Παλιές και νέες πολιτικές ευκαιρίες για την άνοδο της Άκρας Δεξιάς

Τα προηγούμενα χρόνια, από την εκδήλωση της κρίσης και μετά, η συχνότητα της παραγωγής δημοσιευμάτων για την άκρα δεξιά στην Ελλάδα εμφανίζει μια υψηλή περιοδικότητα που δεν είχε ξαναϋπάρξει στην Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία. Η εκτόξευση της ναζιστικής Χρυσής Αυγής (Χ.Α.) από την εκλογική ασημαντότητα σε ποσοστά που καταδείκνυαν ανερχόμενη δυναμική ενός μορφώματος-ομοίωμα των ναζί στην κομματική σκηνή ήταν το έναυσμα για την ενασχόληση με το φαινόμενο του δεξιού εξτρεμισμού και της άκρας δεξιάς στην Ελλάδα της κρίσης. Είχε προϋπάρξει ένα μικρότερης έκτασης σχετικό ενδιαφέρον, το οποίο προκλήθηκε από την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς, κυρίως όμως συνδέθηκε με την άνοδο του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού (ΛΑ.Ο.Σ.) στην εγχώρια κομματική σκηνή. Το γεγονός ότι το ΛΑ.Ο.Σ. υπήρξε το πρώτο εκλογικά επιτυχημένο κόμμα στα δεξιά της Νέας Δημοκρατίας (Ν.Δ.) μετά το 1977, όταν η Εθνική Παράταξη είχε συγκεντρώσει το 6,8% των ψήφων, σε συνδυασμό με το ότι κατ’ επανάληψη εκπροσωπήθηκε στα αντιπροσωπευτικά σώματα επικρατειακής εμβέλειας, αύξησε το ενδιαφέρον για το φαινόμενο της άκρας δεξιάς. Η δημιουργία του ΛΑ.Ο.Σ. και η πορεία του στο διάστημα 2004-2009 μετέβαλαν τα δεδομένα στο εσωτερικό του δεξιού πόλου στο κομματικό σύστημα της ύστερης Μεταπολίτευσης. Πιο πριν η άκρα δεξιά παρέμενε εμφωλευμένη στο εσωτερικό της Ν.Δ. Μόνο ένα μικρό τμήμα της περιφερόταν κατακερματισμένο σε γκρουπούσκουλα ή συσπειρωνόταν γύρω από πρόσωπα του ακροδεξιού χώρου κινητοποιούμενο σε συγκυρίες εθνικο-λαϊκιστικής έξαρσης (διάλυση Γιουγκοσλαβίας, όνομα FYROM, αναγραφή θρησκεύματος σε ταυτότητες). Οι σχέσεις κατεστημένης δεξιάς και άκρας δεξιάς και ο τρόπος προβολής της τελευταίας από τα ΜΜΕ έγιναν αντικείμενο ανάλυσης στην Ελλάδα και διεθνώς, καθώς γνωρίζουμε ότι τόσο ο βαθμός όσο και ο τρόπος διαφοροποίησης των κυρίως δρώντων της πολιτικής σφαίρας από τα άκρα της μπορεί να αποβεί καθοριστικός είτε για την αποδοχή είτε για την απόρριψή τους από τους εκλογείς. Πώς αντιμετωπίζεται, λοιπόν, η άκρα δεξιά; Ως ένας συνηθισμένος δρων της πολιτικής και κομματικής σκηνής, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ελλειμματική δημοκρατική ή και αντιδημοκρατική της ποιότητα, ή η δημοσιότητα και οι υπόλοιποι δρώντες (οφείλουν να) θέτουν κριτήρια δημοκρατικής νομιμοποίησης για τη διάδρασή τους με τα άκρα της κομματικής σκηνής; Ο θεσμικός φορμαλισμός από τη μια μεριά και οι πρακτικές «υγειονομικής ζώνης» (cordon sanitaire) από την άλλη φαίνεται να συνθέτουν το δίλημμα στο επίπεδο της θεωρίας και της εφαρμοσμένης πολιτικής για την αντιμετώπιση της άκρας δεξιάς σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο. Για να παραμείνουμε στην εγχώρια πολιτική και κομματική σκηνή σε σχέση με τα παραπάνω, η επιλογή του Κωνσταντίνου Καραμανλή το 1980 να ενσωματώσει τα κυριότερα στελέχη της Εθνικής Παράταξης στη Ν.