Παρακμή και πτώση των λογοτεχνικών σπουδών

ΑRΒ – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Alvin Kernan, In Plato’s Cave, Yale University Press, 309 pp. Alvin Kernan, The Death of Literature, Yale University Press, 230 pp. Carl Woodring, Literature: An Embattled Profession, Columbia University Press, 220 pp. Alvin Kernan (επιμ.), What’s Happened to the Humanities?, Princeton University Press, 267 pp. Robert Scholes, The Rise and Fall of English: Reconstructing English as a Discipline, Yale University Press, 203 pp. Michael Bérubé, The Employment of English: Theory, Jobs, and the Future of Literary Studies, New York University Press, 259 pp. John M. Ellis, Literature Lost: Social Agendas and the Corruption of the Humanities, Yale University Press, 262 pp. Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος της 4ης Νοεμβρίου 1999 της New York Reviw of Books. Το κείμενο του Ντελμπάνκο ανήκει στην εποχή που η διαμάχη για τη «θεωρία» εν γένει, αλλά ειδικότερα για τη «θεωρία της λογοτεχνίας», είχε αρχίσει να εκτονώνεται αφού το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και η ραγδαία ηλεκτρονική δικτύωση του πλανήτη έφεραν στο προσκήνιο άλλα ζητήματα και ανέδειξαν καινούργιες ανάγκες. Αναμφίβολα ο ίδιος ανήκει σε εκείνους που υπέδειξαν τις ακρότητες της θεωρίας ως υπεύθυνες για την παρακμή της λογοτεχνικής κριτικής και της διδασκαλίας της λογοτεχνίας, υποστηρίζοντας τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και υποδεικνύοντας την επιστροφή στο ίδιο το λογοτεχνικό έργο ως μέσο για την αντιμετώπιση της παρακμής των “English Studies”. Η Athens Review of Books θεωρεί ότι το κείμενό του εξακολουθεί να έχει ενδιαφέρον, ιδιαίτερα για τη χώρα μας, όπου ακόμη εκκρεμούν πολλά ζητήματα τα οποία θίγει ο αμερικανός Καθηγητής, αφού ποτέ μια αντίστοιχη συζήτηση δεν έγινε συστηματικά και σοβαρά, έτσι ώστε να αναδειχθούν οι διαφορετικές απόψεις για τη λογοτεχνία ως τέχνη, κείμενο και θεσμό. Με την προοπτική να δημοσιεύσουμε στο μέλλον κείμενα που εκπροσωπούν και την αντίθετη γνώμη δίνουμε στους αναγνώστες το κείμενο του Ντελμπάνκο για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι πόσο επίκαιρη εξακολουθεί να είναι μια συζήτηση για το μέλλον της λογοτεχνίας αλλά και των ανθρωπιστικών σπουδών, που απειλούνται με συρρίκνωση σε όλον τον κόσμο. Πριν ένα-δύο χρόνια, σε ένα άρθρο που εξηγούσε πώς καταμερίζεται η χρηματοδότηση για το διδακτικό προσωπικό στα αμερικανικά πανεπιστήμια, η κοσμήτορας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Μπέρκλεϊ) προσέφερε μερικές ειλικρινείς συμβουλές στους προέδρους των τμημάτων, των οποίων η δουλειά εν μέρει συνίσταται στο να συγκροτούν ομάδες πίεσης για ένα μερίδιο του προϋπολογισμού. «Σε κάθε πανεπιστημιούπολη», έγραφε, «υπάρχει ένα τμήμα του οποίου το όνομα δεν χρειάζεται παρά να αναφερθεί για να προκαλέσει το γέλιο· δεν θέλετε αυτό το τμήμα να είναι το δικό σας.»[1] Η κοσμήτορας, Κάρολ Κράιστ (που διατηρεί και τη θέση της ως καθηγήτρια λογοτεχνίας), δεν κατονομάζει τον «δράστη» – αλλά όλοι γνωρίζουν ότι αν θέλεις να εντοπίσεις το αντικείμενο του γέλωτος στην τοπική σου πανεπιστημιούπολη στις μέρες μας, έχεις τις μεγαλύτερες πιθανότητες αν κάνεις μια επίσκεψη στο Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας.[2] Ο γέλωτας, επιπλέον, δεν περιορίζεται στις πανεπιστημιουπόλεις. Έχει γίνει εορταστική τελετουργία για τους New York Times να δημοσιεύουν ένα περιγελαστικό άρθρο στο γνωστό ανέκφραστο στυλ των Times σχετικά με την ετήσια επιστημονική συνάντηση της Εταιρείας Συγχρόνων Γλωσσών, όπου χιλιάδες πανεπιστημιακοί καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας συναθροίζονται λίγο πριν από το νέο έτος. Τελευταία έχει γίνει αδύνατο να πει κανείς με βεβαιότητα αν θέματα όπως «Φάε με· o Κάπταιν Κουκ[3] και η Βρώση του Άλλου» ή «Η Σημειολογία του Σινάτρα» είναι παρωδίες του τι διαδραματίζεται εκεί ή σοβαρές παρουσιάσεις από διαπιστευμένους επιστήμονες.[4] Σε μια πρόσφατη διάλεξη Αγγλικής Φιλολογίας, ο ομιλητής συζήτησε σχετικά με μία πορνογραφική «performance artist» που με μια μικρή επιπλέον επιβάρυνση στην τιμή εισόδου της σκηνικής της παράστασης, διανέμει φακούς σε οποιονδήποτε από το κοινό επιθυμεί να της κάνει μητροσκόπηση. Κοιτώντας προς τα κάτω στον καθρέφτη στη σωστή γωνία, είναι ικανή, λέει, να δει τον τράχηλο της ίδιας της τής μήτρας στην κόρη του ματιού του παρατηρητή, και κατ’ αυτόν τον τρόπο (σύμφωνα με τον ομιλητή) να εκπληρώσει το παλιό Ρομαντικό όνειρο της εξάλειψης της διάκρισης μεταξύ αντιληπτικού υποκειμένου και αντικειμένου. Ο ομιλητής είχε μια πετυχημένη φράση –«ο αιδοιοποιημένος οφθαλμός»– για αυτό το κατόρθωμα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης που ακολούθησε, προέκυψε γενική συναίνεση ότι, υπό το φως αυτού του οπτικού κόλπου, οι συμβατικές αναλύσεις (αναφέρθηκε αυτή του Έρβιν Πανόφσκυ) της αντίληψης ως συστατικού στοιχείου της Δυτικής οπτικής συνείδησης χρειάζεται να αναθεωρηθούν. Καθώς τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας έχουν γίνει μέρη όπου η μαζική κουλτούρα –ταινίες, τηλεόραση, μουσικά βίντεο, μαζί με διαφημίσεις, καρτούν, πορνογραφία και παραστατικές τέχνες– μελετάται πλάι-πλάι με κλασικά έργα λογοτεχνίας, δεν υπήρξε εύκολο για τα τμήματα παλαιού τύπου να προσαρμοστούν. Ο μυθιστοριογράφος Ρίτσαρντ Ρούσσο αιχμαλωτίζει τη στάση ενός τέτοιου τμήματος καθώς προσπαθεί να συμβιβαστεί με τον (μάλλον πειθήνιο) προσφάτως διορισμένο Κάμπελ Γουίμερ, ο οποίος «μάζευε ό,τι είχε απομείνει από τα αραιωμένα του μαλλιά σε αλογοουρά με ένα λαστιχάκι» και αιφνιδίασε τους συναδέλφους του ανακοινώνοντας στην πρώτη συνέλευση του τμήματος για εκείνη τη χρονιά ότι δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τη λογοτεχνία per se. Η φεμινιστική κριτική θεωρία και η προσανατολισμένη στην εικόνα κουλτούρα ήταν τα συγκεκριμένα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα. Βιντεοσκοπούσε τηλεοπτικές κωμωδίες και τις εισήγαγε στο πρόγραμμα σπουδών αντί για φαλλοκεντρικά, συμβολοκεντρικά κείμενα (βιβλία). Στους φοιτητές του δεν επιτρεπόταν να γράψουν. Οι εργασίες του εξαμήνου τους έπρεπε να γίνουν με βιντεοκάμερες και να παραδοθούν σε κασέτα. Στις συναντήσεις του τμήματος, οποτεδήποτε χρησιμοποιούνταν αρσενικές αντωνυμίες, ο Κάμπελ Γουίμερ διόρθωνε τον ομιλητή, λέγοντας, «Ή αυτή.» …Τελευταία, όλοι στο τμήμα είχαν καταλήξει να αναφέρονται σε αυτόν ως Ηαυτή.[5] Η μόνη μη πιστευτή νότα σ’ αυτό το ανέκδοτο είναι η εγκαρδιότητα με την οποία τελειώνει. Διαπληκτισμοί, πισώπλατα μαχαιρώματα, χάσμα γενεών δεν είναι καινούρια πράγματα, αλλά κάτι άλλο είναι καινούριο. Έξωθεν του πανεπιστημίου, ακούει κανείς μια αυξανόμενη κατακραυγή «Αρκετά!» (παίρνει πολλές μορφές, συμπεριλαμβανομένου ενός αριθμού διαγωνισμών Κακού Γραψίματος, στους οποίους τα πρώτα βραβεία απονέμονται στους καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας), ενώ εντός του πεδίου, ο νυν πρόεδρος της Εταιρείας Συγχρόνων Γλωσσών, Έντουαρντ Σαΐντ, προκάλεσε σάλο θρηνολογώντας την «εξαφάνιση της ίδιας της λογοτεχνίας από το […] πρόγραμμα σπουδών» και αποκηρύσσοντας τα «αποσπασματικά, μεστά τεχνικών όρων μαθήματα» που την αντικατέστησαν.[6] Αυτή η καινούρια αίσθηση μπορεί να διακριθεί στους τίτλους αρκετών πρόσφατων βιβλίων των οποίων ο τόνος βρίσκεται κάπου μεταξύ ιατροδικαστικού πορίσματος και ελεγείας. Ο Άλβιν Κέρμαν, πρώην κοσμήτορας στο Γέιλ και πρόεδρος της μεταπτυχιακής σχολής στο Πρίνστον, και τώρα ανώτερος σύμβουλος για τις ανθρωπιστικές επιστήμες στο Ίδρυμα Mellon, εγκαινίασε το μοτίβο in memoriam με το Ο Θάνατος της Λογοτεχνίας (1990). Πιο πρόσφατα, το μοτίβο εμφανίζεται, μεταξύ άλλων βιβλίων, στην Απολεσθείσα Λογοτεχνία (1997), από τον Τζων Έλλις, καθηγητή Γερμανικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, στο Η Άνοδος και η Πτώση της Αγγλικής Φιλολογίας (1998), από το Ρόμπερτ Σολς, καθηγητή στο Μπράουν, και συνεχίζεται στο νέο βιβλίο του Κέρναν, ένα απομνημόνευμα των πενήντα χρόνων του στην ακαδημία, Στην Σπηλιά του Πλάτωνα.[7] Στην ίδια νεκρολογική νότα, μια πρωτοσέλιδη ιστορία στους Times ανέφερε λίγους μήνες πριν ότι το Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ντιουκ –το πιο «προχωρημένο» τμήμα της δεκαετίας του ’80– είχε φτάσει στο σημείο να διαιρεθεί σε τόσο άσπονδες φατρίες, που ο πρύτανης το έθεσε υπό τη διεύθυνση ενός βοτανολόγου του οποίου η ειδίκευση ήταν, καταλλήλως, η αναπνοή των φυτών. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Θα έπρεπε η διδασκαλία της Αγγλικής Φιλολογίας να απολαύει μιας αξιοπρεπούς ταφής, ή υπάρχει ακόμη ζωή μέσα της; 1. Η λογοτεχνία στα Αγγλικά είναι ευυπόληπτο πανεπιστημιακό μάθημα για μόλις έναν αιώνα. Ο μελετητής της σκωτσέζικης και αγγλικής μπαλάντας Φράνσις Τζέιμς Τσάιλντ διορίστηκε στην πρώτη έδρα Αγγλικής Φιλολογίας στο Χάρβαρντ το 1876· διαβαθμισμένο πτυχίο[8] Αγγλικής Φιλολογίας δεν καθιερώθηκε στην Οξφόρδη παρά στα 1894. Σχεδόν εξ αρχής υπήρξαν περιοδικές ανακοινώσεις από μια επιφανή ομάδα από Κασσάνδρες[9] ότι η φιλελεύθερη εκπαίδευση, με τις λογοτεχνικές σπουδές στον πυρήνα της, παρακμάζει ή αργοπεθαίνει. Το 1925, ο Τζων Τζέι Τσάπμαν εξέτασε την αμερικανική ανώτερη εκπαίδευση και, βρίσκοντας τα ελληνικά και λατινικά κλασικά έργα σε φθίνουσα κατάσταση, διακήρυξε «την εξαφάνιση του πεπαιδευμένου ανθρώπου». Πενήντα χρόνια αργότερα, όχι πολύ πριν το θάνατό του, ο Λάιονελ Τρίλλινγκ έκανε μια εισήγηση σχετικά με «Το αβέβαιο μέλλον του ανθρωπιστικού εκπαιδευτικού ιδανικού» – τίτλος που υποτιμά τον πεσιμισμό της ίδιας της εισήγησης.[10] Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτού του μισού αιώνα φερόμενης κατάπτωσης, η μελέτη της λογοτεχνίας –μετρημένη με βάση την έλξη που ασκεί σε φοιτητές και ηλικιακά νεαρό πανεπιστημιακό διδακτικό προσωπικό– ανθούσε. Κατά τη διάρκεια της άνευ προηγουμένου επέκτασης της αμερικανικής ανώτερης εκπαίδευσης στη δεκαετία του 1960, στο τμήμα μου στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια στίφη υποψηφίων εγγράφονταν κάθε χρόνο στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών και πολλοί συνέχιζαν για διδακτορικό. Σήμερα όλα αυτά έχουν αλλάξει. Ο αριθμός των διδακτορικών διπλωμάτων στην Αγγλική Φιλολογία που απονέμονται ετησίως στις ΗΠΑ κορυφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 με περίπου 1.400 διπλώματα. Έκτοτε ο αριθμός έχει πέσει κατά περίπου ένα τρίτο – μια τάση συνεπής με τη συρρίκνωση των ανθρωπιστικών σπουδών (λογοτεχνία, γλώσσα, φιλοσοφία, μουσική και τέχνη) εν συνόλω, που μεταξύ των ετών 1966 και 1993 έπεσαν ως ποσοστό σε σχέση με όλα τα διδακτορικά διπλώματα που απονέμονται από το 13,8 στο 9,1 τοις εκατό. Στην ίδια περίοδο, το ποσοστό που αντιπροσωπεύουν οι ανθρωπιστικές σπουδές αναμεταξύ όλων των πρώτων πτυχίων[11] που απονέμονται στις ΗΠΑ έπεσε από το 20,7 στο 12,7 τοις εκατό.