Το κάστρο και ο υπόνομος

ARB – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Βασικό μέλημα των καθολικών μεταφιλελεύθερων διανοούμενων που εναντιώνονται στον σύγχρονο φιλελεύθερο ατομισμό είναι να αποκτήσουν πολιτική εξουσία ως πρωτοπορία μιας συντηρητικής επανάστασης παρά να μεταμορφώσουν τις δυστυχισμένες ζωές των ανθρώπων με τη δύναμη του ευαγγελίου. Patrick J. Deneen, Why Liberalism Failed [Γιατί απέτυχε ο φιλευθερισμός], με πρόλογο των James Davison Hunter και John M. Owen IV, Yale University Press, 225 pp. Sohrab Ahmari, From Fire, by Water: My Journey to the Catholic Faith [Από το πυρ στο ύδωρ: Το ταξίδι μου στην καθολική πίστη], Ignatius, 214 pp. Sohrab Ahmari, Tyranny, Inc.: How Private Power Crushed American Liberty—and What to Do About It [Τυραννία Α.Ε.: Πώς η εξουσία των ιδιωτών συνέτριψε την αμερικανική ελευθερία – και τι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό], Forum, 252 pp. Adrian Vermeule, Common Good Constitutionalism: Recovering the Classical Legal Tradition [Συνταγματική τάξη κοινής ωφελείας: Αποκαθιστώντας την κλασική νομική παράδοση], Polity, 241 pp. Patrick J. Deneen, Regime Change: Toward a Postliberal Future [Αλλαγή καθεστώτος: Προς ένα μεταφιλελεύθερο μέλλον], Sentinel, 269 pp. Όταν ψάχνεις γι’ αυτό που έχει χαθεί, όλα είναι ένα σημάδι.Γιουντόρα Γουέλτι, «Το μεγάλο δίχτυ» Ένα συννεφιασμένο πρωί στα τέλη του 1980 επισκέφθηκα την εκκλησία απέναντι από το διαμέρισμά μου στο Παρίσι. Ήμουν περίεργος. Η ενορία Σαιν-Νικολά-Ντυ-Σαρντονέ ήταν τότε η έδρα του αρχιεπισκόπου Μαρσέλ Λεφέμπρ, ενός σχισματικού πολέμιου των μεταρρυθμίσεων της Δεύτερης Συνόδου του Βατικανού τον οποίο είχε μόλις αφορίσει ο πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄. Συντηρητικοί Καθολικοί από όλη την πόλη στριμώχνονταν στην εκκλησία τις Κυριακές για να ακούσουν Γρηγοριανές ψαλμωδίες και την Θεία Λειτουργία στα λατινικά – μια όμορφη, απαγορευμένη εμπειρία. Μετά την λειτουργία αρκετοί εκκλησιαζόμενοι συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο της εκκλησίας για να συζητήσουν και να ξεφυλλίσουν μερικά δεξιά βιβλία και εφημερίδες που ήταν απλωμένες πάνω σε πτυσσόμενα τραπέζια. Όταν έσκυψα πάνω από ένα από αυτά τα τραπέζια, ένας νεαρός που στεκόταν πίσω μου ανέφερε ένα βιβλιοπωλείο όπου θα μπορούσα να βρω περισσότερα βιβλία στο ίδιο πνεύμα. Έσκισε ένα κομμάτι χαρτί και έγραψε την διεύθυνση εξηγώντας ότι το βιβλιοπωλείο δεν είχε πινακίδα –είχαν σημειωθεί απόπειρες εμπρησμού σε προηγούμενες τοποθεσίες– και ότι θα έπρεπε απλώς να χτυπήσω την πόρτα. Πήγα, χτύπησα, με ρώτησαν ποιος ήμουν, και έπειτα μπήκα. Περνώντας μια βαριά κόκκινη κουρτίνα ανακάλυψα ένα συνονθύλευμα από παραγεμισμένα ράφια με βιβλία στοιβαγμένα σε βιβλιοθήκες που περιστοίχιζαν τους τοίχους ενός ευρύχωρου δωματίου. Παρά τα φαινόμενα, υπήρχε τάξη στο χάος: η συλλογή παρατίθετο με χρονολογική σειρά σύμφωνα με τις αντιφατικές ιστορικές εμμονές της Γαλλικής Δεξιάς. Τα πρώτα ράφια ήταν αφιερωμένα στον νεοπαγανισμό της Nouvelle Droite (Νέα Δεξιά), η οποία από το 1960 αντλεί έμπνευση από τον συγγραφέα Αλέν ντε Μπενουά· το βιβλίο του Πώς μπορεί να είναι κανείς παγανιστής (1981) θεωρείται ένα από τα ιδρυτικά της κείμενα. Αυτή η ομάδα είναι κατά μια έννοια το πιο ριζοσπαστικό, αν και μικροσκοπικό, ρεύμα της Ευρωπαϊκής Δεξιάς διότι τοποθετεί την Εδέμ τόσο πίσω στον χρόνο και αποδίδει την ευθύνη για την αδυσώπητη παρακμή της Ευρώπης στην έλευση του Χριστιανισμού πριν δύο χιλιάδες χρόνια. Το επόμενο ράφι, ωστόσο, περιείχε ιστορικά βιβλία που εξυμνούν την νίκη του Χριστιανισμού εναντίον του παγανισμού και νοσταλγούν την απλή αρμονία του μοναστηριακού Μεσαίωνα. Δίπλα από αυτά βρήκα πλούσιους τόμους που εγκωμιάζουν το μη μοναστηριακό μεγαλείο του Καθολικού Οίκου των Βουρβόνων. Κάποια ράφια ήταν αφιερωμένα στην καταστροφή που επέφερε η Επανάσταση, με τις αγιογραφίες των αντεπαναστατικών εξεγέρσεων των Σουάνων και των κατοίκων της Βανδέας. Παρακάτω υπήρχαν αντιγερμανικά βιβλία επικεντρωμένα στον Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο του 1870-1871. Έπειτα, όπως είναι αναμενόμενο, υπήρχε μια μεγάλη συλλογή αντι-ντρεϊφουσιανών βιβλίων, που όλα υποτίθεται αποδείκνυαν ότι ακόμα κι αν ο Άλφρεντ Ντρέιφους δεν ήταν Γερμανός πράκτορας, ήταν οι οπαδοί του. Πάρα ταύτα στο διπλανό ράφι βρήκα φιλογερμανικές βιογραφίες Γερμανών στρατηγών όπως ο Έρβιν Ρόμελ και των ηρωικών δωσιλόγων του Βισύ. Ακολουθούσαν οργισμένα βιβλία για την Γαλλική Αλγερία, συμπεριλαμβανομένων των απομνημονευμάτων των αξιωματικών της παραστρατιωτικής ομάδας Organisation Armée Secrète (Μυστική Oργάνωση του Στρατού) που είχε αντισταθεί στην αποχώρηση της Γαλλίας από την αποικία της και σε αντίποινα είχε επιχειρήσει να δολοφονήσει τον Γάλλο πρόεδρο Σαρλ ντε Γκωλ το 1962. Τα τελευταία ράφια περιείχαν επιθέσεις εναντίον των εξεγερμένων φοιτητών του Μάη 1968, οι οποίοι επίσης ήθελαν να διώξουν τον ντε Γκωλ αν και για πολύ διαφορετικούς λόγους. Στο τέλος, στο πάτωμα δίπλα από το ταμείο υπήρχε ένας μεταλλικός κάδος γεμάτος με κασέτες ρατσιστικής μουσικής heavy metal από συγκροτήματα με Γερμανικά ονόματα. Μια κινητή πανδαισία πικρών βοτάνων. Πάντα ήταν πιο δύσκολο να καταλάβει κανείς την ριζοσπαστική δεξιά από την ριζοσπαστική αριστερά. Παλαιότερα