Αναζητώντας ένα εναλλακτικό πολιτικό πρόταγμα για την Αγγλία

Caroline Lucas, Another England: How to Reclaim Our National Story [Μια άλλη Αγγλία: Πώς να επαναδιεκδικήσουμε το εθνικό μας αφήγημα], Hutchinson-Heinemann, Λονδίνο 2024, σελ. 293 Το να αμφισβητήσει κανείς χωρίς περιστροφές μια κυρίαρχη, ανθεκτική και αυτάρεσκη εθνική αυτοεικόνα αποτελεί εγχείρημα που απαιτεί «αρετήν και τόλμην». Αυτά είναι στοιχεία που έδειξε ότι κατέχει η Καρολάιν Λούκας κατά την πολυετή πολιτική σταδιοδρομία της, είτε ως Ευρωβουλευτής, είτε ως μέλος της Βουλής των Κοινοτήτων, είτε ως αρχηγός του Κόμματος των Πρασίνων της Αγγλίας και της Ουαλίας. Τα συναντά εξάλλου κανείς και στο βιβλίο που συνέγραψε επικουρούμενη από τον Τζέιμς Χάμφρις και φέρει τον εύγλωττο τίτλο Μια άλλη Αγγλία: Πώς να επαναδιεκδικήσουμε το εθνικό μας αφήγημα. Πρόκειται για ένα δοκίμιο συλλογικής αυτογνωσίας και αναζήτησης των λόγων που οδήγησαν την πλειοψηφία των Βρετανών πολιτών στην ατυχή για την Λούκας απόφαση να ταχθεί υπέρ της απομάκρυνσης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2016. Η απόφαση αυτή αντιμετωπίζεται ως σύμπτωμα μιας γενικότερης προβληματικής και κατακριτέας ιδεολογικοπολιτικής κατάστασης, την οποία παγίωσε η συντηρητική και η λαϊκιστική Δεξιά με την ανοχή της Αριστεράς. Το ζητούμενο για τη συγγραφέα είναι ένα εναλλακτικό πολιτικό πρόταγμα, το οποίο θα ενσωματώνει στοιχεία που αγνοούνται ή απορρίπτονται από το κυρίαρχο αφήγημα, ενώ ταυτόχρονα θα αξιώνει και μια σειρά ριζικών και ρηξικέλευθων μεταρρυθμίσεων. Το εναλλακτικό αυτό πρόταγμα καλείται να λάβει υπόψη του μια σειρά από σοβαρές παθογένειες της αγγλικής επικράτειας, κάποιες από τις οποίες εντοπίζονται και από απλούς πολίτες με τους οποίους η Λούκας έρχεται συστηματικά σε επαφή. Σε αυτή την προσπάθεια η συγγραφέας –η ίδια κάτοχος διδακτορικού στην αγγλική λογοτεχνία– έχει ως σύμμαχό της μια μακρά σειρά λογοτεχνικών κειμένων, γραμμένα από γνωστούς και λιγότερο γνωστούς συγγραφείς, τα οποία θεωρεί ότι μπορούν με τις ιδέες που εκφράζουν και την αίσθηση που αποπνέουν να υποδείξουν ή να ενισχύσουν τη ζητούμενη εναλλακτική προοπτική. 1. Η πρώτη παθογένεια αφορά μία επιμελώς κατασκευασμένη και βασιζόμενη σε αποκλεισμούς, ηγεμονικές επιδιώξεις και ιστορικές διαστρεβλώσεις εθνοτική ταυτότητα. Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. «H Αγγλία ορίζεται από τις δικές της ελίτ», αναφέρει χαρακτηριστικά, «και όλοι οι υπόλοιποι –η εργατική τάξη, τα κελτικά έθνη, οι άλλες εθνότητες– μπορούν είτε να πειθαρχήσουν είτε να αυτοκαταδικαστούν σαν ετερόχθονες. Αυτός ο αγγλικός εξαιρετισμός (exceptionalism) φέρνει μαζί του τον κίνδυνο να αισθανόμαστε ανώτεροι και να υποτιμούμε “τα λιγότερο ευλογημένα από εμάς έθνη”, στάση που με τη σειρά της δικαιολογεί την ξενοφοβία, την εκμετάλλευση και την κατάκτηση» (σ. 224). Οι