὶ κακοήθη. Ταῦτα πάντα ἀνεγινώσκομεν γελῶντες· ἀλλ’ ἐπὶ τέλους μία τῶν ἐφημερίδων τούτων, ἀποκαλέσασα τὸν “Ἀσμοδαῖον” συνάδελφον εὗρε τὸ τρωτὸν τοῦ θώρακός του καὶ ἠνάγκασεν αὐτὸν νὰ ῥίψῃ τὸν κάλαμον ἀνακράζων: «Ἀπόστρεψον, Κύριε, ἀπ’ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο». Δημοσιογραφικὸν Δελτίον 21-9-1875 Ὁ ποιητὴς Βωδελαῖρος, θέλων νὰ εἰκονίσῃ τὸ ἰδανικὸν τοῦ σικχαμηροῦ, παρέστησε πτῶμα χοίρου σηπόμενον ὑπὸ τῆς χλόης, ἀνοικτὰς ἔχον τὰς ἀγκάλας ὡς ἑταίρα προκαλοῦσα τὸν ἐραστήν· ἡ πλευρὰ αὐτοῦ εἶναι ἑστιατόριον σκωλήκων, ἡ δὲ δυσωδία τοσαύτη, ὥστε ὁ διαβάτης λιποθυμεῖ. Τὴν δύναμιν τῆς εἰκόνος ταύτης δὲν ἀμφισβητοῦμεν· νομίζομεν ὅμως ὅτι, ἂν ἐγνώριζεν ὁ ποιητὴς τὴν Ἑλλάδα, ἤθελε προτιμήσει τοῦ νεκροῦ χοίρου ζῶντα καὶ ὑγιαίνοντα ἀντιπρόσωπον τάξεώς τινος τῶν παρ᾽ ἡμῖν δημοσιογράφων. Πρὸς ἀποφυγὴν καὶ σκιᾶς συγχύσεως πρέπει, πρὸ παντὸς ἄλλου, νὰ ἐγείρωμεν σινικὸν τεῖχος μεταξὺ τῶν ἀξιοτίμων ἡμῶν συναδέλφων καὶ τῶν κυρίων τούτων, παρέχοντες τὰ ιδιαίτερα γνωρίσματα, ἅτινα διακρίνουσι τοὺς δυναμένους νὰ ἀμφισβητήσωσι τὴν δάφνην τῆς δυσωδίας εἰς τὸν ἀνωτέρω ἥρωα τοῦ Βωδελαίρου. Αἱ Ἀθῆναι ἔχουσι πεντάκις μυρίους κατοίκους καὶ εφημερίδας ὑπὲρ τὰς ἑκατόν· οἱ Παρίσιοι κατοίκους διακοσιάκις μυρίους καὶ πολιτικὰς ἐφημερίδας εἴκοσι τὸ πολύ. Ἂν εἰς ἑκατὸν χιλιάδας Γάλλων ἀναλογῇ μία ἐφημερίς, εἰς χιλίους Ἀθηναίους ἀναλογοῦσι δύο. Ἐκ τούτων τρεῖς ἢ τέσσαρες συντηροῦνται παρὰ τῶν συνδρομητῶν, πέντε ἴσως ἀποζῶσιν ἐκ τῶν κομμάτων, αἱ δὲ λοιπαί, αἱ γεννώμεναι καὶ θνήσκουσαι καθ᾽ ἑκάστην, οὐδένα ἄλλον ἔχουσιν ὡμολογημένον πόρον ζωῆς πλὴν τῆς ὕβρεως, τῆς συκοφαντίας καὶ τοῦ σκανδάλου. Τῶν τελευταίων ἂν ὁ ἀριθμὸς εἶναι μέγας, ἡ ὕπαρξις ἀφ᾽ ἑτέρου εἶναι βραχεῖα. Τὰς ἐφημερίδας ταύτας ἠθέλομεν ἀδικήσει λέγοντες ὅτι ζῶσι μίαν ἡμέραν, ὡς τὰ ρόδα· βέβαιον ὅμως εἶναι ὅτι αἱ πλεῖσται αὐτῶν θάλλουσιν ἐπί