Σκιαμαχίες: Η σύγκρουση ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ

Ο μικροπόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και εκπροσώπους του Ιράν έχει σταδιακά αρχίσει να μοιάζει με ανοιχτή Ισραηλινοϊρανική σύγκρουση, και η απειλή ενός γενικευμένου, ολοκληρωτικού πολέμου είναι τώρα εμφανής. 1. Γύρω στα 538 π.Κ.Χ., ο Πέρσης βασιλιάς Κύρος ο Μέγας, ο οποίος είχε μόλις κατακτήσει τη Βαβυλώνα (Μεσοποταμία), επέτρεψε στους Εβραίους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, τη Γη του Ισραήλ, και να ξαναχτίσουν τον ναό τους στην Ιερουσαλήμ. Σαράντα οκτώ χρόνια νωρίτερα, οι Βαβυλώνιοι είχαν κατακτήσει την Ιερουσαλήμ, είχαν καταστρέψει τον ναό τους και είχαν εξορίσει μεγάλο μέρος της ιουδαϊκής ελίτ στη Βαβυλώνα. Το 520-515 π.Κ.Χ., ο Δαρείος Α΄, ο γιος του Κύρου του Β΄, προώθησε την ολοκλήρωση του ναού διοχετεύοντας χρήματα από φόρους που είχαν επιβληθεί στη Συρία γι’ αυτόν τον σκοπό. Με αυτόν τον τρόπο περιγράφει η Παλαιά Διαθήκη τη σχέση μεταξύ της Περσίας και των Εβραίων δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν. Σήμερα το Ιράν, όπως ονομάζεται η Περσία από το 1935, ενορχηστρώνει τη συνεχιζόμενη περιφερειακή επίθεση εναντίον του Ισραήλ, με απώτερο στόχο την ολοκληρωτική καταστροφή του. Η Ισραηλινοί βλέπουν το Ιράν σαν την κεφαλή ενός χταποδιού του οποίου τα πλοκάμια –Χαμάς, Χεζμπολά, αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, και ισλαμιστικές παραστρατιωτικές ομάδες στη Συρία και στο Ιράκ– προσπαθούν να συνθλίψουν το εβραϊκό κράτος μέσω ενός ατελείωτου πολέμου φθοράς. Τι έχει αλλάξει λοιπόν; Η σύντομη απάντηση είναι το Ισλάμ, το οποίο επιβλήθηκε στο Ιράν κατά την αραβική κατάκτηση της χώρας τον 7ο αιώνα. Κατά τον Μεσαίωνα, οι τοπικές Ιρανομουσουλμανικές δυναστείες αντικατέστησαν τους ξένους Άραβες άρχοντες, αλλά το Ισλάμ –με μια ισχυρή αντισημιτική θεολογική τάση στον πυρήνα του– παρέμεινε η θρησκεία σχεδόν όλων των Περσών. Η επανάσταση στην Τεχεράνη το 1979 εδραίωσε το φονταμενταλιστικό Ισλάμ ως την κυρίαρχη ιδεολογία της χώρας, η οποία μετονομάστηκε σε Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, με τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί «ανώτατο ηγέτη» της. Ο Χομεϊνί ήταν ένας στυγνός αντισημίτης και κατέστησε την καταστροφή του Ισραήλ ως έναν κύριο στόχο της εξωτερικής πολιτικής του καθεστώτος. Έχει παραμείνει κύριος στόχος του καθεστώτος και υπό την ηγεσία του διαδόχου του Χομεϊνί, του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Τον Σεπτέμβριο 2015, ο Χαμενεΐ ανακοίνωσε: «Όσο η βρωμερή πληγή και το μολυσμένο απόστημα που ονομάζεται Ισραηλινή Κυβέρνηση [δηλαδή το Ισραήλ] βρίσκεται στην καρδιά των ισλαμικών εδαφών, δεν μπορούμε να αισθανόμαστε ότι έχουμε νικήσει». Ο Χαμενεΐ επαναλάμβανε αυτό που ο Ιρανός πρόεδρος από το 1989-1997 Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί –ο δεύτερος πιο σημαντικός άνδρας της Ισλαμικής Δημοκρατίας– είχε πει λίγα χρόνια νωρίτερα: «Το Ισραήλ είναι ένας κακοήθης καρκινικός όγκος που πρέπει να ξεριζωθεί». Στις 14 Δεκεμβρίου 2001, στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, ο Ραφσαντζανί είπε επίσης ότι «η χρήση ακόμα και μιας πυρηνικής βόμβας εναντίον του Ισραήλ θα καταστρέψει τα πάντα» – δηλαδή το Ισραήλ μπορεί εύκολα να εξαφανιστεί με ένα μόνο πυρηνικό χτύπημα. Ένας από τους διαδόχους του Ραφσαντζανί, ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, πρόεδρος από το 2005 έως το 2013, συμμεριζόταν αυτή την άποψη: «Το Ισραήλ πρέπει να σβηστεί από τον χάρτη». Δεν ήταν πάντα αυτή η στάση του σύγχρονου Ιράν απέναντι στο Ισραήλ. Όντως, τον Νοέμβριο του 1947, η ιρανική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ μαζί με τις αραβικές χώρες είχε καταψηφίσει την απόφαση 181 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, η οποία πρότεινε τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης και τη δημιουργία ενός Εβραϊκού κράτους δίπλα σε ένα Αραβικό· και δύο χρόνια αργότερα, το Ιράν επίσης καταψήφισε την εισδοχή του Ισραήλ στα Ηνωμένα Έθνη. Αλλά έως τον Μάρτιο του 1949, το Ιράν είχε ήδη έναν αξιωματούχο του Υπουργείου Εξωτερικών, τον Αμπάς Σεϊγκάλ, ο οποίος πέρασε κάποιο διάστημα στο Ισραήλ διεκπεραιώνοντας προξενικές υποθέσεις, και τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς το Ιράν προχώρησε σε de facto αναγνώριση του Ισραήλ (εν μέρει ως αποτέλεσμα δωροδοκιών Ιρανών αξιωματούχων) και επέτρεψε την παρουσία μη διπλωματικής (δηλαδή της Μοσάντ) αντιπροσωπίας στην Τεχεράνη – εξελίξεις οι οποίες έως το 1970 είχαν ανθοφορήσει σε πλήρεις διπλωματικές σχέσεις. Από τις αρχές του 1950 και μετά, το Ισραήλ φλέρταρε με τις μη αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής και τις μη μουσουλμανικές και μη αραβικές μειονότητες στα αραβικά εδάφη ως δυνητικούς συμμάχους στο πλαίσιο αυτού που αποκαλούσε «περιφερειακή πολιτική». Συνεπώς, επιζήτησε καλές σχέσεις με την Τουρκία, την Αιθιοπία, τους Χριστιανούς του Λιβάνου και του Νότιου Σουδάν, τους Κούρδους του Ιράκ – και του Ιράν. Η δημιουργία καλών σχέσεων με το Ιράν ήταν μια αργή διαδικασία. Αλλά ο νέος Σάχης του Ιράν, ο Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1953 έως το 1979, ήταν στο τέλος πρόθυμος. Αν και σταθερά αυταρχικός, ο Μοχάμεντ Ρεζά ήταν επίσης Γαλλόφιλος, αποφασισμένος να δυτικοποιήσει και να εκσυγχρονίσει τη χώρα του. Θεωρούσε το Ισλάμ οπισθοδρομικό και πρωτόγονο και επεδίωξε να αποκαταστήσει το αρχαίο περσικό «μεγαλείο» μέσω της εκκοσμίκευσης και του εκσυγχρονισμού. Περιέγραφε τον Κύρο τον Μέγα ως έναν «από τους πιο δυναμικούς άνδρες στην Ιστορία» και θεωρούσε τα χρόνια της αραβικής κυριαρχίας ως «οπισθοδρομικά» και επιζήμια για τα ιρανικά συμφέροντα. Το Ιράν έγινε ο κύριος προμηθευτής πετρελαίου για το Ισραήλ (σήμερα είναι το Αζερμπαϊτζάν). Ισραηλινές εταιρείες κλήθηκαν να υλοποιήσουν μεγάλα ιρανικά έργα υποδομών και οι ισραηλινοϊρανικές αμυντικές σχέσεις ενισχύθηκαν, περιλαμβάνοντας, όπως αναφέρθηκε στον Τύπο, το “Project Flower”: μια κοινοπραξία για την κατασκευή ενός πυραύλου μεγάλου ή μεσαίου βεληνεκούς. Οι Ισραηλινοί εκπαίδευαν μυστικά και περιστασιακά συμβούλευαν αξιωματούχους του Ιρανικού Στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας, και στο Ισραήλ και στο Ιράν. Αυτό τελικά διέρρευσε και πολλοί Ιρανοί στράφηκαν εναντίον του Ισραήλ εξαιτίας, σύμφωνα με πληροφορίες, των στενών σχέσεών του με τη Σαβάκ, την ιρανική μυστική αστυνομία, η οποία συχνά βασάνιζε και εκτελούσε χωρίς δίκη στελέχη της αντιπολίτευσης. Αλλά οι μέρες του Σάχη ήταν μετρημένες. Στα τέλη του 1979, ο Μοχάμεντ Ρεζά και οι συνεργάτες του υποτίμησαν το ρεύμα αντιπολίτευσης σε πολλά τμήματα της ιρανικής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των θρησκευτικών φονταμενταλιστών, των φιλελεύθερων και των αριστερών. Ο καρκινοπαθής Σάχης και ο στρατός του και οι υπηρεσίες ασφαλείας δεν