Υπάρχει ελληνικό DNA;

Από τον κ. Κωνσταντίνο Τριανταφυλλίδη, Ομότιμο Καθηγητή Γενετικής και Γενετικής του ανθρώπου του ΑΠΘ λάβαμε την ακόλουθη επιστολή ως απάντηση στο άρθρο του καθηγητή Σπύρου Σφενδουράκη που δημοσιεύσαμε στο τεύχος 50. Στο Εισαγωγικό μέρος του βιβλίου μου Η Γενετική Ιστορία της Ελλάδας. Το DNA των Ελλήνων (Εκδόσεις Κυριακίδη 2013) σαφώς αναφέρεται ότι είναι ευπρόσδεκτη η κριτική, καθώς επίσης ο εντοπισμός τυχόν παραλείψεων ή ακόμη και λαθών. Ως εκ τούτου είναι ευπρόσδεκτη η βιβλιοκριτική στο βιβλίο μου από τον Σπύρο Σφενδουράκη, αναπληρωτή καθηγητή Οικολογίας και Βιοποικιλότητας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Τον ευχαριστώ που διέθεσε πολύτιμο χρόνο να ασχοληθεί με την αξιολόγηση του πονήματός μου. ΄Ετσι η παρατήρησή του ότι στην πρώτη έκδοση του βιβλίου μερικές εικόνες δεν ήταν άριστης ποιότητας είναι ορθή, αν και ο εκδότης φρόντισε να επιμεληθεί αυτήν την ατέλεια του βιβλίου στην ήδη κυκλοφορούσα δεύτερη έκδοση. Δυστυχώς, πέρα από τις ελάχιστες τεχνικής φύσεως παρατηρήσεις, πολλές από τις απόψεις του κ. Σφενδουράκη, όπως και οι επιλεγμένες εικόνες/λεζάντες/φαντασιώσεις από διάφορους ιστότοπους (όπου ανώνυμα εκφράζονται απόψεις) που συνοδεύουν τη βιβλιοκριτική του, ελάχιστη σχέση έχουν με το περιεχόμενο του βιβλίου μου. Θα πρόσθετα, όπως γράφει ο κ. Σφενδουράκης, ότι και «οι βιβλιοκριτές είναι και αυτοί άνθρωποι με ιδεολογίες, πάθη». Ξεκινά εκφράζοντας την απαρέσκειά του για τον τίτλο του βιβλίου. Μάλλον θα πρέπει να του υπενθυμιστεί ότι η πρώτη εργασία με ανάλογο περιεχόμενο δημοσιεύτηκε το 1988 από τον παγκόσμιο πρωτεργάτη στην πληθυσμιακή γενετική του ανθρώπου και διαπρεπή Ιταλό επιστήμονα A. Piazza και είχε τίτλο: Η γενετική ιστορία της Ιταλίας.[1] Επίσης, ο διαπρεπής και πολυγραφότατος καθηγητής ανθρώπινης γενετικής του Πανεπιστήμιου της Οξφόρδης Bryan Sykes μπορεί να χρησιμοποιήσει ως τίτλο του πρόσφατου βιβλίου του, τον DNA USA (Liveright Publishing Corporation, 2012), όχι όμως και ο Τριανταφυλλίδης για να περιγράψει την DNA σύσταση των Ελλήνων που είναι το κυρίως αντικείμενο του βιβλίου. Τον δυσαρεστεί επίσης η χρήση του όρου φυλή. Ο κ. Σφενδουράκης λησμονεί στη βιβλιοκριτική του ότι το βιβλίο γράφτηκε για τον μέσο αναγνώστη και ως εκ τούτου χρησιμοποιήθηκαν στο κείμενο όροι όπως Καυκάσιος ή Νέγρος που ούτως ή άλλως υπάρχουν στις αντίστοιχες διεθνείς έγκριτες εργασίες. Αντίθετα με όσα ισχυρίζεται και όσα υπονοεί έχει καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια να αποφευχθεί η ρατσιστική κατάχρηση του όρου με παράθεση πλήθους στοιχείων για τις ανθρώπινες φυλές σε πολλά και διάφορα σημεία του βιβλίου, αλλά και ιδιαίτερο κεφάλαιο. Στην κριτική του τώρα για το περιεχόμενο του βιβλίου, δείχνει να συμφωνεί επί το πλείστον με τα γενικά συμπεράσματά του. Εκθειάζει π.