Μιὰ συνέντευξη τοῦ Ἐμμανουὴλ Ροΐδη

Η συνέντευξη του Εμμανουήλ Ροΐδη (1836-1904) δόθηκε στον Μποέμ (Δημήτρη Χατζόπουλο) και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Το Άστυ στις 21/22 Μαρτίου 1893. Είναι η πρώτη από μια σειρά συνεντεύξεων που δημοσιεύθηκαν στην ίδια εφημερίδα έως τις 20/21 Απριλίου 1893 και περιλαμβάνουν τους πιο γνωστούς λογοτέχνες: Κ. Παλαμάς, Αλ. Παπαδιαμάντης, Γρ. Ξενόπουλος, Μ. Μητσάκης, Γ. Σουρής, Αλ. Ρ. Ραγκαβής, Αχ. Παράσχος, Άγγ. Βλάχος, κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συνέντευξη του Ροΐδη δημοσιεύθηκε ως πρωτοσέλιδο (το κύριο θέμα) της εφημερίδας. Στο ίδιο φύλλο δημοσιεύθηκε το εισαγωγικό σημείωμα «Η φιλολογία μας» που παραθέτουμε. Αυτό συνέβη και με τις άλλες σημαντικές συνεντεύξεις, που εκτοπίστηκαν από την πρώτη σελίδα μόνο όταν έγιναν οι τρομερές καταστροφές από τους σεισμούς της Ζακύνθου, ή όταν δημοσιεύθηκε η «Έκθεσις Λόου» για τα οικονομικά. Ο Δημήτρης Χατζόπουλος (1872-1936), μικρότερος αδερφός του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου (συγγραφέα του μυθιστορήματος Φθινόπωρο, 1917), έγραψε διηγήματα και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία. Το 1901-1902 εξέδωσε με τον Γιάννη Καμπύση το περιοδικό Διόνυσος. Η ARB σε επόμενα τεύχη της θα δημοσιεύσει ορισμένες, τις πιο χαρακτηριστικές, από αυτές τις συνεντεύξεις. Επειδή όμως θεωρεί ότι η σημασία τους για την ιστορία της λογοτεχνίας μας είναι μεγάλη (και είναι απορίας άξιον που δεν έχουν ακόμη εκδοθεί με τον ανάλογο σχολιασμό) θα προχωρήσει, όσο πιο σύντομα γίνεται, στη δημοσίευσή τους σε έναν εύχρηστο τόμο, με την απαραίτητη φιλολογική επιμέλεια. Εἰς τὴν ὁδὸν Φιλελλήνων. — Τὸ σπουδαστήριον τοῦ κ. Ροΐδου. — Τί εἶπε διὰ τὴν δημώδη. — Κανεὶς δὲν τὴν σπουδάζει. — Οἱ ξένοι ὑπὲρ τῆς δημώδους. — Πῶς τοῦ φαίνεται ἡ μικτὴ καὶ ὁ Μητσάκης. — Αἱ κρίσεις του περὶ τῶν λοιπῶν φιλολογούντων. — Τὸν Λασκαράτον δὲν τὸν ἠξεύρει. — Τί εἶνε