Δ. προσφέροντάς τους (εκλόγιμες) θέσεις στα ψηφοδέλτια του κόμματος κατά τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές οδήγησε στη διάλυση της Εθνικής Παράταξης και στην εμφώλευση τάσεων της φιλομοναρχικής και φιλοχουντικής ακροδεξιάς στην κατεστημένη δεξιά παράταξη. Δύο δεκαετίες μετά, η απόφαση του Κώστα Καραμανλή να διαγράψει τον Γ. Καρατζαφέρη από τη Ν.Δ., η οποία τότε δοκίμαζε μια κεντροδεξιά μεταστροφή στο «μεσαίο χώρο», είχε ένα αντίθετης φοράς αποτέλεσμα: οδήγησε στην έξοδο εμφωλευμένων ακροδεξιών από τη Ν.Δ. και συνέβαλε στη δημιουργία ενός εθνικο-λαϊκιστικού σχηματισμού στα δεξιά της. Παρότι δείχνουν εκ διαμέτρου αντίθετες οι αποφάσεις των Κωνσταντίνου και Κώστα Καραμανλή, όσον αφορά τη διαχείριση των σχέσεων της μεταπολιτευτικής ακροδεξιάς με την κατεστημένη δεξιά, στην πραγματικότητα είναι συγκλίνουσες σε ένα κοινό στιλ πολιτικού «ντάμπινγκ» ως προς την αντιμετώπιση του υπάρχοντος ακροδεξιού δυναμικού: εντάσσοντας στελέχη της άκρας δεξιάς στη Ν.Δ., η τελευταία έθεσε φραγμό στην αυτόνομη και πιθανώς ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του φαινομένου, ενώ διαγράφοντας από τη Ν.Δ. με απόφαση του ίδιου του αρχηγού μια γραφική αλλά επινοητική στο είδος της φυσιογνωμία του εθνικο-λαϊκιστικού χώρου περιόρισε το εύρος που θα μπορούσε να προσλάβει μια αυτόνομη πορεία του συγκεκριμένου χώρου. Έτσι, όσο η Ν.Δ. έλεγχε τις διαδρομές της άκρας δεξιάς στην κομματική σκηνή ανοιγοκλείνοντας τις πύλες από και προς το κυρίως κόμμα της δεξιάς παράταξης, τόσο η άκρα δεξιά εγκλωβιζόταν σε μια περιθωριακή θέση διαθέτοντας περιορισμένη επιρροή στην πολιτική σκηνή. Μετά το 2009 τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν άρδην. Η εκλογή του Α. Σαμαρά στην ηγεσία της Ν.Δ. καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια δεξιάς και ακροδεξιάς: η κατεστημένη δεξιά δεν ήθελε ούτε να απορροφήσει ούτε να διακριθεί από την άκρα δεξιά, καθώς δεν αισθανόταν την ύπαρξη ουσιωδών διαφοροποιήσεων στο εσωτερικό τού εν τη ευρεία εννοία δεξιού πόλου· αλλά και η άκρα δεξιά, περισσότερο από το να εδραιωθεί ως αυτόνομος χώρος, άρχισε να διεκδικεί τη δική της θέση στην ευρύτερη «γαλάζια οικογένεια». Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας στρατηγικής συγκόλλησης παραδοσιακής δεξιάς και άκρας δεξιάς αποτυπώνεται στην επιλογή του ΛΑ.