κατάφεραν να απαντήσουν με πυγμή στις μαζικές διαμαρτυρίες και το καθεστώς κατέρρευσε. Ο Σάχης διέφυγε στο Κάιρο όπου πέθανε λίγο αργότερα. Ο Χομεϊνί επέστρεψε από την εξορία στο Παρίσι ως ήρωας, ανακήρυξε την Ισλαμική Δημοκρατία, συνέλαβε και σκότωσε χιλιάδες υποστηρικτές του Σάχη και έπειτα προχώρησε στη συντριβή των δικών του πρώην «συμμάχων», φιλελεύθερων και αριστερών. Ένα μασκοφόρο αγόρι σε συγκέντρωση της Ισλαμικής Τζιχάντ για την 36η επέτειο της ίδρυσης της οργάνωσης στην πόλη της Γάζας, ακριβώς την παραμονή της μεγάλης σφαγής, 6 Οκτωβρίου 2023. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Mohammed Saber Ο Χομεϊνί χαρακτήρισε τις Ηνωμένες Πολιτείες «Μεγάλο Σατανά» και το Ισραήλ «Μικρό Σατανά», ανακάλεσε την αναγνώριση του εβραϊκού κράτους από το Ιράν και παρέδωσε την ισραηλινή πρεσβεία στην PLO. Το διπλωματικό προσωπικό και το προσωπικό ασφαλείας του Ισραήλ γλίτωσε την τελευταία στιγμή. Ο Χομεϊνί ετοιμαζόταν να κηρύξει μια πανισλαμική, αντιισραηλινή σταυροφορία. Αλλά επενέβη η Ιστορία. Το Ιράκ επιτέθηκε στο Ιράν, εγκαινιάζοντας έναν σκληρό πόλεμο που διήρκεσε οκτώ χρόνια και κόστισε τη ζωή σε τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Ιρανούς. Ο στρατός του Ιράν απάντησε εξαπολύοντας επιθέσεις με κύματα ανθρώπων, στέλνοντας ακόμα και παιδιά να καθαρίσουν ναρκοπέδια με τα πόδια. Και το Ιράν ήταν διατεθειμένο να αγοράσει όπλα από οποιονδήποτε τα πωλούσε – ακόμα και από τους μεγάλους και τους μικρούς διαβόλους. Οι μυστικές συμφωνίες που προέκυψαν έγιναν αργότερα γνωστές ως «Υπόθεση Ιράν-Κόντρας». Ξεκινώντας το 1981, η Αμερική πούλησε στο Ιράν ανταλλακτικά και μικρό αριθμό όπλων. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 ενεπλάκη το Ισραήλ. Έστειλε στην Τεχεράνη εκατοντάδες αντιαρματικούς πυραύλους TOW που είχαν κατασκευαστεί στην Αμερική, πυρομαχικά διαφόρων διαμετρημάτων, και πάνω από δέκα αντιαεροπορικούς πυραύλους Hawk επίσης κατασκευασμένους στην Αμερική, μαζί με ανταλλακτικά για τανκς και αεροσκάφη. Το Ισραήλ ανταμείφθηκε με αναβαθμισμένα αμερικανικά όπλα, χρήματα και μεταφορές πετρελαίου από το Ιράν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν μέρος των χρημάτων που πλήρωσε η Τεχεράνη για τη χρηματοδότηση και τον οπλισμό των ανταρτών Κόντρας κατά των Σαντινίστας στη Νικαράγουα. (Εξού η ονομασία «Ιράν-Κόντρας»). Ο ολέθριος πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και το Ιράκ τελείωσε με ισοπαλία το 1988. Ο Χομεϊνί πέθανε το επόμενο έτος. Ο διάδοχός του, ο Χαμενεΐ, ήταν φτιαγμένος από την ίδια ιδεολογική πάστα: ήταν ένας φονταμενταλιστής μουσουλμάνος· αντιδυτικός, αντισημίτης και αντιισραηλινός. Κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του Χαμενεΐ στην εξουσία, το Ιράν ενίσχυσε το πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο είχε ξεκινήσει κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, με στόχο την καταπολέμηση ή την αποτροπή του Ιράκ. Το Ισραήλ έγινε ο απώτερος στόχος του. Αλλά η Τεχεράνη επίσης συνέβαλε στον συμβατικό πόλεμο εναντίον του Ισραήλ εξοπλίζοντας μαζικά τη Χεζμπολά, με πυραύλους και προμηθεύοντας όπλα τη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα. Κατά τη διάρκεια του μικρού πολέμου 34 ημερών ανάμεσα στη Χεζμπολά και το Ισραήλ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο 2006, τον οποίο πυροδότησε η δολοφονία πέντε στρατιωτών του Ισραηλινού Στρατού που περιπολούσαν στα σύνορα