οἱ συμβολισταὶ ἐν Γαλλίᾳ. Αἱ ἐφημερίδες καὶ τὸ «Ἄστυ». — Τὸ νέον του βιβλίον. — Ἡ απέχθειά του πρὸς τοὺς ρεπόρτερ. Ὥρα ἑπτάμιση· γλυκυκτάτη σελήνη, γλυκυτάτη βραδειά. Ἀνέρχομαι τὴν ὁδὸν Φιλελλήνων, σταματῶ εἰς τὴν ἀπέναντι τῆς ρωσσικῆς ἐκκλησίας μεγάλην οἰκίαν. Κτυπῶ, μοῦ ἀνοίγουν καὶ ἀνέρχομαι. Εὐτυχῶς ὁ κ. Ροΐδης εὑρίσκεται εἰς τὸν οἶκόν του, ὅπου μόνον τοιαύτην ὥραν δύνασαι νὰ τὸν εὕρῃς. Μία ὑπηρέτρια μοῦ φωτίζει, μὲ εἰσάγει εἰς πολυτελῆ αἴθουσαν, καὶ δι᾽ αὐτῆς εὐθέως εἰς τὸ σπουδαστήριον τοῦ συγγραφέως, ὅπου ἐνθρονίζομαι ἐπὶ κομψοτάτου διβανίου. Ἀναμένω ὀλίγα λεπτὰ καὶ ἐπεξεργάζομαι τὸ δωμάτιον. Πλουσιώτατον, κομψότατον, ζηλευτὸν ἐνδιαίτημα δι᾽ ἔμπνευσιν καὶ μελέτην. Ἓν μόνον παράθυρον πρὸς τὴν ὁδὸν Φιλελλήνων, κομψότατον γραφεῖον πρὸ αὐτοῦ μὲ σωροὺς βιβλίων, μιὰ μικρὰ τράπεζα μὲ ὁλόκληρον βράχον τελευταίων ἐκδόσεων καὶ τελευταίων βιβλίων, θαυμασιωτάτη ὑαλόφρακτος μικρὰ βιβλιοθήκη, κατέχουσα ὁλόκληρον τὴν πλευρὰν τοῦ τοίχου, εἰκόνες καὶ κομψοτεχνήματα πολυάριθμα, δύο τεράστια κέρατα, ἐξ ὧν ἐξαρτῶνται τουφέκια, καρυοφύλλια, σπάθαι, πάλες, γιαταγάνια, κουμποῦρες, ἑλληνικώτατα ὅλα, τάπης ἐπὶ τοῦ πατώματος, κομψὸν διβάνιον, κομψόταται ἕδραι, μεγάλη πεπυρακτωμένη θερμάστρα εἰς τὸ βάθος, πληροῦσα τὸ δωμάτιον γλυκυτάτου θάλπους. Ἀναμένω ὀλίγα λεπτὰ καὶ ὁ κ. Ροΐδης εἰσέρχεται, λαμβάνει ἓν κάθισμα καὶ κάθεται πλησίον μου. Μετρίου ἀναστήματος ὁ ἀνήρ, πεντηκοντούτης σχεδόν, μὲ γένειον μακρόν, μὲ πρόσωπον μικρὸν ὠοειδές, στεφανούμενον ὑπὸ δρακὸς μιξοπολίου κόμης, ἱλαρυνόμενον ὑπὸ δύο διαπεραστικῶν ὀφθαλμῶν. Μὲ καλησπερίζει, μ᾽ ἐρωτᾷ ποιὸς εἶμαι, τί κάμνω, καὶ μοὶ προσφέρει μυρωδικὸν σιγάρον, καὶ προθυμοποιεῖται νὰ μοὶ ἀνάψῃ σπίρτον. Ἡ θύρα κλειστή, τὸ θάλπος γλυκύτατον, ἡ ἡσυχία ἐντὸς γλυκυτάτη, τὸ φῶς τῆς λάμπας γλυκύτατον, εἷς ἀστὴρ τρεμουλιάζων διὰ μέσου τῶν ὑάλων τοῦ παραθύρου γλυκύτατος καὶ αὐτός. Ἀδημονία πληρεστάτη μὲ καταλαμβάνει, δὲν ἠξεύρω τί νὰ εἰπῶ. Εὐτυχῶς μ᾽ ἐξάγει ὁ κ. Ροΐδης τῆς αμηχανίας μου. Μοὶ προσφέρει καὶ δεύτερον σιγάρον προτοῦ νὰ καπνίσω τὸ πρῶτον, καὶ ἀνεγειρόμενος νὰ μοὶ παραθέσῃ στακτοθήκην, εὑρίσκει ἐπὶ τοῦ γραφείου του ἓν τεῦχος, καὶ λαμβάνων αὐτὸ ἀνὰ χεῖρας μὲ πλησιάζει. — Νά καὶ νέα ποιήματα! Εἶναι μιανῆς γυναικὸς Μαϊτανάκη, Γαϊτανάκη, δὲν ἐνθυμοῦμαι. — Μόλις δύναμαι νὰ κρατήσω τὸν γέλωτα, γνωρίζων ἐκ τῶν προτέρων, ὅτι ὁ συγγραφεὺς καταλαμβάνεται πάντοτε ὑπὸ τῆς μονομανίας νὰ διαστρέψῃ πᾶν φιλολογικὸν ὄνομα, ὁπόταν τὸ ἀπαγγέλλει. — Μαζαράκη, ἴσως θέλετε νὰ εἰπῆτε, τοῦ ἀπαντῶ. Καὶ ἐπαναλαμβάνω δὶς ἢ τρὶς τὴν φράσιν. — Ναί! Ναί! Τί τῆς χαλοῦσαν τὴν ἡσυχία τῆς σχωρεμένης, αὐτὴ καλὰ εἶχε κοιμηθῇ. — Καὶ πότε ἐκδίδεται τὸ βιβλίον σας; τὸν ἐρωτῶ εἰς ὑψηλότερον ἀκόμη τόνον. — Τὸ Γλωσσικόν μου Εἴδωλον; Ἐτελείωσε, τὰ ἐξώφυλλα ὑπολείπονται, αὐτὰς τὰς ἡμέρας βγαίνει. Ἔ! καὶ αὐτὴ ἡ γλῶσσα! — Ποία γλῶσσα; ἡ δημώδης; — Τί μπελάδες ποὺ ἔχει κι᾽ αὐτή. Καλλίτερα νὰ μὴν ὑπῆρχεν. Εἶνε κρῖμα νὰ ἔχωμεν τὴν ὡραιοτέραν δημοτικὴν γλῶσσαν τοῦ κόσμου, καὶ νὰ μὴν τὴν καλλιεργῶμεν, νὰ τὴν σπουδάζωμεν, νὰ τὴν περιφρονῶμεν. — Πῶς δὲν τὴν σπουδάζομεν! — Πῶς νὰ τὴν σπουδάσωμεν, ἀφοῦ δὲν ἔχομεν βιβλία, δὲν ἔχομεν γραμματικάς, δὲν ὑπάρχουν λεξικὰ καὶ λεγόμεθα κάτοχοι τῆς δημοτικῆς χωρὶς νὰ τὴν γνωρίζωμεν. Ποῦ εἶνε ἡ γλωσσολογία μας; ποῖος εἰργάσθη διὰ τὴν δημώδη; ποῖος ἐφρόντισε διὰ τὸ ματαίως ἀναμένον νὰ συλλεχθῇ εἰς τὰ βουνά μας καὶ τὰ χωριά μας σπουδαιότατον λεκτικὸν τῆς δημώδους; Ποῖος συγγραφεύς, ποῖος καθηγητὴς σοφὸς τοῦ Πανεπιστημίου ἔδειξεν ἐνδιαφέρον δι᾽ αὐτήν; Ἐγὼ ἕνα Χατζιδάκην ἠξεύρω πῶς ἔκαμε κἄτι τι, ἀλλ᾽ αὐτὸς δὲν αἰσθάνεται, δὲν δύναται νὰ διαπλάσῃ γλῶσσαν, ἀφοῦ τοῦ λείπει τὸ καλλιτεχνικὸν αἴσθημα. Ποιὸς συγγραφεὺς διαβάζει τὸν Ἐρωτόκριτον, ποιὸς φυλλογυρίζει τὴν Ἐροφίλην; Κανείς, κανείς!.... Ποιὸς ἐσπούδασε τὴν κρητικὴν δημώδη μέχρι τοῦδε; κανείς· ἕως ὅτου τὴν ἀφήσαμεν καὶ διεφθάρη πλέον, τώρα δὲ δὲν μᾶς ὑπολείπεται παρὰ ἡ δημώδης τῆς Ἠπείρου. Αὐτὴ εἶνε γλῶσσα ἁρμονική, πλαστική, νευρώδης, κλασική. Μ᾽ ἐννοεῖτε; Ἕνας κάποιος Ἠπειρώτης Κανέλλης –καὶ πάλιν ἡ διαστροφὴ τῶν φιλολογικῶν ὀνομάτων ἐδῶ– θυμοῦμαι εἰς τὸν τελευταῖον διαγωνισμὸν πῶς ἔγραψε θαυμασίαν δημοτικὴν γλῶσσαν. — Ὁ Κρυστάλλης λέγετε; — Ναί, αὐτός. Τί ὡραία γλῶσσα, τί πλαστική, ἔ! αὐτὸς ἂν ἠμποροῦσε νὰ γράψῃ, νὰ γράψῃ, νὰ γράψῃ, ὥστε νὰ διοχετεύσῃ εἰς τοὺς στίχους του ἄπειρον λεκτικὸν θαυμάσιον καὶ θαυμασίαν λεκτικὴν ἔκφρασιν. Ἀλλὰ τί νὰ σοῦ κάμῃ. Δὲν πιστεύω νὰ τὸ κατορθώσῃ. Ὁ Δροσίνης πάλιν καὶ αὐτὸς ἔγραψε θαυμάσια, εὐμορφότατα καλοπελεκημένα, δημοτικώτατα πράγματα. Αὐτοὺς τοὺς δύο ξεύρω ἐγὼ μονάχα. Καὶ συνώδευσε τὴν τελευταίαν του φράσιν μὲ παράδοξον μορφασμόν. Εἶτα ἐξηκολούθησε: — Μά τί θέλετε νὰ κάμουν καὶ αὐτοί, ἀφοῦ ἡ κυβέρνησις δὲν ἐνδιαφέρεται διὰ τὴν ὡραιοτάτην αὐτὴν γλῶσσαν. Εἰς τὴν Γαλλίαν ἐργάζονται, εἰργάσθησαν φοβερὰ διὰ τὴν δημοτικήν των γλῶσσαν κυβέρνησις καὶ σοφοί, λαὸς καὶ ποιηταί. Ἐδῶ τίποτε, τίποτε, κανεὶς συγγραφεὺς δὲν φροντίζει νὰ μάθῃ, νὰ σπουδάσῃ τὴν γλῶσσαν τὴν δημοτικήν, παρὰ μόνον ὅπως ὁ Παλαμᾶς πλάττει δικάς του λέξεις, ἐκεῖ ὅπου δὲν πρέπει. Ὥστε σᾶς συμβουλεύω, ἂν θέλετε νὰ σπουδάσητε τὴν δημοτικήν σας γλῶσσαν φιλολογικῶς, πηγαίνετε εἰς τὴν Γαλλίαν, τὴν Γερμανίαν, σᾶς τὸ λέγω μὲ ἐντροπήν μου, ἐκεῖ ὑπάρχουν δέκα, εἴκοσι σοφοί, καθηγηταί, ὅπου σπουδάζουν, ὅπου ἐργάζονται γραμματικῶς, ἀκαταπονήτως διὰ τὴν δημώδη μας. Ἐδῶ μόνον θὰ εὕρητε τὸ λεξικὸν τοῦ Βυζαντίου, ἂν σᾶς ἀρκεῖ αὐτό, ἐπετύχατε θαυμάσια. Τὰ μόνα τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν εἶνε τὰ Ἄτακτα τοῦ μακαρίτου τοῦ Κοραῆ. Αὐτὰ μάλιστα, ἀλλὰ εἶνε τόσον δυσεύρετα, εἶνε τόσον ἀκριβά. Αἴφνης σεῖς τὰ ἔχετε; — Ὄχι! — Ἔ! βλέπετε, λοιπόν. Ἀλλὰ πάλιν εἴμεθα πολὺ ἀπαιτητικοί, πολὺ ἁλματικοί. Δὲν πρέπει νὰ βιαζώμεθα. Ἡ πρόοδος τῆς γλώσσης δὲν ἐπιτελεῖται οὕτω, πρέπει νὰ παρέλθῃ καιρός, εἴμεθα εἰς μεταβατικὴν κατάστασιν ἀκόμη. Βλέπετε