[12] Ακόμη κι αν κάποιος λάβει την καταναλωτική έλξη ως μέτρο αξίας (όπως δεν έκαναν οι Τσάπμαν και Τρίλλινγκ), ο περιορισμός του αριθμού φοιτητών δεν ισοδυναμεί με πρόσαψη κατηγοριών στο συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο για κάποιο διανοητικό σφάλμα. Πρώτον και κύριον, η μείωση των φοιτητών στις ανθρωπιστικές επιστήμες σε σχέση με άλλα επιστημονικά πεδία αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η μεταπολεμική επέκταση έλαβε χώρα ιδίως στα προηγουμένως υποτιμημένα πεδία των θετικών και τεχνολογικών επιστημών. Με αυξημένες τις δυνατότητες πρόσβασης στο κολλέγιο για πολλούς φοιτητές των οποίων η κοινωνική και οικονομική κατάσταση θα τους είχε κάποτε αποκλείσει, πεδία επαγγελματικής εκπαίδευσης όπως η διοίκηση επιχειρήσεων, τα οικονομικά, η μηχανολογία και, πιο πρόσφατα, ο προγραμματισμός υπολογιστών γνωρίζουν επίσης άνθιση. Επιπλέον, όπως επισημαίνει η ιστορικός Λυν Χαντ, η μέση ηλικία Αμερικανών προπτυχιακών φοιτητών έχει ανέβει απότομα κατά τα τελευταία χρόνια, και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία φοιτητές τείνουν να ακολουθούν αντικείμενα σπουδών που έχουν πρακτική αξία στο να βρουν μια δουλειά. Αλλά είναι επίσης αληθές ότι πολλοί «παραδοσιακοί» φοιτητές (ο νέος όρος για εκείνους που συνηθιζόταν να αποκαλούνται φοιτητές «σε ηλικία κολλεγίου») αποστρέφουν το βλέμμα τους από τη λογοτεχνία συγκεκριμένα και από τις ανθρωπιστικές επιστήμες γενικά ήδη από το λύκειο. Ανάμεσα στα εκατομμύρια μαθητών που δίνουν τις προκαταρκτικές εξετάσεις εκπαιδευτικών ικανοτήτων, που συνήθως γίνονται στην Α΄ Λυκείου,[13] μόλις το 9 τοις εκατό δείχνει ενδιαφέρον για τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Ακόμη και στα εκπαιδευτικά ιδρύματα που αποτελούν τη λεγόμενη αφρόκρεμα της αμερικανικής εκπαίδευσης, οι εγγραφές σε ανθρωπιστικούς κλάδους έχουν σταθεροποιηθεί ή ελαττωθεί (στο Κολλέγιο του Χάρβαρντ 25 τοις εκατό των φοιτητών –και μόνο 15 τοις εκατό των αρρένων φοιτητών– συγκεντρώνεται τώρα σε ανθρωπιστικά αντικείμενα).[14] Πολλοί που κάποτε ίσως αφιέρωναν χρόνο για διάβασμα και περισυλλογή τώρα τείνουν να θεωρούν το κολλέγιο, κατά την προφητική φράση του Τρίλλινγκ, «ως μια διαδικασία διαπίστευσης με έναν οικονομικό/κοινωνικό στόχο εν όψει». Είναι πάντα αποκαρδιωτικό να βρίσκει κανείς νέους ανθρώπους που νιώθουν ότι δεν έχουν χρόνο για «ξόδεμα»· και ακόμη και σε σχολές της Ivy League,[15] όπου η χρηματική βοήθεια, παρότι διακυβεύεται, παραμένει σχετικά γενναιόδωρη, είναι κοινό σήμερα να ακούει κανείς φοιτητές να λένε ότι πρέπει να βρουν έναν τρόπο να τελειώσουν σε τρία χρόνια, ούτως ώστε να περιορίσουν το χρέος τους και να προχωρήσουν στην «πραγματική δουλειά». Υπάρχει μια συσχέτιση, αν όχι καθαρή αλληλουχία αιτίου και αιτιατού, μεταξύ της πτώσης του αριθμού φοιτητών και της φθίνουσας αγοράς εργασίας για καινούριους καθηγητές λογοτεχνίας και άλλων ανθρωπιστικών αντικειμένων. Εφόσον οι θετικές επιστήμες και άλλα ανταγωνιστικά επιστημονικά πεδία τώρα διαχειρίζονται ένα πολύ μεγαλύτερο μερίδιο πανεπιστημιακών πόρων από ό,τι έκαναν κάποτε, οι καθηγητές κλάδων των ανθρωπιστικών σπουδών που απέκτησαν τα πτυχία τους κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εξάπλωσης της δεκαετίας του 1960 τώρα δεν αντικαθίστανται με τον ίδιο ρυθμό που συνταξιοδοτούνται. Κατά συνέπεια, σε μια εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ιστορικό χαμηλό στα ποσοστά ανεργίας, «η αναλογία αξιοπρεπών πανεπιστημιακών θέσεων εργασίας προς τον αριθμό διδακτόρων» στις ανθρωπιστικές επιστήμες, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Γουάισμπουχ, πρόεδρο του Ιδρύματος Γούντροου Ουίλσον και πρώην επικεφαλής του τμήματος Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, «είναι πιθανώς μία προς τρεις, ακόμη κι όταν οι υπολογισμοί μας είναι αισιόδοξοι». Μια αντανάκλαση αυτού που ο Κέρναν αποκαλεί «καταστροφικά καταθλιπτική» αγορά εργασίας ήταν η πρόσφατη απεργία των μεταπτυχιακών φοιτητών στο Γέιλ για μισθούς και επιδόματα (στην οποία οι φοιτητές ανθρωπιστικών κλάδων είχαν μεγάλη ανάμιξη). Διοικητικό προσωπικό και ανώτερο διδακτικό προσωπικό τείνουν να θεωρούν τα διδακτικά καθήκοντα των μεταπτυχιακών φοιτητών ως μέρος της μαθητείας τους για την καριέρα για την οποία εκπαιδεύονται. Αλλά οι φοιτητές που έρχονται αντιμέτωποι με ένα αδιέξοδο στο τέλος των σπουδών τους μπορεί εύλογα να θεωρούν τα καθήκοντά τους ως εκμετάλλευση από την πλευρά του πανεπιστημίου, το οποίο απολαμβάνει εργασίας υψηλής ποιότητας από αυτούς σε χαμηλό κόστος, μόνο για να τους αντικαταστήσει με μια νέα προμήθεια προσωρινών εργατών στο πρόσωπο της νέας σοδειάς υποψήφιων διδακτόρων.[16] Ενώ στα τελευταία περίπου δέκα χρόνια ο αριθμός διδακτορικών στην Αγγλική Φιλολογία έχει παραμείνει σχετικά σταθερός ή ακόμη έχει αυξηθεί ελαφρώς, μερικά τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας (συμπεριλαμβανομένου αυτού του Γέιλ) έχουν ανταποκριθεί ευσυνείδητα στην κρίση απασχόλησης μειώνοντας τον αριθμό των εισακτέων υποψηφίων διδακτόρων στους δέκα – κάτι που με τη σειρά του προκαλεί έλλειψη διδασκόντων για να στελεχώσουν μαθήματα έκθεσης[17] και εισαγωγικά μαθήματα. Κλείνοντας τον κύκλο, το έλλειμμα αναπληρώνεται προσλαμβάνοντας, με κατώτατους μισθούς και χωρίς καθόλου επιδόματα, ημιαπασχολούμενο προσωπικό που αντλείται από τη διευρυνόμενη δεξαμενή άνεργων διδακτόρων που ήταν «μαθητευόμενοι» μόλις λίγα χρόνια πριν. Αυτές οι μη βιώσιμες τάσεις δεν μας λένε τίποτα για το τι πραγματικά γίνεται σε μια αίθουσα διδασκαλίας, όπου, αν υπάρχει κάποια ποσότητα από σαχλαμάρες του είδους «γυναικολογία ως επιστημολογία», υπάρχει ακόμη αρκετή ευφυΐα και πάθος εκ μέρους τόσο του πλήρως απασχολούμενου όσο και του ημιαπασχολούμενου προσωπικού. Αλλά αυτές οι εξελίξεις όντως βοηθούν να εξηγήσει κανείς το δύστροπο κλίμα που επικρατεί στα σύγχρονα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας. Η λογοτεχνία είναι ένα πεδίο του οποίου η πελατεία και οι πόροι συρρικνώνονται, ενώ το αντικείμενό του επεκτείνεται. Ακόμη, καθώς η Αγγλική Φιλολογία χάνει αυτό το οποίο πρυτάνεις που έχουν συνείδηση των ζητημάτων που σχετίζονται με τον πανεπιστημιακό προϋπολογισμό αρέσκονται να αποκαλούν «μερίδιο στην αγορά», έχει γίνει ρουτίνα να βρίσκεις ανακοινώσεις στα τμήματα αυτά, οι οποίες διαφημίζουν διαλέξεις πάνω σε θέματα τέτοιου τύπου, όπως η εξέλιξη του Μπάτμαν από σταυροφόρο βιβλίων κόμικς σε επιτηδευμένο τηλεοπτικό αστέρα και από εκεί σε αρρενωπό κινηματογραφικό ήρωα, μαζί με πόστερ για ένα συνέδριο πάνω στον Σαίξπηρ. Ρομπέρτο Μάττα, Η αμφιβολία των τριών κόσμων, 1976, λιθογραφία, 49 x 72 cm. Αυτή η στροφή στις «πολιτισμικές σπουδές», που δεν έχει αποτραπεί πολύ από οιονδήποτε φόβο ευτελισμού ή ντιλεταντισμού, σημαίνει ότι οι Αγγλικές σπουδές τώρα αποτολμούν με την αυτοπεποίθηση του άπειρου και ανώριμου να εισέλθουν στο χώρο της ερμηνείας οπτικών, νομικών, ακόμη και επιστημονικών «κειμένων».[18] Καθώς αναφέρει ο νεαρός κριτικός Μάικλ Μπερουμπέ, «η Αγγλική Φιλολογία έχει γίνει ένας διανοητικός τόπος όπου οι άνθρωποι μπορούν να μελετήσουν το κείμενο Ο Σερ Γκάγουεν και ο Πράσινος Ιππότης από μια χριστιανική προοπτική, το κείμενο της δίκης του Ο.J.[19] από μια φουκωική προοπτική, και το κείμενο της Συνθήκης των Βερσαλλιών από μια μαρξιστική προοπτική». Ακόμη και συντηρητικά τμήματα αρχίζουν να λαμβάνουν υπ’ όψιν –αργοπορημένα– την παγκόσμια λογοτεχνία της αποαποικιοποίησης, η οποία ακολούθησε τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως αντικείμενο σπουδών, η Αγγλική Φιλολογία τώρα ορθώς εμπερικλείει κάτι περισσότερο από τις λογοτεχνίες της Αγγλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά, και της Αυστραλίας. Συγγραφείς από την Ινδική Χερσόνησο, την Καραϊβική και τη Νότια Αφρική τώρα εμπίπτουν στη δικαιοδοσία ενός διδακτικού προσωπικού που ήδη ζορίζεται για να στελεχώσει μαθήματα πάνω στον Μίλτον, στον Σπένσερ ή στον Ντον. Η σύνθεση ενός προγράμματος σπουδών έχει γίνει άσκηση στη διαλογή, μέσω της οποίας μερικοί συγγραφείς μπορούν να σωθούν μόνο αν άλλοι θυσιαστούν – ένας λόγος για τον οποίο κάθε νέος διορισμός που υπόσχεται ένας κοσμήτορας ή πρύτανης προκαλεί πάλη μεταξύ των δικαιούχων. Τι διακυβεύεται σε αυτούς τους καβγάδες; Κατά πρώτον, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση έχει γίνει πολύ ακριβή – περίπου 140.000 δολάρια για τέσσερα χρόνια σε ένα πρωτοκλασάτο ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Και εφόσον μια άνοδος στην τιμή αγοράς τείνει να οδηγεί σε άνοδο της καταναλωτικής ζήτησης για ορισμένα αποδεικτικά της αξίας του προϊόντος, παλαιά ερωτήματα τίθενται εντός και εκτός πανεπιστημίου με νέα σπουδή. Έχει ένα πτυχίο Bachelor στην Αγγλική Φιλολογία ακόμη αξία; Τι σημασία έχει αν η σχετική δραστηριότητα στραφεί στις πολιτισμικές σπουδές και η Αγγλική Φιλολογία γίνει, όπως περίλυπα προβλέπει ο Χάρολντ Μπλουμ (μεταξύ άλλων λογίων), ένα έλασσον τμήμα που περιθάλπει λίγους εστέτ που αρέσκονται να διαβάζουν αυτό που ο Σολς αποκαλεί «μια ξένη λογοτεχνία [γραμμένη] σε μια (σχετικά) οικεία γλώσσα»; Μια απόκριση σε τέτοιες ερωτήσεις ταυτιζόταν πάντα με μια προμελετημένη ανεμελιά. Η ακαδημία, λένε μερικοί, δεν είχε ποτέ μεγάλη σημασία για τη μοίρα της λογοτεχνίας, και η λογοτεχνία ενδεχομένως μάλιστα να τίθεται σε κίνδυνο, όταν οι καθηγητές ασχολούνται μαζί της. Αυτή η ιδέα έχει μια σημαντική γενεαλογία («Βλέπουμε τη λογοτεχνία καλύτερα από το μέσο της άγριας φύσης», έγραφε ο Έμερσον στο δοκίμιό του «Κύκλοι», «ή από το πανδαιμόνιο των συμβάντων»), αλλά σήμερα αυτό θα ήταν μια αστόχαστη, και μάλιστα αναχρονιστική, απάντηση, εν όψει αυτού που ο Κέρναν αποκαλεί «εξαφάνιση της βιβλιακής κουλτούρας» ακόμη και εντός του πανεπιστημίου. Το έργο του Κέρναν είναι μια ελεγεία για τη «μοναχική φιγούρα, που κάθεται μόνη, διαβάζοντας στον εαυτό της». Δε βρίσκει καμία παρηγοριά στις αναγνωστικές λέσχες και στις αλυσίδες καφέ που δίνουν νέα ζωή στα παλιά βιβλία – πολλά από τα μέλη και πολλοί από τους θαμώνες των οποίων μοιάζει να είναι ενήλικες των οποίων το αναγνωστικό γούστο διαμορφώθηκε με βάση ερεθίσματα που έλαβαν στο κολλέγιο τουλάχιστον μια γενιά πριν. Ο Κέρναν παραβλέπει επίσης την τόνωση των πωλήσεων που ακολουθεί κάθε τηλεοπτική ή κινηματογραφική «διασκευή» ενός έργου του Σαίξπηρ ή μυθιστορήματος του Ντίκενς ή του Τζέιμς (πρόκειται για κατάφωρη ειρωνεία ότι, ενώ τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας στρέφονται προς τη μαζική κουλτούρα, η μαζική κουλτούρα στρέφεται προς τους κλασικούς συγγραφείς). Αλλά έχει κατά βάση δίκιο ότι λιγότεροι από τους σημερινούς σπουδαστές κολλεγίου που είναι μέσα στην τεχνολογία[20] έχουν μια ερεθιστική εμπειρία με τα βιβλία. Και οι καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας δεν υπήρξαν ποτέ περισσότερο ανεπαρκείς από ό,τι είναι τώρα στο να απαντήσουν στην ερώτηση «Ε, και λοιπόν;». 