Ισραήλ-Λιβάνου, αξιωματικοί του Σώματος των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης (IRGC) εκπαίδευαν τους στρατιώτες της Χεζμπολά στη χρήση εξελιγμένων όπλων. Σε αυτά περιλαμβάνονταν αντιπλοϊκοί πύραυλοι C-802 κινεζικής κατασκευής που παραλίγο να βυθίσουν μια ισραηλινή κορβέτα, την INS Hanit, η οποία δεν κατάφερε να ενεργοποιήσει τα αμυντικά μέτρα. Ο πόλεμος το 2006 κατέληξε σε αδιέξοδο όταν οι χερσαίες δυνάμεις του Ισραηλινού Στρατού (IDF) που εισέβαλαν στον Νότιο Λίβανο αναχαιτίστηκαν από τα πληρώματα των αντιαρματικών πυραύλων της Χεζμπολά, νοτίως του ποταμού Λιτάνι. Η διεθνής κοινότητα αποφάσισε την παύση των εχθροπραξιών και το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ κάλεσε τη Χεζμπολά να αποσύρει τα στρατεύματά της βόρεια του Λιτάνι, μακριά από τα σύνορα με το Ισραήλ, και να αφοπλιστεί. Τον Οκτώβριο ο Ισραηλινός Στρατός αποχώρησε από τον Νότιο Λίβανο και η Χεζμπολά, αγνοώντας το ψήφισμα του ΟΗΕ, αύξησε τους εξοπλισμούς και σταδιακά διείσδυσε ξανά στην περιοχή. Η ενισχυμένη συνοριακή δύναμη του ΟΗΕ, η UNIFIL (Προσωρινή Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στον Λίβανο), δεν κατάφερε να επιτηρήσει ή να περιορίσει τη Χεζμπολά. 2. Πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων Ακολούθησε ένας κρυφός πόλεμος ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ. Η Τεχεράνη ξεκίνησε να εδραιώνει έναν «δακτύλιο φωτιάς» γύρω από τα σύνορα του Ισραήλ. Το 2009 άρχισε να οπλίζει τους αντάρτες Χούθι στη Βόρεια Υεμένη και Ισλαμιστικές παραστρατιωτικές ομάδες στο Ιράκ και στη Συρία και να στέλνει όπλα μέσω του Σουδάν και του Σινά της Αιγύπτου στη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ στη Γάζα. Ο Ισραηλινός Στρατός παρενέβαινε περιοδικά. Η Ισραηλινή Αεροπορία (IAF) βομβάρδισε αυτοκινητοπομπές φορτηγών στο Σουδάν που προορίζονταν για τη Χαμάς και το 2012 κατέστρεψε ένα εργοστάσιο στο Σουδάν το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες κατασκεύαζε όπλα για τρομοκρατικές ομάδες στη Γάζα. Τον Μάρτιο 2011, το Ισραηλινό Ναυτικό κατέλαβε ένα πλοίο που μετέφερε ιρανικά όπλα από τη Συρία στη Γάζα. Από το 2009 έως το 2023, η Ισραηλινή Αεροπορία χτύπησε επανειλημμένα ιρανικές αποστολές όπλων στη Χεζμπολά που εκφορτώνονταν σε αεροδρόμια στη Συρία. Παρά τις προσπάθειες του Ισραήλ, η στρατηγική του Ιράν τελικά επετεύχθη. Σήμερα η Χεζμπολά έχει στην κατοχή της 150-200.000 πυραύλους διαφόρων δυνατοτήτων, με κάποιους να μπορούν να φτάσουν μέχρι την Ντιμόνα και το Εϊλάτ στο Νότιο Ισραήλ. Διάφοροι άλλοι αντιπρόσωποι μεταξύ Υεμένης και Ιράκ διαθέτουν πυραύλους και drones με σοβαρές δυνατότητες. Παράλληλα με τις προσπάθειες παρεμπόδισης των ιρανικών εξοπλισμών, το Ισραήλ επιδόθηκε σε μια μυστική εκστρατεία εναντίον του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης. Ο επικεφαλής της Μοσάντ, Μεΐρ Νταγκάν, διαβεβαίωσε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι το πρόγραμμα θα μπορούσε να σταματήσει με κρυφές επιχειρήσεις οι οποίες θα επέτρεπαν στο Ισραήλ να αποφύγει τον ανοιχτό πόλεμο. Ο πρώην Ισραηλινός πρωθυπουργός Αριέλ Σαρόν κάποτε είχε δηλώσει πως ο Νταγκάν ήταν ειδικός στο να «χωρίζει έναν Άραβα από το κεφάλι του». Οι πράκτορες του Νταγκάν άρχισαν να εξοντώνουν πυρηνικούς επιστήμονες στην Τεχεράνη. Ο πρώτος ήταν ο Μασούντ Αλί-Μοχαμαντί που σκοτώθηκε έξω από το σπίτι του στις 12 Ιανουαρίου 2010 από τον Τζαμίλ Φασί, ο οποίος –σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των Ιρανών– αργότερα ομολόγησε ότι είχε εκπαιδευτεί από τη Μοσάντ. Τα επόμενα χρόνια, άλλοι τρεις Ιρανοί επιστήμονες εξοντώθηκαν και ακόμα περισσότεροι τραυματίστηκαν. Οι περισσότεροι χτυπήθηκαν από μοτοσικλετιστές που τοποθέτησαν βόμβες στα αυτοκίνητά τους. Ο τελευταίος και πιο επιφανής επιστήμονας ήταν ο Μοχσέν Φακχριζαντέ, ο επικεφαλής του πυρηνικού προγράμματος, ο οποίος σκοτώθηκε έξω από την Τεχεράνη, στον δρόμο προς το γραφείο του, στις 27 Νοεμβρίου 2020. Πέθανε με εντυπωσιακό τρόπο: χτυπήθηκε από τηλεκατευθυνόμενο όπλο καθοδηγούμενο από GPS. Η σύζυγός του που καθόταν δίπλα του δεν τραυματίστηκε. Το Ιράν αργότερα περιέγραψε τον Φακχριζαντέ ως έναν επιστήμονα που εργαζόταν πάνω στην πρόληψη του Covid. Η Μοσάντ επίσης οργάνωσε τον βομβαρδισμό ενός αριθμού εγκαταστάσεων που σχετίζονταν με τα πυρηνικά και βαλλιστικά προγράμματα του Ιράν. Προφανώς με αμερικανική βοήθεια, η Μοσάντ κατάφερε να εγκαταστήσει έναν ιό γνωστό με το όνομα Stuxnet στις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράν, προκαλώντας σοβαρές ζημιές σε εκατοντάδες φυγοκεντρικές μηχανές στον σταθμό εμπλουτισμού ουρανίου της Νατάνζ. Ισραηλινοί πράκτορες επίσης πούλησαν στους Ιρανούς ελαττωματικό εξοπλισμό, καθυστερώντας έτσι το πυρηνικό πρόγραμμα. Οι υπηρεσίας ασφαλείας του Ιράν δεν μπόρεσαν να ανταγωνιστούν τη Μοσάντ – αλλά στο τέλος οι Ισραηλινοί δεν κατάφεραν να σταματήσουν ούτε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ούτε την ανάπτυξη πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς. Και οι Ιρανοί ανταπέδωσαν. Το 2011-2012, έστειλαν ομάδες τρομοκρατών να σκοτώσουν Ισραηλινούς διπλωμάτες σε όλο τον κόσμο: στην Τουρκία, στο Αζερμπαϊτζάν, στην Ταϊλάνδη, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Αργεντινή, στη Γεωργία και στην Ινδία. Σχεδόν όλες οι απόπειρες απέτυχαν χάρη στις ισραηλινές και τοπικές δυνάμεις ασφαλείας. Δεν πέθανε κανένας διπλωμάτης. Η πιο σοβαρή και επιτυχημένη επίθεση, που εκτέλεσαν πιθανόν πράκτορες της Χεζμπολά για το Ιράν, συνέβη στη Βουλγαρία τον Ιούλιο του 2012, όταν βομβιστές χτύπησαν ένα ισραηλινό τουριστικό λεωφορείο σκοτώνοντας έξι άτομα συμπεριλαμβανομένου του Βούλγαρου οδηγού. Η στόχοι της απώτερης πολιτικής του Ιράν παρέμειναν σταθεροί. Στις 3 Ιουνίου 2018, ο ανώτατος ηγέτης Χαμενεΐ έγραψε στο Twitter: «Η θέση μας εναντίον του Ισραήλ είναι η ίδια θέση που είχαμε πάντα. Το Ισραήλ είναι ένας κακοήθης καρκινικός όγκος στην περιοχή της Δυτικής Ασίας που πρέπει να αφαιρεθεί και να αφανιστεί· είναι εφικτό και θα συμβεί». Τρία χρόνια νωρίτερα είχε προβλέψει ότι το Ισραήλ «δεν θα επιβιώσει αυτά [δηλαδή τα επόμενα] 25 χρόνια». Το Ιράν συνέχισε να οπλίζει τους αντιπροσώπους του, υποκινώντας σποραδικές χαμηλής έντασης επιθέσεις –ρίψεις ρουκετών, περιστασιακές διεισδύσεις τρομοκρατών– με στόχο να εκτρέψουν την προσοχή των Ισραηλινών και τους πόρους που προορίζονται στην αντιμετώπιση της πυρηνικής απειλής και να προετοιμαστούν για τη μοιραία μέρα που θα εξαπολύσουν μια τεράστια, πολυμέτωπη συμβατική επίθεση εναντίον του Ισραήλ. Η χρήση αντιπροσώπων επέτρεπε στην Τεχεράνη τη δυνατότητα ενός βαθμού αληθοφανούς άρνησης ευθυνών μειώνοντας το ενδεχόμενο άμεσης ισραηλινής επίθεσης στο ίδιο το Ιράν. Ταυτόχρονα, εξοπλίζοντας μαζικά τη Χεζμπολά, έχουν αποτρέψει ισραηλινές επιθέσεις σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις πριν κατασκευάσουν τη