Ο.Σ. να επιδιώξει τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. υπό τον Λ. Παπαδήμο, όχι μόνο προσχωρώντας στο λεγόμενο «μνημονιακό στρατόπεδο» αλλά και εγκαταλείποντας τα χαρακτηριστικά του κόμματος διαμαρτυρίας και καταγγελίας, πάνω στα οποία έχτιζε το πολιτικό του προφίλ το δημιούργημα του Γ. Καρατζαφέρη. Η καταβύθιση του ΛΑ.Ο.Σ. στις δημοσκοπήσεις στις αρχές του 2012, κατόπιν και στις εκλογές του 2012, σε συνδυασμό με τη διεύρυνση του αντιμνημονιακού μπλοκ και τη ρευστότητα που επικράτησε, προσέφεραν νέες ευκαιρίες για την (επ)άνοδο της άκρας δεξιάς στο πολιτικό στερέωμα της Ελλάδας της κρίσης. Μιλώντας για την άκρα δεξιά στην Ελλάδα σήμερα, η πρώτη αυτονόητη αναφορά είναι στη Χ.Α. Αυστηρώς τυπολογικά η Χ.Α. αποτελεί μέρος της κομματικής οικογένειας της άκρας δεξιάς. Όμως, με εξαίρεση την Ελλάδα, η Χ.Α. ανήκει σε μια περιθωριακή εκδοχή της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς. Πρόκειται για έναν εξτρεμιστικό σχηματισμό, με φιλοναζιστική ιδεολογία και χαρακτηριστικά παραστρατιωτικής μιλίτσιας, η εκλογική ενίσχυση του οποίου οφείλεται στη σύμπτωση τριών παραγόντων: του ισοπεδωτικά υπερκαταγγελτικού λόγου του, της ολοκληρωτικής ιδεολογίας του και του βίαιου ακτιβισμού του. Η σύμπτωση των συνθηκών οικονομικής κρίσης και κρίσης της πολιτικής εμπιστοσύνης κατέστησαν τον ακραία αντικοινοβουλευτικό και αντιδημοκρατικό λόγο της Χ.Α., χτισμένο πάνω με μια ρητορική φαντασιωσικών αναφορών για έναν δήθεν «ενιαίο» «οργανικό» Λαό, τον οποίο διαλύει η δημοκρατία, πόλο έλξης ψηφοφόρων από ένα ευρύ ιδεολογικό φάσμα. Εκλογείς αντιμετώπισαν το συγκεκριμένο μόρφωμα ως έναν πολλαπλασιαστή των ρεβανσιστικών τους συναισθημάτων εναντίον των θεσμών και των δρώντων της πολιτικής σκηνής, τους οποίους θεώρησαν υπεύθυνους για την κρίση. Η Χ.Α. υποστηρίχθηκε, ωστόσο, και από εκλογείς που συνέκλιναν ιδεολογικά μαζί της, όπως τεκμαίρεται από το γεγονός ότι πλέον ένας στους δύο ψηφοφόρους της την έχει ψηφίσει περισσότερο από μια φορά και την ψηφίζει ακριβώς επειδή συμφωνεί μαζί της. Η Χ.Α. έγινε μια οργάνωση επιλέξιμη από διαμαρτυρόμενους εκλογείς που είχαν ως κίνητρο να τιμωρήσουν πολιτικούς και κόμματα, αλλά και από ιδεολογικά ακραίους που συμφωνούσαν με τις θέσεις της και δεν σοκάρονταν (αν δεν συμφωνούσαν κιόλας) με τον βίαιο ακτιβισμό της. Αυτή η τελευταία διάσταση, το ότι η Χ.Α. επιδίδεται σε έναν βίαιο ακτιβισμό, δεν συνιστά ένα συμπληρωματικό στοιχείο ούτε μια παρεκτροπή μιας οργάνωσης του «οριακού περιθωρίου».[1] Η χρήση βίας ως μέσου δράσης αποτελεί πυρηνικό στοιχείο ταυτότητας για τη Χ.