Τα Πρωτόκολλα του ελληνικού αντισημιτισμού

Δημήτρης Ψαρράς, Το μπεστ σέλερ του μίσους. Τα «Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών» στην Ελλάδα, 1920-2013, Πόλις, Αθήνα 2013, σελ. 393 Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, μετά την πρώτη δημοσίευσή τους σε συνέχειες στην ακροδεξιά και αντισημιτική εφημερίδα Ζνάμια της Αγίας Πετρούπολης το καλοκαίρι του 1903, κυκλοφορούν σε βιβλίο για πρώτη φορά το 1905, από τον Σέργιο Νείλο (1862-1929).[1] Για την ακρίβεια ενσωματώνονται στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Το μέγα εν σμικρώ: ο Αντίχριστος ως επικείμενη πολιτική πιθανότητα. Σημειώσεις ενός Ορθοδόξου (1η έκδοση 1903). Αξίζει να σημειωθεί ότι η τέταρτη έκδοση του βιβλίου, υπό τον τίτλο Ἐγγύς ἐστιν ἐπὶ θύραις. Σχετικὰ μὲ αὐτὸ ποὺ διαλέγουμε νὰ μὴν πιστέψουμε καὶ τὸ ὁποῖο εἶναι τόσο κοντά, εκδόθηκε το 1917 από την περίφημη Λαύρα του Αγίου Σεργίου. Ο Σέργιος Νείλος συνδέεται στενά με το μοναστήρι της Όπτινα, όπου μάλιστα εργάστηκε και στο αρχείο της υπό την καθοδήγηση του στάρετς Βαρσανουφίου (1845-1913). Το Κοινόβιο και η Σκήτη της Όπτινα αποτελούν το κέντρο της πνευματικής ζωής της ρωσικής Ορθοδοξίας, κατά τον 19ο και τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, και ισχυρό πόλο έλξης για συγγραφείς και διανοουμένους. Την πύλη της Όπτινα θα διαβούν και θα μείνουν εκεί, για μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα, ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι, ο Λεόντιεφ, ο Σολόβιεφ, ο Στράχωφ, ο Ρόζανωφ, και πλήθος άλλοι. Πολλοί θεωρούν ότι το πρόσωπο του στάρετς Ζωσιμά των Αδελφών Καραμάζωφ έχει ως πρότυπο τον Αμβρόσιο (1812-1891) της Όπτινα.[2] Το ημερολόγιο του Σέργιου Νείλου Στην όχθη του ποταμού του Θεού, στο οποίο κατέγραφε συζητήσεις με τους γέροντες της Όπτινα, αποτελεί πηγή για την ιστορία του μοναστηριού.[3] Ο Νείλος συνδέεται επίσης στενά με τον άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης (1829-1908), άλλη μεγάλη μορφή της ρωσικής Ορθοδοξίας. Εκείνο πάντως που θα εξασφαλίσει στον Νείλο την παγκόσμια Ορθόδοξη ευγνωμοσύνη είναι η αποκρυπτογράφηση και έκδοση του χειρογράφου της συζήτησης του αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ (1759-1833) με τον Νικολάι Μοτοβίλωφ (1809-1879), που έγινε τον Νοέμβριο του 1831 και θεωρείται ένα από τα ωραιότερα κείμενα της Ορθόδοξης πνευματικότητας. Η χήρα του Μοτοβίλωφ παρέδωσε λίγο πριν από τον θάνατό της τα χειρόγραφά του στον Σέργιο Νείλο, περαστικό από το Ντιβέγιεβο, ο οποίος θαυματουργικά, όπως εξηγεί ο ίδιος, αποκρυπτογράφησε τη συνομιλία του με τον άγιο και τη δημοσίευσε το 1903, εβδομήντα δύο χρόνια μετά την πραγματοποίησή της και συμπτωματικά (!) την παραμονή της αγιοκατάταξής του.