βόμβα τους. 3. Χαμάς και Χεζμπολά Έπειτα, στις 7 Οκτωβρίου 2023 η Χαμάς επιτέθηκε στο Νότιο Ισραήλ. Η οργάνωση σχεδίαζε και προετοίμαζε την επίθεση για μια δεκαετία, ωστόσο οι Ισραηλινές Υπηρεσίες Πληροφοριών δεν κατάφεραν να συνειδητοποιήσουν τι συνέβαινε. Οι ηγέτες της Χαμάς κράτησαν κλειστά τα χαρτιά τους. Απ’ ό,τι φαίνεται, δεν προειδοποίησαν την Τεχεράνη ή τη Χεζμπολά για την προγραμματισμένη ημερομηνία της επίθεσης. Αλλά ο αρχηγός της Χαμάς στη Γάζα, ο Γιαχία Σινουάρ, σίγουρα περίμενε ότι τελικά η Χεζμπολά θα ακολουθούσε. Και όντως η Χεζμπολά ακολούθησε στις 8 Οκτωβρίου. Από τότε καθημερινά εκτοξεύει ρουκέτες εναντίον ισραηλινών στρατιωτικών στόχων από τα σύνορα του Λιβάνου με το Ισραήλ, αναγκάζοντας την ισραηλινή κυβέρνηση να εκκενώσει 60.000 κατοίκους από οικισμούς κοντά στα σύνορα. (Μέχρι σήμερα όσοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μένουν σε ξενοδοχεία ή φιλοξενούνται σε συγγενικά σπίτια στον Νότο). Η Χεζμπολά ανακοίνωσε ότι δεν θα σταματήσει τις επιθέσεις μέχρι να σταματήσει το Ισραήλ τον πόλεμο στη Γάζα. Οι επιθέσεις της Χεζμπολά στο Ισραήλ ήταν αρχικά χαμηλής έντασης, και περιορίζονταν στην περιοχή νότια των συνόρων με τον Λίβανο και βόρεια στα Υψίπεδα Γκολάν – όχι η τεράστια επίθεση που η Χαμάς (και πιθανώς η Τεχεράνη) ήλπιζαν. Το Ισραήλ απάντησε με καθημερινές επιθέσεις πυροβολικού, αεροπορίας και με μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον θέσεων της Χεζμπολά, στοχεύοντας συχνά συγκεκριμένους στρατιωτικούς διοικητές. Και οι δύο πλευρές προσπάθησαν να αποφύγουν τις απώλειες σε ζωές αμάχων και έναν ολοκληρωτικό πόλεμο που όλοι καταλαβαίνουν ότι θα ήταν εξίσου καταστροφικός για τα πληθυσμιακά κέντρα και του Λιβάνου και του Ισραήλ. Αργότερα τον ίδιο μήνα, οι αντάρτες Χούθι που ελέγχουν τη Βόρεια Υεμένη μπήκαν στη μάχη, χτυπώντας τη θαλάσσια κυκλοφορία στην Ερυθρά Θάλασσα στα στενά Μπαμπ αλ Μαντάμπ, παραλύοντας έτσι το νότιο λιμάνι του Ισραήλ (προκαλώντας στην Αίγυπτο σημαντική απώλεια εισόδων λόγω διακοπής της ναυσιπλοΐας μέσω της Διώρυγας του Σουέζ). Οι Χούθι έστειλαν επίσης περιοδικά drones και ρουκέτες βόρεια προς στο ίδιο το Ισραήλ. Τις περισσότερες κατέρριψαν ο ναυτικός στόλος υπό την ηγεσία των ΗΠΑ που περιπολεί την Ερυθρά Θάλασσα και οι ισραηλινές αντιπυραυλικές συστοιχίες και αεροσκάφη. Αυτή ήταν η κατάσταση μέχρι τον Απρίλιο 2024: οι χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις του Ισραήλ χτυπούσαν στόχους της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, σκοτώνοντας χιλιάδες αμάχους ως παράπλευρη απώλεια, ενώ οι περισσότεροι μαχητές της Χαμάς κρύβονταν στο τεράστιο υπόγειο σύστημα σηράγγων από το οποίο απέκλειαν τον άμαχο πληθυσμό. Η ναυτική δύναμη των Δυτικών στην Ερυθρά Θάλασσα αποδείχθηκε ανήμπορη να ξανανοίξει τα στενά Μπαμπ αλ Μαντάμπ και να σταματήσει τις πυραυλικές επιθέσεις των Χούθι εναντίον του Ισραήλ. Οι παραστρατιωτικές ομάδες στη Συρία και το Ιράκ που υποστηρίζονται από το Ιράν εκτόξευσαν περιστασιακά ρουκέτες και drones εναντίον του Ισραήλ. Αλλά κανείς δεν επιτέθηκε στο Ιράν, παρ’ όλο που όλοι κατάλαβαιναν ότι το Ιράν ήταν ο ενορχηστρωτής αυτού του εξαντλητικού μικροπολέμου φθοράς. 