αὐτὸ τὸ ὡρολόγιον; Καὶ ἐξήγαγε τὸ ὡρολόγιόν του. — Ἔ! δὲν κινεῖται αὐτό; κινεῖται!... Ἐσεῖς τὸ βλέπετε; ὄχι!... Οὕτω λοιπὸν μ᾽ ἐννοεῖτε; — Δὲν μοῦ λέγετε, σᾶς παρακαλῶ, καὶ ἡ μικτὴ γλῶσσα πῶς σᾶς φαίνεται; Ὁ Μητσάκης αἴφνης γράφει εἰς αὐτήν. — Ὁ Μητσάκης! Δὲν τὸν ἐννοῶ. Αὐτὸς εἶναι οἰηματίας, θέλει νὰ κάμῃ ἰδικόν του ὕφος. Αὐτὸ εἶνε πάρα πολύ. Δὲν τὸ χωνεύω. Εἶνε καθαρὰ οἴησις, καὶ ἡμεῖς οἱ Χιῶτες, ξέρετε, δι᾽ αὐτὰς τὰς περιστάσεις ἔχομεν μίαν παροιμίαν, ποὺ λέει: ὅπου ἀκοῦς πολλὰ αὐγά, λίγα καλάθια. Μ᾽ ἐννοήσατε; — Ἄμ᾽ ὁ Βλάχος; — Ὁ Βλάχος!... Ὁ Βλάχος!... Εἶνε προσηλωμένος εἰς τὰς προλήψεις τοῦ καιροῦ του. — Καὶ ὁ Παλαμᾶς; — Ἀκατάστατος, τὰ μπερδεύει. Εἰς τὰ πεζά του ἀκαταλόγιστος, ἀκατανόητος, εἰς τὰ ποιήματά του, ἔ! καλλίτερος κἄπως. — Καὶ ὁ Δροσίνης; — Ἄ! καλός, καλός, ἡδονικώτατος!... — Καὶ ὁ Κρυστάλλης; — Ἁγνότατος δημοτικός. — Ὁ Μάνος; — Ἔχει κάποιαν χάριν, γράφει κἄτι ὄμορφα. — Καὶ ὁ Πολέμης; — Τὰ ἴδια κι᾽ αὐτός, χαριτωμένος. Μᾶς ἔστελνε μιὰ φορὰν εἰς τὸν Ἀσμοδαῖον. — Τὸν Καρκαβίτσαν πῶς τὸν εὑρίσκετε; — Πληκτικώτατον, ὀχληρότατον. Μοῦ ἀρέσουν οἱ ἰδιότροποι πάντοτε, ἀλλὰ [ὄχι] οἱ πληκτικοί. Καὶ εἰς τοῦ Καρκαβίτσα τὰ ἔργα ἐγὼ δὲν εὑρίσκω κανένα δημοτικὸν ἄρωμα. — Καὶ ὁ Λασκαράτος; — Ποιός; — Ὁ Λασκαράτος. — Ἔμ! Αὐτὸν δὲν τὸν ἠξεύρω. Ἔχουν βγῇ τόσοι καὶ τόσοι τώρα, ποῦ νὰ τοὺς θυμηθῇ κανείς. — Ἄμ᾽ αὐτὸς εἶνε ὑπέργηρως. Ἀλλ᾽ ἡ ἐρώτησίς μου ἐχάθη εἰς τὸ κενόν... Ἐξηκολούθησα. — Καὶ ὁ Σουρῆς; — Ὁ Τσουρῆς; (sic) Ἔμμετρος πεζολογία. — Ὁ Πολυλᾶς; — Ὁ Πολυλᾶς! Λογιώτατος, σοφὸς ὁ ἀνήρ, ἀλλὰ τοῦ βάλθηκε νὰ περάσῃ γιὰ ποιητὴς κι᾽ αὐτός. — Ὁ Καλλοσγοῦρος; Ἐδῶ ἀντὶ ἀπαντήσεως, συνέσπασε φοβερὰ τὸ πρόσωπόν του, καὶ ἔκαμεν ἀκαταλήπτους χειρονομίας. — Ἀμ᾽ ὁ Προβελέγγιος; — Καλός! — Καὶ ὁ Στεφάνου; — Ὁ Στεφανόπολις; ἔχει κἄποιαν χάριν, γράφει καλὰ πράγματα, ἀλλ᾽ ἔχει καὶ στρυφνὰ μέρη. — Ὡς συμβολιστὴς ὁποὺ εἶνε. — Τί συμβολιστὴς καὶ ξεσυμβολιστής. Δὲν βλέπεις εἰς τὴν