2. Μια απάντηση που πηγαίνει πίσω, πιστεύω, στον πυρήνα μιας λογοτεχνικής εκπαίδευσης μπορεί να βρεθεί σε μια ημερολογιακή εγγραφή που ο Έμερσον έκανε πριν 165 χρόνια. «Όλο το μυστικό της δύναμης του δασκάλου», έγραφε, «έγκειται στην πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι τροποποιήσιμοι. Και μπορούν πράγματι να αλλάξουν. Θέλουν αφύπνιση». Έχοντας αφήσει τη θέση του κληρικού δύο χρόνια πριν, ο Έμερσον ήταν ακόμη στη διαδικασία μεταμόρφωσης από ιεροκήρυκα σε λέκτορα και της μεταβολής της μορφής της γραφής του από το κήρυγμα στο δοκίμιο. Αλλά το κίνητρό του για να μιλήσει και να γράψει δεν είχε αλλάξει με το που έβγαλε το ράσο. Σαν κάθε σπουδαίος δάσκαλος, είχε ως κύριο μέλημά του να «σηκώσει την ψυχή από το κρεβάτι, να τη βγάλει από το βαθύ ύπνο της που ήταν αποτέλεσμα της συνήθειας». Κανείς από εμάς που ήμασταν κάποτε μαθητές ή/και φοιτητές δεν γίνεται να διαβάσει αυτό το απόσπασμα χωρίς να θυμηθεί κάποιο δάσκαλο που τον ταρακούνησε τόσο, ώστε να χάσει την αυταρέσκειά του για την ίδια του την άγνοια. Για να συμβεί αυτό, ο μαθητής πρέπει να είναι ανοιχτός σε αυτό το ενδεχόμενο και ο δάσκαλος πρέπει να υπερβεί τη συσσωρευόμενη κόπωση της επαναλαμβανόμενης εργασίας και με κάποιον τρόπο να παραμείνει καθηγητής με τη θρησκευτική έννοια της λέξης[21] – φλογερός, υποδειγματικός, ακόμη και φανατικός. Οι λογοτεχνικές σπουδές, στην πραγματικότητα, έχουν τις ρίζες τους στη θρησκεία. Ο Τρίλλινγκ το αντιλαμβανόταν αυτό όταν παρατηρούσε, στο ζοφερό του δοκίμιο σχετικά με το μέλλον των ανθρωπιστικών επιστημών, ότι «το πεπαιδευμένο άτομο» είχε παραδοσιακά γίνει αντιληπτό ως ένας μύστης που ξεκίνησε ως δόκιμος, πέρασε σε ένα υψηλότερο επίπεδο εμπειρίας, και έγινε άξιος αποδοχής στην κοινότητα εκείνων που θεωρείται ότι έχουν ξεπεράσει το διανοητικό σκότος και την αδράνεια στα οποία βρίσκονταν βυθισμένοι προηγουμένως. Μια τέτοια θέαση της εκπαίδευσης ως διαφώτισης και λύτρωσης που έπεται αυτού που ο Τρίλλινγκ αποκάλεσε «επιτακτική εμπειρία»[22] είναι εξ ολοκλήρου εμερσονική.[23] Λίγη σχέση έχει με τη θετικιστική ιδέα της εκπαίδευσης στην οποία το σύγχρονο ερευνητικό πανεπιστήμιο κατά κύριο λόγο έχει αφιερωθεί – το να μαθαίνει κανείς «πώς να επεκτείνει, ακόμη και μέσω μικρών προσαυξήσεων, το βασίλειο της γνώσης».[24] Αυτή η έννοια της γνώσης ως αυξανόμενο σύνολο ανακαλύψεων που δε χρήζουν εκ νέου ανακάλυψης άπαξ και καταγραφούν, και που μεταδίδονται σε εκείνους των οποίων η φιλοδοξία είναι να κάνουν τη δική τους προσθήκη σε αυτές, είναι ένα μεγάλο επίτευγμα του πολιτισμού μας. Αλλά δεν είναι το είδος της γνώσης που τίθεται σε κίνδυνο σε μια λογοτεχνική παιδεία, παρά μόνο με μια πολύ περιορισμένη έννοια. Αυτοί που εισήγαγαν την Αγγλική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα το γνώριζαν αυτό. Και, μην τυχόν και ξεχάσουν, συνάδελφοι σε εδραιωμένα επιστημονικά πεδία χαίρονταν να τους υπενθυμίζουν – όπως έκανε ο Βασιλικός Καθηγητής[25] Σύγχρονης Ιστορίας στην Οξφόρδη, σε μια λεκτική επίθεση που δημοσιεύτηκε το 1887 στους Times του Λονδίνου: Υπάρχουν πολλά πράγματα κατάλληλα για την προσωπική μελέτη ενός ανθρώπου, που δεν είναι κατάλληλα για πανεπιστημιακές εξετάσεις. Ένα από αυτά είναι η «λογοτεχνία». … [Λέγεται] πως «καλλιεργεί το γούστο, διαπλάθει το αίσθημα της συμπόνιας, μεγεθύνει το νου». Άψογα αποτελέσματα ενάντια στα οποία κανείς δεν έχει κάτι να πει. Μόνο που δεν μπορούμε να εξετάσουμε τους φοιτητές ως προς το γούστο και τη συμπόνια. Η Αγγλική Φιλολογία, με άλλα λόγια, δεν ισούται με τίποτα περισσότερο παρά με «κουβεντολόι για τον Σέλλεϋ». Ένας τρόπος με τον οποίο οι καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας υπερασπίστηκαν τον εαυτό τους απέναντι σε αυτού του είδους τις επιθέσεις ήταν να μείνουν προσκολλημένοι στην εργασία του να εξακριβώνουν ημερομηνίες, νύξεις σε άλλα έργα, και το ιστορικά εξαρτημένο νόημα των λέξεων – το είδος της θεμελιακής δουλειάς που είχε προηγουμένως γίνει για τα ελληνικά και ρωμαϊκά κλασικά έργα. Στην αυστηρή μορφή της φιλολογίας,[26] αυτή ήταν η τακτική μέσω της οποίας δάσκαλοι Αγγλικών κατάφεραν αρχικά να δημιουργήσουν χώρο για τον εαυτό τους στο πανεπιστήμιο – μολονότι το στάτους της φιλολογίας ως εμπειρικής γνώσης δεν υπήρξε ποτέ απολύτως βέβαιο. Ο Κέρναν περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο, ως φοιτητής στην Οξφόρδη μετά τον πόλεμο, προσπαθούσε χωρίς μεγάλη επιτυχία να μάθει την ιστορία της Αγγλικής γλώσσας, ώσπου ο διδάσκοντας τον λυπήθηκε και τον συμβούλεψε το εξής: «Όταν πετυχαίνεις μια λέξη σε ένα κείμενο την οποία δεν μπορείς να ταυτοποιήσεις, απλώς συσχέτισέ την με κάποια σύγχρονη λέξη που ηχεί παρόμοια και έπειτα προσπάθησε να εφεύρεις μια γέφυρα μεταξύ τους. Οι περισσότεροι από τους εξεταστές θα είναι καχύποπτοι, αλλά ίσως θεωρήσουν, τόσο ανακριβής είναι η γλωσσολογική επιστήμη, ότι η μικρή σου λεξική ιστορία συνιστά μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα». Έκτοτε, η λογοτεχνική «επιστήμη» έχει αποφέρει πολλές γνήσιες ανακαλύψεις. Οι μελετητές που επικεντρώνουν σε βιογραφικά στοιχεία έχουν φέρει στο φως πολλά σημαντικότατα δεδομένα για τις ζωές των συγγραφέων· κειμενοκεντρικοί μελετητές έχουν εντοπίσει παραφθορές που εισήχθησαν από αντιγραφείς, τυπογράφους ή παρεμβατικούς εκδότες σε αυτό που οι συγγραφείς αρχικώς έγραψαν. Αλλά για τους περισσότερους φοιτητές, ειδικά τους προπτυχιακούς, η γοητεία της Αγγλικής Φιλολογίας δεν είχε ποτέ μεγάλη σχέση με τις επιστημονικές της στοχεύσεις. Οι φοιτητές που στρέφονται με πραγματική προσήλωση στην Αγγλική Φιλολογία το κάνουν σχεδόν πάντα γιατί είχαν την μυστηριώδη και μη επιδεχόμενη απλούστευσης ιδιωτική εμπειρία – ή τουλάχιστον μια υπόνοια αυτής της εμπειρίας – του να λάβουν από ένα λογοτεχνικό έργο «μια μη μεταφράσιμη διαδοχή εντυπώσεων» που οδήγησε σε «στιγμές ολοκλήρωσης»,[27] στις οποίες σκέψη και συναίσθημα συντήκονται και ανυψώνονται σε ένα νέο επίπεδο έντασης. Αυτές οι εκστατικές φράσεις που περιγράφουν την αισθητική εμπειρία προέρχονται από τον Ουόλτερ Πέιτερ, που έγραφε στην Οξφόρδη στη δεκαετία του 1870 – ακριβώς σε εκείνο «το σημείο της Αγγλικής ιστορίας», καθώς το έθεσε ο Τ. Σ. Έλιοτ, που σημαδεύτηκε από «την αποκήρυξη της αποκεκαλυμμένης θρησκείας από τους ανθρώπους της κουλτούρας». Αυτή ήταν επίσης η στιγμή που η Αγγλική Φιλολογία για πρώτη φορά εισήχθη στο πανεπιστήμιο ως αντικείμενο επίσημης μελέτης. Η ιδέα ότι το διάβασμα μπορεί να είναι μια αποκαλυπτική εμπειρία εκτείνεται προς τα πίσω στο χρόνο με τη συγκεκριμένα χριστιανική της μορφή τουλάχιστον ώς τον Ιερό Αυγουστίνο, που έγραψε ότι «είχα διαχωριστεί από τον εαυτό μου»,[28] ωσότου άκουσε τη φωνή ενός παιδιού που τον δελέαζε να ανοίξει τα Ευαγγέλια, «επαναλαμβάνοντας ξανά και ξανά: “Πάρε και διάβασε, πάρε και διάβασε”». Μιάμιση χιλιετία μετά, ο Μάθιου Άρνολντ έγραφε στο ίδιο πνεύμα, όταν όριζε την κουλτούρα (σε μια φράση που συχνά έχει γίνει αντικείμενο παρερμηνείας και ιδιοποίησης) ως την «αναζήτηση της απόλυτης τελειότητας μέσω της διαδικασίας του να γνωρίσουμε […] ό,τι καλύτερο έχει σκεφτεί και πει κάποιος στον κόσμο και δια μέσου αυτής της γνώσης να διαποτίσουμε τις συμβατικές αντιλήψεις και συνήθειές μας με μια ροή φρέσκιας και ελεύθερης σκέψης». Για τον Αυγουστίνο, «το καλύτερο που έχει σκεφτεί και πει κάποιος» βρίσκεται αποκλειστικά στις Γραφές· για τον Άρνολντ, ήταν περισσότερο ποικίλο – διασκορπισμένο σε όλα τα έργα που είναι ικανά να οδηγήσουν τους αναγνώστες πέρα από τον «οριοθετημένο πνευματικό ορίζοντα εντός του οποίου έχουμε για πολύ καιρό ζήσει». Σαν κάθε θρησκεία που έχει συστηματοποιηθεί και θεσμοποιηθεί, αυτή η «θρησκεία της κουλτούρας» (όπως οι επικριτές του Άρνολντ την αποκάλεσαν) έχει αποδειχτεί ευάλωτη σε παραμορφώσεις – προσηλυτίζει τους ευεπηρέαστους νέους, εκφυλίζεται σε ειδωλολατρία, προσκολλάται σε τελετουργίες για πολύ καιρό μετά που το πνεύμα από το οποία αυτές αρχικά αναδύθηκαν έχει μετριασθεί ή εκλείψει. Ωστόσο, κάτι σαν πίστη στη μεταμορφωτική δύναμη της λογοτεχνίας είναι σίγουρα αναγκαία προϋπόθεση για το δάσκαλο που θα ήταν σε θέση να διδάξει με πάθος και πειστικότητα. Είναι μια πίστη που εκφράζεται ασυνήθιστα καλά από τον Έμερσον τριάντα χρόνια πριν από τον Άρνολντ: Η λογοτεχνία είναι ένα σημείο έξω από τον παρόντα μας κύκλο, μέσω του οποίου ένας νέος κύκλος δύναται να περιγραφθεί. Η χρησιμότητα της λογοτεχνίας είναι να μας προμηθεύσει μια πλατφόρμα από την οποία μπορούμε να έχουμε θέα της παρούσης ζωής μας, μια λαβή με την οποία μπορούμε να τη μετακινήσουμε. Αυτή η μεγάλη διαβεβαίωση συνδέει την αισθητική ανταπόκριση με την ηθική (ή αυτό που ο Κέρναν προτιμά να αποκαλεί «υπαρξιακή») γνώση, και μάλιστα με το πρόσταγμα να αναλάβουμε αναμορφωτική δράση στον κόσμο. Για τον Άρνολντ, η κουλτούρα ουδεμία σχέση είχε με το κίνητρο «να στολίσουμε» τον εαυτό μας με «ένα πασάλειμμα Ελληνικών και Λατινικών» ή να καρφιτσώσουμε την εκπαίδευσή μας στο πέτο ως ένα «σήμα κοινωνικής διάκρισης». Η απόκτηση της κουλτούρας συνίστατο, αντιθέτως, στη συνειδητοποίηση του παρελθόντος και στην εγρήγορση όσον αφορά στις αυταρέσκειες του παρόντος, και στην κινητοποίηση από τη «φιλοδοξία να αφήσουμε τον κόσμο καλύτερο και ευτυχέστερο από ό,τι τον βρήκαμε». Όσο οι δάσκαλοι λογοτεχνίας αναγνώριζαν την ευθύνη τους για τη διάδοση της κουλτούρας με αυτή την έννοια, διατηρούσαν μια αξιοσέβαστη θέση στο πανεπιστήμιο. Στην πραγματικότητα, από όταν άρχισε η παρακμή των κλασικών σπουδών και της θεολογίας και τα τμήματα φιλοσοφίας καταλήφθηκαν από τεχνικούς αναλυτικούς φιλοσόφους, αυτοί έχουν σταθεί, μαζί με εκείνους τους ιστορικούς που συνεχίζουν να εξασκούν, κατά το μεγαλοπρεπές στυλ του δεκάτου ενάτου αιώνα, το αφηγηματικό και πολιτισμικό είδος ιστοριογραφίας, οι τελευταίοι επιμελητές της αρνολδιανής[29] παράδοσης. Ρομπέρτο Μάττα, Χωρίς τίτλο, 1972, παστέλ σε χαρτί, 50 x 65 cm. Σήμερα, που οι φοιτητές είναι όλο και περισσότερο επικεντρωμένοι, όπως το θέτει ο Σολς, στην απόκτηση «τεχνολογικής αλήθειας στη μορφή της μηχανολογίας, της πληροφορικής, της βιοτεχνολογίας και των εφαρμογών της φυσικής και της χημείας», το καθήκον του πανεπιστημίου είναι σίγουρα μεγαλύτερο από ποτέ να φροντίσει ούτως ώστε οι φοιτητές να έρθουν σε επαφή με λογοτεχνικά έργα στα οποία οι ανθρώπινες «αλήθειες» που φέρνουν μαζί τους στη σχολή τίθενται υπό αμφισβήτηση και έλεγχο. Δεν υπάρχει κανένας απαράβατος λόγος για τον οποίο αυτό το είδος της εκπαίδευσης πρέπει να αναπτυχθεί πρωτίστως στα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας· και σε κάποιο βαθμό έχει ήδη μετακινηθεί σε κάποια ιδρύματα σε «προγράμματα μαθημάτων κορμού», όπου η Ιουδαϊκή και Χριστιανική Βίβλος και τα Ελληνικά και Ρωμαϊκά κλασικά έργα μελετώνται σε μετάφραση (αναπόφευκτα με κάποια ζημία), μαζί με μεταγενέστερα έργα φιλοσοφίας και ιστορίας. Αλλά για το εγγύς μέλλον, τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας προβλέπεται να παραμείνουν κύρια πηγή και βασικός χώρος κατάρτισης για τους περισσότερους διδάσκοντες