4. Ένας πόλεμος Ισραήλ-Ιράν; Στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου 2024, ο μικροπόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Ιρανικούς αντιπροσώπους σταδιακά μεταμορφώθηκε σε κάτι που μοιάζει με ανοιχτή ισραηλινοϊρανική σύγκρουση, και η απειλή ενός γενικευμένου, πολέμου πλήρους κλίμακας είναι τώρα πιθανή. Στις 13 Απριλίου 2024, οι Ιρανοί εκτόξευσαν ένα σύνολο από 350 πυραύλους Κρουζ, drones, και βαλλιστικές ρουκέτες εναντίον του Ισραήλ – κυρίως από το ίδιο το Ιράν, αλλά και από το Ιράκ, τον Λίβανο και την Υεμένη. Ένας μικρός μόνο αριθμός αυτών των όπλων χτύπησαν τον στόχο τους. Η αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα του Ισραήλ με τη βοήθεια των Αμερικανικών, Βρετανικών, Γαλλικών, και ίσως Ιορδανικών αεροσκαφών και συστημάτων ραντάρ που λειτουργούσαν μακριά από τα σύνορα του Ισραήλ, κατέρριψαν σχεδόν όλα τα βλήματα. Μόνο λίγα χτύπησαν μια αεροπορική βάση στη Νέγκεβ, προκαλώντας μικρές ζημιές χωρίς τραυματισμούς. Μετά από διαβουλεύσεις λίγων ημερών, ο Νετανιάχου και οι στρατιωτικοί του σύμβουλοι, θέλοντας να αποφύγουν την άμεση σύγκρουση, αποφάσισαν να απαντήσουν συμβολικά. Ισραηλινά αεροσκάφη χτύπησαν μια μονάδα αντιαεροπορικών συστημάτων ραντάρ κοντά στη Νατάνζ αντί για κάποιον σημαντικό ιρανικό στόχο, όπως το εργοστάσιο εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ. Πολλοί Ισραηλινοί –συμπεριλαμβανομένου και εμού– επέκριναν την απάντηση της κυβέρνησης ως αδύναμη και αναποτελεσματική. Οι Ιρανοί ισχυρίστηκαν πως το τεράστιο πυραυλικό μπαράζ ήταν αντίποινα για την ισραηλινή αεροπορική επίθεση δύο βδομάδες νωρίτερα, την 1η Απριλίου 2024, εναντίον παραρτήματος στο συγκρότημα της πρεσβείας του Ιράν στη Δαμασκό. Η επίθεση σκότωσε τον ταξίαρχο Μοχάμεντ Ρεζά Ζαχέντι, διοικητή των στρατιωτικών μονάδων των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης στη Συρία και στον Λίβανο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την οργάνωση των μεταφορών ιρανικών όπλων στη Χεζμπολά. Επτά Ιρανοί αξιωματικοί του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης και έξι μέλη της Χεζμπολά και άλλων φιλοϊρανικών παραστρατιωτικών ομάδων και αρκετά μέλη του προσωπικού της πρεσβείας σκοτώθηκαν μαζί του. Τρεις μήνες αργότερα, στις 19 Ιουλίου, οι Χούθι εκτόξευσαν 5 αναβαθμισμένα drones Samad-3 κατασκευασμένα στο Ιράν προς το Τελ Αβίβ, σε απόσταση 1.800 χιλιομέτρων. Τα τέσσερα καταρρίφθηκαν από αμερικανικά πολεμικά πλοία. Αλλά το πέμπτο πέρασε, αφού πέταξε πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα, το Σουδάν, την Αίγυπτο, και την ανατολική Μεσόγειο. Λόγω της πορείας του, η αντιπυραυλική άμυνα του Ισραήλ δεν κατάφερε να αναγνωρίσει το drone ως εχθρικό. Εξερράγη στο κέντρο του Τελ Αβίβ, κάποιες εκατοντάδες μέτρα από το κτίριο του προξενείου των ΗΠΑ. Ένας Ισραηλινός σκοτώθηκε και εννέα τραυματίστηκαν. Το Ισραήλ απάντησε την επόμενη μέρα με μια τεράστια αεροπορική επιδρομή στο λιμάνι Χοντέιντα που ελέγχουν οι Χούθι, στο οποίο φτάνουν οι περισσότερες αποστολές όπλων από το Ιράν. Το λιμάνι τέθηκε εκτός λειτουργίας. Μία περίπου εβδομάδα αργότερα, το απόγευμα της 27ης Ιουλίου, η Χεζμπολά –προφανώς σε απάντηση μιας ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής νωρίτερα την ίδια μέρα στον Νότιο Λίβανο στην οποία σκοτώθηκαν τέσσερις μαχητές της– εξαπέλυσε έναν βαρέος τύπου πύραυλο Faligh 1, κατασκευασμένον στο Ιράν, στο χωριό Δρούζων Ματζάλ Σαμς στα κατεχόμενα από το Ισραήλ Υψίπεδα του Γκολάν, στους πρόποδες του όρους Ερμών. Αυτός ενδεχομένως δεν ήταν ο στόχος της. Ο πύραυλος σκότωσε 12 παιδιά ηλικίας 10 έως 16 ετών και τραυμάτισε δεκάδες άλλα που έπαιζαν στο γήπεδο ποδοσφαίρου του