Α. Η οργάνωση δεν υποστηρίζει θεωρητικά τον ολοκληρωτισμό, αλλά επιδιώκει με κάθε μέσο να τον επιβάλει στα «κάστρα» της αρχικώς (τον Άγιο Παντελεήμονα και τη Νίκαια όπου δημιούργησε ισχυρούς πυρήνες) και να τον διαχύσει εν συνέχεια στην επικράτεια.[2] Έχοντας διευρύνει τα οργανωτικά της ερείσματα και την εκλογική της επιρροή σχεδόν σε ολόκληρη τη χώρα, μια διαδικασία που ξεκίνησε πριν τις εκλογές του 2012 και κορυφώθηκε ένα χρόνο μετά, η Χ.Α. ανέλαβε ρόλο εθνικού εξολοθρευτή προσποιούμενη τον προστάτη των «γηγενών» από τους «ξένους», του «λαού» από τους «πολιτικούς», της «κοινωνίας του αίματος» από τα «κόμματα του διχασμού». Η δικαστική διερεύνηση και οι διώξεις κατά του αρχηγικού πυρήνα και μελών της για την ύπαρξη εγκληματικού πυρήνα στο εσωτερικό της, που ξεκίνησε με την κορύφωση του βίαιου ακτιβισμού της στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, περιόρισαν την εξάπλωση της δυναμικής της χωρίς μέχρι στιγμής να πλήξουν καίρια την επιρροή της. Αρκετοί θα επιθυμούσαν η αφήγηση για την ελληνική άκρα δεξιά να σταματούσε εδώ. Κάθε συμπερίληψη των ΑΝ.ΕΛ. στην ακροδεξιά υποπεριοχή του δεξιού πόλου προκαλεί δυσφορία τόσο στους ιθύνοντες του συγκεκριμένου κόμματος όσο και στους ριζοσπάστες αριστερούς εταίρους του στη συγκυβέρνηση που επέλεξαν να συγκατοικούν κάτω από το «αντιμνημονιακό» σκέπαστρο. Βέβαια, το σχετικό επιχείρημα περί της ιδιαίτερης περιοχής που καταλαμβάνει το αντιμνημονιακό στρατόπεδο στο κομματικό σύστημα αποδυναμώνεται έτι περαιτέρω, αφ’ ης στιγμής στο στρατόπεδο προσχώρησε η Χ.Α. αποδεικνύοντας την ιδεολογική πλαδαρότητα της αντιμνημονιακής ιδιότητας. Ένα επιπλέον επιχείρημα που προβάλλεται συστηματικά για να αποσυνδεθούν οι ΑΝ.ΕΛ. από την ακροδεξιά οικογένεια είναι ότι ο συγκεκριμένος σχηματισμός αποτελεί ένας είδος «κόμματος-αντάρτη» που αποκόπηκε από τη Ν.Δ. και, συνεπώς, οι ρίζες και η ταυτότητά του ανευρίσκονται στην παραδοσιακή δεξιά και όχι στην άκρα δεξιά. Παρότι τα πραγματολογικά στοιχεία είναι ακριβή, το συμπέρασμα είναι αυθαίρετο: πολλά κόμματα της άκρας δεξιάς έχουν ως αφετηρία τους ένα κατεστημένο συντηρητικό κόμμα (στη Γερμανία οι Ρεπουμπλικάνοι προέρχονται από το CSU και το Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα υπήρξε συνέχεια ενός συντηρητικού αγροτικού κόμματος), γεγονός που δεν απέτρεψε την τοποθέτησή τους δεξιότερα από τη μήτρα της κομματικής προέλευσης. Η πολιτική-ιδεολογική ταυτότητα των ΑΝ.ΕΛ., όπως και κάθε κομματικού σχηματισμού, αναγνωρίζεται από τις διακηρύξεις, το πρόγραμμα και τις τοποθετήσεις τους, παρότι ένα κόμμα, όταν εδραιωθεί στην κομματική σκηνή, ευθυγραμμίζει το προφίλ του σε εκείνο των εκλογέων του και αντιστρόφως. Οι ΑΝ.