αγγλικές ελίτ επιβάλλουν αυτή την ταυτότητα που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους ως τη βρετανική εν γένει ταυτότητα, περιθωριοποιώντας τις άλλες εθνοτικές και πολιτισμικές παραδόσεις. Εκτός από τις σκόπιμες αποσιωπήσεις –στον εθνικισμό συνυπάρχουν η επιλεκτική μνήμη με την επιλεκτική λήθη θα πει ο Ερνέστος Ρενάν[1]–, αυτό που κυριαρχεί είναι μια σειρά από μύθους, οι οποίοι διαμορφώνονται με τέτοιον τρόπο, ώστε «να δημιουργήσουν μια καθησυχαστική, αλαζονική και ενίοτε κακοήθη θέαση της εθνικής ιστορίας της Αγγλίας» (σ. 20). Η Λούκας δεν επιθυμεί την αντικατάσταση αυτής της συμπαγούς εθνοτικής ταυτότητας από μια άλλη. Αυτό που οραματίζεται είναι η ανάδειξη μιας μη αναγκαστικά συνεκτικής πολλαπλότητας αφηγημάτων και προοπτικών, η οποία δεν θα είναι άνωθεν επιβεβλημένη, και θα συμπεριλαμβάνει ανυπερθέτως αυτούς που μέχρι τώρα αγνοούνταν ή υποτιμούνταν. Με αυτή τη λογική, το ήπιων μηνυμάτων τραγούδι «Ιερουσαλήμ» σε στίχους Ουίλιαμ Μπλέικ θα πρέπει να προβάλλεται εξίσου με το πατριωτικό «Κυβέρνα Βρετανία». Όσον αφορά τους δημοφιλείς αγγλικούς μύθους, όπως αυτόν του Ρομπέν των Δασών, η συγγραφέας δεν απεργάζεται τον εξοβελισμό τους. Είναι πολύ δύσκολο για τέτοια αφηγήματα να εγκαταλείψουν το συλλογικό φαντασιακό, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούμε να εντοπίσουμε ιστορικά τι κρύβεται πίσω από αυτούς. Εκείνο που έχει σημασία, υποστηρίζει, είναι η επανερμηνεία και η επανεκτίμηση αυτών των μύθων, έτσι ώστε να μην εξυπηρετούν πλέον τις αξίες των Συντηρητικών και των ελίτ, αλλά την ακριβοδικία, την ελευθερία και τη συμπερίληψη. Για παράδειγμα, θα πρέπει να αναφέρεται ότι το 10% των πιλότων της RAF που πολέμησαν στη Μάχη της Βρετανίας προέρχονταν από την κατεχόμενη Ευρώπη (σ. 51). Όψεις της αγγλικότητας, Ο ναός του Αγίου Μάρκου στο Σουίντον, φωτ. Φιλήμων Παιονίδης. Μια δεύτερη παθογένεια που διέπει τη σύγχρονη Βρετανία είναι η πολιτική, πολιτισμική και οικονομική ηγεμονία του Λονδίνου επί της υπόλοιπης βρετανικής επικράτειας, η οποία έχει οδηγήσει ολόκληρες περιοχές σε μαρασμό. Ως εκ τούτου πολλοί νέοι άνθρωποι οδηγούνται στην εσωτερική μετανάστευση, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση. Η Λούκας προσφεύγει σε λογοτεχνικά κείμενα (Ε. Τόμας, Π. Ν. Τζέιμς) για να αναδείξει τη σημασία των τοπικών ταυτοτήτων, αλλά φοβάμαι ότι σε χώρες (συμπεριλαμβανομένης της δικής μας) στις οποίες έχουν εδραιωθεί με το πέρασμα του χρόνου καταστάσεις όπου τα πάντα περιστρέφονται και εξαρτώνται από μία και μοναδική πόλη, δεν μπορούμε να αναμένουμε βραχυπρόθεσμα θεαματικές αλλαγές. Ένα παράδειγμα αρκεί για να κατανοήσουμε τη χαοτική αντίθεση μητρόπολης και επαρχιακών πόλεων. Τον Απρίλιο του 2024 ο Σαντίκ Καν, ο δήμαρχος του Λονδίνου, εξήγγειλε ότι, εάν επανεκλεγεί, θα επενδύσει μέχρι το 2028 τρία δισεκατομμύρια λίρες μόνο στη λεγόμενη πολιτιστική βιομηχανία της πόλης, η οποία περιλαμβάνει κλάδους όπως η μόδα, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια.[2] Από την άλλη πλευρά, υπολογίζεται ότι η καινούργια κυβέρνηση των Εργατικών καλείται για τα επόμενα δύο χρόνια να εξοικονομήσει τέσσερα δισεκατομμύρια λίρες για να σώσει πολλούς Δήμους από τη χρεωκοπία.[3] Σε τέτοιες περιπτώσεις το μέγιστο που θα μπορούσε να ευχηθεί κανείς είναι να μην επιδεινωθεί η κατάσταση. Μια τρίτη παθογένεια είναι το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο το ευρισκόμενο στην κορυφή 5% του πληθυσμού απολαμβάνει το 36% του εισοδήματος και το 63% του συνολικού πλούτου της χώρας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό που βρίσκεται στη βάση απολαμβάνει μόνο το 8% του εισοδήματος και 0,5% τοις εκατό του συνολικού πλούτου.[4] Η συγγραφέας συζητά συνοπτικά κάποιες πιθανές μεταρρυθμίσεις, όπως την καθιέρωση ενός βασικού εισοδήματος για όλους, αλλά η κύρια επιχειρηματολογία της εστιάζεται στην αναμενόμενη ευαισθητοποίηση που μπορεί να προέλθει από την ανάγνωση μυθιστορημάτων με κοινωνικό περιεχόμενο, όπως του Όλιβερ Τουίστ του Ντίκενς ή της Ερημωμένης πόλης τού σήμερα ξεχασμένου Νέβιλ Σουτ. Πεζογράφοι σαν κι αυτούς μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε ότι «οι λύσεις που χρειαζόμαστε δεν πρόκειται να προέλθουν από τους αμετάβλητους νόμους της αγοράς» (σ. 122). Δεν αμφιβάλλω ότι κάποιοι αναγνώστες μυθιστορημάτων μπορεί να συγκινηθούν και σήμερα από περιγραφές αδικιών που υφίσταντο μέλη της εργατικής τάξης, αλλά εκτιμώ ότι εάν υπάρχει κάποια πιθανότητα εφαρμογής πραγματικά εξισωτικών πολιτικών, οι οποίες θα συνεπάγονται κάποια μείωση των εισοδημάτων των εχόντων και κατεχόντων, αυτές θα πρέπει να εδράζονται σε υπέρ της ισότητας επιχειρήματα που μπορούν να τύχουν αποδοχής ακόμα και από κάποιους που εκ πρώτης όψεως θα υποστούν οικονομικές απώλειες. Ένα από αυτά, το οποίο μνημονεύεται από την Λούκας, μπορεί κάπως απλουστευτικά να παρουσιαστεί ως εξής: Στην περίπτωση Α, ο χ κτίζει μια υπερπολυτελή βίλα σε μια απομακρυσμένη δασώδη περιοχή, καθώς μπορεί και φοροδιαφεύγει επιτυχώς ή οι φόροι για τους ευπόρους είναι ασήμαντοι. Ωστόσο, καθώς οι πόροι του κράτους στο οποίο ζει είναι εξαιτίας των χαμηλών φορολογικών εσόδων ιδιαίτερα περιορισμένοι, το οδικό δίκτυο της περιοχής του είναι σε άθλια κατάσταση, δεν υπάρχει πυροπροστασία, η αστυνομία δεν μπορεί να διαθέσει δυνάμεις για τη φύλαξη της περιοχής και οι υπηρεσίες υγείας δεν μπορούν εξυπηρετήσουν επαρκώς έκτακτα περιστατικά. Στην περίπτωση Β, ο χ έχει λιγότερα εισοδήματα καθώς πληρώνει σημαντικούς φόρους και χτίζει μια συνηθισμένη εξοχική κατοικία στην ίδια περιοχή. Ωστόσο, το οδικό δίκτυο της περιοχής του είναι άριστο, η πυροπροστασία επαρκής (στο μέτρο του εφικτού), η αστυνομία διαθέτει τα