όταν υπήρχαν σοβαρά αριστερά βιβλιοπωλεία που απευθύνονταν σε ενεργούς σοσιαλιστές αντί σε χαλαρούς μεταπτυχιακούς φοιτητές, ήταν και αυτά λίγο χαώδη. Ουτοπικοί συγγραφείς έκαναν παρέα με σταλινικούς, αναρχικοί με τροτσκιστές, ερμηνευτές της σοφίας του Προέδρου Μάο με ερμηνευτές της σοφίας του Αλβανού ηγέτη Ενβέρ Χότζα (της μόδας το ’70). Τα ράφια ήταν αφιερωμένα σε κάθε μετααποικιακό απελευθερωτικό κίνημα που ήταν τότε ενεργό, με πολλά μανιφέστα γραμμένα από άγνωστους επαναστάτες που προορίζονταν να γίνουν διαβόητοι τύραννοι. Αλλά παρά την διανοητική και γεωγραφική ποικιλία, υπήρχε πάντα η αίσθηση ότι οι συγγραφείς φαντάζονταν πως στόχευαν στον ίδιο αφηρημένο στόχο: ένα μέλλον ανθρώπινης χειραφέτησης προς ένα καθεστώς ελευθερίας και ισότητας. Αλλά ποιον κοινό απώτερο στόχο μοιράζονται όσοι ανήκουν στην ριζοσπαστική δεξιά; Αυτό είναι πιο δύσκολο να το διακρίνει κανείς, διότι όταν αναφέρονται στο παρόν μιλούν σχεδόν πάντα σε παρελθόντα χρόνο. Συγκρίνουν τη σύγχρονη ζωή με έναν ημιφανταστικό χαμένο κόσμο που εμπνέει και περιορίζει τον στοχασμό για το ποια μέλλοντα είναι πιθανά. Εφόσον υπάρχουν πολλά παρελθόντα τα οποία θα μπορούσαν θεωρητικά να προκαλέσουν μια μαχητική νοσταλγία, κάποιος θα μπορούσε να συμπεράνει πως κατά συνέπεια η πολιτική δεξιά είναι αθεράπευτα διασπασμένη. Δεν φαίνεται να ισχύει κάτι τέτοιο. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει συνέδρια της δεξιάς τον οποίων οι ομιλητές περιλαμβάνουν εθνικούς συντηρητικούς που τους γοητεύει η Συνθήκη της Βεστφαλίας, κοσμικούς λαϊκιστές που τους γοητεύει ο Άντριου Τζάκσον, Προτεστάντες Ευαγγελιστές που τους γοητεύει το Τείχος των Δακρύων, παλαιο-καθολικούς που τους γοητεύει η Εκκλησία του 5ου αιώνα, λάτρεις των όπλων που τους γοητεύει η Άγρια Δύση του 19ου αιώνα, πολεμοκάπηλους που τους γοητεύει ο Ψυχρός Πόλεμος, απομονωτιστές που τους γοητεύει το κίνημα «Πρώτα η Αμερική» της δεκαετίας του 1940, και νεαρούς με ακμή να μοστράρουν ογκώδη μανιφέστα μιας εξωφρενικής προσωπικότητας γνωστής με το όνομα Bronze Age Pervert[1]. Και όλοι τα πάνε καλά μεταξύ τους. Ο λόγος, πιστεύω, είναι πως όλα αυτά τα χρήσιμα παρελθόντα λειτουργούν περισσότερο ως συμβολικά ιερογλυφικά για τη Δεξιά παρά ως πραγματικά πρότυπα για τον προσανατολισμό της δράσης. Γι’ αυτό και μπαίνουν και βγαίνουν από την μόδα με απρόβλεπτο τρόπο ανάλογα με τις αλλαγές στο πολιτικό και πνευματικό κλίμα. Το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι όσο δεξιότερα πηγαίνουμε στο φάσμα, τόσο μεγαλύτερη είναι η πεποίθηση ότι μια αποφασιστική ιστορική ρήξη ευθύνεται για το απεχθές παρόν, και ότι η επιταχυνόμενη παρακμή πρέπει να αντιμετωπιστεί με… τέλος πάντων, κάτι. Σε αυτό το σημείο τα πράγματα γίνονται ασαφή. Η ρητορική ασάφεια είναι ένα ισχυρό πολιτικό όπλο, όπως γνώριζαν οι επαναστάτες του παρελθόντος. Ο Ιησούς κάποτε παρομοίασε την βασιλεία του Θεού σαν «το προζύμι που πήρε μια γυναίκα και το ανακάτεψε με πολύ αλεύρι, έως ότου αυτό ζυμώθηκε όλο και έγινε κατάλληλο για ψωμί» [«ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ζύμῃ, ἣν λαβοῦσα γυνὴ ἐνέκρυψεν εἰς ἀλεύρου σάτα τρία, ἕως οὗ ἐζυμώθη ὅλον», Ματθ. 13.33]. Ούτε τρομερά διαφωτιστικό, ούτε τρομερά αμφιλεγόμενο. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς κάποτε μίλησαν για μια μετεπαναστατική κομμουνιστική κοινωνία όπου κάποιος το πρωί θα πήγαινε για κυνήγι, το απόγευμα για ψάρεμα, και το βράδυ θα έγραφε οργισμένα μανιφέστα. Και έπαψαν να ασχολούνται με το θέμα. Παραμένοντας αόριστοι ως προς το μέλλον είναι εκείνο που τώρα επιτρέπει σε αυτούς που τάσσονται στην αμερικανική δεξιά με πολύ διαφορετικές απόψεις για το παρελθόν να μοιράζονται μια ψευδαίσθηση κοινού σκοπού για το μέλλον. Πώς συνεπώς μπορεί κανείς να κατανοήσει σήμερα την ριζοσπαστική δεξιά; Πριν την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, η ενστικτώδης αντίδραση των Αμερικανών φιλελεύθερων και προοδευτικών ήταν απλώς να μην προσπαθούν να την κατανοήσουν. Οι δημοσιογράφοι που εισχωρούσαν σε ακροδεξιές ομάδες ή οι μελετητές που ασχολούνταν σοβαρά με τις ιδέες τους συχνά αντιμετωπίζονταν με υποψία ως προβοκάτορες (όπως μπορώ να βεβαιώσω). Αυτό έχει αλλάξει. Σήμερα οι δημοσιογράφοι καλύπτουν πολλές σημαντικές ομάδες και κινήματα, και κάνουν σχετικά καλή δουλειά βουτώντας στα πιο βαθιά νερά των δεξιών διαδικτυακών συζητήσεων. Όποιος θέλει να γνωρίσει τι συζητείται σε αυτούς άγνωστους κύκλους, στην Αμερική και στον κόσμο, τώρα μπορεί να το μάθει. Αλλά το να ενημερώνεται κανείς για τις τάσεις δεν είναι το ίδιο με το να καταλαβαίνει τι σημαίνουν. Αυτό που πολύ συχνά λείπει στις αναλύσεις είναι η εγρήγορση ως προς την ψυχοδυναμική ισχύ της ιδεολογικής στράτευσης. Οι μεγάλοι πολιτικοί μυθιστοριογράφοι του παρελθόντος –ο Ντοστογιέφσκι, ο Κόνραντ, ο Τόμας Μαν– έπλασαν πρωταγωνιστές που διατύπωναν ιδεολογικά επιχειρήματα με συνοχή, τα οποία απασχολούσαν σοβαρά άλλους χαρακτήρες και τα οποία όμως αποκάλυπταν κάτι σημαντικό για την ψυχοσύνθεσή τους. (Ένα κλασικό παράδειγμα είναι οι πνευματικοί διαξιφισμοί του Λοντοβίκο Σετεμπρίνι και του Λέο Νάφτα στο Μαγικό Βουνό). Αυτοί οι συγγραφείς έγραφαν με τον τρόπο που οι καλοί ψυχαναλυτές ασκούν την τέχνη τους στο ιατρείο. Οι αναλυτές δεν απορρίπτουν τους λόγους με τους οποίους δικαιολογούμε