ΕΛ. αναδείχθηκαν στο κομματικό στερέωμα στις αρχές του 2012. Γνώρισαν μετεωρική άνοδο σημειώνοντας το υψηλότερο ποσοστό τους στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση που μετείχαν (Μάιος 2012)· έκτοτε, αν και όχι γραμμικά, η τάση που εμφανίζουν είναι καθοδική. Η συμμετοχή τους στην κυβέρνηση του Α. Τσίπρα δείχνει επί του παρόντος να λειτουργεί σταθεροποιητικά όσον αφορά την παρουσία τους στην πολιτική σκηνή: κατέχοντας κυβερνητικά αξιώματα αποφασίζουν για την κατανομή πόρων και κερδίζουν χρόνο προβολής στα ΜΜΕ. Ωστόσο η συμμετοχή στην κυβέρνηση δεν κανονικοποιεί τα κόμματα της άκρας δεξιάς, όπως ισχυρίζονται όσοι θεωρούν ότι εντοπίζεται μια τομή στους ΑΝ.ΕΛ. πριν και μετά τη συμμετοχή τους στην κυβέρνηση. Ούτε το FPÖ έγινε λιγότερο ακροδεξιό από τις δύο θητείες του σε κυβέρνηση με τους αυστριακούς Χριστιανοδημοκράτες, ούτε το Λαϊκό Κόμμα της Δανίας άλλαξε τον εθνικο-λαϊκιστικό του χαρακτήρα λόγω της κοινοβουλευτικής υποστήριξής του στην κεντροδεξιά κυβέρνηση. Η συμμετοχή στη διακυβέρνηση ακροδεξιών κομμάτων δεν περιορίζει τον εθνικο-λαϊκισμό τους αλλά μειώνει την απόστασή τους από τα κατεστημένα κόμματα διευκολύνοντας μετακινήσεις εκλογέων προς την άκρα δεξιά. Μήπως, όμως, αδικούμε τους ΑΝ.ΕΛ. χαρακτηρίζοντάς τους ακροδεξιούς; Ο προσδιορισμός «ακροδεξιός» (far right, populist-radical right) αποδίδεται σε κόμματα με ένα εθνικο-λαϊκιστικό υπόβαθρο (στοιχείο που συγκροτεί τον κατά Κας Μούντε[3], «ελάχιστο ορισμό» της λαϊκιστικής-ριζοσπαστικής δεξιάς), τα οποία είναι αντιφιλελεύθερα, ξενοφοβικά και αντισημιτικά («μέγιστος ορισμός» Μούντε). Λαμβάνοντας υπόψη επίσημα κείμενα, τον κοινοβουλευτικό λόγο και δημόσιες παρεμβάσεις τους, οι ΑΝ.ΕΛ. πληρούν τα κριτήρια και για τον ελάχιστο και για τον μέγιστο ορισμό της άκρας δεξιάς. Ως προς την εθνικο-λαϊκιστική τους ποιότητα: ο αντιτουρκισμός, ο αντιγερμανισμός, ο ευρωσκεπτικισμός και το θέμα της απόρριψης ως προδοτικής της αποδοχής οποιασδήποτε ονομασίας για τη FYROM με τη χρήση του συνθετικού προσδιορισμού “Μακεδονία” κατέχουν κεντρική θέση στο αφήγημα των AΝ.ΕΛ. Μάλιστα, η υπεράσπιση «εθνικών» θέσεων προσλαμβάνει συνωμοσιολογική χροιά, εφόσον αναγνωρίζεται κάποιος Άλλος (το τουρκικό προξενείο, οι Αμερικανοί, η Μέρκελ, ο Σόιμπλε, ο Νίμιτς) που υπονομεύει το συμφέρον της χώρας. Η ύπαρξη ενός επικίνδυνου για τα εθνικά συμφέροντα Άλλου αποτελεί κεντρική φιγούρα στο αφήγημα των ΑΝ.ΕΛ.: πρόκειται για τον «Ξένο», που επιβουλεύεται τον εθνικό πλούτο (π.χ. τα κοιτάσματα πετρελαίου), ο οποίος διαθέτοντας εγχώρια στηρίγματα (τον Σαμαρά, τον Βενιζέλο, όσους υποστηρίζουν τα μνημόνια) θέλει την «πλήρη εξαθλίωση του ελληνικού λαού». Η έννοια του «Ξένου» έχει διπλή νοηματοδότηση στη φρασεολογία των ΑΝ.