[4] Ο άνθρωπος που βρίσκεται στην απαρχή της παγκόσμιας διάδοσης των Πρωτοκόλλων δεν ήταν ούτε τέρας ούτε απατεώνας, ήταν ένας ευλαβής Ορθόδοξος χριστιανός, που ζούσε και ανέπνεε σε ένα πνευματικό περιβάλλον καλογερικό, αγιωτικό, θαυμάτων και οραμάτων. Εκείνο όμως που κυρίως είλκυε τον Νείλο ήταν ο αποκαλυπτικός λόγος, το πνεύμα του ερεθιζόταν από τα θέματα τα σχετικά με το τέλος του κόσμου, την έλευση του Αντιχρίστου. Έβλεπε παντού σημάδια της συντέλειας. Με τέτοιο ψυχισμό ήταν επόμενο να συγκλονιστεί από την ανάγνωση του τελευταίου βιβλίου του Βλαντιμίρ Σολόβιεφ, που εκδόθηκε λίγο πριν από τον θάνατό του, τις Τρεις συνομιλίες (1900), το οποίο περιείχε και την «Ιστορία του Αντιχρίστου». Όταν λοιπόν διάβασε λίγο αργότερα τα Πρωτόκολλα πίστεψε ότι βρήκε μια ακόμη επιβεβαίωση του αποκαλυπτικού σχήματός του: οι Εβραίοι και οι μασόνοι ανοίγουν τον δρόμο του Αντιχρίστου! Ιδού λοιπόν που αυτό το οποίο έλεγε επί αιώνες η χριστιανική αντιιουδαϊκή πολεμική επιβεβαιώνεται τώρα ως απολύτως αληθές από τους ίδιους τους Εβραίους, χάρις σε αυτά τα Πρωτόκολλα των Σοφών τους που ήρθαν στο φως. Θα τα συμπεριλάβει λοιπόν στη προαναφερθείσα δεύτερη έκδοση του βιβλίου του Τὸ μέγα ἐν σμικρῷ, ακριβώς για να αποκαλύψει τα σκοτεινά σχέδιά τους και κυρίως να καλέσει σε επαγρύπνηση.[5] Στην έκδοση αυτή, δηλαδή του 1905, εκτός από τη «Συνομιλία με τον Μοτοβίλωφ», που υπήρχε και στην πρώτη έκδοση του 1903, υπάρχουν τώρα και τα Πρωτόκολλα. Τι συγκατοίκηση! Η μορφή του Σέργιου Νείλου δεν με ξενίζει καθόλου, είναι μορφή γνωστή από τη χριστιανική παράδοση, υπαρκτή ακόμη στη σημερινή Ελλάδα (πολύ περισσότερο στη σημερινή Ρωσία). Την αναγνωρίζουμε σε όλους αυτούς τους πιστούς που τρέχουν στα μοναστήρια και τους γεροντάδες, τηρούν με ακρίβεια τη νηστεία των Αγίων Αποστόλων, πηγαίνουν σε αγρυπνίες, διαβάζουν Ορθόδοξο Τύπο, Χαράλαμπο Βασιλόπουλο και άλλα αντιαιρετικά και ψυχωφελή βιβλία, δεν πηγαίνουν ποτέ σινεμά, ψάχνουν (και βρίσκουν) παντού το 666. Αν στέκομαι λίγο παραπάνω, από ό,τι θα απαιτούσε η οικονομία αυτού του κειμένου, στον Σέργιο Νείλο, το κάνω για δύο λόγους. Πρώτον, για να επισημάνω την επικινδυνότητα της αποκαλυπτικής «σκέψης», ακόμη και όταν προέρχεται από ενδιαφέροντες κατά τα άλλα στοχαστές, όπως εν προκειμένω ο Σολόβιεφ, γιατί είναι μια σκέψη μονομανιακή, που χάνει εντελώς από τα μάτια της το πραγματικό με την ποικιλία και τις διαιρέσεις του. Στις εκδηλώσεις της ζωής οι αποκαλυπτικοί ανιχνεύουν σημάδια του επικείμενου τέλους και υποδεικνύουν συγκεκριμένες ανθρώπινες ομάδες ως όργανα μυστικών δυνάμεων, όργανα του ίδιου του Σατανά. Η αποκαλυπτική ρητορική είναι φαντασιωτική, δεν επιδέχεται επομένως συζήτηση ή αντίκρουση, αν πας να πεις κάτι εναντίον της αυτό σημαίνει απλούστατα ότι έχεις ήδη πέσει στην παγίδα του Εχθρού, του Διαβόλου. Ο αποκαλυπτισμός, όπως βλέπουμε γύρω μας σήμερα, μπορεί να ανθεί και έξω από το χριστιανικό θεολογικό πλαίσιο. Δεύτερον, για να ξαναπώ επ’ ευκαιρία ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτούς τους ανθρώπους ως συμπαθείς μισοπάλαβους, αλλά ως αυτό που πραγματικά είναι: κήρυκες του μίσους, επικίνδυνους φανατικούς. Όλα τούτα τα ηλίθια ψέματα που πιστεύουν ειλικρινά και διαδίδουν με ζήλο ανοίγουν τελικά το δρόμο στη βία και το αίμα, όπως ακριβώς έκαναν και τα Πρωτόκολλα κατά τον εικοστό αιώνα. Από το 1920 και εφεξής τα Πρωτόκολλα, που μέχρι τότε παρέμεναν ενδορωσική υπόθεση, μεταφράζονται σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες, αρχής γενομένης από τα γερμανικά, και σιγά σιγά σε άλλες εξωευρωπαϊκές. Αυτή η διεθνοποίηση των Πρωτοκόλλων συνδέθηκε με διαφορετικούς κατά χώρα και εποχή στόχους. Ο Ταγκυέφ διακρίνει τρεις φάσεις διεθνοποίησης των Πρωτοκόλλων: στην πρώτη, ευθύς μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης, υπηρετούν τον αγώνα κατά του εβραιομπολσεβικισμού, στη δεύτερη, γίνονται πολεμικό εργαλείο του ναζισμού, ενώ στην τρίτη, μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, τίθενται στην υπηρεσία του αντιισραηλινού και «αντισιωνιστικού» αγώνα των μουσουλμάνων όσο και των απανταχού αντιιμπεριαλιστών.[6] Σήμερα οι χώρες όπου γνωρίζουν τεράστια διάδοση είναι προφανώς οι μουσουλμανικές. Εννοείται πως οι τρεις αυτές φάσεις, ιδίως η πρώτη και η δεύτερη, δεν χωρίζονται στεγανά μεταξύ τους, αφού τα «επιχειρήματα» αλλά και τα πρόσωπα είναι συχνά τα ίδια. Πώς να διαφοροποιηθούν ριζικά άλλωστε, αφού ο εχθρός είναι κοινός: ο αιώνιος Εβραίος; Η εκδοτική διαδρομή των Πρωτοκόλλων στις διάφορες χώρες και η σύνδεσή τους με πρόσωπα, ρεύματα και πολιτικούς στόχους έχει μελετηθεί σε αρκετές περιπτώσεις επαρκώς. Η Ελλάδα αποτελούσε κενό στη σχετική διεθνή βιβλιογραφία. Μέχρι χτες, μέχρι την έκδοση του βιβλίου του Δημήτρη Ψαρρά. Η μελέτη της εκδοτικής διαδρομής των Πρωτοκόλλων, όπου γίνεται, δεν είναι ποτέ απλή βιβλιογραφική καταγραφή, είναι μια ιστορική μελέτη, που έρχεται να συνδέσει την έκδοση του πλαστογραφήματος με τις πολιτικές επιδιώξεις και συγκρούσεις κάθε κοινωνίας. Στην περίπτωση βέβαια των Πρωτοκόλλων και η απλή βιβλιογραφική καταγραφή έχει μεγάλη αξία και δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση, διότι η έκδοσή τους πραγματοποιείται κατά κανόνα στο περιθώριο της εκδοτικής παραγωγής, χωρίς να τηρούνται τα οριζόμενα από τον νόμο ή την εκδοτική πρακτική, συχνά μάλιστα το κείμενο των Πρωτοκόλλων ενσωματώνεται σε βιβλία που φέρουν άλλο τίτλο. Ας προσθέσω στο σημείο αυτό ότι μια τέτοιου είδους έρευνα διεξάγεται πάντα σε ένα εκδοτικό σκουπιδότοπο, ο ερευνητής είναι υποχρεωμένος να πιάσει αυτά τα σκουπίδια στα χέρια του, να ασχοληθεί με πρόσωπα ασήμαντα, γελοία και συχνά απεχθή. Θαυμάζω την ψυχική αντοχή όσων μπορούν και το κάνουν χρόνια και χρόνια. Από την έρευνα του Δημήτρη Ψαρρά προκύπτει ότι η ελληνική εκδοτική πορεία των Πρωτοκόλλων είναι κατά βάσιν παράλληλη με τη διεθνή πορεία τους, με κάμποσες βέβαια, όπως είναι αυτονόητο, ιδιαιτερότητες. Θα δώσουμε μερικά παραδείγματα, για καθεμιά από τις τρεις φάσεις που διέκρινε ο Ταγκυέφ. Όταν οι Ρώσοι εμιγκρέδες και αξιωματικοί των Λευκών αρχίζουν να στέλνουν τα Πρωτόκολλα στα υπουργεία και τις διπλωματικές αντιπροσωπείες των δυτικών δυνάμεων και νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αθήνα είναι μία από αυτές. Ο Ψαρράς ανακάλυψε στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών την πρώτη, ανέκδοτη, ελληνική μετάφρασή τους, του 1920, υπό τον τίτλο «Σιωνιστικά Πρωτόκολλα». Η κεντρική φυσιογνωμία της διάδοσης των Πρωτοκόλλων στην Ελλάδα, ο γιατρός Αριστείδης Ανδρόνικος, ζει στη Ρωσία από το 1902, το 1911 μεταβαίνει στην Πετρούπολη, όπου ασκεί το επάγγελμα του γιατρού, και το 1921 αναλαμβάνει τη Γενική Διεύθυνση του Ελληνικού Προξενείου της Πετρούπολης. Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1924 και μέσα στις βαλίτσες του κουβαλάει και τα Πρωτόκολλα. Θα παραθέσει αποσπάσματά τους στο βιβλίο του Τι εστί μπολσεβικισμός; (1925). Ο στόχος είναι οι κομμουνιστές και ένα από τα επιχειρήματα εναντίον τους είναι ότι η επανάσταση των μπολσεβίκων στη Ρωσία ήταν έργο των αιώνιων στρατιωτών του Κακού, των Εβραίων, γεγονός που αποδεικνύεται εύκολα, αφού την ηγεσία τους αποτελούσαν, σύμφωνα με του υπολογισμούς του Ανδρόνικου, Εβραίοι, σε ποσοστό 85% (σ. 99). Την πρώτη πολύ περιορισμένη παρουσίαση των Πρωτοκόλλων, θα ακολουθήσει δεύτερη στο βιβλίο του Ο Ιούδας διά μέσου των αιώνων (1928) – είχε προηγηθεί δημοσίευσή τους από τον ίδιο στην εφημερίδα Σκριπ (1925). Το βιβλίο «αποτελεί ουσιαστικά σχολιασμένη έκδοση μεγάλου μέρους των Πρωτοκόλλων» και το προλογίζει ο θερμά ο καθηγητής της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαργαρίτης Ευαγγελίδης (σ. 105). Μετά τις πρώτες αυτές δημοσιεύσεις στην υπηρεσία του αντικομμουνισμού, τα Πρωτόκολλα θα τεθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια στην υπηρεσία του αντισημιτισμού και του διωγμού των Εβραίων και για αυτό μετακομίζουν εκδοτικά από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη. Τα Πρωτόκολλα δημοσιεύονται το 1928 ταυτόχρονα σε δύο εφημερίδες της (Το Φως, Η Μακεδονία) και η δημοσίευσή τους συμπίπτει με τη δραστηριοποίηση στην πόλη της Ε.Ε.Ε και άλλων «εθνικών οργανώσεων» που θα πρωτοστατήσουν το 1931 στον εμπρησμό του Κάμπελ. Στη Θεσσαλονίκη θα γίνει και η πρώτη έκδοση του πλήρους κειμένου των Πρωτοκόλλων το 1928 (σ.121). Κατά τη γερμανική Κατοχή, ο Ανδρόνικος δραστηριοποιείται όχι απλώς ως αντικομμουνιστής αλλά ως καθαρόαιμος εθνικοσοσιαλιστής πια και αναλαμβάνει την ηγεσία της ΕΣΠΟ, μετά τον θάνατο του αρχηγού της Στεροδήμα κατά την ανατίναξη των γραφείων της στην Αθήνα το 1942 (σ. 175-76), και θα γίνει «υπουργός» προπαγάνδας στην εξόριστη φιλογερμανική κυβέρνηση που αποπειράθηκε να συγκροτήσει τον Νοέμβριο 1944 ο Τσιρονίκος στην Αυστρία. Μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και κυρίως μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967 το πλαστογράφημα γνωρίζει νέα διάδοση, στη Σοβιετική Ένωση, στις αραβικές και μουσουλμανικές εν γένει χώρες, στα αριστερά αντιιμπεριαλιστικά κινήματα. Στην Ελλάδα, μετά την πτώση της χούντας, θα αποδοθούν από τους αντισιωνιστές όλα τα δεινά της χώρας, εθνικά, οικονομικά, η διαφθορά της νεολαίας, στον διεθνή σιωνισμό (βλ. σ. 232, τη Διακήρυξη κατά του σιωνισμού, περ. Μεσογειακή Αλληλεγγύη, Απρίλιος 1977), στον οποίο άλλωστε αποδίδουν και την ίδια την επιβολή της δικτατορίας. Τον εβραιομπολσεβικισμό της πρώτης φάσης τον έχει διαδεχθεί ο αμερικανοσιωνισμός. Τα υλικά όμως είναι πάντοτε τα ίδια: τα Πρωτόκολλα. Ο αντισιωνισμός θα ανθήσει ιδιαίτερα στο πασοκικό περιβάλλον της Αυριανής. Στη δεκαετία του 1990, περίοδο εθνικιστικής