λογοτεχνίας των κολλεγίων, και οι συνθήκες που επικρατούν στα τμήματα αυτά είναι ένα αρκετά αξιόπιστο μέτρο της κατάστασης της φιλελεύθερης εκπαίδευσης εν γένει. Ο Κέρναν αφηγείται με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο πώς δίδαξε την Ορέστεια του Αισχύλου (σε μετάφραση του Ρίτσμοντ Λάττιμορ) σε ένα μάθημα πάνω στα «Σπουδαία Βιβλία» στο Γέιλ – με μια διδακτική μέθοδο που έρχεται κοντά στην από άμβωνος τεχνική του «ανοίγματος» του κειμένου και βρίσκεται σε συμφωνία με την ιδέα του Άρνολντ για το τι θα έπρεπε να σημαίνει η κουλτούρα: Ανέλυσα την τριλογία με φορμαλιστικό τρόπο, κυρίως ακολουθώντας ένα σχήμα βασισμένο στα σκηνικά και τις εικόνες, στο οποίο ξανά και ξανά το φως και η ελπίδα φουντώνουν, μόνο για να εκπνεύσουν μέσα στο σκοτάδι και την απόγνωση, και να ξανανάψουν μετά άλλη μια φορά. Ένα θεατρικό έργο που ξεκινάει μέσα στο σκοτάδι που φωτίζεται από μια μικρή, μακρινή φωτιά που ανακοινώνει την πτώση της Τροίας κλείνει επί τέλους μέσα στην πλήρη λάμψη του μεσημεριού του αθηναϊκού θεάτρου και του αθηναϊκού δικαστηρίου. Δε δίστασα να επισημάνω στους φοιτητές ότι η πάλη για δικαιοσύνη που είναι το θέμα του Αισχύλου λαμβάνει χώρα κάθε μέρα στα δικαστήριά μας, όπου ορθολογικοί νόμοι ελευθερώνουν δολοφόνους, επειδή υπάρχει ένα ψήγμα λογικής αμφιβολίας, και οι οικογένειες των δολοφονημένων κραυγάζουν και απαιτούν αυτό που έχουμε φτάσει να αποκαλούμε «δικαιώματα του θύματος». Εκεί, τους είπα, ή ως επί το πλείστον προσπάθησα να εκμαιεύσω από τους ίδιους κατά τη συζήτηση, χωρίς απολογίες για το γεγονός ότι συνέδεα τη λογοτεχνία με τη ζωή, έγκειται η πραγματική δύναμη της σπουδαίας λογοτεχνίας, στην ικανότητά της να απεικονίσει με συναίσθημα και πειστικότητα κρίσιμα ανθρώπινα μελήματα με όρους που δεν περιορίζουν την πλήρη ανθρώπινη αλήθεια της και την αποφασιστική σημασία της για τη ζωή μας. Όλες οι αισθητικές φορμαλιστικές όψεις του έργου – η εξαιρετικά περίπλοκη γλώσσα του Αισχύλου, η πληθώρα της εικονοποιίας, το επαναληπτικό σχήμα της πλοκής ελπίδα-αποτυχία, οι έντονοι και μελαγχολικοί χαρακτήρες – εξυπηρετούσαν εν τέλει, κατά τη γνώμη μου, την παρουσίαση από το έργο της ανθρώπινης ανάγκης για πλήρη δικαιοσύνη και την εξήγηση του λόγου για τον οποίο κάτι τέτοιο είναι τόσο δύσκολο να επιτευχθεί. Δεν ισχυριζόμουν ότι το έργο έχει ένα «μήνυμα»· πιο πολύ ισχυριζόμουν ότι προσφέρει μια οικουμενική περιγραφή του πού εμείς οι άνθρωποι ζούμε πάντα σε σχέση με τη δικαιοσύνη. Αυτή είναι, υποθέτω, μια αντίληψη του σκοπού της τέχνης που άμεσα θα αποκαλείτο «ηθική», κι εγώ δε θα αποκήρυσσα τον όρο εντελώς, αλλά νομίζω ότι «υπαρξιακή» θα ήταν ένας μακράν καλύτερος όρος, καθότι η λέξη «ηθικός» συνεπιφέρει την ένδειξη κάποιας άκαμπτης φόρμουλας, μιας περιορισμένης και καταναγκαστικής οπτικής γωνίας, κάτι που δεν έχει σχέση με τον τρόπο που λειτουργεί η σπουδαία λογοτεχνία. Αυτός ο τρόπος διδασκαλίας ίσως δίνει την εντύπωση στον ανένδοτο ιστορικό επιστήμονα ότι είναι πολύ «επικαιρική», και στον θεωρητικό που επικεντρώνει στο παρόν ότι είναι πολύ «οικουμενική». Αλλά αυτές οι ενστάσεις δε θα υποβαθμίσουν ποτέ την ευγνωμοσύνη ενός φοιτητή που έχει έρθει σε επαφή με έναν τέτοιο δάσκαλο. Τα θλιβερά νέα είναι ότι οι δάσκαλοι λογοτεχνίας έχουν χάσει την πίστη στο αντικείμενο τους και στον εαυτό τους. «Βρισκόμαστε σε δύσκολη κατάσταση», όπως το θέτει ο Σολς, «ακριβώς επειδή επιτρέψαμε στον εαυτό μας να πειστεί ότι δεν μπορούμε να κάνουμε ισχυρισμούς αληθείας αλλά πρέπει να συνεχίσουμε να “διακηρύσσουμε” απλώς τα ίδια». Αλλά τι είδους αμφίβολους «ισχυρισμούς αληθείας» κάνει η λογοτεχνία; Η λογοτεχνία δεν ενσαρκώνει, καθώς αμφότεροι εξοργισμένοι συντηρητικοί και ριζοσπαστικοί επικριτές θα το ήθελαν, υποθετικά αιώνιες αξίες που οι καθηγητές λογοτεχνίας έχουν ορκιστεί να υπερασπίζονται. Ο μόνος αμετάλλακτος «ισχυρισμός αληθείας» είναι ότι η εμπειρία απαιτεί αυτοαμφισβήτηση. «Η λογοτεχνία», όπως το θέτει ο Καρλ Γούντρινγκ με τυπικό τρόπο που μειώνει τη σημασία των λεγομένων του, «είναι χρήσιμη για έναν σκεπτικιστικό τρόπο ζωής». Αν η περιθωριακή θέση των τμημάτων Αγγλικής Φιλολογίας μονιμοποιηθεί, οι φοιτητές θα έχουν εξαπατηθεί και το πανεπιστήμιο θα έχει απομείνει χωρίς ηθικό κέντρο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κατάσταση των λογοτεχνικών σπουδών είναι ένα πρόβλημα που δεν αφορά μόνο τους καθηγητές λογοτεχνίας, αλλά τον καθένα.[30] 3. Μια ειρωνεία που εμπεριέχεται στην περιθωριοποίηση των Αγγλικών Σπουδών είναι ότι έχαιραν της μέγιστής τους αναγνώρισης στην κοσμική πανεπιστημιακή εκπαίδευση, όταν διατηρούσαν την πιο στενή σχέση με την παράδοση της βιβλικής εξηγητικής, από την οποία προέρχονται. Στις δεκαετίες αμέσως μετά τον πόλεμο, όταν τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας άνθιζαν, η διανοητική ενέργεια επικεντρωνόταν σε κάτι που καλείτο Νέα Κριτική – ένας απλουστευτικός όρος που συχνά λαμβάνεται σήμερα ως δηλωτικός μιας στενής φορμαλιστικής μεθόδου που βασίζεται σε υποθετικούς ορισμούς. Στην πραγματικότητα, πολλοί που αποδέχτηκαν αυτήν την ταμπέλα δραστηριοποιήθηκαν σε μια ευρεία αντίσταση έναντι αυτού που ένας από τους ηγέτες τους, ο Κλίανθ Μπρουκς, αποκάλεσε «δονκιχωτική επιθυμία» των καθηγητών στις ανθρωπιστικές επιστήμες «να είναι αντικειμενικοί και “επιστημονικοί”». Η Νέα Κριτική παρακινούταν ακόμη, και μάλιστα ασυστόλως, από μια ουσιωδώς θρησκευτική παρόρμηση – όπως αυτή εκφραζόταν στον οιονεί θεολογικό τίτλο του αξιόλογου δοκιμίου του Brook «Η Αίρεση της Παράφρασης», το οποίο ισχυριζόταν ότι το να διυλίζει κανείς «“ένα πεζογραφικό νόημα” από ένα ποίημα» σαν να μπορούσε να κατασκευάσει «ένα ράφι στο οποίο τα αντικείμενα του ποιήματος τοποθετούνται» ισούται με ένα είδος βλασφημίας. Όπως εξηγούσε ο συνάδελφός του στο Γέιλ, Γ. Κ. Γουίμζατ, σε ένα άλλο διάσημο δοκίμιο, «Η Προθετική Πλάνη», ο ποιητής – ο νους πίσω από τη δημιουργία – παραμένει ένας ανεξιχνίαστος δημιουργός του οποίου η πρόθεση δεν μπορεί ποτέ να γίνει πλήρως γνωστή, αλλά στου οποίου το δημιούργημα κανείς μπορεί να δει φευγαλέα την υψηλή ιδέα στην οποία το ποίημα δίνει μορφή. Στην ακμή της Νέας Κριτικής κατά τις δεκαετίες του 1940 και 1950, κάποιοι από τους σεβαστούς εκπροσώπους της δίδασκαν σε μικρά κολλέγια, και ακόμη και αυτοί σε ερευνητικά πανεπιστήμια,[31] όπως ο Ρέουμπεν Μπράουερ στο Χάρβαρντ (στο οποίο είχε έρθει από το Άμερστ), ήταν πρωταρχικά διδάσκοντες προπτυχιακών φοιτητών. Υπό την επιρροή τους, η αίθουσα διδασκαλίας τράπηκε σε κάτι σαν συνάθροιση από Κουάκερους,[32] όχι τόσο ένα μέρος υποχρεωτικής απαγγελίας όσο ανοικτής πρόσκλησης για τους φοιτητές να συνεισφέρουν προς τον σκοπό της συλλογικής δόμησης νέων αναγνώσεων του υπό συζήτηση έργου. Εν τέλει, η Νέα Κριτική αντιπροσώπευε μια διάθεση παρά μια μεθοδολογία. Και ήταν, όχι τυχαία, η τελευταία φορά που εν ενεργεία ποιητές – ο Τ. Σ. Έλιοτ, ο Άλλεν Τέιτ, ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν, ο Τζων Κρόου Ράνσομ, και, αργότερα, ο Ρίτσαρντ Γουίλμπουρ, μεταξύ άλλων – είχαν σημαντικό αντίκτυπο στην ακαδημαϊκή κριτική. Η πεποίθηση του Πέιτερ ότι η «λυρική ποίηση […] είναι […] η υψηλότερη και πιο ολοκληρωμένη μορφή ποίησης» είχε μεταδοθεί από τον Έλιοτ στους Νέους Κριτικούς, που αντιλαμβάνονταν ένα λογοτεχνικό έργο – το οποίο περιέγραφαν με γλώσσα κοντά σε αυτήν με την οποία ο Αυγουστίνος είχε περιγράψει την ίδια τη δημιουργία – ως «ένα μοτίβο λύσεων και ισορροπιών και αρμονιών, εξελισσόμενο διαμέσου ενός χρονικού σχήματος». Το να αναλογιστεί κανείς αυτά τα μοτίβα και τις αρμονίες υπό την καθοδήγηση ενός καλού δασκάλου θα μπορούσε (και μπορεί) να είναι μια θαυμάσια περιδινητική εμπειρία. Αλλά αναγνωρίζοντας αυτό που κάθε αληθινός συγγραφέας ξέρει – ότι οι λέξεις δεν είναι ποτέ ακριβώς διαχειρίσιμες από τη θέληση του συγγραφέα – οι Νέοι Κριτικοί φύτευαν σπόρους που θα απέφεραν μελλοντικά προβλήματα στις Αγγλικές Σπουδές. Ο Πωλ ντε Μαν, που σύστησε την αποδομητική θεωρία του Ζακ Ντερριντά στο αμερικανικό κοινό, όταν πια η Νέα Κριτική είχε καταστεί μια δεδομένη ορθοδοξία, εντόπισε στους Νέους Κριτικούς μια προσήμανση αυτού που ο ίδιος αποκάλεσε, δανειζόμενος μια φράση από τον Ελβετό κριτικό Ζωρζ Πουλέ, «ερμηνευτική κυκλικότητα». Μια ένδειξη του τι εννοούσε υπάρχει στη χαριτωμένη ιστορία του Κέρναν για ένα πάρτι συνταξιοδότησης που είχε διοργανωθεί προς τιμήν μιας από τις πρεσβύτερες εξέχουσες προσωπικότητες του Γέιλ που ο ίδιος είχε μόνο ελάχιστα γνωρίσει κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών του χρόνων. «Δεν ήσουν ποτέ φοιτητής μου, πιστεύω», είπε ο γηραιότερος άντρας. «Όχι», συγκατένευσε ο Κέρναν, για να λάβει τη δυσερμήνευτη απόκριση, «Κρίμα». Ενυπήρχε κάποιο κομπλιμέντο σε αυτήν την απάντηση; Ή ήταν σπόντα; Πώς θα μπορούσε κάποιος να ξέρει αν οτιδήποτε από τα δύο ήταν στην πρόθεση του ομιλητή; Κρίμα για ποιον – για το διδάσκοντα ή για το φοιτητή; Συγγραφείς και καλοί κριτικοί έχουν ανέκαθεν αντλήσει ιδιαίτερη ευχαρίστηση από τα γλωσσικά παιχνίδια· αλλά στη δεκαετία του 1970 η ακαδημαϊκή κριτική κατέστη τρομακτικά σοβαρή πάνω σε αυτό το θέμα. Ξαφνικά, το «Κρίμα» του καθηγητή δεν ήταν πια ένα αστείο· είχε γίνει μια «πολύσημη», «απροσδιόριστη» και «μη επιλύσιμη» «γλωσσική πράξη» που αναγιγνώσκεται με διαφορετικό τρόπο από διαφορετικές «ερμηνευτικές κοινότητες», και όλα αυτά ήταν απόδειξη ότι η «αναφορικότητα» της γλώσσας σε οτιδήποτε έξω από τον εαυτό της είναι μια ψευδαίσθηση, και ότι οι ακολουθίες των λέξεων τις οποίες εμείς νοηματοδοτούμε είναι στην πραγματικότητα «κενά» που συμπληρώνονται από την «υποκειμενικότητα» του αναγνώστη. O υποπλοίαρχος του καπετάν Άχαμπ στο φαλαινοθηρικό Πίκουοτ, ο κύριος Σταμπ, το είχε λίγο-πολύ συνοψίσει καιρό πριν: «Βιβλίο! …είσαι αρκετό για να μας δώσεις γυμνές τις λέξεις και τα δεδομένα, αλλά ερχόμαστε εμείς για να προμηθεύσουμε τις σκέψεις».[33] Η αποδόμηση ταίριαζε στη σκοτεινή διάθεση της δεκαετίας του ’70, όταν όλοι οι ισχυρισμοί αιώνιας ή οικουμενικής αλήθειας κατέστησαν ύποπτοι ως αυτοεξυπηρετούμενες απάτες που διενεργούνταν από φορείς εξουσίας. Ήταν μια προσπάθεια, καθώς συνηθίζαμε να λέμε, να επιταθούν οι αντιθέσεις και να υψωθούν στο επίπεδο της συνείδησης. Μαζί με το απότοκό της, την κριτική θεωρία της «αναγνωστικής ανταπόκρισης», η αποδόμηση ήταν ένας σκανδαλιάρικα ακραίος σκεπτικισμός που θεωρούσε όλα τα νοήματα και τις κρίσεις ως εξαρτώμενες από τη «θέση υποκειμένου»[34] του αναγνώστη. Οι αποδομιστές απέρριψαν την ιδέα ότι ένα έργο της φαντασίας εκδηλώνει οιαδήποτε «παρουσία» (μια λεζάντα υπό την οποία συνέλεξαν έννοιες όπως νόημα, ομορφιά και συγγραφική ιδιότητα), και, με τον αθεϊστικό ζήλο πρώην πιστών, αντικατέστησαν όρους όπως «απορία» και «απουσία». Μία από τις συνέπειες ήταν ότι η λογοτεχνία δεν ήταν περισσότερο ή λιγότερο άξια μελέτης από οποιοδήποτε άλλο σημειωτικό σύστημα· η μόδα, οι χειρονομίες, τα αθλήματα μπορούσαν τώρα να λειτουργήσουν ως ένα «κείμενο» για το παιχνίδι της ερμηνείας. Αλλά αυτή η άποψη σύντομα έχασε την παιχνιδιάρική της διάθεση και τράπηκε στο δόγμα ότι η λογοτεχνία, σαν κάθε κατασκευασμένο νοηματικό σύστημα, πρέπει να αξιολογηθεί σε σχέση με αυτήν ή εκείνη την «ταυτότητα» (φυλή, τάξη, φύλο κ.