αυτό που αισθανόμαστε και πιστεύουμε, το οποίο μπορεί να περιέχει μεγάλη δόση αλήθειας. Δεν περιμένουν να έρθει η στιγμή που θα πουν «σε τσάκωσα» όταν φανερώνονται τα «πραγματικά» –δηλαδή τα ευκαταφρόνητα– κίνητρά μας και που οι ρητά διατυπωμένοι λόγοι μας μπορούν να αγνοηθούν (η συνηθισμένη δικαιολογία για να μην δίνουμε σημασία στην Δεξιά). Μας κοιτάζουν από δύο διαφορετικές οπτικές: ως περίεργα πλάσματα που κάποιες φορές εντοπίζουν την αλήθεια και ως πλάσματα που αυταπατώνται και των οποίων οι έρευνες είναι εσκεμμένα ατελείς, αποκαλυπτικά επαναληπτικές, συναισθηματικά φορτισμένες και συχνά αυτοϋπονομευτικές. Αυτή είναι η απαραίτητη δεξιότητα για να κατανοήσει κανείς τα κύρια ιδεολογικά κινήματα του καιρού μας, ειδικά αυτά που ανήκουν στην Δεξιά. Κατά την γνώμη μου, το πιο ψυχολογικά ενδιαφέρον ρεύμα της αμερικανικής δεξιάς σκέψης σήμερα είναι ο Καθολικός μεταφιλελευθερισμός, που συχνά ονομάζεται «συντηρητισμός κοινής ωφελείας». Το «μετά» στον «μεταφιλευθερισμό» σημαίνει μια απόρριψη των πνευματικών θεμελίων του σύγχρονου φιλελεύθερου ατομισμού. Το επίκεντρο δεν είναι ένα στενό σύνολο πολιτικών αρχών, όπως τα δικαιώματα. Είναι μια ολοκληρωμένη σύγχρονη οπτική η οποία όπως ισχυρίζονται οι μεταφιλελεύθεροι σέβεται την αυτονομία παραπάνω από οτιδήποτε άλλο και είναι φαινομενικά αδιάφορη για τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες του ριζοσπαστικού ατομισμού. Αυτή η οπτική δεν είναι μόνον εχθρική ως προς την ιδέα των φυσικών και κοινωνικά επιβεβλημένων ηθικών ορίων στην ατομική δράση, τα οποία είναι επίσης απαραίτητα για την ανθρώπινη ευτυχία. Έχει επίσης σταδιακά υπονομεύσει τα προ-φιλελεύθερα πνευματικά θεμέλια των Δυτικών κοινωνιών που άλλοτε είχαν διευκολύνει την προστασία του κοινού συμφέροντος από τις διεκδικήσεις εγωιστικών ατόμων. Οι Καθολικοί μεταφιλελεύθεροι θα ήθελαν να εδραιώσουν (ή να επανεδραιώσουν) ένα πιο κοινοτικό όραμα για την καλή κοινωνία, μια κοινωνία στην οποία οι δημοκρατικοί θεσμοί κατά κάποιο τρόπο θα είναι υποτελείς ενός ανώτερου, αυταρχικού ηθικού οράματος του ανθρώπινου αγαθού – το οποίο για πολλούς σημαίνει την εξουσία της Καθολικής Εκκλησίας. Ένας άνδρας κρατάει έναν σταυρό σε μια συγκέντρωση της ομάδας QAnon στο Χόλιγουντ της Καλιφόρνιας στις 22 Αυγούστου 2020. Σύμφωνα με μια θεωρία συνωμοσίας των QAnon οι ηθοποιοί του Χόλιγουντ διαπράττουν εγκλήματα εναντίον παιδιών. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Christian Monterrosa Κατά την τελευταία δεκαετία το ενδιαφέρον για τις Καθολικές ιδέες και πρακτικές έχει αυξηθεί στις δεξιόστροφες πνευματικές ελίτ και δεν είναι ασύνηθες να συναντάει κανείς νέους συντηρητικούς στα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια οι οποίοι έχουν μεταστραφεί ή έχουν ανανεώσει την πίστη τους από τότε που ξεκίνησαν τις σπουδές τους. Αυτοί οι φοιτητές συγκεντρώνονται τώρα σε κέντρα μελέτης εκτός πανεπιστημιουπόλεων που χρηματοδοτούνται από συντηρητικές οργανώσεις και Καθολικούς χορηγούς και όπου καλούν ομιλητές και διαβάζουν μαζί κλασικά έργα. Αν και δεν ασπάζομαι την πίστη τους, είχα τέτοιους φοιτητές και τους συμπαθώ. Οι περισσότεροι ειλικρινά αναζητούν νόημα και προσανατολισμό και σε αυτά τα κέντρα έχουν βρει πνευματική συντροφιά. Μου θυμίζουν κάπως τους Αμερικανούς φοιτητές στις αρχές της δεκαετίας του ’60 που θέλοντας να ξεφύγουν από τον κλιματιζόμενο εφιάλτη στον οποίο ένιωθαν εγκλωβισμένοι αναζητούσαν πνευματική τροφή από σημαντικούς θρησκευτικούς συγγραφείς της εποχής όπως τον Τόμας Μέρτον και τον Πωλ Τίλιτς – ένα ξεχασμένο κεφάλαιο στην επίσημη ιστορία της δεκαετίας του ’60. Όπως εκείνοι, οι φοιτητές που συναντώ αισθάνονται τη ρηχότητα της σύγχρονης κουλτούρας η οποία τώρα γίνεται εντονότερη με τις εφήμερες αλλά δύσκολες διαδικτυακές σχέσεις που έχουν με τους άλλους. Έτσι γίνεται κατανοητή η ρομαντική γοητεία που τους ασκεί η έννοια της Καθολικής παράδοσης και της πνευματικής της κληρονομιάς, η οποία υπόσχεται δομή και πνευματικό βάθος. (Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τους Εβραίους φοιτητές που έλκονται από το Σύγχρονο Ορθόδοξο ρεύμα). Εύκολα μπορούμε να δούμε πώς μπορούν να έλκονται από τους μεταφιλελεύθερους της Δεξιάς οι οποίοι ισχυρίζονται ότι αποδεικνύουν πως η πηγή της απόγνωσής τους δεν είναι η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη –όπως πίστευαν ο Μέρτον και ο Τίλιτς– αλλά το «φιλελεύθερο εγχείρημα της νεωτερικότητας». Αυτό τους καθιστά εξαιρετικά ευάλωτους σε όνειρα για μια επιστροφή σε προνεωτερικά χριστιανικά κοινωνικά διδάγματα, τα οποία θα μπορούσαν να υποστηρίζουν μια πιο αξιοπρεπή και δίκαιη κοινωνία, και προσωπικές ζωές με περισσότερο νόημα για τους ίδιους. Αυτή είναι μια μάταιη ελπίδα αλλά όχι άξια περιφρόνησης. Το βιβλίο που αποκρυστάλλωσε την μεταφιλελεύθερη διάθεση ήταν το Γιατί απέτυχε ο φιλελευθερισμός του Πάτρικ Ντενίν, το οποίο προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον όταν πρωτοεκδόθηκε το 2018 και είχε την υποστήριξη του Μπαράκ Ομπάμα. Η περιγραφή της μεταφιλελεύθερης σκέψης που προσέφερα παραπάνω προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από αυτό το βιβλίο. Ο Ντενίν εστίασε ιδιαίτερα στο πώς η εξιδανίκευση της αυτονομίας έχει λειτουργήσει σαν οξύ διαβρώνοντας τα πιο βαθιά πολιτισμικά θεμέλια που