παράκρουσης, με επίκεντρο το Μακεδονικό, ο αντιιμπεριαλιστικός εθνικισμός θα δώσει νέα ώθηση στη διάδοση των Πρωτοκόλλων (σ.258). Ανασκοπώντας την ελληνική εκδοτική διαδρομή των Πρωτοκόλλων έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι οι δικτατορίες της 4ης Αυγούστου και της 21ης Απριλίου δεν αποτελούν, αντίθετα από ό,τι θα περίμενε κανείς, περιόδους έξαρσης της διάδοσής τους, μολονότι τόσο ο Μεταξάς όσο και ο Παπαδόπουλος συμμερίζονταν τις ιδέες του πλαστογραφήματος (σ.160 και 206 αντιστοίχως). Η ύφεση του αντισημιτισμού κατά τη μεταξική δικτατορία ίσως να οφείλεται, πιθανολογεί ο Ψαρράς, στο γεγονός ότι και οι δύο στυλοβάτες της, ο Μεταξάς δηλαδή και ο Γεώργιος Β΄, ήταν τέκτονες (σ.161), ενώ κατά την απριλιανή στο ότι «η χούντα δεν είχε καμιά διάθεση να διαταράξει τις καλές σχέσεις της με τις ΗΠΑ μέσω ανοιχτών αντιεβραϊκών τοποθετήσεων.» (σ. 207) Καθοριστικό ρόλο στη διάδοση των Πρωτοκόλλων στις Ορθόδοξες χώρες έπαιξε η Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως ακριβώς η Καθολική στις Καθολικές. Και στα τρία κύματα, κατά τον Ταγκυέφ, της διάδοσής τους, στην Ελλάδα η Εκκλησία ήταν ενεργά παρούσα, λύνοντας παράλληλα και δικούς της πολεμικούς λογαριασμούς εναντίον των μασόνων και των χιλιαστών. Αναφέρω ονόματα ενδεικτικά: μητροπολίτης Χίου Παντελεήμων (Φωστίνης), μητροπολίτης Κασσανδρείας Ειρηναίος, αρχιμανδρίτης Χριστόφορος Καλύβας, μητροπολίτης Κορίνθου Παντελεήμων (Καρανικόλας),[7] Πειραιώς Σεραφείμ. Τα κεντρικά πρόσωπα όμως της διάδοσης των Πρωτοκόλλων στη χώρα μας, μέσω θρησκευτικών διαύλων, υπήρξαν ο Νίκος Ψαρουδάκης και, κυρίως, ο αρχιμανδρίτης Χαράλαμπος Βασιλόπουλος. Ο Ψαρράς τεκμηριώνει επαρκώς την αντισημιτική δράση τους και δεν θα ήθελα να επαναλάβω εδώ όσα έχω πει αλλού για αυτούς τους δύο.[8] Δεν μπορώ όμως να μην προσθέσω ότι ο αντισημίτης και ακραία σκοταδιστής Χαράλαμπος Βασιλόπουλος εξακολουθεί να περιβάλλεται με σεβασμό από τους Ορθοδόξους και δεν υπάρχει κανείς επίσκοπος ή κληρικός της Ορθόδοξης Εκκλησίας που να έχει ασκήσει κριτική σε όσα άθλια έγραψε και κήρυξε. Αν η ελληνική εκδοτική ιστορία των Πρωτοκόλλων είναι παράλληλη με τη διεθνή, σήμερα η κατάσταση διαφέρει τραγικά ανάμεσα στην Ελλάδα και τις χώρες της Δύσης. Θα αναφέρω τρεις ουσιώδεις διαφορές. Η πρώτη διαφορά έχει να κάνει με την ίδια την έκδοση του βιβλίου αυτού και την κυκλοφορία του στα βιβλιοπωλεία. Σύμφωνα με έκθεση για τον αντισημιτισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση που πραγματοποιήθηκε σε δεκαπέντε χώρες της το 2002-2003, σε καμία από αυτές δεν κυκλοφορούν τα Πρωτόκολλα σε έντυπη μορφή, και μόνο στην Ιταλία και την Ολλανδία τα βρίσκει κανείς, αλλά και εκεί στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης (σ. 336-337). Αντίθετα στην Ελλάδα, μετά το 2000 υπάρχει αληθινός οργασμός έκδοσης των Πρωτοκόλλων (σ. 253-54). Ο Κάκτος μόνο έχει κάνει τρεις διαφορετικές εκδόσεις του μέσα σε μια εικοσαετία (σ. 253). Η δεύτερη μεγάλη διαφορά αφορά τη στάση της Εκκλησίας, όπου ο αντισημιτισμός θρασομανάει. Στην Καθολική και στις προτεσταντικές Εκκλησίες είναι αδιανόητο να υπάρξουν σήμερα επίσκοποι, ιερείς, θεολόγοι που να κάνουν αντισημιτικές δηλώσεις ή που να μείνουν στη θέση τους, αν τυχόν τις κάνουν. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν θέλησε, ούτε μετά το Άουσβιτς, να εκδώσει ένα βαρυσήμαντο κείμενο, ανάλογο με το Nostra Aetate της Β΄ Βατικανής Συνόδου, που να κλείνει με τρόπο επίσημο το ζήτημα του χριστιανικού αντιιουδαϊσμού και πολλώ μάλλον του χριστιανικού αντισημιτισμού. Αν το έκανε αυτό, θα συνέβαλλε με τον πιο καθοριστικό τρόπο στον περιορισμό του αντισημιτισμού στην κοινωνία μας. Τρίτη διαφορά: υπάρχουν κόμματα και βουλευτές που εκφράζονται υπέρ των Πρωτοκόλλων ακόμη και από το βήμα της Βουλής (σ. 263-283). Δεν αναφέρομαι εδώ μόνο στους ναζιστές της Χρυσής Αυγής ή στον αρχηγό και βουλευτές του ΛΑΟΣ, αλλά κυρίως σε ανθρώπους που είναι σήμερα βουλευτές της ΝΔ, του κόμματος που κυβερνά. Η Ελλάδα είναι, φαντάζομαι, η μόνη χώρα της Δυτικής Ευρώπης που έχει υπουργό άνθρωπο που διαφήμιζε από την εκπομπή του το βιβλίο του φασίστα Κωνσταντίνου Πλεύρη Οι Εβραίοι, όλη η αλήθεια, στο οποίο περιέχονται αυτούσια τα Πρωτόκολλα. Όπως επίσης δεν πρέπει να υπάρχει άλλη χώρα της Δυτικής Ευρώπης που δικαστήριό της απαλλάσσει κάποιον σαν τον Πλεύρη, από την κατηγορία ότι ένα βιβλίο σαν το δικό του προτρέπει σε ρατσιστική διάκριση ή βία. Όλοι όσοι ασχολούνται με τη θλιβερή ιστορία των Πρωτοκόλλων δεν μπορούν να αποφύγουν το ερώτημα πώς είναι δυνατό να γίνεται πιστευτό από εκατομμύρια ανθρώπους ένα τόσο πρόδηλα ηλίθιο τερατολόγημα; Και ακόμη, πώς είναι δυνατό, ενώ η πλαστότητά τους έχει αποδειχθεί από το 1921 και αποδεικνύεται έκτοτε διαρκώς και εξακολουθητικά με νέα στοιχεία, να μην επηρεάζει καθόλου το γεγονός αυτό τη διάδοσή τους; Εγώ προσωπικά δεν ξαφνιάζομαι. Στα ερωτήματα των καλοπροαίρετων αυτών ανθρώπων που έχουν μια αισιόδοξη άποψη για την ανθρωπότητα, θα απαντούσα καταρχάς πως τα Πρωτόκολλα δεν είναι το πρώτο τερατολόγημα στην ιστορία που γίνεται πιστευτό, υπάρχουν πλήθος άλλα. Έχω διαβάσει πολλές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, πειστικές και ενδιαφέρουσες, όπως εκείνες του Ταγκυέφ σήμερα που συνδέει τη διάδοσή τους με την ισχύ της συνωμοσιολογικής και μανιχαϊστικής σκέψης. Για μένα το ιστορικό αίνιγμα δεν είναι τα Πρωτόκολλα αλλά ο αντιιουδαϊσμός και οι μεταμορφώσεις του ως συστατικό στοιχείο της δυτικής ταυτότητας, ως βασικό ερμηνευτικό κλειδί του δυτικού πολιτισμού. Αν αυτοί οι διεθνείς συνωμότες δεν ήταν Εβραίοι αλλά ανήκαν σε μια άλλη εθνική ή θρησκευτική ομάδα το περί ου ο λόγος πλαστογράφημα θα γνώριζε τέτοια διάδοση; Ασφαλώς όχι. Ο αιωνόβιος αντιιουδαϊσμός με όλες τις μεταμορφώσεις του είναι αυτός που καθιστά πειστικά τα Πρωτόκολλα. Ο Εβραίος της αντιιουδαϊκής πολεμικής είναι πάντα ο φανταστικός Εβραίος. Με την αντιιουδαϊκή πολεμική η Δύση εξήγησε και πολέμησε ό,τι ήθελε εκάστοτε να εξηγήσει και να πολεμήσει, τις χριστιανικές αιρέσεις, τις πολιτικές και οικονομικές κρίσεις, τα επαναστατικά κινήματα, με τελευταίο τον μπολσεβικισμό, και ό,τι άλλο, όπως δείχνει και ο David Nirenberg στο βιβλίο του