λπ.) προς αποκλεισμό κάθε άλλης οπτικής γωνίας. Σ’ αυτό το σημείο ξεκίνησε στα σοβαρά η πολυδιάσπαση των λογοτεχνικών σπουδών που είναι τόσο εμφανής σήμερα – και που έχει αφήσει μια πικρόχολη κληρονομιά και μια πνευματική και επαγγελματική κόπωση. Η αποδόμηση μπορεί επίσης να ιδωθεί ως απλώς μια ακόμη φάση της συνεχιζόμενης προσπάθειας από πλευράς των λογοτεχνικών σπουδών να κερδίσουν σεβασμό από τις «σκληρές» επιστήμες[35] επιστρατεύοντας ένα δικό τους εξειδικευμένο λεξιλόγιο. Πολύ πριν από την άνοδο της αποδόμησης, σε ένα δοκίμιο με τον τίτλο «Το Νόημα μιας Λογοτεχνικής Ιδέας» (1949), ο Τρίλλινγκ είχε παρατηρήσει ότι «οι άνθρωποι θα καταλήξουν ανίκανοι να πουν “Ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν”, πόσο μάλλον να καταλάβουν τη γλώσσα του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, αλλά τελείως αυτονόητα θα λένε “Λόγω της αμοιβαιότητας των λιβιδινικών τους παρορμήσεων, ενεργοποίησαν τις ατομικές ορμές τους και τις ενσωμάτωσαν στο ίδιο πλαίσιο αναφοράς”». Η παρωδία της φροϋδικής μόδας των ημερών του εκ μέρους του Τρίλλινγκ αποσκοπούσε στο να απεικονίσει πώς «οι ιδέες τείνουν να εκφυλίζονται σε ιδεολογία», και με τον όρο ιδεολογία εννοούσε το συνήθειο ή τελετουργικό της επίδειξης σεβασμού για συγκεκριμένες φόρμουλες προς τις οποίες, για διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν με τη συναισθηματική μας ασφάλεια, έχουμε πολύ στενούς δεσμούς, των οποίων το νόημα και τις συνέπειες στην πραγματικότητα δεν κατανοούμε ξεκάθαρα. Η σημερινή διασκευή, στην οποία προστίθεται η απαιτούμενη πρέζα από Γκράμσι και ένα πασπάλισμα από Φουκώ (ανάμεσα στις μεγαλύτερες μετα-αποδομιστικές επιρροές των λογοτεχνικών σπουδών), θα ήταν κάπως έτσι: «Αντιμετωπίζοντας ο ένας τον άλλο προνομιακά ως αντικείμενα ετεροσεξουαλικής επιθυμίας, σηματοδότησαν την αποχώρησή τους από την σεξουαλική αγορά αξιοδοτώντας το γαμήλιο συμβόλαιο ως όργανο της αστικής ηγεμονίας». Και ποιος ξέρει τι θα φέρει το αύριο; Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη Γαλλική καταγωγή μεγάλου τμήματος της πρόσφατης θεωρίας λογοτεχνίας, κάποιος θα μπορούσε ενδεχομένως να μιλήσει απλώς για τις Αγγλικές Σπουδές plus ça change…, και να αφήσουμε τα πράγματα ως έχουν. Πολλά μπορούν να ειπωθούν ενάντια στην ηδονική αναπόληση χρυσών εποχών, δια της οποίας οι οξύτητες και οι εξωφρενισμοί του παρελθόντος εξαφανίζονται μέσα στη λάμψη της νοσταλγίας. Ο Καρλ Γούντρινγκ είναι ιδιαίτερα καλός στο να καταγράφει πώς η παλαιά φρουρά πάντα γκρίνιαζε ότι οι λογοτεχνικές σπουδές πάνε κατά διαόλου. Και ο Κέρναν, του οποίου το απομνημόνευμα ανασκοπεί παλιούς καβγάδες στο Γέιλ που ακόμη προκαλούν ενόχληση μετά από σαράντα χρόνια, αφιερώνει σελίδες ολόκληρες στο να κλείσει παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς και να σκιαγραφήσει μικροπρεπή πορτρέτα ζωντανών και νεκρών αντιζήλων. Ωστόσο, έχουν αμφότεροι δίκιο, όταν υποστηρίζουν ότι οι λογοτεχνικές σπουδές παρουσιάζουν σήμερα βαθύτερες ρωγμές από ποτέ πριν και ότι έχουν πιαστεί στη μέγγενη μιας απωθητικής ειδικής ορολογίας – απωθητική με την κυριολεκτική έννοια του ότι σπρώχνει τους αναγνώστες μακριά. Η ερώτηση παραμένει, γιατί συνέβη αυτό; Υπάρχει κάποια μοναδική δύναμη πίσω από τα πολλαπλά γεγονότα που ο Σολς συνοψίζει ως την «πτώση της Αγγλικής Φιλολογίας»; 4. Στην Απολεσθείσα Λογοτεχνία,[36] το πλέον διεισδυτικό μεταξύ των πρόσφατων βιβλίων πάνω στην κρίση, ο Τζων Έλλις ρίχνει την ευθύνη για όλο αυτό το χάλι στη δυναμική της επαγγελματοποίησης – στην πίεση, τουτέστιν, να εκδώσεις κάτι, οτιδήποτε, που να είναι πρωτότυπο ή αιφνιδιαστικό ή πάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομήσεις τη φήμη σου. Και μάλιστα η απόγνωση του «δημοσίευσε ή εξαφανίσου» έχει αυξηθεί, καθώς μειώνεται το αναγνωστικό κοινό για ό,τι εκδίδεται.[37] «Αυτό είναι μάλλον σαν το σύνδρομο του Ιρλανδικού ταράνδου», λέει ο Έλλις, στο οποίο «ο ανταγωνισμός για κυριαρχία εντός του είδους οδήγησε στην εξέλιξη όλο και μεγαλύτερων κεράτων, αλλά τα μεγαλύτερα κέρατα κατέστησαν το είδος δυσλειτουργικό ως σύνολο και το τράβηξαν προς τα πίσω». Η αναλογία έχει μια ορισμένη δύναμη, αλλά ενθαρρύνει μια υπερβολικά εκ των έσω θέαση της κατάστασης. Στην πραγματικότητα, τα πανεπιστήμια είχαν λίγο έλεγχο – ίσως τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ποτέ δεν είχαν πολύ – πάνω στο τι συνέβαινε γύρω και εντός τους κατά τα ταραχώδη έτη μεταξύ, μέσες άκρες, της έκδοσης της Ανατομίας της Κριτικής (1957) του Νόρθροπ Φράι και της εμφάνισης του Τύφλωση και Ενόραση (1971) του ντε Μαν. Η διόγκωση στις εγγραφές φοιτητών αντικατόπτριζε το μέγεθος και την ευημερία μιας νέας γενεάς (του σημερινού μόνιμου διδακτικού προσωπικού), που μεγάλωσε μέσα στην μπλε λάμψη της τηλεόρασης, την οποία, σε ένα έντονα επιθετικό κεφάλαιο, ο Κέρναν αποκαλεί «την τεχνολογική πραγμάτωση του πλατωνικού σπηλαίου, ένα μαζικό μέσο που ελέγχεται από τη διαφήμιση και παίζει κατά συνέπεια σε μια μαζική αγορά, ρίχνοντας στην οθόνη σχεδόν ολοκληρωτικά λανθασμένες εικόνες του κόσμου». Το χάπι αντισύλληψης μετέτρεψε τη σεξουαλική σωφροσύνη σε σεμνοτυφία. Οι μεταπολεμικές υποσχέσεις τεχνολογικής ουτοπίας (μηχανές που θα γλύτωναν τους ανθρώπους από το μόχθο της εργασίας και θα τους απελευθέρωναν, ούτως ώστε να απολαύσουν ανεμπόδιστοι τη δημιουργικότητα και τον ελεύθερο χρόνο τους) μετατράπηκαν σε ενδείξεις δυστοπίας (Στρόντιο-90, Θαλιδομίδη, ατομική βόμβα). Η νέα πολιτική κινητοποίηση, εμπνευσμένη από το κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων και έναν τρομακτικό πόλεμο, κατέρρευσε σε κυνική αδιαφορία ύστερα από μια σειρά πολιτικών δολοφονιών – και, θα έπρεπε να σημειωθεί, αφότου η απειλή της επιστράτευσης αποσύρθηκε. Το καλύτερο που συνήθως καταφέρνουμε προσπαθώντας να αντιληφθούμε έστω λίγες από αυτές τις αλλαγές είναι να τις ρίξουμε όλες μαζί σε ένα καζάνι υπό τον όρο «δεκαετία του ’60». Ενδεχομένως κάποιος να αποτολμούσε τη γενίκευση ότι τα δύο μεγάλα μοτίβα του καιρού εκείνου ήταν η υποχώρηση από το μοχθηρό κόσμο στις βουκολικές απολαύσεις και η δυσπιστία απέναντι σε όλους τους ισχυρισμούς αληθείας ως κομπίνες που διενεργούνται για λογαριασμό της εξουσίας. Εντός της ακαδημίας, το πρώτο μοτίβο (ήταν χονδρικά αλληλοδιάδοχα) βρήκε προφητική έκφραση σε ένα βιβλίο του Νόρμαν Ο. Μπράουν που έγινε best seller, Η ζωή ενάντια στο θάνατο (1959), που καλούσε ημιπαιγνιωδώς για μια κουλτούρα ελεύθερη από καταστολή, και το δεύτερο εκφράστηκε, με αρκετά ζοφερό τρόπο, με αυτό που κατέληξε να είναι γνωστό ως η «ερμηνευτική της υποψίας». Πολλά από όσα συνέβησαν στη δεκαετία του ’60 ήταν ευεργετικά. Οι κριτικοί απέκτησαν μεγαλύτερη συνείδηση – αν και όχι περισσότερη από διάφορους πρωτοπόρους λόγιους, όπως ήταν ο Γουίλιαμ Τσάρβατ και ο Ίαν Βατ στη δεκαετία του ’50 – του πώς οι συγγραφείς, ειδικά οι μυθιστοριογράφοι, μπορούσαν να θεωρηθούν ως παραγωγοί καταναλωτικών αγαθών. Το ζήτημα της λογοτεχνικής φήμης (ο περιβόητος «κανόνας» για μια θέση στον οποίο έχουν παλέψει πολλοί) διανοίχθηκε βιαίως με υγιή τρόπο. Η κριτική γνώρισε μια νέα έξαψη, καθώς η εξουθενωτική ανησυχία του κριτικού για το ότι είναι ένα λογοτεχνικό παράσιτο σαρώθηκε σε ένα ξέσπασμα αυτοπεποίθησης – ή ναρκισσιστικού έρωτα, εξαρτάται πώς το έβλεπε κανείς. Και κάτι ίσως ακόμη πιο σημαντικό: η αρνολδιανή ιδέα της κουλτούρας, που είχε γίνει κάτι σαν ένα είδος ακαδημαϊκής ευλάβειας, αμφισβητήθηκε από μια λίγο-πολύ μαρξική ιδέα της κουλτούρας ως εσφαλμένης συνείδησης – ως μιας συναστρίας από ανεξέταστες εικασίες, συμπεριφορές, θεσμούς, που διαθέτει την ισχύ να καταστείλει την επίγνωση κάποιου για την «αληθινή» του κατάσταση. Η κουλτούρα άρχισε να γίνεται κατανοητή ως μια δύναμη που μπορεί να περιορίσει τη φαντασία, αλλά συνάμα και να τη μεγεθύνει. Όλα αυτά έλαβαν χώρα μέσα στα πλαίσια μιας θάλλουσας οικονομίας (στην οποία δινόταν ώθηση, κατά μια συχνά αγνοημένη ειρωνεία, από τις ψυχροπολεμικές στρατιωτικές δαπάνες) που επεξέτεινε τις πανεπιστημιακές σχολές, και, καθώς η υποχρεωτική συνταξιοδότηση ήταν ακόμη σε ισχύ, έκανε το προσωπικό τους νεότερο. Ως και σε μέρη όπως το Γέιλ, οι φοιτητές τους οποίους αυτό το προσωπικό δίδασκε δεν ήταν πλέον αποκλειστικά λευκοί, άρρενες και εύποροι. Ωσότου πέρασε το νομοσχέδιο για τους βετεράνους του Δευτέρου Παγκοσμίου[38] (το οποίο είχε επιτρέψει στον Κέρναν να φοιτήσει στο Williams College στη δεκαετία του ’40), η Ivy League και άλλα ανατολικά κολλέγια ήταν κατ’ ουσίαν σαν παρθεναγωγεία για παιδιά με κληρονομημένα χρήματα· αλλά τώρα, οι αιτούντες που προέρχονταν από δημόσια σχολεία ανταγωνίζονταν υποψηφίους από προπαρασκευαστικά σχολεία, ο αριθμός των φοιτητών που ήταν μέλη μειονοτήτων άρχισε να αυξάνεται, και το ποσοστό των γυναικών σε ιδρύματα που ιστορικά κυριαρχούνταν από άνδρες (το Γέιλ δέχθηκε για πρώτη φορά γυναίκες το 1969) γρήγορα έφτασαν το 50 τοις εκατό. Έτσι, λοιπόν, η σχέση μεταξύ φοιτητών και διδασκόντων έπρεπε να αλλάξει. Το Γέιλ στο οποίο ο Κέρναν πρωτοδίδαξε το 1954 είχε υπάρξει χώρος κατάρτισης για μέλλοντα «μέλη του ελιτίστικου δικτύου αποφοίτων»,[39] όπου οι φοιτητές θεωρούσαν τους καθηγητές ως «υπηρέτες που είχαν προσληφθεί από τους γονείς τους με χαμηλό μισθό για να τους δώσουν κουλτούρα» και οι καθηγητές ανταπέδιδαν αυτήν την αντίληψη με την αφ’ υψηλού συμπεριφορά της ιντελιγκέντσιας για την απράγμονα τάξη. Δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια αργότερα, οι καθηγητές πλέον ούτε γάβγιζαν ούτε στραβοκοίταζαν, και έτειναν λιγότερο (αν και δεν μπορεί ποτέ να ήταν εύκολο) να προσπαθούν να κάνουν τους φοιτητές τους να νιώσουν ανάξιοι των λογοτεχνικών θησαυρών που τους προσέφεραν.[40] Η διαδικασία αλλαγής των εικασιών των λογοτεχνικών σπουδών στα τέλη της δεκαετίας του 1950 υπό το όνομα «δομισμός» – μια τεχνική κατά την οποία η κουλτούρα αναλυόταν ως μια συλλογή κωδίκων και τελετουργιών που υποδηλώνουν όρια ανάμεσα σε φυλές, τα οποία προστατεύουν ενάντια στην παραβίαση τους από έναν απειλητικό «άλλο». Λέξεις όπως «υψηλό» και «χαμηλό» (μαζί με άλλους αξιολογικούς όρους, όπως «πρωτόγονο» και «εξελιγμένο», ή «βάρβαρο» και «πολιτισμένο») απέκτησαν υποχρεωτικά εισαγωγικά, και η λογοτεχνία, στην ουσία, έγινε κλάδος της ανθρωπολογίας.