μέσα για να προστατεύει τους πολίτες και οι υπηρεσίες υγείας ανταποκρίνονται επιτυχώς (και πάλι στο μέτρο του εφικτού) στα έκτακτα περιστατικά. Δεν είναι πρόδηλο, καταλήγει το επιχείρημα, ότι σε τελική ανάλυση ο χ βρίσκεται στη δεύτερη περίπτωση σε καλύτερη θέση απ’ ό,τι στην πρώτη, ακόμα και εάν έχει χαμηλότερο εισόδημα;[5] Το δεύτερο επιχείρημα πρεσβεύει ότι η μείωση συγκεκριμένων εργασιακών ανισοτήτων οδηγεί σε οικονομική ανάπτυξη. Οι υποστηρικτές του συνήθως θεωρούν ότι οι παρεμβατικές πολιτικές που απαιτούνται δεν χρειάζεται να οδηγήσουν σε περιορισμό των εισοδημάτων των ευπόρων, αν και δεν είμαι πεπεισμένος ότι αυτό είναι εφικτό, αφού η πολιτεία θα πρέπει έν τινι μέτρω να χρηματοδοτήσει τις σχετικές προσπάθειες. Για παράδειγμα, προβάλλονται οι βασιζόμενες σε εμπειρικές μελέτες θέσεις ότι η απασχόληση περισσότερων γυναικών (ειδικά γυναικών μέσης ηλικίας), η απασχόληση γυναικών σε επαγγελματικούς χώρους όπου κυριαρχούν άνδρες ή η απασχόληση ανθρώπων από διαφορετικές εθνότητες σε εταιρικά περιβάλλοντα αυξάνουν την παραγωγικότητα και κατά συνέπεια ενισχύουν το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Από αυτή τη μεταβολή θα ευνοηθούν προφανώς και κάποιοι από εκείνους που έχουν μεγάλα εισοδήματα από παραγωγικές δραστηριότητες, ακόμα και εάν χρειαστεί να πληρώσουν περισσότερους φόρους. Στους υποστηρικτές αυτού του επιχειρήματος για την καταπολέμηση των ανισοτήτων συγκαταλέγεται και η Σκωτσέζα πολιτικός και ακαδημαϊκός Άνελιζ Ντοντς.[6] Τον Ιούλιο του 2024 ο Κιρ Στάρμερ τη διόρισε υπουργό Ανάπτυξης και υπουργό για την Κατάσταση των Γυναικών και τις Ισότητες. Κοντός ψαλμός, αλληλούια. Διαδηλωτές υπέρ του Brexit, Old Palace Yard, Λονδίνο, 23 Νοεμβρίου 2016. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Hayoung Jeon Η τέταρτη αγγλική παθογένεια έχει βαθιές ρίζες στην ιστορία της Αγγλίας. Κατά παράδοση και σύμφωνα με κάποιες δεσμευτικές συμφωνίες, οι κοινές γαίες (the commons) μπορούσαν να χρησιμοποιούνται από τον αγροτικό πληθυσμό για τις ανάγκες του, χωρίς την καταβολή κάποιου μισθώματος. Ωστόσο, από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα εκδόθηκε από το Κοινοβούλιο μια σειρά νομοθετικών πράξεων σχετικά τις περιφράξεις (enclosures) των κοινών γαιών. Αυτό πρακτικά είχε ως αποτέλεσμα πολλοί γαιοκτήμονες και επιχειρηματίες να αποκτήσουν τεράστιες εκτάσεις της αγγλικής υπαίθρου, αναγκάζοντας τους πληθυσμούς που ζούσαν από αυτές είτε να μετακινηθούν προς τα αστικά κέντρα είτε να πληρώνουν ενοίκιο για την οικονομική αξιοποίησή τους.