Anti-Judaism: The Western Tradition (W.W. Norton, Λονδίνο - Νέα Υόρκη 2013), ένα βιβλίο που θα αποτελέσει σταθμό, πιστεύω, στη μελέτη εφεξής του θέματος. Το καταθλιπτικό γεγονός της αιωνόβιας ισχύος του αντιιουδαϊσμού είναι λόγος να σταυρώσουμε τα χέρια; Τουναντίον, πρέπει να συνεχίσουμε να πολεμάμε τον αντισημιτισμό, χωρίς μισόλογα και συμβιβασμούς. Ο αγώνας αυτός βλέπουμε μάλιστα να αποδίδει σήμερα καρπούς. Στη Δύση, όπως είπαμε, κανείς δεν μπορεί πια να επικαλεστεί τα Πρωτόκολλα. Το βιβλίο του Δημήτρη Ψαρρά θα κάνει και στην Ελλάδα την επίκλησή τους δυσκολότερη από ό,τι ήταν μέχρι τώρα. Ο αγώνας όμως κατά των αντισημιτικών Πρωτοκόλλων δεν είναι μόνο κατά των Πρωτοκόλλων, αλλά συμβάλλει αποφασιστικά και σε άλλες μάχες, στη μάχη κατά του φασισμού, της συνωμοσιολογικής σκέψης, του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Δεν λίγοι οι λόγοι αυτοί για να είμαστε ευγνώμονες στον Δημήτρη Ψαρρά για το τελευταίο βιβλίο του. [1] Για ένα σύντομο βιογραφικό του βλ. το σχετικό λήμμα (Sergei Nilus) γραμμένο από τον Γερμανό μελετητή των Πρωτοκόλλων Michael Hagemeister στο λεξικό Richard S. Levy (επιμ.), Antisemitism. A Historical Encyclopedia of Prejudice and Persecution, ABC/CLIO 2005, τόμ. 2, σ. 508-510, όπου και σύντομη βιβλιογραφία. Από το λήμμα αυτό πληροφορούμαστε ότι μετά την πτώση του κομμουνισμού τα βιβλία του έχουν επανεκδοθεί στη Ρωσία, ότι γίνεται λόγος για αυτόν στον Τύπο και στο Διαδίκτυο, ότι έχει θεσπιστεί επ’ ονόματί του ένα ετήσιο βραβείο, δείγματα όλα αυτά της ανανεωμένης εκτίμησης προς το πρόσωπό του εκκλησιαστικών, πατριωτικών και αντισημιτικών κύκλων. Για τον Νείλο, βλ. ακόμη Pierre-André Taguieff, Les Protocoles des Sages de Sion, δύο τόμοι, Berg International, Παρίσι 1992, τόμ. Ι, σ. 44-65, όπου δημοσιεύεται η πολύ διαφωτιστική για την προσωπικότητα του Νείλου μαρτυρία του Alexandre du Chayla, ο οποίος τον γνώρισε προσωπικά και συζήτησε πολλές φορές μαζί του· του ίδιου, Ο μύθος των «Σοφών της Σιών», μτφρ. Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Πόλις, Αθήνα 2006, σ. 36-44· του ίδιου, Θεωρίες συνωμοσίας. Εσωτερισμός, εξτρεμισμός, μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, Πόλις, Αθήνα 2010, σ. 200-215. Για μια σύντομη εκδοχή της ζωής του Σέργιου Νείλου, βλ. Ουμπέρτο Έκο, Το εκκρεμές του Φουκώ, μτφρ. Έφη Καλλιφατίδη, Ψυχογιός, Αθήνα 32011, κεφ. 92, σ. 689-691. [2] Για τους στάρτσι της Όπτινα κυκλοφορούν στα ελληνικά δεκάδες βιβλία, με πολλές μάλιστα επανεκδόσεις το καθένα. [3] Βλ. πρόχειρα στα ελληνικά, Όσιος Νεκτάριος, ο τελευταίος μεγάλος στάρετς της Όπτινα, πρόλογος πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος, Ι.Μ. Οσίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, Κάλαμος Αττικής 2003, σ. 48-60. [4] «Note de Serge Nilus» στο Ιrina Gorainoff, Séraphim de Sarov, Desclée De Brouwer – Abbaye de Bellefontaine / Théophanie, 1979, σ. 186-187. Το βιβλίο, εκτός από τον βίο του αγίου, περιέχει την «Συνομιλία με τον Μοτοβίλωφ» και τις «Πνευματικές Οδηγίες». Στα ελληνικά κυκλοφορούν πολλοί βίοι του αγίου Σεραφείμ, μεταξύ αυτών και Ειρήνης Γκοραΐνωφ, Ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, Τήνος, χ.