[41] Ώς τη δεκαετία του ’70, ηγετικές φιγούρες των λογοτεχνικών σπουδών είχαν αρχίσει να αμφισβητούν ακόμη και το υπόλειμμα βλέψεων για θετική γνώση που εξέφραζε ο δομισμός. «Ένα λογοτεχνικό κείμενο», έγραφε ο de Man το 1970, είναι τόσο εξαρτημένο από μεταβαλλόμενες ερμηνείες που «δεν είναι ένα φαινόμενο στο οποίο μπορεί να παραχωρηθεί οποιαδήποτε μορφή θετικής ύπαρξης, είτε ως φυσικό δεδομένο είτε ως νοητική πράξη». Ούτε μπορούσε η λογοτεχνία να γίνει πλέον αντιληπτή, κατά το θρησκευτικό μοντέλο, ως ένα σώμα εμπνευσμένων γραπτών με ευδιάκριτα νοήματα. «Δεν οδηγεί», δήλωνε ο ντε Μαν, «σε καμία υπερβατική αντίληψη, διαίσθηση ή γνώση…». Το ίδιο το αντικείμενο – η λογοτεχνία – που έδωσε στα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας το δικαίωμα να αξιώσουν μια θέση στα πανεπιστήμια τώρα φανερωνόταν ως ένα παραπλανητικό όνομα που αποδιδόταν σε κείμενα που χαρακτηρίζονταν ως τέτοια από εκείνους που είχαν τη δύναμη να επιβάλουν το γούστο τους σε ευεπηρέαστους αναγνώστες. Υπό αυτές τις «μεταμοντέρνες» συνθήκες, τι είχε απομείνει στους καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας να πιστέψουν και να κάνουν; Το νόημα της συγγραφής και της διδασκαλίας τώρα ήταν λιγότερο να ρίξουν φως σε λογοτεχνικά έργα παρά να στήσουν μια παράσταση στην οποία ο κριτικός, όχι το υποκινούν έργο, ήταν ο κύριος ερμηνευτής. Η ιδέα της ορθότητας ή σφαλερότητας σε οποιαδήποτε ανάγνωση («δεν υπάρχει χώρος», έγραφε ο ντε Μαν, «για … τις έννοιες της ακρίβειας και της ταυτότητας στον μεταλλασσόμενο κόσμο της ερμηνείας») κατέστη ασυνάρτητη. Εντούτοις, ακόμη και με τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας να αφομοιώνουν και να θεσμοποιούν την αποκαλούμενη αντικουλτούρα υπό τη μορφή του δομισμού, της αποδόμησης, και των διαφόρων τους απογόνων, δεν έχασαν καθόλου το ζήλο τους να αναγνωριστεί το αντικείμενό τους ως ένας καθιερωμένος πανεπιστημιακός κλάδος, υποκινούμενα από το κυνήγι νέας, εμπειρικά ελέγξιμης, γνώσης. Το αποτέλεσμα ήταν μια αυξανόμενη αντίθεση μεταξύ των αξιολογικών μηχανισμών του σύγχρονου πανεπιστημίου (αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων από συναδέλφους, εκτιμήσεις του αντίκτυπου των ερευνητικών αποτελεσμάτων) και της όλο και περισσότερο υποκειμενικής, προσωπικής, ακόμη και εξομολογητικής γραφής που έχει γίνει ένα συνηθισμένο κομμάτι του «επιστημονικού» λόγου στις λογοτεχνικές σπουδές. Η Αγγλική Φιλολογία έχει γίνει, όπως λέει ο Λούι Μενάντ (ακολουθώντας μια πρόταση από τον Ντέιβιντ Μπρόμγουιτς) στο Τι έχουν πάθει οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες;, «“σκληρή” και ειρωνική συγχρόνως», δίνοντας έμφαση στη «θεωρητική αυστηρότητα και ταυτόχρονα καταρρίπτοντας όλους τους ισχυρισμούς αντικειμενικής γνώσης» – μια εσωτερική σύγκρουση που έχει αποδειχθεί επιζήμια για τη θέση της στο σύγχρονο πανεπιστήμιο. Δε θα είναι ποτέ σε θέση να υποβάλει τις υποθέσεις της στον επιστημονικό έλεγχο επαναλήψιμων πορισμάτων και δεν μπορεί ποτέ να αξιολογηθεί σύμφωνα με κάποια αναλογία μεταξύ του κόστους της προσφερόμενης υπηρεσίας και της αγοραστικής αξίας των πορισμάτων της. Έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου οι οικονομικές αποδόσεις φθίνουν σε αρμονία με την κλίμακα δραστηριοτήτων της: τα κείμενα των μειζόνων συγγραφέων έχουν επιβληθεί· τα βιογραφικά τους δεδομένα είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος γνωστά. Και ενώ παλαιά έργα θα ελκύουν πάντοτε νέες ερμηνείες από νέους αναγνώστες και ο κανόνας θα συνεχίσει να επεκτείνεται με την ανακάλυψη αγνοημένων ή παραγνωρισμένων συγγραφέων – μια διαδικασία που έχει επιταχυνθεί σε τεράστιο βαθμό κατά τη διάρκεια των τελευταίων είκοσι πέντε χρόνων με την ένταξη γυναικών και μειονοτήτων – η ανάπτυξη των τμημάτων Αγγλικής Φιλολογίας σε ρυθμό που να μοιάζει με αυτόν των προηγούμενων ετών δεν μπορεί να δικαιολογηθεί επί τη βάσει του ότι η λογοτεχνική «έρευνα» συνεχίζει να παραγάγει ανεκτίμητη νέα γνώση. Ρομπέρτο Μάττα, Αφίσα για την Έκθεση Μάττα, 1968, ακουατίντα, υπογεγραμμένο με μολύβι. Ωστόσο, ακόμη και αν χάνουν το σεβασμό που απολάμβαναν εντός των πανεπιστημίων, τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας ακόμα αυτοανακαινίζονται ως εργοστάσια θεωριών και επιστημονικών υποτομέων. Όλα αυτά – φεμινιστικές, γκέι και λεσβιακές, και μετααποικιακές σπουδές, Νέος Ιστορικισμός (που απέκτησε το όνομά του όταν ο Στίβεν Γκρίνμπλατ χρησιμοποίησε μια φράση που αποδείχτηκε μεταδοτική, αλλά που ποτέ δεν είχε στο μυαλό του ως μεγάλο ισχυρισμό καινοτομίας), και, πιο πρόσφατα, «οικοκριτική» – αποδίδουν έργο που ρίχνει φως σε όψεις της λογοτεχνίας στις οποίες προγενέστεροι κριτικοί είχαν παραμείνει κλειστοί και που αξίζει την αρνολδιανή περιγραφή «φρέσκια και ελεύθερη σκέψη». Αλλά μεγάλο τμήμα αυτής της νέας θεωρίας είναι υποβολιμαίο ή δυσνόητο, και η επιταγή να αφήσει κανείς το στίγμα του ως θεωρητικός νεωτεριστής έχει δημιουργήσει αυτό που ο Τζων Γκίλλορυ αποκαλεί «βρόχο ανατροφοδότησης»: «Όσο περισσότερος χρόνος αφιερώνεται […] για […] τη διδασκαλία των μεταπτυχιακών φοιτητών ή την έρευνα, τόσο μεγαλύτερος ανταγωνισμός δημιουργείται για της ανταμοιβές της προαγωγής και της μονιμοποίησης […] [και] τόσο περισσότερη πίεση υπάρχει να αποσυρθεί κανείς από την επίμοχθη[42] διδασκαλία των μαθημάτων κορμού».[43] Παρά την έλλειψη θέσεων εργασίας, το κύρος της μεταπτυχιακής διδασκαλίας αυξάνει εις βάρος της προπτυχιακής διδασκαλίας, και τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας ως εκ τούτου αποκόβουν τον εαυτό τους από τον καλύτερο λόγο για τη συνεχιζόμενη ύπαρξή τους: ενθουσιώδεις προπτυχιακούς αναγνώστες. Ότι τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας είναι μια ανίσχυρη δύναμη όσον αφορά στις αποφάσεις που λαμβάνονται στα πανεπιστήμια δεν είναι κάτι νέο. Θα επιβιώσουν πιθανότατα, ακριβώς για τον λόγο ότι παρέχουν την υπηρεσία τού να διδάσκουν γραπτή έκθεση στους προπτυχιακούς.[44]-[45] Μια σοβαρότερη απειλή έρχεται έξωθεν του πανεπιστημίου. Αυτή η απειλή βρίσκεται στο υπόβαθρο όλων αυτών των βιβλίων (μόνο ο Κέρναν τη φέρνει στο προσκήνιο), και, τώρα που όλα τα ξεφωνητά για τους πολιτισμικούς πολέμους φαίνεται να καταλαγιάζουν, παίρνει τη μορφή, πέρα από τα τείχη της ναρκισσιστικής ακαδημίας, μιας δικαιολογημένης αδιαφορίας. Διαμάχες που κάποτε έμοιαζαν ζωτικής σημασίας έχουν κατασταλάξει σε έναν οικογενειακό καβγά, για τον οποίο κανείς έξω από το σπίτι δε νοιάζεται πλέον. Εν τω μεταξύ, εντός ο τσακωμός συνεχίζεται. Όταν ο Κέρναν παραπονιέται, επί παραδείγματι, για «τη βία και ακόμη και το μίσος με το οποίο η παλαιά λογοτεχνία αποδομήθηκε από εκείνους που κερδίζουν τα προς το ζην διδάσκοντας και γράφοντας για αυτή», νεαρότεροι κριτικοί απορρίπτουν την κατηγορία ως συκοφαντία – όπως κάνει ο Μπερουμπέ, ο οποίος ξεκινάει το βιβλίο του με την αξιοπρόσεκτη διαμαρτυρία «Αγαπώ τη λογοτεχνία. Την αγαπώ πραγματικά». Ο Γούντρινγκ περιγράφει την κατάσταση ως «ένα κωμικοσοβαρό σενάριο στο οποίο μουσκεμένοι πυροσβέστες ρίχνουν νερό ο ένας στον άλλο, ενώ το σπίτι καταρρέει μέσα σε φλόγες». Αν οι ανθρωπιστικές επιστήμες βρίσκονται σε κίνδυνο να γίνουν δευτερεύουσας σημασίας αντικείμενα μέσα στο πανεπιστήμιο, είμαστε εμείς οι καθηγητές ανθρωπιστικών επιστημών που, περισσότερο από ό,τι οι δημογραφικές αλλαγές ή η γενική πολιτισμική στροφή προς τις θετικές επιστήμες, θέτουμε τον εαυτό μας σε κίνδυνο. 5. Το πεδίο της Αγγλικής Φιλολογίας έχει γίνει, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο τον οποίο είχε φέρει στην επικαιρότητα εικοσιπέντε χρόνια πριν ο φοβερός Στάνλεϋ Φις, ένα «αυτοαναλισκόμενο τεχνούργημα». Από τη μία πλευρά, έχει χάσει την ικανότητα να προτείνει πειστικές κρίσεις· από την άλλη, είναι παραγεμισμένο με δόγμα και δογματικούς. Έχει εκπρόθεσμα δώσει προσοχή σε μειονοτικούς συγγραφείς, αλλά, καθώς η Λυν Χαντ σημειώνει στο δοκίμιό της Τι έχουν πάθει οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες;, η Αγγλική Φιλολογία (ομού με τις ανθρωπιστικές σπουδές εν γένει) δεν έχει καταφέρει να προσελκύσει πολλούς μειονοτικούς φοιτητές. Θεωρεί την ιδέα της προόδου ως έναν ολέθριο μύθο, αλλά ποτέ άλλοτε δεν υπήρξαν τόσο πολλοί κριτικοί που να είναι τόσο βέβαιοι ότι εκπροσωπούν τόσο πολύ την πρόοδο έναντι των προκατόχων τους. Δυσπιστεί απέναντι στις θετικές επιστήμες, αλλά λαχταρά να είναι επιστημονική – όπως πιστοποιείται από τη διαβόητη πρόσφατη «φάρσα του Σοκάλ», στην οποία ένας φυσικός υπέβαλε ένα εσκεμμένα κίβδηλο άρθρο γεμάτο ψευδοεπιστημονικές ασυναρτησίες σε ένα κορυφαίο περιοδικό πολιτισμικών σπουδών, το οποίο το δημοσίευσε άμεσα. Αποκηρύττει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, διότι ενδίδουν στις απαιτήσεις του κοινού με παρλάτες και σλόγκαν, αλλά δε χορταίνει μαζική κουλτούρα. Όσο πιο ηχηρά θρηνεί για τα σημαντικότατα πολιτικά διακυβεύματα στους ίδιους της τους καβγάδες, τόσο λιγότερη σύνδεση διατηρεί με οτιδήποτε ομοιάζει στην αληθινή πολιτική. Και αποτυγχάνοντας να προωθήσει τη λογοτεχνία ως ένα μέσο δια του οποίου οι φοιτητές δύνανται να αποκτήσουν συνείδηση των ανεξέταστων εικασιών τους και να πάρουν μια εικόνα από κόσμους διαφορετικούς από τον δικό τους, το συνεσταλμένα ριζοσπαστικό τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας έχει γίνει μια δύναμη προς συντηρητισμό. Η Αγγλική Φιλολογία, εν ολίγοις, έχει καταλήξει να αντικαθρεφτίζει μερικές από τις χειρότερες όψεις της κουλτούρας μας: εμμονή με το σεξ, πόζα για τις πραγματικές κοινωνικές ανισότητες, τις οποίες όμως αφήνει ανεξάλειπτες, και συμμετοχή με ζήλο στην λατρεία αγάπης/μίσους των διασήμων (στα συνέδρια αυτόν τον καιρό η εμπάθεια είναι χειροπιαστή, καθώς οι διάσημες προσωπικότητες μακρηγορούν ενώπιον συναδέλφων που φοβούνται για τις πιθανότητές τους να βρουν μια δουλειά ή να κρατήσουν αυτήν που έχουν). Η Αγγλική Φιλολογία σήμερα επιδεικνύει τα αντικρουόμενα χαρακτηριστικά μιας θρησκείας στην όψιμη φάση της – μια κάποια απόγνωση να προσελκύσει προσήλυτους, συνδυασμένη με μια καταφανή έλλειψη πεπεισμένης πίστης στις ίδιες της τις γραφές και παραδόσεις. Αυτό που αποτελεί πιθανώς τη μεγαλύτερη ειρωνεία από όλες είναι ότι η διδασκαλία της Αγγλικής Φιλολογίας έχει διαποτισθεί, ή ακόμη και κορεσθεί, από τη νοοτροπία της αγοράς που στηλιτεύει. Το εργοστάσιο θεωρίας (η θεωρία του χτες είναι ανεπαρκής, αυτή του σήμερα είναι νέα και βελτιωμένη) έχει γίνει ειδικό στην προγραμματισμένη απαρχαίωση. Και μολονότι τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας χάνουν τον αγώνα της προσέλκυσης φοιτητών, δεν έχουν αντισταθεί στον καταναλωτισμό του σύγχρονου πανεπιστημίου, όπου οι σφυγμομετρήσεις του βαθμού ικανοποίησης των φοιτητών εξωθούν στο φούσκωμα των βαθμών (είναι σπάνια η περίπτωση του φοιτητή του οποίου η ικανοποίηση από το πανεπιστήμιο έχει ανοσία στους χαμηλούς βαθμούς), και ο υψηλός αριθμός εγγραφών από τον οποίο τα τμήματα εξαρτώνται, για να πιέσουν τη διοίκηση προς απόκτηση περαιτέρω ισχύος, μπορεί μερικές φορές να υποβασταχθεί μετατρέποντας την εκπαίδευση σε διασκέδαση. Σαράντα τρία χρόνια πριν, ο σπουδαίος ιστορικός των ιδεών Πέρρυ Μίλλερ έγραφε, με τον χαρακτηριστικά αυτοσκηνοθετικό του τρόπο, ότι «έτρεμε για το μέλλον που θα έχει ο πολιτισμός μας, όταν οι μέθοδοι της λεωφόρου Μάντισον[46] διεισδύσουν στο άσυλο του λογίου».