[7] Σήμερα, τριάντα έξι χιλιάδες άτομα –σε έναν πληθυσμό πενήντα έξι εκατομμυρίων κατοίκων– κατέχουν το 50% της αγγλικής αγροτικής γης (σ. 141). Η Λούκας θεωρεί ότι οι νομοθετικές προσπάθειες που έγιναν, ώστε οι κάτοικοι αυτής της χώρας να απολαμβάνουν, έστω ως επισκέπτες και περιπατητές, τα φυσικά τοπία της, χωρίς να κινδυνεύουν να συλληφθούν, δεν επαρκούν. Η κατάσταση επιδεινώνεται και από την υπέρμετρη πολιτική ισχύ και τα προνόμια που απολαμβάνουν οι μεγαλοϊδιοκτήτες σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Οι προτάσεις που καταθέτει, συμπεριλαμβανομένης της καθιέρωσης ενός φόρου έγγειας ιδιοκτησίας, είναι ενδιαφέρουσες, αλλά, όπως και η ίδια αναγνωρίζει, ουσιαστικές αλλαγές μπορεί να επέλθουν μόνο εάν μεταβληθεί η κρατούσα αντίληψη περί ατομικής ιδιοκτησίας. Υπ’ αυτήν την προοπτική, η Ελλάδα, η οποία την περίοδο του Μεσοπολέμου απαλλοτρίωσε τα τσιφλίκια του θεσσαλικού κάμπου, βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση από την Αγγλία. Η πέμπτη παθογένεια αφορά μια αντιφατική προσέγγιση του αγγλικού φυσικού περιβάλλοντος. Από τη μία πλευρά, άπαντες θέλγονται από εξωραϊσμένες περιγραφές και απεικονίσεις του, από την άλλη παρατηρείται μια γενικευμένη ανοχή και αδιαφορία για τη συνεχιζόμενη υποβάθμισή του. Οι άνθρωποι φαίνεται να αρκούνται σε όμορφες εικόνες της φύσης, χωρίς να νοιάζονται για την πραγματική κατάσταση στην οποία αυτή βρίσκεται. «Μετατρέπουμε τη φύση σε καρτ ποστάλ ή ποιήματα ή αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και δεν τη χρειαζόμαστε πλέον στην πραγματική της μορφή» (σ. 156). Η πραγματική, ωστόσο, κατάσταση της αγγλικής φύσης είναι απελπιστική. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες η βιοποικιλότητα μειώθηκε κατά το ήμισυ. Τα μέτρα που λαμβάνονται κρίνονται αναποτελεσματικά από την Λούκας και συχνά περιλαμβάνουν ύποπτους συνυπολογισμούς κόστους-οφέλους ή ανεφάρμοστες εξισορροπητικές προτάσεις. Ειδικά όσον αφορά την κλιματική αλλαγή, η συγγραφέας θεωρεί πως χάθηκαν τριάντα πολύτιμα χρόνια, εξαιτίας μιας επίσημης πολιτικής καθυστερήσεων, εφησυχασμού, εξυπηρέτησης του επιχειρηματικού κόσμου και μετακύλησης των ευθυνών σε τρίτους. Όπως και στην περίπτωση της ατομικής ιδιοκτησίας, η Λούκας καλεί την αγγλική κοινωνία να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με το φυσικό περιβάλλον, αντιλαμβανόμενη ότι δεν αποτελεί την κυρίαρχο ή την ιδιοκτήτρια του οικοσυστήματος, αλλά απλώς ένα άμεσα εξαρτώμενο από το όλον μέρος του. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή θα πρέπει να συμβεί το ταχύτερο δυνατό, καθώς η κινητοποίηση που απαιτείται για την αναστροφή της κλιματικής αλλαγής είναι ανάλογη της κινητοποίησης του αγγλικού πληθυσμού για την αντιμετώπιση της ναζιστικής απειλής κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 2. Όπως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, το δοκίμιο της Λούκας περιλαμβάνει ένα πλήθος προτάσεων διαφορετικής εμβέλειας και δυσκολίας εφαρμογής που κρίνεται απαραίτητο να πλαισιώσει το εναλλακτικό πολιτικό πρόγραμμα για την Αγγλία. Εκείνες οι οποίες, κατά εκτίμησή μου, ξεχωρίζουν είναι οι ακόλουθες τρεις που σχετίζονται άμεσα με την εύρυθμη λειτουργία και την ποιότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Καταρχάς, οι πολίτες θα πρέπει να απαγκιστρωθούν από το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. To δημοψήφισμα του 2011 έδειξε ότι το 67,90% των ψηφισάντων παραμένουν προσκολλημένοι σε αυτό. Η Λούκας υποστηρίζει ότι εάν υπήρχε ένα άλλο εκλογικό σύστημα, το Brexit θα είχε αποφευχθεί. Ενδεχομένως, αλλά το σίγουρο είναι ότι δεν θα είχαμε κόμματα να λαμβάνουν το 33,70% των ψήφων και το 63,20% των εδρών της Βουλής των Κοινοτήτων, καθώς και κόμματα που έλαβαν το 14,90% των ψήφων να κατοχυρώνουν πολύ λιγότερες έδρες από κόμματα που έλαβαν το 12,22% των ψήφων, όπως συνέβη στις εκλογές του 2024. Κατά τη γνώμη μου, η αντίληψη ότι πρέπει πάση θυσία και αγνοώντας τη βούληση των ψηφοφόρων να έχουμε σε προηγμένες δημοκρατίες μονοκομματικές κυβερνήσεις με ευρύτατες κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες είναι ένδειξη πολιτικής φοβίας και ανωριμότητας. Στα δημοκρατικά κοινοβούλια είναι σημαντικό να υπάρχει πολυφωνία απόψεων και προσεγγίσεων, ακόμα και αν θεωρούμε ότι κάποιες από αυτές είναι εσφαλμένες ή απεχθείς. Επίσης, η κατάστρωση ενός γραπτού Συντάγματος θα θέσπιζε μια σαφή και περιεκτική χάρτα δικαιωμάτων που θα ήταν δεσμευτική για την κυβέρνηση και θα διευκόλυνε τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων που ασκούν τα ακυρωτικά δικαστήρια. Επιπροσθέτως, θα έβαζε τέλος στην παρωχημένη και αντιδημοκρατική αντίληψη περί κοινοβουλευτικής κυριαρχίας, εξαλείφοντας την έστω και επαπειλούμενη αυθαιρεσία του κοινοβουλίου και θέτοντάς το στην υπηρεσία της λαϊκής κυριαρχίας και του κράτους δικαίου.[8] Τέλος, το εναλλακτικό πολιτικό πρόταγμα για την Αγγλία δεν μπορεί παρά να ευαγγελίζεται και την κατάργηση της μοναρχίας. Από πλευράς πολιτικής θεωρίας δεν υπάρχει κανένα κανονιστικό επιχείρημα που να δικαιολογεί καμία εκδοχή αυτού του πολιτεύματος,[9] ενώ τα πραγματιστικά επιχειρήματα που προβάλλονται υπέρ της διατήρησης ειδικά της βρετανικής μοναρχίας είναι προπαγανδιστικά. Είναι αστείο να πιστεύει κανείς πως εάν η χώρα αυτή μετατραπεί σε αβασίλευτη δημοκρατία θα ξεσπάσει ένας αδελφοκτόνος εμφύλιος σαν και αυτόν του 17ου αιώνα. Όσον αφορά το επιχείρημα ότι η μοναρχία είναι ένα πολύτιμο μνημείο του παρελθόντος που πρέπει να διατηρηθεί αλώβητο ως μέρος μιας πατρογονικής κληρονομιάς, η απάντηση είναι εύκολη. Το βρετανικό Στέμμα δεν είναι σαν την Ακρόπολη. Οι κληρονομικώ δικαίω βασιλείς μπορούν μεταξύ άλλων να αρνηθούν επισήμως να επικυρώσουν ένα δημοκρατικά νομιμοποιημένο νομοσχέδιο, έχουν το ακαταδίωκτο, ενώ γνωρίζουμε ότι ακόμα και στις μέρες μας κατορθώνουν παρασκηνιακά να αποτρέπουν τη λήψη πολιτικών αποφάσεων που φρονούν ότι δεν εξυπηρετούν τα ιδιωφελή συμφέροντά τους.