χ. το πλήθος των αναφορών σε βιολογικά και ιστορικά στοιχεία. Μάλιστα τα τμήματα της βιβλιοκριτικής που αφορούν την εξέλιξη και διάδοση του ανθρώπινου είδους ταυτίζονται τόσο πολύ με τις απόψεις του βιβλίου που θα μπορούσαν θαυμάσια να χρησιμοποιηθούν ως περίληψή του. Παρ’ όλα αυτά και χωρίς να παραθέτει ούτε μία σχετική έγκυρη βιβλιογραφική αναφορά αμφισβητεί συγκεκριμένα και τεκμηριωμένα συμπεράσματα του βιβλίου με ασάφειες ή υπονοούμενα: «Ο ειδικός (ο υπογράφων αναπληρωτής καθηγητής Οικολογίας και Βιοποικιλότητας) θα παραξενευτεί, ίσως, από την επιμονή του συγγραφέα να διακρίνει τους Έλληνες από κάθε άλλον πληθυσμό, ακόμα και όταν τα αποτελέσματα των ερευνών που πραγματεύεται δεν ερμηνεύονται κατ’ ανάγκην έτσι». Συνεχίζει: «Επίσης, ενώ ορθά καταδεικνύει τις γενετικές επιρροές των Ελλήνων σε άλλους λαούς, αποφεύγει να επισημάνει με ανάλογο τρόπο τις επιρροές άλλων λαών στην Ελληνική γενετική δεξαμενή.» Διατυπώνει, λοιπόν, ο κύριος Σφενδουράκης τον βαρύ υπαινιγμό ότι μετά 40 χρόνια επιστημονικής δουλειάς στον τομέα της διερεύνησης της γενετικής κληρονομιάς των Ελλήνων και της γενετικής του ανθρώπου, όσα περίπου μετράει ο ίδιος στη ζωή, επιλέγω ποια δεδομένα θα παρουσιάσω. Προσωπικά θέλω να τονίσω πως στο βιβλίο αναφέρονται (σε δύο κεφάλαια) όσες επιρροές έχουν διαπιστωθεί στη γενετική δεξαμενή των Ελλήνων σε εργασίες δημοσιευμένες σε έγκριτα περιοδικά όπου είχαν μελετηθεί αντιπροσωπευτικά και μεγάλα δείγματα από την Ελλάδα. Εν ολίγοις, όποιος επιστήμονας αμφισβητεί τα συμπεράσματα ή τις θεωρίες ενός συγγράμματος αναφέρεται εκ νέου στις επιστημονικές δημοσιεύσεις και στα τεχνικά θέματα και στοιχειοθετεί ακράδαντα την άποψή του. Αυτό όμως που τον ενοχλεί μάλλον είναι ότι: «ο συγγραφέας δεν κατάφερε να αποφύγει εντελώς ερμηνείες που φέρουν ιδεολογικό φορτίο και ότι γίνεται (το βιβλίο) αντικείμενο καπήλευσης (και από τον κύριο Σφενδουράκη), κάτι που θα όφειλε να έχει προβλέψει ο συγγραφέας.» Ο συγγραφέας προέβλεψε αυτήν την πιθανότητα, μια και στον πρόλογο αναφέρεται: «Με δεδομένη την πολιτική και ιδεολογική κακοποίηση που έχουν υποστεί –στο παρελθόν, αλλά και σήμερα– τα πορίσματα της γενετικής, το βιβλίο στοχεύει να παρουσιάσει με επιστημονικό τρόπο και νηφάλια προσέγγιση ορισμένα ευαίσθητα γενετικά ζητήματα». ΄Αραγε είναι υποχρέωση του επιστήμονα να αποφύγει ερμηνείες που προκύπτουν από τα δεδομένα, να αυτολογοκριθεί γιατί η μια ή η άλλη ιδεολογική ομάδα θα χρησιμοποιήσει ή θα καταχραστεί το έργο του; Ποια θα είναι η Ιερά Εξέταση της πολιτικής ορθότητας που θα του υπαγορεύσει τι επιτρέπεται και τι δεν επιτρέπεται να δημοσιεύσει; Και για να ανασκευαστεί η οποιαδήποτε αντίληψη που δημιουργήθηκε από αυτή τη μη αντικειμενική βιβλιοκριτική ότι μπορεί να πρεσβεύω ότι «είναι ζήτημα γονιδίων το ότι μιλάμε την ελληνική γλώσσα και αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας ως Έλληνες» παραθέτω από το ίδιο το βιβλίο: «Δεν πρέπει να θεωρηθεί πως αυτό που μας χαρακτηρίζει ως Έλληνες είναι μια κάποια γενετική υπογραφή, αλλά αντίθετα πως η εμμονή μας στη γλώσσα, τον πολιτισμό, στα ήθη και τα έθιμα, τις αξίες και τις παραδόσεις μας ήταν αυτή μάλλον που οδήγησε στην όποια γενετική ιδιαιτερότητά μας, η οποία πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι είναι ελάχιστη μέσα στην τεράστια γκάμα της ανθρώπινης γενετικής ποικιλότητας…». Απάντηση της ARB: Ο κ. Τριανταφυλλίδης έκανε την επιλογή του: «το βιβλίο γράφτηκε για τον μέσο αναγνώστη», διευκρινίζει στην επιστολή του (πράγμα βέβαια που δεν έκανε λ.χ. ο Α. Piazza τον οποίο επικαλείται). Για τον ειδικό (αλλά και για τον μη μέσο αναγνώστη), υπάρχουν και φράσεις όπως αυτή με την οποία κλείνει την επιστολή του, τις οποίες οι υποψιασμένοι θα χαρακτήριζαν ως «ξεκάρφωμα», κατά το κοινώς λεγόμενο, και μάλιστα κακότεχνο δεδομένου ότι δεν αποφεύγει να αναφερθεί στην «γενετική ιδιαιτερότητά μας». Τώρα βέβαια τον ενοχλεί η κριτική του ειδικού και δεν τον ενοχλεί η «ερμηνεία» από τον μέσο αναγνώστη, στην οποία ποικιλοτρόπως συνέβαλε και ο ίδιος. Τον ενοχλεί η κριτική του ειδικού αλλά δεν τον ενοχλεί η «καπηλεία» από σύμπασα την ρατσιστική ακροδεξιά. Όσο για τις ακριβείς και πλήρεις διατυπώσεις του κ. Σφενδουράκη υπάρχουν στην δημοσιευμένη κριτική του και είναι περιττή η παράθεσή τους εδώ. Σ’ αυτόν λοιπόν τον μέσο αναγνώστη, που πιστεύει στην «γενετική ιδιαιτερότητα» των Ελλήνων επέλεξε να απευθυνθεί ο κ. Τριανταφυλλίδης. Αυτός ο εθνικιστής μέσος αναγνώστης οπωσδήποτε θα τον δοξάσει, χωρίς καν να χρειαστεί να διαβάσει τις 426 σελίδες του πονήματός του. Και ο κ. Τριανταφυλλίδης το ήξερε όταν έθετε στον τίτλο «Το DNA των Ελλήνων». Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι άλλα λέει στον ειδικό ο κ. Τριανταφυλλίδης και άλλα στον μέσο αναγνώστη: μπορείτε να διαβάσετε την συνέντευξή του στην εφημερίδα Αγγελιοφόρος στις 21.1.2014, με την οποία απευθύνθηκε στον μέσο αναγνώστη, περιγράφοντας ότι «οι επιστήμονες δίνουν μεγάλη σημασία στο γεγονός ότι μετά από δεκάδες έρευνες δεν ανακαλύφθηκε μογγολική προέλευση στο DNA των Ελλήνων» και εξηγώντας ότι «παρά την τουρκική κατοχή στην Ελλάδα, δεν αποδεικνύεται, όπως αναμενόταν, κάποια σχέση στο DNA των δύο λαών. Το ελληνικό DNA δεν έχει επηρεαστεί ούτε στο ελάχιστο, ενώ το ίδιο δεν ισχύει, για παράδειγμα, για τους σημερινούς Ισπανούς, οι οποίοι σε σημαντικό ποσοστό έχουν αραβική γενετική προέλευση». Δεν γνωρίζουμε να διαμαρτυρήθηκε ο κ. Τριανταφυλλίδης ότι διαστρεβλώθηκαν τα λεγόμενά του. Άρα, σωστά εννόησαν και ο «μέσος αναγνώστης» και ο «ειδικός»! [1] Piazza A., et al., “A genetic history of Italy”, Ann. Hum. Genet. 52 (1988), σ. 203-213.

Σύνδεση