[47] Οποιοσδήποτε έχει διαβάσει κάποιο μυθιστόρημα του Ντέιβιντ Λοτζ γνωρίζει ότι το «άσυλο» του λογίου έχει μετακινηθεί εδώ και κάποιο καιρό έξω από τη βιβλιοθήκη και εντός του αεροδρομίου, της συνεδριακής αίθουσας ενός ξενοδοχείου, και του τηλεοπτικού προγράμματος συζήτησης. Και παρά τις επιπλήξεις από πλευράς πρυτάνεων σχετικά με την «διαφυγή του διδακτικού προσωπικού» από τις αίθουσες διδασκαλίας, υπερβολικά πολλά πανεπιστήμια ευαρεστούνται με τον τρόπο που έχουν τα πράγματα, καθόσον η δημόσια προβολή του πανεπιστημιακού διδακτικού προσωπικού είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα στην αγορά μέσα στον ολοένα αυξανόμενο ανταγωνισμό για τους λαμπρούς και φιλόδοξους φοιτητές που θα καθορίσουν τη μέλλουσα πιστωτική επιφάνεια του ιδρύματος. Εν τέλει, η υποτέλεια των τμημάτων Αγγλικής Φιλολογίας σε αρχές της αγοράς δε θα τα σώσει – ακόμη κι αν κανείς υπολογίζει τη σωτηρία σε μετρήσιμες μονάδες. όπως θέσεις διδακτικού προσωπικού και εγγραφές φοιτητών. Ως τώρα, στην ενδοπανεπιστημιακή πάλη για πόρους την οποία περιγράφει ο κοσμήτορας του Μπέρκλεϊ, οι καθηγητές λογοτεχνίας έχουν βρει υποστήριξη στο πρόσωπο αποφοίτων (τα ονόματα μερικών από τους οποίους αποδίδονται σε βιβλιοθήκες, σειρές διαλέξεων και επιχορηγούμενες καθηγητικές θέσεις) που αναθυμούνται με ευγνωμοσύνη τους καθηγητές που τους μύησαν στην γνήσια λογοτεχνική εμπειρία. Μέλλουσες ευεργεσίες θα εξαρτώνται από το αν οι σημερινοί και αυριανοί φοιτητές αφήσουν το κολλέγιο με τα ίδια αισθήματα ευγνωμοσύνης. Αν υπήρξα σκληρός σε κάποια από όσα είπα, προσπάθησα πάντως να μείνω πιστός σε ένα επάγγελμα που αγαπώ. Είναι σημαντικό να θυμάται κανείς, όπως υπογραμμίζει ο Κέρναν, ότι η εικόνα του υπερπληρωμένου, υποαπασχολούμενου καθηγητή Αγγλικής Φιλολογίας είναι σχεδόν πάντα οικτρά εσφαλμένη. «Μεγάλος αριθμός νεαρών ατόμων με ευφυΐα και υψηλό μορφωτικό επίπεδο», γράφει ο Κέρναν, «που ανέμεναν να γίνουν μελετητές και καθηγητές της λογοτεχνίας σε διαπρεπή πανεπιστήμια [έχουν] υποχωρήσει προς τα κάτω στην κοινωνική κλίμακα, καθώς έχουν γίνει κακοπληρωμένοι δάσκαλοι σε περιθωριακά κολλέγια με κατώτατα κριτήρια εισαγωγής και συνέχισης των σπουδών». Η Αγγλική Φιλολογία είναι ακόμη ένα πεδίο πλήρες αφοσιωμένων δασκάλων-λογίων, και ένα από τα αποτελέσματα της πτώσης στον αριθμό θέσεων εργασίας είναι ότι άριστα άτομα διαμοιράζονται ανάμεσα στα ιδρύματα όλων των βαθμίδων πιο ευρέως από οποτεδήποτε πριν. Αλλά η ολοκληρωτική αναγέννηση θα έρθει μόνο όταν οι καθηγητές Αγγλικής Φιλολογίας αναλάβουν ξανά τη δέσμευση να επιφέρουν τον κορεσμό της ανθρώπινης λαχτάρας για επαφή με έργα τέχνης που με κάποιον τρόπο εγγράφουν τις ίδιες τις επιθυμίες κάποιου και εντούτοις υπερβαίνουν ό,τι κάποιος υπήρξε ικανός να αρθρώσει από μόνος του και για τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτή είναι μεταξύ των αναντικατάστατων εμπειριών της πλήρους ζωής, και το τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας θα επιβιώσει – ενδεχομένως έχοντας μικρότερο μέγεθος από ό,τι προηγουμένως – μόνο αν συνεχίσει να παρακινεί και να εξωθεί τους φοιτητές προς αυτήν την κατεύθυνση. Ενόσω βρισκόμαστε σε κατάσταση αναμονής, υπάρχουν ελπιδοφόρα σημάδια. Ακούμε να μιλάνε για την «υπεράσπιση του λογοτεχνικού», και για την επιστροφή της ομορφιάς ως αυθεντικού αντικειμένου προς ανάλυση και εκτίμηση. Η αποφυγή της προπτυχιακής διδασκαλίας δείχνει να επιβραδύνεται και οι καλύτεροι μεταπτυχιακοί φοιτητές είναι ανήσυχοι και αεικίνητοι όσον αφορά τις κουρασμένες φόρμουλες του σήμερα.[48] Πολλοί εξ αυτών, αν βρουν μια δουλειά, ενδέχεται να είναι ακόμη προορισμένοι να ταιριάξουν στην περιγραφή του αληθινού καθηγητή από τον Μαξ Βέμπερ (πρόκειται στην ουσία για τον ευαγγελιστή του Έμερσον προσαρμοσμένο κατά τα γερμανικά πρότυπα) που μισεί τις αερολογίες και καθοδηγεί «τους φοιτητές ώστε να αναγνωρίσουν “άβολες” αλήθειες – εννοώ άβολες για τις κομματικές τους απόψεις».[49] Πού και πού, στις καλές μέρες, νομίζω ότι ακούω ένα μακρινό ήχο τυμπάνου που προαναγγέλλει την επιστροφή τέτοιων ευαγγελικών δασκάλων. Μακάρι να γυρίσουν όσο το δυνατόν πιο σύντομα. © THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS 2015 — Μετάφραση: Γιάννης Στάμος Σημ. ARB: Για διάκριση των σημειώσεων του μεταφραστή από εκείνες του συγγραφέα, θέσαμε στην αρχή τους αντί του Σ.τ.Μ. έναν αστερίσκο. [1] Carol Christ, “Retaining Faculty Lines,” Profession 1997 (Modern Language Association, 1997), σ. 55. [2] * Οι σημειώσεις που έχουν μπροστά αστερίσκο είναι του μεταφραστή. Ό,τι μεταφράζεται σε όλο το κείμενο ως «Αγγλική Φιλολογία» αντιστοιχεί στον όρο English του πρωτοτύπου, όταν αυτός αναφέρεται στις σπουδές των οποίων αντικείμενο είναι η αγγλική λογοτεχνία. Σε κάθε άλλη περίπτωση, η λέξη English μεταφράζεται φυσικά ως Αγγλικά, αγγλικός κ.ο.κ. [3] * Πρόκειται προφανώς για λογοπαίγνιο που βασίζεται στο γεγονός ότι cook σημαίνει μάγειρας. [4] Ο πρώτος (φανταστικός) τίτλος είναι από το James Hynes, Publish and Perish: Three Tales of Tenure and Terror (Picador, 1997), σ. 51· ο δεύτερος είναι από το πρόγραμμα της επιστημονικής συνάντησης της Εταιρείας Συγχρόνων Γλωσσών το 1996. [5] Richard Russo, Straight Man (Random House, 1997), σ. 15. [6] Edward Said, “Restoring Intellectual Coherence,” στο MLA Newsletter, τόμος 31, τχ. 1 (Άνοιξη 1999), σ. 3. [7] Αυτά τα βιβλία είναι από παλαιότερους μελετητές. Αλλά, καθώς έχει σημειώσει ο Τόμας Νέιγκελ (The New Republic, 12 Οκτωβρίου 1998, σ. 34), έχει υπάρξει «μια μεταβολή στην περιρρέουσα άποψη», συμπεριλαμβανομένης αυτής των νεότερων κριτικών, «έτσι ώστε όσοι βρίσκονται εντός του πεδίου και έχουν αμφιβολίες για την κατανοησιμότητα όλης αυτής της “θεωρίας”, δε διστάζουν πλέον να τις εκφράσουν». Ένα πρώιμο σημάδι της αλλαγής ήταν η αποκήρυξη της θεωρίας από τον Φρανκ Λεντρίκια στο Lingua Franca (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1996, σ. 64): «Πες μου τη θεωρία σου και θα σου πω εκ των προτέρων τι θα πεις για οποιοδήποτε λογοτεχνικό έργο, ειδικά για εκείνα που δεν έχεις διαβάσει». Πιο πρόσφατα, εξέχοντες κριτικοί (σε αυτήν την περίπτωση, η Μάρτζερυ Σάμπιν στο Raritan, Καλοκαίρι 1999, σ. 140), ξεκίνησαν τους ολοφυρμούς ότι «έχει καταστεί πολύ πιο εύκολο να ταυτοποιήσει κανείς τι δεν είναι λογοτεχνική μελέτη, και τι δεν είναι ανθρωπιστικές αξίες, παρά να πει τι είναι ή τι όφειλαν να είναι». [8] * Στο πρωτότυπο αναφέρεται ως honors degree, προφανώς σε αντίθεση με το pass degree, όπου ο φοιτητής απλώς περνά ή κόβεται. Αντιθέτως, τα πτυχία τύπου honors έχουν διαβαθμίσεις και συνήθως είναι ανωτέρου επιπέδου, ενώ απαιτείται συχνά και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την απόκτησή τους. [9] * Η ουσιαστικοποιημένη χρήση του ονόματος της Τρωαδίτισσας μάντισσας στα Ελληνικά αποδίδει την αντίστοιχη χρήση του ονόματος του προφήτη Ιερεμία στα Αγγλικά (Jeremiahs). [10] Chapman, “The Disappearance of the Educated Man,” Vanity Fair, Ιούλιος 1925· Trilling, The Last Decade: Essays and Reviews, 1965-75 (Harcourt, Brace, Jovanovich, 1979), σσ. 160-176. [11] * Με τον όρο «πρώτα πτυχία» αποδίδεται το BAs του πρωτοτύπου (ή αλλιώς, πτυχία Bachelor). [12] Αυτοί οι αριθμοί προέρχονται από την αναφορά της Εταιρείας Σύγχρονων Γλωσσών “Ph.D. placement and production” του 1999 και από τα στατιστικά στοιχεία που παρατίθενται στο παράρτημα του What’s Happened to the Humanities?, τη συλλογή δοκιμίων από δώδεκα εξέχοντες μελετητές που επιμελήθηκε ο Κέρναν. Στην ίδια περίοδο, τα πτυχία με ειδίκευση στην Αγγλική Φιλολογία (English majors) επιδεικνύουν στην πραγματικότητα μια μέτρια αύξηση ως ποσοστό επί της φθίνουσας μερίδας που κατέχουν τα πτυχία ανθρωπιστικών σπουδών – κάτι εν μέρει αποδοτέο, καθώς παρατηρεί ο Φρανκ Κέρμοντ (What’s Happened, σ. 169), στην εισροή «φοιτητριών, από τις οποίες ακόμη στερείται η πρώιμη κατάρτιση που απαιτείται για τις θετικές επιστήμες», και, θα μπορούσε κανείς να εικάσει, στο γεγονός ότι, καθώς οι Αμερικανοί φοιτητές έγιναν σε συντριπτικό ποσοστό μονόγλωσσοι, τα τμήματα κλασικών σπουδών και ξένης λογοτεχνίας συρρικνώθηκαν σε μικροσκοπικούς θυλάκους – αφήνοντας την Αγγλική Φιλολογία στις περισσότερες πανεπιστημιουπόλεις ως τη μοναδική λογοτεχνική επιλογή. Και για να συσχετίσουμε τα στατιστικά στοιχεία με την πραγματική κατάσταση, θα έπρεπε να σημειωθεί ότι σε πολλά πανεπιστήμια, η ιστορία ταξινομείται ως κοινωνική επιστήμη. [13] * Η εξέταση ονομάζεται Preliminary Scholastic Aptitude Test (PSAT) και δίδεται από τους μαθητές της «δέκατης τάξης» (tenth grade) του αμερικανικού εκπαιδευτικού συστήματος, δηλ. από όσους φοιτούν στη δεύτερη τάξη του λεγόμενου High School. Ωστόσο, οι μαθητές αυτοί είναι περίπου συνομήλικοι με τους μαθητές της πρώτης τάξης του Λυκείου κατά το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ τυπικά έχουν άλλα δύο χρόνια μπροστά τους πριν από την ολοκλήρωση της σχολικής τους εκπαίδευσης, καθώς το αμερικανικό High School διαρκεί τέσσερα χρόνια (κι όχι τρία, όπως το ελληνικό Λύκειο). Για τους λόγους αυτούς, ο όρος tenth grade αποδίδεται ως Α’ Λυκείου. [14] Lynn Hunt, “Tradition Confronts Change: The Place of the Humanities in the University,” στο The Humanist on Campus: Continuity and Change, American Council of Learned Societies, Occasional Paper No. 44, σ. 8· James Engell & Anthony Dangerfield, “The Market-Model University,” Harvard Magazine (Μάιος-Ιούνιος 1998), σσ. 50, 54. Ένα εντυπωσιακό σημάδι αυτών των τάσεων είναι ότι στην τελευταία έκδοση της ετησίως εκδιδόμενης από το US News and World Report ταξινόμησης των πανεπιστημίων, που είναι ευρέως καταγέλαστη, αλλά διαβάζεται επίσης ευρέως, το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας έχει ανέλθει στην πρώτη θέση (εκτοπίζοντας το Χάρβαρντ) και το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT) στην τρίτη. Ενώ τα κριτήρια αυτής της ταξινόμησης είναι πολύ ύποπτα, η ταξινόμηση πάντως τόσο αντικατοπτρίζει όσο και επηρεάζει την κοινή γνώμη. [15] * Η Ivy League αποτελείται από οκτώ ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα των βορειοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών (μεταξύ των οποίων το Χάρβαρντ και το Γέιλ) που φημίζονται για τα αυστηρά κριτήρια εισαγωγής, τον (κοινωνικό/οικονομικό) ελιτισμό και το υψηλό επίπεδο των φοιτητών και των καθηγητών τους. [16] Robert Weisbuch, “The Humanist on Campus – and Off-Kilter,” στο The Humanist on Campus, σ. 1· σχετικά με την απεργία στο Yale βλ. Andrew Hacker, “Who’s Sticking to the Union?”, The New York Review, 18 Φεβρουαρίου 1999, σσ. 45-48. [17] * Τα λεγόμενα «Composition courses» προσφέρονται ακόμα και σήμερα από τα τμήματα Αγγλικής Φιλολογίας σε αρκετά αγγλόφωνα πανεπιστήμια. Για τη σημασία τους, βλ. παρακάτω, υποσημ. 