κληροδότησε η Χριστιανική εποχή, τα οποία πιστεύει ότι υποστήριζαν κοινά έθιμα και πεποιθήσεις που καλλιεργούσαν σταθερές οικογένειες, ένα αίσθημα καθήκοντος και αρετές όπως η μετριοπάθεια, η μετριοφροσύνη και η φιλανθρωπία. Ο Ρος Ντάουδατ συνοψίζει το επιχείρημα του βιβλίου ως εξής: Ενώ κάποτε προσέφερε ισότητα, ο φιλελευθερισμός τώρα προσφέρει πλουτοκρατία· αντί για ελευθερία, ορέξεις που ρυθμίζει ένα καθεστώς επιτήρησης· αντί για πραγματική πνευματική και θρησκευτική ελευθερία, αυξανόμενο κομφορμισμό και μετριότητα. Έχει μετατρέψει πλούσιους πολιτισμούς σε καταναλωτικά προϊόντα, έχει διαλύσει κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις και έχει καταστήσει όλους μας απομονωμένους και αμοιβαία καχύποπτους κατοίκους μιας «αντικουλτούρας» από την οποία έχουν χαθεί πολλά γνήσια ανθρώπινα αγαθά.[2] Το πόσο πειστική βρίσκει κανείς αυτή την περιγραφή εξαρτάται από το πόσο συμμερίζεται την αρνητική άποψη του Ντενίν για τον σημερινό τρόπο ζωής μας[3]. Το μεγαλύτερο μέρος της μεταφιλελεύθερης δεξιάς την συμμερίζεται. Αλλά φέρνουν επίσης στο προσκήνιο ανησυχίες που συνήθως απασχολούν την Αριστερά, όπως η πολιτική επιρροή του κεφαλαίου, τα προνόμια της αυτοαναπαραγόμενης, αξιοκρατικής ελίτ, η καταστροφή του περιβάλλοντος, και οι απανθρωποποιητικές συνέπειες της αδιάκοπης τεχνολογικής καινοτομίας – όλα αυτά που ο Ντενίν ερμηνεύει ως προϊόντα του φιλελεύθερου ατομισμού. Οι μεταφιλελεύθεροι θεωρούν ότι εξελίσσουν μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για το κοινό συμφέρον, που ενσωματώνει τον πολιτισμό, την ηθική, την πολιτική και την οικονομία, η οποία θα καταστήσει τον συντηρητισμό πιο συνεπή απελευθερώνοντάς τον από την ρηγκανική ειδωλολατρία των δικαιωμάτων της ατομικής ιδιοκτησίας και της αγοράς. Παρ’ όλο που ο Ντενίν είναι Καθολικός και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Notre Dame, το Γιατί απέτυχε ο φιλελευθερισμός δεν είναι ένα ανοιχτά Καθολικό βιβλίο. Για να καταλάβουμε πώς η απέχθεια προς το φιλελεύθερο παρόν μπορεί να καταστήσει τον Καθολικισμό ψυχολογικά ελκυστικό, βοηθάει να διαβάσουμε τα πολιτικο-πνευματικά απομνημονεύματα του Σόραμπ Αχμάρι Από το πυρ στο ύδωρ. Ο Αχμάρι, ένας φίλος και σύμμαχος του Ντενίν, γεννήθηκε μουσουλμάνος στο Ιράν το 1985 και εγκαταστάθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τους μορφωμένους γονείς του στην ηλικία των δεκατριών. Σύμφωνα με την αφήγησή του, άρχισε σχεδόν αμέσως να περιφρονεί τον «φιλελεύθερο συναισθηματικό οικουμενισμό» με τον οποίο μεγάλωσε. Έπειτα έγινε κάποιος που αλλαξοπιστούσε κατά συρροήν, ένα φαινόμενο οικείο στους ιερείς. Πρώτα ήταν ενθουσιώδης νεαρός άθεος, έπειτα ενθουσιώδης νιτσεϊστής, έπειτα ενθουσιώδης τροτσκιστής, έπειτα ενθουσιώδης μεταμοντέρνος, και τελικά ένας πολύ ενθουσιώδης νεοσυντηρητικός. (Μιλάμε για πολλά ράφια με βιβλία). Τότε ήταν που τα κείμενά του περιήλθαν στην προσοχή της The Wall Street Journal και σύντομα ξεκίνησε να εργάζεται για τη συντακτική της ομάδα. Ο Αχμάρι σήμερα βλέπει τις πολιτικές μεταπηδήσεις του σαν μια ασυνείδητη προσπάθεια να γεμίσει το πνευματικό κενό. Όπως συχνά συμβαίνει στις ιστορίες πνευματικής μεταστροφής, μια επιφοίτηση λαμβάνει χώρα και τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν. Αντιμετωπίζοντας πρόβλημα με το αλκοόλ και μετά από ένα μεθύσι, μια μέρα του 2008 καθώς περιπλανιόταν βρέθηκε σε μια εκκλησία στο Μανχάταν την ώρα της λειτουργίας. Ενώ χτύπησαν οι καμπάνες, λύγισε: «Δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια μου στο πρόσωπό μου. Δεν ήταν ούτε δάκρυα λύπης ούτε ακόμα ευτυχίας. Ήταν δάκρυα ηρεμίας». Χρειάστηκαν οκτώ χρόνια ακόμα για να γίνει επίσημα Καθολικός, και σύμφωνα με τον ίδιο η απόφασή του ήταν τόσο πολιτική όσο και θεολογική. «Λαχταρούσα μια σταθερή εξουσία όσο και λύτρωση», γράφει, και η Εκκλησία αντιπροσώπευε «Τάξη. Συνέχεια. Παράδοση και ολότητα. Αυτοπεποίθηση». Αν για να τα αποκτήσει όλα αυτά σήμαινε ότι θα έπρεπε να αποδεχθεί το δυσκολοχώνευτο δόγμα της Ενσάρκωσης, δεν υπήρχε πρόβλημα: «Η ίδια η απιθανότητά της στο μυαλό μου λειτούργησε υπέρ της». Ένας άνδρας ντυμένος Σαμάνος των QΑnon πάνω σε ποδήλατο έξω από συγκέντρωση του Ντόναλντ Τραμπ στο Crotona Park, Μπρονξ Νέας Υόρκης, 18 Μαΐου 2024. Ο Τραμπ επισκέφθηκε το προάστιο των Δημοκρατικών σε μια προσπάθεια να διεισδύσει στις κοινότητες των Μαύρων και Ισπανόφωνων ψηφοφόρων. © Alamy / Visual Hellas / Michael Nigro Ο Αχμάρι είναι αφοπλιστικός συγγραφέας. Σε ένα σημείο του βιβλίου του διερωτάται: «Είχα βρει στην Καθολική πίστη έναν τρόπο να εκφράζω τους αντιδραστικούς πόθους της Περσικής μου ψυχής, αν και σε Λατινική γλώσσα;». Δεν απαντάει ποτέ σ’ αυτό το ερώτημα, αν και οποιοσδήποτε απροκατάληπτος αναγνώστης μπορεί να απαντήσει για εκείνον: Ναι. Αλλά υπήρχε ακόμη άλλη μια μεταστροφή: από τον νεοσυντηρητισμό στον μεταφιλελευθερισμό. Αρχικά ήταν επικριτικός προς λαϊκιστές όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βίκτορ Όρμπαν όταν πρωτοεμφανίστηκαν γράφοντας μέχρι και το 2017 ότι «το επιχείρημα υπέρ της στροφής προς την πολιτική ανελευθερία είναι αδύναμο, ακόμα και σε κοινωνικο-συντηρητική βάση. … Αυτό που καθιστά ενδεδειγμένο τον φιλελευθερισμό είναι η ιστορική εμπειρία, όχι η αφηρημένη θεωρία».