ΕΛ., εφόσον παραπέμπει και στον μετανάστη. Αρκετές φορές στελέχη τους έχουν υποστηρίξει ότι δεν στρέφονται εναντίον των μεταναστών, αρνούμενα τις κατηγορίες περί ξενοφοβίας που τους προσάπτονται. Θα ήταν ωραίο να ήταν έτσι, όμως verba volant, scripta manent. Κατά τη συζήτηση το 2014 στη Βουλή επί των άρθρων του αντιρατσιστικού νομοσχεδίου, η ειδική εισηγήτρια των ΑΝ.ΕΛ. έκανε λόγο για «το νοσηρό φαινόμενο των ψευδών αναφορών στις Αρχές που υποβάλλονται από αλλοδαπούς, κυρίως λαθρομετανάστες, για ίδιον όφελος», πλειοδοτώντας στην ξενοφοβική παράσταση που ταυτίζει τον αλλοδαπό με κάποιο κοινωνικό-οικονομικό παράσιτο. Στην ίδια ομιλία δεν λείπουν οι απομειωτικές αναφορές για άτομα με μη ετερόφυλη σεξουαλικότητα, τα οποία αναφέρονται ως «αναποφάσιστα για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό», χαρακτηρισμός που θα μπορούσε να θεωρηθεί «λεπτός» συγκρινόμενος με τους χονδροειδείς σεξιστικούς υπαινιγμούς και τα ομοφοβικά σχόλια στελεχών των ΑΝ.ΕΛ. Το γεγονός ότι οι ΑΝ.ΕΛ. ως κυβερνητικός εταίρος καταψήφισαν το κυβερνητικό νομοσχέδιο για τη χορήγηση ιθαγένειας σε παιδιά μεταναστών (τη στάση τους συμπύκνωσε βουλευτής τους με την ρατσιστική φράση που διατυπώθηκε από βήματος της Βουλής «Έλληνας δεν γίνεσαι, γεννιέσαι») καταδεικνύει ότι πίσω από μια δήθεν εξορθολογισμένη αντιμεταναστευτική τοποθέτηση βρίσκεται η απόρριψη της μετανάστευσης, της διαφορετικότητας και της πολιτισμικής συνύπαρξης. Την τελευταία δεκαετία αρκετά κόμματα της δυτικοευρωπαϊκής ακροδεξιάς επιχειρούν να αποστασιοποιηθούν από προηγούμενες αντισημιτικές τοποθετήσεις τους. Μπορεί το εγχείρημα να μην διαθέτει βάθος ή ακόμη και να πρόκειται για ένα τακτικιστικό καφουφλάζ· όμως, έστω κι έτσι, ο αντισημιτισμός, η αποουσιαστικοποίηση (bagatelization) ή και η άρνηση του Ολοκαυτώματος θεωρούνται πλέον ζητήματα που χαράσσουν μια τομή μεταξύ μιας άκρας δεξιάς που επιχειρεί να επανασχεδιάσει το προφίλ της (rebranding) διεκδικώντας πιο κατεστημένες θέσεις στην πολιτική σκηνή και εκείνης που επενδύει σε εναντιωματικά συναισθήματα, την εκτόνωση της μνησικακίας και την ανάδευση των προκαταλήψεων. Οι ΑΝ.ΕΛ. ταιριάζουν σε αυτή τη δεύτερη εκδοχή. Και μπορεί μεν να προκάλεσε αρνητικές αντιδράσεις ακόμη και εντός των ΑΝ.ΕΛ. το σχόλιο βουλευτή τους ο οποίος χρησιμοποίησε παραποιημένη τη φωτογραφία της πύλης του Άουσβιτς ευτελίζοντας το Ολοκαύτωμα, όμως οι εσωκομματικές φωνές εναντίον του είναι μάλλον υποκριτικές: διαβάζοντας επίσημα κείμενα και ανακοινώσεις τους από τον Ιούνιο του 2012 και μετά, διαπιστώνει κανείς ότι οι ΑΝ.