44. [18] Η Λυν Χαντ κάνει την ενδιαφέρουσα παρατήρηση ότι «οι πολιτισμικές σπουδές ενδέχεται να καταλήξουν να παρέχουν στους πρυτάνεις μια βολική μέθοδο για να συγκεράσουν τα τμήματα ανθρωπιστικών επιστημών υπό μια κοινή στέγη και να μειώσουν το μέγεθος του διδακτικού τους προσωπικού» (“Democracy and Decline: The Consequences of Demographic Change in the Humanities” στο What’s Happened to the Humanities?, σ. 28). [19] * Πρόκειται για την πολύμηνη δίκη του πρώην αθλητή αμερικανικού ποδοσφαίρου και ηθοποιού, Ο. Τζ. Σίμπσον, που πραγματοποιήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και έχει συχνά χαρακτηριστεί «Η Δίκη του Αιώνα». Η δίκη, που καλυπτόταν από τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης (περισσότερο ίσως από κάθε άλλη στην αμερικανική ιστορία), αφορούσε τη διπλή ανθρωποκτονία της πρώην συζύγου του Simpson και ενός σερβιτόρου, με τον οποίο ενίοτε προβάλλονταν εικασίες ότι εκείνη διατηρούσε δεσμό. Προφανώς, πέρα από την ενασχόληση του Φουκώ με το ποινικό σύστημα γενικότερα, ειδικότερα η θεωρία του πανοπτισμού που αυτός ανέπτυξε θα μπορούσε να τον συσχετίσει με την εν λόγω δίκη λόγω της εκτεταμένης κάλυψής της από τα ΜΜΕ, που εν προκειμένω επιτέλεσαν οιονεί ρόλο πανοπτικής συσκευής. [20] * Η φράση «μέσα στην τεχνολογία» αποτελεί μια απόπειρα απόδοσης του νοήματος των μοντέρνων όρων «booted-up, logged-in, on-line» του πρωτοτύπου. [21] * Η αγγλική λέξη professor (από το λατινικό ρήμα profiteri) είχε σε παλαιότερους αιώνες (και) την έννοια του ατόμου που παίρνει κάποιο θρησκευτικό όρκο, που είναι μυημένος σε κάποιο χριστιανικό τάγμα κ.λπ. [22] Ο Τρίλλινγκ, θα έπρεπε να ειπωθεί, προτιμούσε να συσχετίζει τον εαυτό του με τη γερμανική ρομαντική αντίληψη της πειθαρχημένης αυτοδημιουργίας (Bildung), παρά με την αμερικανική εκδοχή της εκστατικής αυτοανακάλυψης. [23] * Ο νεολογισμός «εμερσονική» χρησιμοποιήθηκε για να αποδοθεί το επίθετο Emersonian του πρωτοτύπου. Φυσικά, η μηδαμινή επιρροή του Έμερσον στην ελληνική πολιτισμική πραγματικότητα είχε ως αποτέλεσμα και την απουσία ενός τέτοιου όρου. [24] Αυτή η φράση προέρχεται από τον Ντάνιελ Κόιτ Γκίλμαν (παρατίθεται στο Gerald Graff, Professing Literature: An Institutional History, University of Chicago Press, 1987, σ. 57), τον πρώτο πρόεδρο του πρώτου γνήσια ερευνητικού πανεπιστημίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, του Τζων Χόπκινς. [25] * Αποδίδεται ο όρος Regius Professor που δηλώνει καθηγητές που κατέχουν έδρες βρετανικών πανεπιστημίων που έχουν ιδρυθεί από το βασιλέα ή τη βασίλισσα της Αγγλίας. [26] * Μία από τις ελάχιστες φορές που στο πρωτότυπο χρησιμοποιείται πράγματι η λέξη philology. [27] * Ο όρος “consummate moments” που χρησιμοποιείται στο πρωτότυπο υπονοεί την ολοκλήρωση με την έννοια του οργασμού, εξισώνοντας έτσι την αναγνωστική πράξη με τη σεξουαλική. [28] Αυτή είναι η πρόσφατη μετάφραση από τον Χένρυ Τσάντγουικ της φράσης του Αυγουστίνου «Ideo dissipabar a me ipso». [29] * Ο νεολογισμός «αρνολδιανή» αποδίδει το Arnoldian του πρωτοτύπου· πβ. υποσημ. 22. [30] Μερικοί εκπαιδευτικοί ηγέτες ανησυχούν ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του Χάρβαρντ, Νηλ Ρούντενσταϊν, του οποίου το πτυχίο είναι στην Αγγλική Φιλολογία, και ο οποίος το 1998 αφιέρωσε την ομιλία του κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής πτυχίων σε μια υπεράσπιση των ανθρωπιστικών επιστημών ως «θεμελιώδεις […] για οποιοδήποτε ορισμό της εκπαίδευσης» – μια δήλωση που, από την ψηλαφητή ανάγκη να γίνει, συνιστά έναν αξιοσημείωτο κώδωνα κινδύνου. Το Χάρβαρντ, εξάλλου, ιδρύθηκε από κληρικούς που «έτρεμαν στην ιδέα να αφήσουν έναν αμόρφωτο Κλήρο στις Εκκλησίες, όταν οι σημερινοί μας πάστορες θα κείνται στη Σκόνη». [31] * Research universities: μεγάλα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, όπου η γνώση δεν μεταδίδεται απλώς μέσω της διδασκαλίας (όπως στα προαναφερθέντα «μικρά κολλέγια»), αλλά παράγεται επίσης, καθώς δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα (και χρηματοδότηση) στην έρευνα. [32] * Μέλη ομάδας χριστιανικών οργανώσεων που έκανε τα πρώτα βήματά της στην Αγγλία το 17ο αιώνα. Πολλοί Κουάκεροι, που χαρακτηριστικό τους έχουν τη δοξασία περί ιερατικής ιδιότητας όλων των πιστών, μετανάστευσαν στη Βόρεια Αμερική ήδη από τα τέλη του 17ου αιώνα, συμβάλλοντας έτσι εν τέλει στη διαμόρφωση της θρησκευτικής ταυτότητας των Η.Π.Α. [33] * Αναφορά στο κλασικό έργο του Χέρμαν Μέλβιλ, Μόμπυ Ντικ (1851). [34] * Πρόκειται για τη φουκωική έννοια, με βάση την οποία κάποιος γίνεται το υποκείμενο ενός λόγου (discourse), και ως εκ τούτου καθίσταται φορέας της εξουσίας και της ισχύος που ο συγκεκριμένος λόγος εμπεριέχει. [35] * H διάκριση hard disciplines - soft disciplines, που χρησιμοποιείται στα Αγγλικά αλλά είναι σχεδόν άγνωστη στην Ελλάδα, θα μπορούσε χοντρικά να ταυτιστεί με τη διάκριση θετικές επιστήμες – ανθρωπιστικές επιστήμες. Σε κάθε περίπτωση, ως «σκληρές» επιστήμες θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτές που βασίζονται εν πολλοίς στο πείραμα και σε μετρήσιμα δεδομένα και που θεωρείται δικαιολογημένο να προβαίνουν σε ισχυρισμούς ακριβείας και αντικειμενικότητας [36] * Ο αρχικός τίτλος, Literature Lost, παραπέμπει φυσικά στο κλασικό έργο του Milton, Paradise Lost. [37] Ένας αριθμός πανεπιστημιακών εκδοτικών οίκων πρόσφατα περιέκοψαν τα βιβλία πάνω στη θεωρία λογοτεχνίας λόγω έλλειψης αγοραστικού κοινού. [38] * «GI Bill»: Η νομοθετική αυτή πράξη, σε ισχύ ήδη πριν το τέλος του πολέμου (από το καλοκαίρι του 1944), προέβλεπε ποικίλα προνόμια για τους επιστρέφοντες Αμερικανούς στρατιώτες. Πέρα από παροχές όπως χαμηλότοκα επιχειρηματικά δάνεια ή επιδόματα ανεργίας με διάρκεια μέχρι ένα χρόνο, κυριολεκτικά εκατομμύρια βετεράνοι επωφελήθηκαν των επιχορηγήσεων και υποτροφιών που τους παρείχε το αμερικανικό κράτος προς παρακολούθηση κάποιου προγράμματος πανεπιστημιακών σπουδών ή επαγγελματικής κατάρτισης. [39] * Η φράση επιχειρεί να αποδώσει τον όρο old boys, που χρησιμοποιείται για τους αποφοίτους πρωτοκλασάτων κολλεγίων ή ιδιωτικών σχολείων, οι οποίοι εν συνεχεία γίνονται μέρος μιας καλά εδραιωμένης ελίτ, που προωθεί τα μέλη της σε σημαντικές θέσεις. Το φαινόμενο χαρακτηρίζει κυρίως τη βρετανική κοινωνία, όπου και πάρα πολλοί πολιτικοί είναι old boys (όπως και ο νυν πρωθυπουργός, Ντέιβιντ Κάμερον). [40] Αυτή ήταν επίσης η εποχή κατά την οποία μερικά πανεπιστήμια εισήγαγαν την επιλογή «επιτυχία/αποτυχία» [pass/fail] (σχεδόν κανείς δεν αποτύγχανε) και άλλα κατήργησαν εντελώς τους βαθμούς. Ο Κέρναν αναφέρει ότι στο Πρίνστον το διδακτικό προσωπικό πέρασε έναν κανόνα ότι τα προσφερόμενα μαθήματα που προτείνονταν από καθηγητές απαιτούσαν επίσημη έγκριση από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές στο σχετικό τμήμα, προτού μπορέσουν να διδαχτούν. [41] Ένας λόγος που ο στρουκτουραλισμός έγινε μόδα ήταν ότι ήταν αφομοιώσιμος από τις υπάρχουσες παραδόσεις της φιλολογίας (που μελετούσαν τις γλώσσες ως συνδεόμενα συστήματα), της Νέας Κριτικής (με την ευλαβικότητά της μπροστά στις εγγενείς λεκτικές δομές), και της «μυθικής» κριτικής που είχε εμφανιστεί νωρίτερα, ειδικότερα ανάμεσα σε μελετητές της Αμερικανικής λογοτεχνίας, όπως η Κονστάνς Ρουρκ, ο Χένρυ Νας Σμιθ και ο Λέσλι Φήντλερ, πολλοί εκ των οποίων μελετούσαν μυθιστορήματα μαζικής κατανάλωσης και ευπώλητα ρομάντζα πολύ πριν οι μελετητές της Αγγλικής Φιλολογίας να αποτολμήσουν να ασχοληθούν με κάτι πέρα από τα πιστοποιημένα κλασικά έργα. [42] * Ως «επίμοχθη» (ή άλλως «εργώδη») μεταφράζεται το “labor-intensive” του πρωτοτύπου. Ο αγγλικός όρος, ωστόσο, δε δηλώνει απλώς μια εργασία που απαιτεί πολλές εργατοώρες ή εντατική δουλειά, αλλά θεωρείται συχνά αντώνυμος του όρου “capital-intensive” και υποδηλώνει αυτόν τον τύπο της παραγωγικής δραστηριότητας που χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον τον παραγωγικό συντελεστή της εργασίας εν αντιθέσει κυρίως με αυτόν του κεφαλαίου. [43] Guillory, παρατίθεται στο Final Report of the MLA Committee on Professional Employment (Δεκέμβριος 1997), σ. 13. [44] * Το πανεπιστημιακό σύστημα στις ΗΠΑ δίνει αρκετή ευχέρεια στους φοιτητές να επιλέξουν μαθήματα από άλλες σχολές, ακόμη κι αν αυτές είναι τελείως άσχετες με το βασικό τους αντικείμενο. Τα τμήματα Αγγλικών παρέχουν βασικά μαθήματα γραπτής έκφρασης και έκθεσης, τα οποία μπορούν να είναι ελκυστικά σε φοιτητές ποικίλων επιστημονικών πεδίων και ειδικοτήτων (ακόμη και έξω από το χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών), καθώς η αξιολόγηση των φοιτητών μέσω γραπτών εργασιών αποτελεί καθιερωμένο μέρος της αμερικανικής πανεπιστημιακής κουλτούρας, ενώ δίνεται και μεγαλύτερη βαρύτητα στις γλωσσικές και εκφραστικές επιδόσεις των φοιτητών στις γραπτές τους εξετάσεις, εν αντιθέσει με την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα (όπου ελλείπουν, εξάλλου, κι οι απαραίτητοι ελεγκτικοί μηχανισμοί, για να μπορέσει κάτι τέτοιο να λειτουργήσει χωρίς αντιγραφές και λογοκλοπές, οι οποίες, άλλωστε, καθιστούν συχνά άχρηστη τη βελτίωση των ικανοτήτων των φοιτητών στο αντικείμενο της γραπτής έκφρασης). [45] Η διδασκαλία της έκθεσης έχει από καιρού θεωρηθεί ως ένα είδος υποχρεωτικής πρακτικής εξάσκησης για μεταπτυχιακούς φοιτητές και κατώτερου βαθμού καθηγητές. Κατά τον Σολς, «Το ένα πράγμα που η Αγγλική Φιλολογία πρέπει να κάνει είναι να οδηγήσει τους φοιτητές σε μια κατάσταση δικαιολογημένης αυτοπεποίθησης όσον αφορά στην ικανότητά τους ως κειμενικοί καταναλωτές και την ίδια τους την ευφράδεια ως παραγωγοί κειμένων». Είναι ένα σύμπτωμα της τρέχουσας κατάστασης της Αγγλικής Φιλολογίας ότι ο Σολς δεν μπορεί να πει απλώς «να διδάξει τους φοιτητές να διαβάζουν και να γράφουν». [46] * Ο όρος “Madison Avenue” χρησιμοποιείται συχνά μετωνυμικά, για να δηλώσει την αμερικανική διαφημιστική βιομηχανία, καθώς πληθώρα διαφημιστικών εταιρειών είχαν την έδρα τους επί της συγκεκριμένης λεωφόρου του Μανχάταν κατά τις περασμένες δεκαετίες (σήμερα αρκετές έχουν μεταφερθεί σε άλλα σημεία της Νέας Υόρκης, αλλά ο όρος παραμένει σε χρήση). [47] Perry Miller, “The Plight of the Lone Wolf,” American Scholar, τόμος 25, τχ. 4 (Φθινόπωρο 1956), σ. 448. Για να μιλήσουμε τελείως ανοιχτά, θα έπρεπε να ειπωθεί ότι ο εριστικά διανοουμενίστικος Μίλλερ απογοητεύτηκε όταν ο New Yorker αρνήθηκε να δημοσιεύσει σε συνέχειες το βιβλίο του The Raven and the Whale. [48] Το Στάνφορντ πρόσφατα καθιέρωσε μια πολιτική που παραχωρεί νέες θέσεις διδακτικού προσωπικού στα τμήματα των οποίων το ανώτερο διδακτικό προσωπικό τακτικά παραδίδει σεμινάρια για πρωτοετείς και δευτεροετείς, και το Χάρβαρντ ανακοίνωσε τη χρηματοδότηση εικοσιπέντε καθηγητικών εδρών που διαθέτουν καλοκαιρινές επιχορηγήσεις και περιοδικές ερευνητικές άδειες (πέρα από τις φυσιολογικές άδειες απουσίας) για το προσωπικό που επικεντρώνει στην προπτυχιακή διδασκαλία. [49] Ο Βέμπερ παρέχει την ελεγειακή κεντρική ιδέα για το δοκίμιο του Ντέιβιντ Μπρόμγουιτς, “Scholarship as Social Action,” στο What’s Happened to the Humanities?.

Παρακμή και πτώση των λογοτεχνικών σπουδών

Σύνδεση