[4] Ωστόσο μέσα σε δύο χρόνια κήρυσσε ένα διαφορετικό τροπάριο, που καταφερόταν τόσο εναντίον των νεοσυντηρητικών όσο και εναντίον της Αριστεράς. Σήμερα ο Αχμάρι παρουσιάζει τον εαυτό του σαν έναν πολιτισμικά συντηρητικό που θαυμάζει τον Όρμπαν –τον Ενβέρ Χότζα του αμερικανικού μεταφιλελευθερισμού– και σαν έναν οικονομικό σοσιαλδημοκράτη που θαυμάζει την Ελίζαμπεθ Γουόρεν. Το τελευταίο του βιβλίο, Τυραννία A.E., είναι μια δριμεία και αρκετά αποτελεσματική επίθεση εναντίον του νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και του «ουτοπισμού της αγοράς» της Σίλικον Βάλεϊ, και ένας παιάνας για τα συνδικάτα, τη ρύθμιση, τα συνταξιοδοτικά προγράμματα σταθερών παροχών, και άλλα πολλά καλά προοδευτικά πράγματα. Όπως ο Ντενίν, βλέπει τους αριστερούς και δεξιούς ελευθεριακούς ως κακούς δίδυμους που αναδύθηκαν από την φιλελεύθερη ανώτερη τάξη, η οποία πρέπει να ανατραπεί στο όνομα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και μίας οργανωμένης κοινωνίας που θα λειτουργεί για τους λιγότερο ευκατάστατους. Το τελευταίο του εγχείρημα είναι το Compact, ένα ενεργητικό διαδικτυακό περιοδικό το οποίο συνίδρυσε και επιμελείται και όπου αντιφιλελεύθεροι της Αριστεράς και της Δεξιάς –από τον Γκλεν Γκρίνγουολντ και τον Σάμουελ Μόιν έως τον Μάρκο Ρούμπιο και τον Τζος Χόλεϊ– εκθέτουν την πραμάτεια τους. Ο Άντριαν Βερμιούλ, ένας καθηγητής Νομικής στο Χάρβαρντ που ειδικεύεται στο συνταγματικό και διοικητικό δίκαιο, είναι φτιαγμένος από διαφορετική στόφα. Και αυτός επίσης ασπάστηκε τον Καθολικισμό κατά την τελευταία δεκαετία, πεπεισμένος ότι «δεν υπάρχει μια ασφαλής μέση οδός ανάμεσα στον Καθολικισμό και τον αθεϊστικό υλισμό». Η Παρθένος Μαρία απ’ ό,τι φαίνεται ήταν σημαντική για την απόφασή του: «Πίσω και πάνω από όλους που με βοήθησαν στην διαδρομή, υπήρξε μια μεγάλη Κυρία».[5] Ο Βερμιούλ είναι και πιο διεισδυτικός και πνευματικά πιο ριζοσπαστικός από τους φίλους του Ντενίν και Αχμάρι, κάτι που προσδίδει στα κείμενά του μια διπρόσωπη ποιότητα. Τα ακαδημαϊκά του βιβλία είναι σχολαστικά, παρουσιάζουν στιβαρή επιχειρηματολογία και έχουν θέση στις σύγχρονες συνταγματικές διαμάχες, συμπεριλαμβανομένου του Law and Leviathan: Redeeming the Administrative State [Το δίκαιο και ο Λεβιάθαν: Εξιλεώνοντας το διοικητικό κράτος] (2020), το οποίο συνέγραψε με τον φιλελεύθερο συνάδελφό του (και συνεργάτη της NYR) Κας Σανστίν. Όταν όμως γράφει στο διαδίκτυο ο πραγματικός του εαυτός βγαίνει από την πίσω πόρτα και σαρώνει τα πάντα. Κάπως σαν τους ριζοσπάστες ισλαμιστές που μιλούν για ειρήνη στα αγγλικά αλλά για πόλεμο στα αραβικά, ο Βερμιούλ έχει μάθει να προσαρμόζει την ρητορική του σύμφωνα με το κοινό του. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, Συνταγματική τάξη κοινής ωφελείας, υπερασπίζεται την απόρριψη και των προοδευτικών και των αυθεντικών (originalist) αναγνώσεων του Αμερικανικού Συντάγματος και την επιστροφή σε αυτό που ονομάζει «κλασικό όραμα του νόμου». Αυτή η παράδοση, που έχει τις ρίζες της στα κείμενα των νομικών της Αρχαίας Ρώμης και του Θωμά Ακινάτη, εκλαμβάνει το αστικό δίκαιο ως ένα σταθερό πλαίσιο για την επιδίωξη των κοινών αγαθών της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της αφθονίας, και της αλληλεγγύης για την κοινότητα στο σύνολό της. Τα δικαιώματα έχουν σημασία σε τέτοιο σύστημα, αλλά μόνο ως παράγωγα, δηλαδή ως τα μέσα για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι. Η ελευθερία, σύμφωνα με τον Βερμιούλ, είναι «κακό αφεντικό αλλά καλός υπηρέτης» εφόσον περιορίζεται και κατευθύνεται με σωστό τρόπο. Αυτές είναι πολύ παλιές ιδέες, αλλά ο Βερμιούλ καταφέρνει να τους δίνει νέα πνοή με έναν οργανωμένο τρόπο που εκπλήσσει τους συμβατικούς φιλελεύθερους και συντηρητικούς νομικούς. Για παράδειγμα, σε μια περίληψη του επιχειρήματος του βιβλίου του που δημοσιεύθηκε στο The Atlantic, γράφει: Εξετάζοντας διεξοδικότερα την αρχή του κοινού αγαθού σχετικά με ότι δεν υπάρχει κανένα συνταγματικό δικαίωμα άρνησης του εμβολιασμού, ο συνταγματικός νόμος θα ορίσει σε γενικές γραμμές την εξουσία του κράτους να προστατεύει την υγεία και την ευημερία του κοινού, προστατεύοντας τους αδύναμους από πανδημίες και μάστιγες πολλών ειδών –βιολογικές, κοινωνικές και οικονομικές–, ακόμα κι όταν αυτό απαιτεί να παρακάμψει τα εγωιστικά αιτήματα των ατόμων για ιδιωτικά «δικαιώματα». Είναι ένα βιβλίο με το οποίο αξίζει να ασχοληθεί κανείς. Αυτός είναι ο συμβατικός Βερμιούλ. Ένας πιο οργισμένος χαρακτήρας εμφανίζεται στα δεξιόστροφα περιοδικά όπως First Things και τα άγνωστα site της Καθολικής ακροδεξιάς. Εκεί λειτουργεί σύμφωνα με το αξίωμα που διατρέχει την Καθολική αντιδραστική παράδοση από τον Ζοζέφ ντε Μαιστρ έως τον Καρλ Σμιτ: «Κάθε ανθρώπινη διαμάχη είναι στο τέλος θεολογική».[6] Σε αυτά τα κείμενα, ο φιλελευθερισμός δεν είναι μια εσφαλμένη πολιτική και νομική θεωρία, ή ακόμα ένας εσφαλμένος τρόπος κοινωνικής ζωής. Είναι μια «μαχητική, ευαγγελιστική πίστη», με μια εσχατολογία, έναν κλήρο, μάρτυρες, ευαγγελιστές ιερείς, και ιερά μυστήρια που προορίζονται για την μάχη εναντίον των συντηρητικών εχθρών της προόδου.[7] Η φωτιά πρέπει να σβηστεί με φωτιά. Ο Βερμιούλ είναι ένας κουρασμένος άνθρωπος – έχει κουραστεί να περιμένει την αλλαγή, έχει κουραστεί από τον δεξιό «ησυχασμό», έχει κουραστεί να τον ανέχεται η καταπιεστική φιλελεύθερη τάξη που λέει: «Είσαι ευπρόσδεκτος να είσαι ένας εσωτερικός εξτρεμιστής, εφόσον ο εξτρεμισμός σου παραμένει ασφαλώς εξημερωμένος.»