χ. (σήμερα κυκλοφορεί η δωδέκατη έκδοση). Η ελληνική τούτη μετάφραση δεν ταυτίζεται με την ως άνω γαλλική έκδοση, περιέχει πάντως τη συζήτηση με τον Μοτοβίλωφ, και υπάρχουν σε αυτήν οι αναγκαίες αναφορές στον Σέργιο Νείλο (σ. 202-203, 232). Στο σημείο αυτό θέλω να υποσημειώσω ότι η μορφή του αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ αδικείται πολύ από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται από τον Δημήτρη Ψαρρά (σ. 347-350) και ότι η «Συνομιλία με τον Μοτοβίλωφ» παραμένει ένα ωραίο κείμενο Ορθόδοξης πνευματικότητας, ανεξάρτητα από το ποιος είναι τελικά ο συγγραφέας της. Αν πάντως συγγραφέας της είναι ο ίδιος ο Νείλος, τότε πρέπει να του αναγνωρίσουμε ταλέντο. [5] Για μια συνεξέταση του Νείλου με τον Σολόβιεφ, βλ. τη μελέτη του Michael Hagemeister «Vladimir Solov’ëv and Sergej Nilus: Apocalypticism and Judeophobia», στο Wil van den Bercken, Manon de Courten, Evert van der Zwerde (επιμ.), Vladimir Solov’ëv: Reconciler and Polemist, Peeters 2000, σ. 287-296. Πρέπει να προσθέσω, όπως το τονίζει άλλωστε και ο Χαγκεμάιστερ (σ. 294), ότι η συνάφεια του Νείλου με τον Σολόβιεφ αφορά μόνο το αποκαλυπτικό στοιχείο και όχι την εβραιοφοβία, η οποία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να προσαφθεί στον Σολόβιεφ. [6] Pierre-André Taguieff, O μύθος των «Σοφών της Σιών», ό.π., σ. 160-169. [7] Για το βιβλίο του Παντελεήμονος Εβραίοι και Χριστιανοί, με αφορμή την πέμπτη έκδοσή του (1996), έγραψε εγκωμιαστική κριτική ο καθηγητής της Ερμηνείας της Παλαιάς Διαθήκης στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Σιμωτάς στη Θεολογία, το επίσημο περιοδικό της Εκκλησίας της Ελλάδος (τόμ. 68, τχ. 3, Ιούλ.-Σεπτ. 1997, σ. 608-611). Βλ. για όλα αυτά, Σταύρος Ζουμπουλάκης, «Υπάρχει τελικά ή δεν υπάρχει αντισημιτισμός στην Ορθόδοξη Εκκλησία; Ας το συζητήσουμε», περ. Σύναξη, τχ. 66, Απρίλιος - Ιούνιος 1988 (περιλαμβάνεται σήμερα στο βιβλίο Ο Θεός στην Πόλη. Δοκίμια για την θρησκεία και την πολιτική, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2010 [12002], σ. 81-89. Πληροφορίες για την απάντηση του Παν. Σιμωτά και άλλες αντιδράσεις, βλ. στις σ. 134-135. Έχει ενδιαφέρον, νομίζω, να προσθέσω ότι από τη γαλλική μετάφραση, χωρίς την άδειά μου, του κειμένου αυτού στο Ορθόδοξο γαλλικό περιοδικό Contacts, τχ. 216, Οκτ.-Δεκ. 2006, σ. 470-475, παραλείφθηκαν οι δύο τελευταίες σελίδες, που αφορούσαν τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Με την ευκαιρία, ας συμπληρώσω πως, αν επεκτείνουμε την έρευνα για τον ελληνικό αντισημιτισμό σε λογιότερα και σοβαρότερα περιβάλλοντα, έξω, θέλω να πω, από τα όρια ρυπαρών ακροδεξιών εντύπων και θρησκευτικών φυλλάδων, θα βρεθούμε, φοβάμαι, προ οδυνηρών εκπλήξεων. [8] Βλ. Σταύρος Ζουμπουλάκης «Το θρησκευτικό φαινόμενο στη σημερινή Ελλάδα», στο Άννα Τριανταφυλλίδου, Ρουμπίνη Γρώπα, Χαρά Κούκη (επιμ.), Ελληνική κρίση και ευρωπαϊκή νεωτερικότητα, Κριτική, Αθήνα 2013, σ. 203-225: 221-224.

Τα Πρωτόκολλα του ελληνικού αντισημιτισμού

Σύνδεση