ΕΛ. χρησιμοποιούν παραποιητικά την έννοια «Ολοκαύτωμα», την οποία αφού συστηματικά αποσυνδέσουν από το μοναδικό ιστορικό της φορτίο, ως «Ολοκαύτωμα» χαρακτηρίζουν τα μνημόνια και ό,τι στη φρασεολογία τους (και δυστυχώς όχι μόνο στη δική τους φρασεολογία) θεωρείται ότι αποτελεί μνημονιακή συνέπεια (η ανεργία, οι αυτοκτονίες, η ανθρωπιστική κρίση, κ.λπ.). Το «Ολοκαύτωμα» επομένως δεν συμπυκνώνει αποκλειστικά τη βάρβαρη πράξη εξολόθρευσης των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, αλλά παραπέμπει σε ένα «οικονομικό ολοκαύτωμα» και περιγράφει εκεί που κατά το αντιμνημονιακό αφήγημα οδηγείται ο ελληνικός λαός σήμερα, δηλαδή σε ένα «κοινωνικό ολοκαύτωμα». Σε ό,τι αφορά το ειδικό ιστορικό φορτίο της έννοιας, υπάρχει σχετικοποίηση, όπως διαπιστώνουμε διαβάζοντας την ανακοίνωση των ΑΝ.ΕΛ. (με ημερομηνία 17.1.2014) που εκδόθηκε για την ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος – μια ιδιότυπη ανακοίνωση (παρατίθεται αυτούσια) από την οποία παραλείπεται η ευθεία αναφορά στους Εβραίους θύματα των Ναζί: «Το Ολοκαύτωμα αποτελεί την κορύφωση της φρίκης που ξεκίνησε με τις γενοκτονίες των χριστιανών γηγενών της Ανατολής. Η αναγνώριση και η διδασκαλία των εγκλημάτων του Κεμάλ, του Μουσολίνι και του Χίτλερ δεν είναι απλώς ιστορική υποχρέωση. Ειδικά για τους Έλληνες είναι παρακαταθήκη ελευθερίας». Ο βουλευτής Δ. Καμμένος που χρησιμοποίησε τη σχετική φωτογραφία της πύλης του Άουσβιτς πρέπει να απέδωσε σωστά τον σχετικοποιημένο και αποουσιαστικοποιημένο τρόπο, με τον οποίο γίνεται αντιληπτό στον κομματικό του χώρο το Ολοκαύτωμα. Στο κομματικό σύστημα της Μεταπολίτευσης η ακροδεξιά υπήρξε περιθωριακή. Σήμερα, η Ελλάδα αποτελεί μια ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά το ακροδεξιό φαινόμενο, όχι τόσο γιατί τα μορφώματα που το συνθέτουν διαθέτουν ιδιαίτερη εκλογική ισχύ – Χ.Α. και ΑΝ.ΕΛ. συγκέντρωσαν 11% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015. Η «ελληνική ιδιαιτερότητα» βρίσκεται στο γεγονός ότι επικίνδυνα για τη δημοκρατία μορφώματα-μιλίτσιες (Χ.Α.) και πολιτικά αναξιόπιστες κομματικές κόγχες (ΑΝ.ΕΛ.) έχουν λόγο στο κοινοβουλευτικό έργο και στη διακυβέρνηση. Για το πρώτο έχει αποφασίσει ο ελληνικός λαός με την ψήφο του και η ευθύνη είναι δική του· για το δεύτερο έχει αποφασίσει το πρώτο σε δύναμη κόμμα επιλέγοντας ως κυβερνητικό του εταίρο ένα κομματικό μόρφωμα που πληροί όλα τα κριτήρια κατάταξής του στην εθνικολαϊκιστική ακροδεξιά. Όμως, η Ελλάδα της κρίσης δεν έχει την πολυτέλεια του εφησυχασμού σε θέματα θεσμών και ποιότητας της δημοκρατίας. Αν η δημοκρατική ποιότητα υποχωρήσει και το έλλειμμα πολιτικής και κοινωνικής εμπιστοσύνης περιοριστεί περισσότερο, θα