[8] (Μπράβο στον [εμπνευστή τέτοιων ιδεών, τον] Χέρμπερτ Μαρκούζε). Επιθυμεί ένα ριζοσπαστικό κίνημα εναντίον του φιλελευθερισμού το οποίο δεν «ενδιαφέρεται μόνο να επιβραδύνει την εξέλιξή του, αλλά να τον νικήσει, να τον ανατρέψει». Κατά την άποψή του, μόνο ένας ενσυνείδητος πολιτικός Καθολικισμός που διακρίνει μεταξύ της κοσμικής και της πνευματικής εξουσίας, αλλά στο τέλος υποτάσσει την πρώτη στην δεύτερη, μπορεί να ανταποκριθεί στην ιστορική αυτή πρόκληση. Τρέφει την ελπίδα ότι η κρίση και η επιφοίτηση θα προκαλέσουν μια επαναστατική ευθυγράμμιση: Η επιθυμία για το αληθινό μπορεί τότε να κάνει τους ανθρώπους τόσο απελπισμένους, τόσο αηδιασμένους από το ουσιαστικό ψεύδος του φιλελευθερισμού, που θα είναι πρόθυμοι να ποντάρουν στο ότι η Αλήθεια… θα επικρατήσει – ή τουλάχιστον θα είναι πρόθυμοι να ποντάρουν στην δημιουργία ενός συνασπισμού με άλλα είδη αντιφιλελεύθερων.[9] Ο Βερμιούλ είναι ένας αναγνωρίσιμος ψυχολογικός χαρακτήρας στα επαναστατικά κινήματα: ο Επιταχυντής (Accelerator). Οι επιταχυντές δρουν σαν μαστίγιο για τους συντρόφους τους, των οποίων η δειλία, ισχυρίζονται, είναι το μόνο πράγμα που στέκεται εμπόδιο στην επανάσταση. Ιστορικά έχουν εμφανιστεί στην ριζοσπαστική αριστερά και την δεξιά ως εχθροί των σοσιαλδημοκρατών και των φιλελεύθερων μεταρρυθμιστών που διαδίδουν την ψευδαίσθηση ότι η βελτίωση μέσω των δημοκρατικών θεσμών είναι εφικτή. Οι επιταχυντές βλέπουν τους εαυτούς τους ως πρωτοπορία της πρωτοπορίας και κοροϊδεύουν την άρνηση των συμμάχων τους να «τα σπάσουν» (“break shit”), σύμφωνα με την επωδό της Σίλικον Βάλεϊ. Στο τέλος γίνονται αντικατοπτρισμοί των φανταστικών αδίστακτων εχθρών τους. Το Μον-Σαιν-Μισέλ, 1894/1895, Αρχεία του νομού της Μανς (Μάγχης), Saint-Lô, Γαλλία. Ο Βερμιούλ δεν έχει φτάσει ακριβώς σ’ αυτό το σημείο. Αντίθετα έχει υιοθετήσει την βραχυπρόθεσμη στρατηγική να ενθαρρύνει τους ανθρώπους στα δεξιά να εισβάλουν σιωπηρά στους θεσμούς της κυβέρνησης. (Μπράβο στον [εμπνευστή αυτής της ιδέας, τον] Ρούντι Ντούτσκε[10]). «Το ζήτημα», γράφει, «είναι η εξεύρεση στρατηγικής θέσης για να μπορούμε να καυτηριάσουμε την φιλελεύθερη πίστη με καυτά σίδερα, να νικήσουμε και να κατακτήσουμε τις καρδιές και τα μυαλά των φιλελεύθερων πρακτόρων, να καταλάβουμε τους θεσμούς της παλιάς τάξης». Και η καλύτερη θέση για να το κάνει κάποιος αυτό είναι εντός της εκτελεστικής εξουσίας, όπου κάποιες φορές είναι δυνατό να ανατρέψει κανείς το καθεστώς χωρίς να χρειάζεται να συμβουλευτεί πιο άμεσα τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς όπως το Κογκρέσο ή τα πολιτειακά νομοθετικά σώματα. Όπως ο Ιωσήφ εισχώρησε στο παλάτι στην Αίγυπτο για να προστατεύσει τους Εβραίους, έτσι και οι μεταφιλελεύθεροι ενσωματώνονται σε γραφειοκρατίες για να ωθήσουν την πολιτική προς την σωστή κατεύθυνση, πιθανώς μέχρι ένας μεταφιλελεύθερος φαραώ να αναλάβει την εξουσία (ξανά). Ο Βερμιούλ είχε παίξει με αυτές τις συνωμοτικές ιδέες σε μια κριτική τού Γιατί απέτυχε ο φιλελευθερισμός του φίλου του Ντενίν το 2018. Σε εκείνο το βιβλίο ο Ντενίν ακόμα ήλπιζε στη διάσωση του φιλελευθερισμού μέσω της ενδυνάμωσης των ηθικών θεμελίων των τοπικών κοινοτήτων και της εκπαίδευσης των νέων στην προτεραιότητα του κοινού καλού. Ο Επιταχυντής Βερμιούλ τον επέκρινε, λέγοντας ότι είναι μαγεμένος από την «μυθοποίηση» της φιλελεύθερης τάξης. Η αντεπανάσταση πλησιάζει· τι φοβάσαι; Ο Ντενίν δέχτηκε στα σοβαρά αυτή την πρόκληση και απάντησε στο πιο πρόσφατο βιβλίο του, Αλλαγή καθεστώτος, που διαβάζεται σαν να έχει γραφτεί από άλλον άνθρωπο. Το ύφος τού Γιατί απέτυχε ο φιλελευθερισμός είναι ύφος αυτού που μετανιώνει, που πενθεί ακόμα για κάτι πολύτιμο που έχει χαθεί. Το νέο βιβλίο προσπαθεί να είναι ακόμα πιο ριζοσπαστικό, αλλά είναι τόσο ανώριμο που μερικές φορές μοιάζει σαν παρωδία της στρατευμένης λογοτεχνίας, γραμμένο σε ένα είδος δημώδους Στρωσιανισμού.[11] Ο Ντενίν επαναλαμβάνει την παλιά πολεμική ιαχή των αντεπαναστατών ότι «κάθε εγχείρημα “συντήρησης” πρέπει πρώτα να ανατρέψει ριζοσπαστικά την φιλελεύθερη ιδεολογία της προόδου». Τα καλά νέα είναι ότι «οι πολλοί» –τους οποίους ονομάζει, χωρίς ίχνος ειρωνείας, «ο δήμος» (demos)– καταφέρνουν να αποκτήσουν ταξική συνείδηση, αλλά τους λείπει η γνώση και η πειθαρχία για να αναβαθμίσουν την οργή τους σε ένα πρόγραμμα διακυβέρνησης. Αυτό που χρειάζονται είναι ηγέτες οι οποίοι είναι μέρος της ελίτ αλλά βλέπουν τους εαυτούς τους ως «προδότες της τάξης» τους, όντας έτοιμοι να δράσουν ως «οικονόμοι και υπηρέτες του κοινού καλού». Αυτό το αποκαλεί «αριστολαϊκισμό» (aristopopulism) και τους φορείς του «άριστους» (aristoi). (Ο Γκάρμπο[12] γελάει). Είναι ένα πολύ παλιό όνειρο των φαντασιόπληκτων πολιτικών διανοουμένων να γίνουν η παιδαγωγική πρωτοπορία μιας λαϊκής επανάστασης της οποίας οι ηγέτες μπορούν να δουν μια αχτίδα του αληθινού φωτός. Για να πάρετε μια ιδέα, φανταστείτε έναν καθηγητή τoυ πανεπιστημίου της Notre Dame να κάνει περίπατο στο Σάουθ Μπεντ στην Ιντιάνα και να εξηγεί στον σαμάνο του QAnon την σχολαστική διάκριση μεταξύ ius commune (κοινό δίκαιο) και ius naturale (φυσικό δίκαιο). Όσο εξωφρενική και να ακούγεται η ιδέα των δεξιών