τινας μόνον ἑβδομάδας, ὅσον δηλ. τὰ σκόρδα. Αἰτία τοῦ μεγάλου ἀριθμοῦ καὶ τοῦ συντόμου βίου τῶν φύλλων τούτων εἶναι, ὅτι οἱ συντάκται αὐτῶν θεωροῦσι τὸ δημοσιογραφικὸν ἐπάγγελμα ὡς ἁπλῆν βαθμίδα πρὸς ὑψηλότερον στάδιον. Καὶ τῷ ὄντι, πολλοὶ τούτων, ὑβρίζοντες καὶ συκοφαντοῦντες, κατορθοῦσι μετ᾽ οὐ πολὺ νὰ διορισθῶσιν ἀστυνομικοὶ κλητῆρες, σαρωταὶ ὑπουργείου, νεκροσκόποι, ἀγροφύλακες, δημοδιδάσκαλοι ἢ καρραγωγεῖς. Ἄλλοι πάλιν, οὐδὲν τούτων ἐπιτυγχάνοντες ἕνεκα τοῦ συναγωνισμοῦ, τρέπονται εἰς ἄλλο ἐπάγγελμα, τὴν ψηφοθηρίαν, τὸ λαθρεμπόριον ἢ τὴν μαγειρικήν. Ἀλλ᾽ ἀποχωροῦντες τοῦ σταδίου τὸν κάλαμον αὐτῶν κληροδοτοῦσιν εἰς ἕτερον πλήρη ζήλου νεόφυτον δημοσιογράφον· ὥστε, ἂν τὰ πρόσωπα καὶ τὰ ὀνόματα τῶν φύλλων ἀλλάσσουσιν ἀνὰ πᾶσαν σελήνην, ἡ δημοσιογραφικὴ φάλαγξ μένει ἀναλλοίωτος κατά τε τὴν ποιότητα καὶ τὸν ἀριθμόν. Ὡς οἱ ἐλεύθεροι σκοπευταὶ κατὰ τὸν τελευταῖον πόλεμον, οὕτω καὶ οἱ φαλαγγῖται δὲν ἔχουσιν ὁμοιόμορφον στολήν, ἀλλὰ μόνον ἰδιαίτερά τινα ἐμβλήματα, τὸν χειμῶνα σάλιον ἀντὶ ἐπανωφορίου, τὸ δὲ θέρος ἰδιάζον ἄρωμα ἐντάλματος, καταγωγίου, τράγου καὶ κυνισμοῦ. Κρίνων τις ἐκ τοῦ ὕφους αὐτῶν πολλάκις ὑποπτεύει ὅτι πάσχουσιν ἐκ λύσσης, ἡ δὲ θέα καὶ ἡ ὀσμὴ τοῦ ὑποκειμένου των ἐπιβεβαιοῖ ὅτι φοβοῦνται τὸ ὕδωρ. Σκοπὸν καὶ πόθον ἕνα μόνον ἔχουσιν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, νὰ τρώγωσιν, ἔστω καὶ μαῦρον ἄρτον, χωρὶς νὰ σκάπτωσι. Τὸ ρητὸν τῆς Γραφῆς ἐν «ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου» κτλ. μετέτρεψαν πρὸς χρῆσίν των εἰς τὸ «ἐν αἰσχύνῃ τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου». Τὸ ὄνομα τῶν φύλλων τούτων προδίδει ἐνίοτε τὴν ἀποστολήν των. “Γαΐδαρος”, “Κόσκινον”, “Τραμποῦκος”, “Σκάνδαλον”, “Σατανᾶς” καὶ “Ψαλλὶς” εἰσὶ τίτλοι ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἐμφαντικοί. Πολλάκις ὅμως τὸ ὄνομα εἶναι εὐηχότερον: “Σκοπιά”, “Βελτίωσις”, “Πλάστιγξ”, “Κυνηγός”, “Χρόνος”, “Τίς πταίει;”, “Λύχνος”, “Ἐθνικὴ Ἀσπίς”. Ὁπωσδήποτε τὸ περιεχόμενον εἶναι στερεοτύπως τὸ ἑξῆς: εἰδήσεις τινὲς ἀντιγραφεῖσαι ἐκ τῆς “Κλειοῦς” καὶ τῆς “Ἡμέρας”, καὶ ἔπειτα ὕβρεις κατὰ ὑπουργῶν, ὑπαλλήλων, προξένων, γυναικῶν καὶ μαγείρων, μέχρις οὗ ρίψῃ αὐτοῖς ἔνταλμα ἡ κυβέρνησις, εἰκοσάδραχμον ἡ φοβηθεῖσα κυρία ἢ κόκκαλον ὁ ξενοδόχος. Συνήθως οἱ φαλαγγῖται μετέρχονται τὴν βιομηχανίαν ταύτην δι᾽ ἴδιον λογαριασμόν· ενίοτε ὅμως προσκολλῶνται καὶ εἰς κόμμα, ὑλακτοῦντες ὑπὲρ αὐτοῦ τοῖς μετρητοῖς, ὅταν εἶναι ἐν τῇ ἐξουσίᾳ ἢ ἐπὶ πιστώσει, ὅταν ἀγωνίζηται ὑπὲρ αὐτῆς. Ἐπίτιμος πρόεδρος καὶ φυσικὸς ἀρχηγὸς τῆς σπείρας εἶναι ὁ ἀξιότιμος κ. Βούλγαρης. Ὁσάκις ὁ ἀνὴρ οὗτος κυβερνᾷ, οἱ φαλαγγῖται ὁμιλοῦσι περὶ τάξεως, τρώγουσι καθ’ ἡμέραν, τινὲς δὲ τούτων ἀλλάσσουσι καὶ ὑποκάμισον δὶς τοῦ μηνός. Τὰ φυσικὰ γνωρίσματα τῶν φαλαγγιτῶν ἐξεθέσαμεν ἀνωτέρω· ἠθικῶς δὲ διακρίνει αὐτοὺς τὸ ἀδιάλλακτον μῖσος κατὰ παντὸς συναδέλφου μεταχειριζομένου σάπωνα ἢ γραμματικήν. Εἰς τοιοῦτον βαθμὸν παραφορᾶς ἐξωθεῖ αὐτοὺς τὸ μῖσος τοῦτο, ὥστε κατὰ τοιούτου συναδέλφου εἶναι ἱκανοί, θυσιάζοντες τὰς ἀρχάς των, νὰ ὑλακτήσωσι καὶ ἄνευ πληρωμῆς. Τοιοῦτόν τι συμβαίνει παρ’ ἡμῖν ἀπὸ δύο ἑβδομάδων. (…) [1] Στὴ συνέχεια εἶχε ἕναν καλὸ λόγο γιὰ τοὺς «ποιητές», ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς δημοδιδασκάλους ταυτοχρόνως: Ὁ κυφὸς ἐκεῖνος, ὁ δύο δακτύλων ἔχων μέτωπον καὶ κοιλάδας ἀντὶ κροτάφων, ὁ ἐσβεσμένον κύκλῳ του πλανῶν τὸ βλέμμα καὶ ἠλιθίως μειδιῶν, φαίνεται δημοδιδάσκαλος καὶ ὅμως εἶναι… ποιητής. [2] Τὸ «Ἐμπορικὸν Δελτίον» στὸ ἴδιο φύλλο εἶχε μιὰ ἀκόμη γνώμη γιὰ τὸν Τύπο: «ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ. Ἀφθονία· τὸ πρᾶγμα κακῆς ποιότητος. Τιμαὶ μικραί· ἐξόδευσις μεγάλη τῶν κατωτέρων ποιοτήτων».

Ἡ ἐφημεριδοσύνη στὰ χρόνια τοῦ Ροΐδη

Σύνδεση