ωφεληθούν όσοι εύκολα στρέφονται εναντίον των άλλων, αναζητώντας ενόχους και παριστάνοντας οι ίδιοι τα θύματα. Τότε είναι η ευκαιρία για την άκρα δεξιά να γίνει πολιτικά και αριθμητικά ισχυρότερη από ό,τι είναι σήμερα. ΥΓ. Η συγγραφή του κειμένου ολοκληρώθηκε μερικές ώρες πριν την αναγγελία της κυβέρνησης για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και την έναρξη στην Ολομέλεια της Βουλής της σχετικής συζήτησης. Στην ομιλία του στο πλαίσιο της σχετικής κοινοβουλευτικής διαδικασίας, με την παρουσία του πρωθυπουργού και πολλών μελών της κυβέρνησης, ο αρχηγός των ΑΝ.ΕΛ., με επιτηδευμένη ευσυγκινησία, δεν παρέλειψε (για άλλη μια φορά) να επιβεβαιώσει ότι στην ακροδεξιά σκηνή η συνωμοσιολαγνία παραμένει ένα σταθερό μέγεθος και ότι ένας εθνικιστικός λόγος-παρωδία μπορεί κάλλιστα να μεταβληθεί σε όχημα για την ορθολογική υποστήριξη πελατειακών συμφερόντων. Με τον αρχηγό των ΑΝ.ΕΛ. να δίνει ρεσιτάλ υποστήριξης προσωπικά στον πρωθυπουργό, διατρανώνεται η συνεργασία των δύο κυβερνητικών εταίρων, αλλά και αυξάνεται το ειδικό βάρος των ΑΝ.ΕΛ. μέσα στην κυβέρνηση της ριζοσπαστικής αριστεράς-ακροδεξιάς. Λίγες ημέρες μετά (2/7), κατά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Α. Τσίπρα στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, έκανε την ριζοσπαστικού ακροδεξιού ύφους και ήθους δήλωση ότι «οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας διασφαλίζουν τη σταθερότητα στο εσωτερικό»! ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ D. Albertazzi, D. McDonnell (eds.), Twenty-First Century Populism. The Spectre of Western European Democracy, Palgrave Macmillan, 2008. Β. Γεωργιάδου, Η Άκρα Δεξιά και οι συνέπειες της συναίνεσης. Δανία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία, Καστανιώτη, Αθήνα 2008. Β. Γεωργιάδου, Λ. Ρόρη, “Η Δεξιά κομματική σκηνή πέραν της Ν.Δ. ΑΝ.ΕΛ. και Χρυσή Αυγή”, Εισήγηση στο συνέδριο «Το Ελληνικό Κομματικό Σύστημα μετά τις Εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015», GrEPOP, Θεσσαλονίκη, 11-12.6.2015. R. Melzer, S. Serafin (επιμ.), Ο δεξιός εξτρεμισμός στην Ευρώπη, Πόλις, Αθήνα 2014. Δ. Ψαρράς, Η Μαύρη Βίβλος της Χρυσής Αυγής, Πόλις, 2012. [1] P. Ignazi, Extreme Right Parties in Western Europe, Oxford University Press, 2010. [2] E. Dinas, V. Georgiadou, I. Konstantinidis, L. Rori, “From Dusk to Dawn: Local Party Organization and Party Success of Right-wing Extremism”, Party Politics, 2013, DOI: 10.1177/1354068813511381. [3] C. Mudde, Populist Radical Right Parties in Europe, Cambridge University Press, 2007.

Παλιές και νέες πολιτικές ευκαιρίες για την άνοδο της Άκρας Δεξιάς

Σύνδεση