αρίστων που προελαύνουν στους θεσμούς, κυκλοφορεί την στιγμή που ακτιβιστές του Τραμπ χρησιμοποιούν την ίδια στρατηγική για να προετοιμαστούν για την μάχη εναντίον του «βαθέος κράτους» σε περίπτωση που ο Τραμπ επανεκλεγεί. Το Ίδρυμα Heritage, για παράδειγμα, έχει χρηματοδοτήσει με σχεδόν ένα εκατομμύριο δολάρια το Project 2025, το οποίο συγκεντρώνει μια βάση δεδομένων με περίπου 20.000 διαπιστευμένους δεξιούς που θα μπορούσαν να διοριστούν άμεσα σε κυβερνητικές θέσεις κατά την δεύτερη θητεία του Τραμπ. Δεν ελπίζουν μόνο να αντικαταστήσουν όσους διόρισε ο Μπάιντεν, κάτι που συχνά απαιτεί την έγκριση του Κογκρέσου, αλλά να καθιερώσουν μια νέα κατηγορία θέσεων δημοσίων υπαλλήλων (Schedule F) που θα μπορούσε να στελεχωθεί από πιστούς υποστηρικτές, κάτι που είναι παράνομο σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία. Ο Τραμπ είχε δημιουργήσει αυτή την κατηγορία προς το τέλος της θητείας του, αλλά η κυβέρνηση Μπάιντεν γρήγορα την κατάργησε μετά τις εκλογές του 2020. Όμως οι Ρεπουμπλικανοί θα μπορούσαν πολύ εύκολα να την επαναφέρουν μετά από μια νίκη του Τραμπ, και φαίνονται διατεθειμένοι να το κάνουν. Σύμφωνα με την δήλωση σκοπού του Project 2025 του Ιδρύματος Heritage: Δεν αρκεί οι συντηρητικοί να κερδίσουν τις εκλογές. Για να σωθεί η χώρα από τα χέρια της ριζοσπαστικής Αριστεράς χρειαζόμαστε και ένα κυβερνητικό πρόγραμμα και τους σωστούς ανθρώπους στις θέσεις τους, που να είναι έτοιμοι να υλοποιήσουν αυτό το πρόγραμμα από την Πρώτη Μέρα της επόμενης συντηρητικής κυβέρνησης. Αυτή η ιδέα της κοινωνικής αλλαγής που πρέπει να έρθει από την κορυφή είναι η Καθολική παράδοση, μια πολύ παπική παράδοση. Με αυτή την έννοια, οι μεταφιλελεύθεροι που γράφουν σήμερα είναι παπικοί στο πνεύμα ακόμα κι αν δεν ξετρελαίνονται ακριβώς με τον τωρινό προκαθήμενο της Καθολικής Εκκλησίας. Αυτό που είναι εντυπωσιακό στα κείμενά τους είναι ότι δεν μιλούν ποτέ για την ικανότητα του Ευαγγελίου να μεταμορφώσει την κοινωνία και τον πολιτισμό από τη βάση μεταμορφώνοντας πρώτα τις προσωπικές ζωές των μελών της. Η σωτηρία της ψυχής είναι μια δουλειά λιανεμπορίου και όχι χονδρεμπορίου, και είναι άσχετη με τον αγώνα για πολιτική εξουσία σε έναν ξεπεσμένο κόσμο. Αυτή η διακονία απαιτεί υπομονή και ταπεινοφροσύνη. Σημαίνει να συναντάς τα άτομα όπου αυτά βρίσκονται και να τα πείθεις ότι ένας άλλος, καλύτερος τρόπος ζωής είναι δυνατός. Σε αυτό το είδος διακονίας θα έπρεπε να επιδίδονται οι μεταφιλελεύθεροι εάν επιθυμούν σοβαρά να δουν τους Αμερικανούς να εγκαταλείπουν τον ρηχό, ηδονιστικό τους ατομικισμό – και όχι να καταστρώνουν σχέδια για να εισχωρήσουν στο Υπουργείο Παιδείας. Ο Ιησούς ικέτευε τους μαθητές του να είναι «συνετοί σαν τα φίδια και ακέραιοι σαν τα περιστέρια» [γίνεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί, Ματθ. 10:16] όταν πήγαιναν στον κόσμο για να κηρύξουν τον Λόγο. Ο Ντενίν συμβουλεύει τους μεταφιλελεύθερους εισβολείς να υιοθετήσουν «Μακιαβελικά μέσα για Αριστοτελικούς σκοπούς» στη σφαίρα της πολιτικής. Αυτό είναι ένα πολύ διαφορετικό ευαγγελικό μήνυμα που μας θυμίζει τη σοφή παρατήρηση του Μονταίνιου, ότι «ευκολότερο είναι να μιλάει κανείς όπως ο Αριστοτέλης και να ζει όπως ο Καίσαρ, παρά να μιλά και να ζει όπως ο Σωκράτης»[13]. Ο Αχμάρι, όντας θερμοκέφαλος, μιλάει στους ακολούθους με πιο μαχητική γλώσσα, προτρέποντάς τους να πολεμήσετε τον πολιτιστικό πόλεμο με στόχο να νικήσετε τον εχθρό και να απολαύσετε τα λάφυρα με τη μορφή μιας δημόσιας αγοράς αναδιοργανωμένης με γνώμονα το κοινό καλό και τελικά το Ανώτερο Αγαθό. … Η ευγένεια και η ευπρέπεια είναι δευτερεύουσες αξίες. … Πρέπει να επιδιώξουμε να χρησιμοποιήσουμε τις αξίες [μας] για να επιβάλλουμε την δική μας τάξη και ορθοδοξία, και όχι να προσποιούμαστε ότι θα μπορούσαν ποτέ να είναι ουδέτερες. Το να αναγνωρίσουμε ότι η εχθρότητα είναι αληθινή είναι ένα ξεχωριστό ηθικό καθήκον.[14] Η πίστη μπορεί να κινεί βουνά, αλλά πολύ αργά για αυτούς τους Ιππείς της Αποκάλυψης. Βλέποντας τα πράγματα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, οι μεταφιλελεύθεροι έχουν δίκιο σε ορισμένα πράγματα. Υπάρχει μια παθογένεια –πείτε την πολιτιστική, πείτε την πνευματική, πείτε την ψυχολογική– στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες, που αντανακλάται πάνω από όλα στην ανησυχητική κατάσταση των παιδιών μας τα οποία είναι πιο δυστυχισμένα και πιο αυτοκτονικά από ποτέ. Και στερούμαστε τις επαρκείς πολιτικές έννοιες και λεξιλόγιο για να διατυπώσουμε και να υπερασπιστούμε το κοινό καλό, θέτοντας τα απαραίτητα όρια στην ατομική αυτονομία, από τον έλεγχο της οπλοφορίας έως την προστασία των νέων από την ιντερνετική πορνογραφία. Σε αυτό πολλοί άνθρωποι σε όλο το πολιτικό φάσμα μπορούν να συμφωνήσουν. Ποιοι φιλελεύθεροι ή προοδευτικοί σήμερα θα απέρριπταν το επιχείρημα του Βερμιούλ ότι «ένα δίκαιο κράτος είναι το κράτος που έχει αρκετή εξουσία να προστατεύσει τους αδύναμους από τον αφανισμό των πανδημιών, των φυσικών καταστροφών, της κλιματικής αλλαγής και από τις υποκείμενες δομές της επιχειρηματικής εξουσίας που συμβάλλει σε αυτά τα γεγονότα»; Ο Βερμιούλ, όμως, έχει αναπτύξει μια Καθολική θεωρία διακυβέρνησης για να εξηγήσει το γιατί έτσι πρέπει να γίνει. Έχουν κάποια θεωρία σήμερα οι φιλελεύθεροι και οι προοδευτικοί; Εγώ ξέρω πως δεν έχω. Αλλά βλέποντας τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία, οι μεταφιλελεύθεροι είναι ακόμα ένα παράδειγμα της ψυχολογίας της αυθυποβαλλόμενης ιδεολογικής υστερίας που ξεκινάει με τον εντοπισμό ενός πραγματικού προβλήματος και γρήγορα μεταλλάσσεται σε μια αίσθηση κοσμοϊστορικής κρίσης και στον αυτοδιορισμό κάποιου και των συντρόφων του ως των επιλέκτων που καλούνται να πολεμήσουν τον Εχθρό – κυριολεκτικά σε αυτή τη περίπτωση. Όπως το θέτει ο Βερμιούλ, Η πιο βαθιά εχθρότητα του φιλελευθερισμού απ’ ό,τι φαίνεται τελικά προορίζεται για την Ευλογημένη Παρθένο – και συνεπώς η Γένεσις 3:15 και η Αποκάλυψις 12:1-9 που περιγράφουν τον αδυσώπητο εχθρό της Παρθένου, μας δίνουν το καλύτερο στοιχείο για την πραγματική ταυτότητα του φιλελευθερισμού.