Γαλλίαν τί κάμνουν κι᾽ αὐτοί. Μόνον ὁ ἀρχηγός των, ἕνας μπαγαπόντης, ὁ Μαλαρμὲ κἄτι ἀξίζει, οἱ ἄλλοι καὶ ὁ δικός μας ὁ Μωρέας εἶνε λίγα παιδάρια, ποὺ θέλουν νὰ ἐπιβληθοῦν, χωρὶς νὰ τοὺς ἀναγνωρίζῃ κανεὶς εἰς τὴν Γαλλίαν. Τυπώνουν μάλιστα μὲ δικά τους ἔξοδα τὰ ποιήματά των, καὶ ἀλληλοθαυμάζονται. — Ἄμ᾽ ὁ Ψυχάρης; — Αὐτὸς εἶνε ποὺ ἀπέτυχε καθόλου. Ἐγὼ τοῦ τὰ εἶπα. Ἔγραψε ποιήματα εἰς πεζὸν λόγον. Ποῦ εἶνε ἡ γλωσσολογία του ἡ φημισμένη! — Ὁ Παράσχος; — Τελευταίως τ᾽ ἀποχάλασε κι᾽ αὐτὸς εἰς ἕνα ποίημά του ἡ Καμόρα. Τὸ εἴδατε; — Αἱ εφημερίδες; πῶς τὰς εὑρίσκετε; — Ἔχασαν τὸ ὕφος των. Πρὸ εἰκοσιπενταετίας, ἐγὼ ἐνθυμοῦμαι ὁποὺ τὰ ἄρθρα τῶν ἐφημερίδων ἦσαν καλλίτερα, πολὺ καλλίτερα. Τόρα τὸ Ἄστυ κἄτι ἀξίζει. Μὰ μοιάζει μὲ «ἡμερήσιον περιοδικόν». — Καὶ ποιὸν κτυπᾶτε περισσότερον εἰς τὸ ἐκδοθησόμενον βιβλίον σας; — Τοὺς δασκάλους, τοὺς σοφούς, τοὺς λογιωτάτους. Σήμερον ἀπ᾽ αὐτοὺς πρέπει ν᾽ ἀπαλλαγῶμεν πρῶτα, ἀπὸ Κόντους καὶ Μιστριώτας ἀπελευθέρωσιν. Ἀλλ᾽ ἀρχίζω νὰ εὑρίσκω ἀρκετὰ μακρὰν τὴν διαμονήν μου, παίρνω τὸ καπέλλο μου, καὶ σφίγγω τὴν χεῖρα τοῦ πνευματώδους συγγραφέως. Ἀλλ᾽ αἴφνης μὲ σταματᾷ. — Νὰ σᾶς ἀποτείνω κ᾽ ἐγὼ μίαν ἐρώτησιν τόρα; — Εὐχαρίστως. — Μήπως εἶσθε ρεπόρτερ; — Ταράσσομαι, μειδιῶ, καὶ ψεύδομαι ἀναιδέστατα. — Ὄχι! ἄ! μπᾶ! — Ξέρω κι᾽ ἐγώ. Αὐτὰ τὰ ὄντα τὰ βδελύσσομαι. Εἶνε ἱκανὰ νὰ διαπράξουν τὰ φοβερώτερα ἐγκλήματα. Ἄλλα τοὺς λέγεις, ἄλλα γράφουν. Εἶνε σωστοὶ κακοῦργοι, ἄξιοι ἀπαγχονισμοῦ. Καὶ ὑπὸ τὸν ἥκιστα φιλοφρονητικὸν αὐτὸν χαρακτηρισμόν του ὁ κ. Ροΐδης μὲ συνώδευσε φωτίζων με μέχρι τῆς κλίμακος. Μποέμ Αὔριον ὁ κ. ΑΧΙΛΛΕΥΣ ΠΑΡΑΣΧΟΣ Η ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣ Τὸ πολὺ κοινὸν δὲν γνωρίζει τοὺς φιλολόγους μας – παρὰ ἐξ ὀνόματος ἢ ἐκ τῶν ἔργων των. Ἀλλὰ σήμερον ἡ δημοσιογραφικὴ ἀδιακρισία εἰσχωρεῖ παντοῦ. Δὲν ἀρκεῖται εἰς τὴν γνῶσιν τῶν ἔργων τῶν ἀνδρῶν τῆς ἡμέρας – αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκην νὰ εἰσχωρήσῃ μέχρι τοῦ σπουδαστηρίου, μέχρι τοῦ κοιτῶνος αὐτῶν, καὶ νὰ τοὺς καταλάβῃ ἐκεῖ ἐν τῇ ἀνεπιτηδεύτῳ ἀτημελησίᾳ τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ν’ ἀκούσῃ τὰς ἰδέας των περὶ τῆς φιλολογικῆς κινήσεως καὶ ἐξελίξεως, νὰ μάθῃ τὰς γνώμας τοῦ ἑνὸς περὶ τοῦ ἄλλου, ὄχι ἐν τῇ ἐπισημότητι τοῦ ἐγγράφου λόγου, ἀλλ’ ἐν τῇ ἀφελείᾳ καὶ τῇ ἀνεξαρτησίᾳ συνομιλίας προχείρου. Ἐκ τοιαύτης ἀρχῆς ἐνεπνεύσθησαν οἱ χαρακτηρισμοὶ τοὺς ὁποίους ἐπεχείρησεν εἷς τῶν συνεργατῶν περὶ πάντων τῶν ὁπωςδήποτε γνωστῶν ἐν Ἀθήναις λογογράφων, ἀδιαφόρως ἡλικίας· καὶ θέσεως. Ἀρκεῖ νὰ εἶνε κανεὶς γνωστὸς, τὸ ὄνομά του νὰ προσπίπτῃ οἰκείως εἰς τὰς ἀκοὰς τοῦ κοινοῦ, νὰ ἐξεγείρῃ τὴν περιέργειαν τοῦ ἀναγνώστου διὰ νὰ στήσῃ τὴν φωτογραφικὴν μηχανήν του καὶ νὰ πάρῃ τὸ ἰνσταντανέ του. Οὕτως 23 λόγιοι, γέροντες καὶ νέοι, μυθιστοριογράφοι καὶ ποιηταὶ, διηγηματογράφοι καὶ οὑμορισταὶ, κριτικοὶ καὶ δημοσιογράφοι ἁπλοῖ παρήλασαν πρὸ αὐτοῦ, ἀπετελέσθη δ’ ἡ μᾶλλον ἀξιανάγνωστος καὶ διασκεδαστικὴ σειρὰ μελετῶν, τῶν ὁποίων ἡ δημοσίευσις ἀρχίζει ἀπὸ σήμερον. Τὰ ὀνόματα τῶν οὕτως σκιαγραφηθέντων ὑπὸ τοῦ ἡμετέρου συνεργάτου ἄνευ τάξεως καὶ ἱεραρχίας οὐδεμιᾶς εἶνε: Ἐμμανουὴλ Ροΐδης, Δημ. Κορομηλᾶς, Μπάμπης Ἄννινος, Ἄγγελος Βλάχος, Γ. Σουρῆς, Κώστας Κρυστάλλης, Κωστῆς Παλαμᾶς, Ἰ. Πολέμης, Γ. Δροσίνης, Σπυρ. Παγανέλης, Ἀχιλ. Παράσχος, Βλ. Γαβριηλίδης, Γρηγόρ. Ξενόπουλος, Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Μ. Μητσάκης, Δ. Καμπούρογλους, Ἰωάν. Καμπούρογλους, Ἀριστοτ. Π. Κουρτίδης, Ἀριστομ. Προβελέγιος, Κωνστ. Μάνος, Ἰ. Δαμβέργης, Στέφ. Στεφάνου, Ἀνδρ. Καρκαβίτσας, Γ. Στρατήγης, Δ. Καλαποθάκης. Πῶς ζοῦν, πῶς ἐργάζονται, πῶς σκέπτονται, τί φρονοῦν πάντες οὗτοι, ἰδοὺ τί ὁ ἡμέτερος συνεργάτης ἠδυνήθη ν’ ἀποδώσῃ μετὰ χάριτος, ζωῆς καὶ μέθυος, τὸ ὁποῖον θὰ καταστήσῃ τὰ ἄρθρα αὐτοῦ ἓν τῶν εὐαρεστοτέρων ἀναγνωσμάτων, ὅσα ποτὲ ἐφιλοξένησεν ἀθηναϊκὴ ἐφημερίς.

Μιὰ συνέντευξη τοῦ Ἐμμανουὴλ Ροΐδη

Σύνδεση