[10] Κατά τα φαινόμενα, η βούληση πρόκλησης τέτοιας βαρύτητας θεσμικών μεταβολών εντοπίζεται σήμερα σε μια σχεδόν αόρατη μειοψηφία, και οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να δρομολογήσουν έστω και μια σχετική δημόσια διαβούλευση αδρανούν.[11] Ωστόσο, σε σχέση με τα ζητήματα που πραγματεύεται η Λούκας, η διάγνωση των προβλημάτων και οι προτάσεις για την επίλυσή τους διαθέτουν εγγενή αξία, η οποία δεν επηρεάζεται από το τι τελικά θα πραγματοποιηθεί και τι όχι. Η αξίωση άμεσης εφαρμοσιμότητας των ιδεών αφορά την τεχνική και όχι το πεδίο της πολιτικής υπό την ευρεία έννοια και των θεσμών στο πλαίσιο των οποίων αυτή ασκείται. Σε έναν κόσμο στον οποίον γνωρίζουμε ως επί το πλείστον τι θα πουν οι πολιτικοί όλων των αποχρώσεων πριν αρχίσουν να ομιλούν, οι καινούργιες ιδέες, ειδικά όταν αμφισβητούν παγιωμένες και καθεστηκυίες καταστάσεις, είναι παραπάνω από καλοδεχούμενες. Ως προς αυτό η Μεγάλη Βρετανία έχει μια λαμπρή παράδοση αιώνων, την οποία συνεχίζει μέχρι σήμερα. Αυτός είναι ένας λόγος για να αισθάνονται οι κάτοικοί της δικαιολογημένα υπερήφανοι, ακόμα και αν διαφωνούν με τις περισσότερες από αυτές. [1] Ernest Renan, Qu’ est-ce qu’ une nation?, Le mot et le reste, Μασσαλία 2007, σ. 22. [2] Ross Lydall, “Sadiq: I’ll Turbo-charge our Cultural Industry”, Evening Standard, 7 Απριλίου 2024. [3] Philip Collins, “Labour has Triumphed: Now Comes the ‘Shit List’”, Prospect, 5 Ιουλίου 2024. https://tinyurl.com/74v8f8tv [4] https://tinyurl.com/2efcth35 [5] Η γενικότερη θέση ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού βρίσκεται σε καλύτερη θέση σε μια κοινωνία με λιγότερες ανισότητες απ’ ό,τι θα βρισκόταν σε μια κοινωνία με περισσότερες ανισότητες αναπτύσσεται διεξοδικά στο Richard Wilkinson and Kate Pickett, The Spirit Level: Why Greater Equality Makes Societies Stronger, Penguin, Λονδίνο 2010. [6] Anneliese Dodds MP, Equal Footing: Why We Cannot Afford to Ignore Inequality, Fabian Ideas No. 663, Fabian Society, Λονδίνο 2023. https://tinyurl.com/yck7mmuw [7] Βλ. ενδεικτικά γι’ αυτό το ζήτημα Michael Turner, Enclosures in Britain 1750-1830, Macmillan Press, Λονδίνο 1984. [8] Για την αναγκαιότητα μιας άνευ όρων απόρριψης της προκατακλυσμιαίας θεωρίας της κοινοβουλευτικής κυριαρχίας, βλ. G. Letsas, “What’s Good About Parliamentary Sovereignty?” στο G. Carter and M. D. Walters (επιμ.), The Promise of Legality: Critical Reflections on the Work of TRS Allan, Hart Publishing, Οξφόρδη (υπό έκδοση). [9] Βλ. ενδεικτικά Φ. Παιονίδης, Προλεγόμενα στην πολιτική φιλοσοφία, Οκτώ, Αθήνα 2020, σσ. 103-129. [10] Βλ. σχετικά https://www.republic.org.uk/ [11] DAT Green, “The New Labour Government Is Showing No Interest in Constitutional Change”, Prospect, 19 Ιουλίου 2024. https://tinyurl.com/2mzzu854

Αναζητώντας ένα εναλλακτικό πολιτικό πρόταγμα για την Αγγλία

Σύνδεση