[15] Εννοεί τον Σατανά. Οι μεταφιλελεύθεροι έχουν εγκλωβιστεί στο να επαναλαμβάνουν τα λάθη που έκαναν πολλά δεξιά κινήματα τα οποία μπλέκονται τόσο πολύ στην υπερβολική τους ρητορική και την φανταστική τους ιστορική δραματουργία ώστε στο τέλος να καταλήγουν ανώφελα. Όσο επικεντρώνουν την προσοχή τους στους πολιτιστικούς πολέμους αντί στην διάδοση των Καλών Ειδήσεων, αυτοί οι Καθολικοί αναπόφευκτα θα απογοητευτούν στην μεταπροτεσταντική κοσμική Αμερική, όπου ακόμα και ο δήμος των ρεπουμπλικανικών πολιτειών απαιτεί πρόσβαση στην πορνογραφία, την έκτρωση και το χόρτο. Οι μεταφιλελεύθεροι ίσως αποκτήσουν το δικό τους ράφι στην βιβλιοθήκη της αμερικανικής αντίδρασης. Αλλά οι υπόλοιποι της αμερικανικής δεξιάς στο τέλος θα αναζητήσουν νέα σύμβολα και ιερογλυφικά για να δουν τα όνειρά της. Ανησυχώ για τους νέους ανθρώπους που σήμερα προσχωρούν στο κίνημα. Τους τιμά η δυστυχία που νιώθουν για τις μοναχικές, επιφανειακές και ασταθείς ζωές που τους προσφέρει ο πολιτισμός και η οικονομία μας. Αλλά η εξεύρεση της αληθινής πηγής της δυστυχίας δεν είναι ποτέ απλό ζήτημα, είτε για τους νέους είτε για τους ηλικιωμένους. Είναι πιο εύκολο να παρασυρθεί κανείς από ιστορικά παραμύθια και να γίνει μέλος μιας αντάρτικης πολιτικής σέκτας που υπόσχεται την λύτρωση από το παρόν από το να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι δεν θα συμφιλιωθεί ποτέ πλήρως ούτε με την ζωή ούτε με την ιστορική εποχή, και να στραφεί προς τον εσωτερικό του κόσμο. Εάν ήμουν πιστός και με καλούσαν να τους κάνω κήρυγμα, θα τους έλεγα να συνεχίσουν να καλλιεργούν τα μυαλά τους και (γιατί όχι) τις ψυχές τους μαζί, και να αφήσουν την Ουάσιγκτον στους Καίσαρες αυτού του κόσμου. Και θα τους προειδοποιούσα ότι τα πολιτικά νερά που περιβάλλουν τα συντηρητικά Μον Σαν Μισέλ[16] τους έχουν αρχίσει να βρωμάνε χαρακτηριστικά σαν υπόνομος. © 2024 MARK LILLA — Μετάφραση: Μιμή Βασιλάκη [1] Ψευδώνυμο ακροδεξιού ινφλουένσερ. (Σ.τ.μ.) [2] “Is There Life After Liberalism?”, The New York Times, 13 Ιανουαρίου, 2018. [3] Για μια κριτική ανάγνωση της άποψης του Ντενίν βλ. Robert Kuttner, “Blaming Liberalism”, The New York Review, 21 Νοεμβρίου 2019. [4] “The Terrible American Turn Toward Illiberalism”, Commentary, Οκτώβριος 2017. [5] Madeleine Teahan, “There Is No Middle Way Between Atheism and Catholicism, Says Harvard Professor Who Has Converted”, Catholic Herald, 28 Οκτωβρίου 2016. [6] “All Human Conflict Is Ultimately Theological”, Church Life Journal, 26 Ιουλίου 2019. [7] Βλ. την κριτική του βιβλίου του Ντενίν από τον Vermeule, “Integration from Within”, American Affairs, Vol. 2, No. 1 (Άνοιξη 2018). [8] “Liberalism’s Good and Faithful Servants”, Compact, 28 Φεβρουαρίου 2023. [9] “Liberalism’s Fear”, Integralism and the Common Good, Vol. 1, επ. P. Edmund Waldstein and Peter A. Kwasniewski (Angelico, 2021), σ. 313. [10] Rudolf “Rudi” Dutschke (1940-1979). Γερμανός ακτιβιστής της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, κύριος ηγέτης του φοιτητικού κινήματος τη δεκαετία του 1960, ιδρυτής της αντιεξουσιαστικής Εξωκοινοβουλευτικής Αντιπολίτευσης [Außerparlamentarische Opposition (AΡΟ)], ο «Κόκκινος Ρούντι» οργάνωσε πολλές βίαιες κινητοποιήσεις. Το 1968 ένας ακροδεξιός εξτρεμιστής αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει πυροβολώντας τον τρεις φορές. Η επίθεση στον Ντούτσκε (όπως και ο φόνος του Μπένο Όνεζοργκ) συνδέθηκε με την ανάγκη ίδρυσης της Φράξιας Κόκκινος Στρατός (RAF). Τη δεκαετία του 1970 ο Ντούτσκε αναθεώρησε τις απόψεις του για την ένοπλη πάλη και υπήρξε ένας από τους ιδρυτές του κόμματος των Πρασίνων. (Σ.τ.μ.) [11] Αναφέρεται στο ύφος που χαρακτηρίζει τους συντηρητικούς οι οποίοι επηρεάστηκαν από τη σκέψη του Leo Strauss. (Σ.τ.μ.) [12] Γκάρμπο: ψευδώνυμο του Juan Pujor Garcia, διάσημου διπλού πράκτορα κατά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πληροφορίες του οποίου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόβαση στη Νορμανδία. (Σ.τ.μ.) [13] Βλ. Michel de Montaigne, Δοκίμια ΙΙΙ, «Περί της φυσιογνωμίας», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2022, σσ. 463-64. (Σ.τ.μ.) [14] “Against David French-ism”, firstthings.com, 29 Μαΐου 2019. [15] “A Christian Strategy”, First Things, Νοέμβριος 2017. [16] Νησάκι στην Νορμανδία στο ψηλότερο σημείο του οποίου κατά τον Μεσαίωνα χτίστηκε ένα αββαείο και ένα σύμπλεγμα μοναστηριακών κτιρίων. Αποτελεί σπουδαίο τόπο λατρείας για την καθολική πίστη. (Σ.τ.μ.)

Το κάστρο και ο υπόνομος

Σύνδεση