χωριού. Ο Ισραηλινός Στρατός επιμένει πως η Χεζμπολά έκανε την επίθεση, ότι ο πύραυλος εκτοξεύτηκε από τον Νότιο Λίβανο που ελέγχεται από τη Χεζμπολά και ότι μόνο η Χεζμπολά έχει στην κατοχή της τέτοιους πυραύλους. Η Χεζμπολά αρνήθηκε τη συμμετοχή της στην εκτόξευση, ένα ψέμα που αφενός οφείλεται αναμφίβολα στη δημιουργία εντυπώσεων –δεδομένου του μεγάλου αριθμού απωλειών αμάχων, το γεγονός ότι ήταν παιδιά, και τις συνέπειες για τις σχέσεις τους με την κοινότητα των Δρούζων στον Λίβανο–, και αφετέρου στον φόβο για το πώς θα αντιδρούσε το Ισραήλ. 5. Το πυρηνικό νέφος Ένας κίνδυνος ελλοχεύει για κάθε σύγκρουση στην περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά μετά την 7η Οκτωβρίου: το Ιράν να διαθέτει πυρηνική βόμβα στο μέλλον. Το ιρανικό καθεστώς θεωρεί το μελλοντικό του πυρηνικό οπλοστάσιο ως εγγυητή της ασφάλειάς του. Κανείς δεν θα τολμήσει να πειράξει το καθεστώς –όπως έκανε η Δύση με τον Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ– από τη στιγμή που το καθεστώς θα διαθέτει το πυρηνικό μέσο για να υπερασπίσει τον εαυτό του, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν επιχειρήσει να συγκρουστούν με τον Κιμ Γιονγκ Ουν της Βόρειας Κορέας που συνεχώς επιδεικνύει την πυρηνική του δύναμη. Αναμφίβολα, οι ηγέτες του Ιράν βλέπουν τα μελλοντικά πυρηνικά τους ως μια ομπρέλα κάτω από την οποία θα μπορέσουν με ασφάλεια να συνεχίσουν τα τρομοκρατικά και υπονομευτικά τους σχέδια εναντίον των εχθρών τους στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, με σχετική ατιμωρησία. Το Ιράν επίσης βλέπει το μελλοντικό του πυρηνικό οπλοστάσιο ως αντίβαρο στο οπλοστάσιο του Ισραήλ, και θα μπορεί, τη στιγμή που οι ηγέτες του θα θεωρήσουν ευνοϊκή, ακόμα και να το χρησιμοποιήσουν εναντίον του εβραϊκού κράτους, ενώ εξαρτώνται από την καλή θέληση του Αλλάχ να τους προστατεύσει από μια ισραηλινή ή αμερικανική αντεπίθεση. Το 2010-2012 ο Νετανιάχου εξέτασε σοβαρά μια επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Όμως τον απέτρεψαν οι στρατιωτικοί αρχηγοί, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Άμυνας Εχούντ Μπάρακ, και αποθαρρημένος λόγω των προσωπικών του φόβων εγκατέλειψε την ιδέα. Αντίθετα, εμπιστεύθηκε τις μυστικές επιχειρήσεις δολιοφθοράς της Μοσάντ, τις Δυτικές κυρώσεις και τη διπλωματία να παρεμποδίσουν το ιρανικό σχέδιο για τα πυρηνικά. Και το 2015, τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μαζί με τη Γερμανία, την ΕΕ και το Ιράν, υπέγραψαν το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (ΚΟΣΔ), για τον δραστικό περιορισμό της ανάπτυξης πυρηνικής βόμβας από το Ιράν με αντάλλαγμα τη μείωση των διεθνών κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης. Ο Νετανιάχου κατήγγειλε τη συμφωνία επισημαίνοντας ότι είναι γεμάτη κενά και ότι βασίζεται στη συνεργασία του Ιράν το οποίο δεν είναι αξιόπιστο. Εξάλλου, μετά από ένα καθεστώς κυρώσεων διάρκειας δεκαπέντε ετών, το ΚΟΣΔ επέτρεπε στο Ιράν να συνεχίσει από εκεί που είχε σταματήσει και να ξεκινήσει άμεσα πάλι εργασίες για την κατασκευή μιας βόμβας. Για αυτούς τους λόγους ο Νετανιάχου κατήγγειλε τη συμφωνία ενώπιον του Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα σε μια κοινή συνεδρίαση του Αμερικανικού Κογκρέσου στην Ουάσιγκτον, θέτοντας σε σκληρή δοκιμασία τις σχέσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ (δεξιά) κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε (κέντρο) και τον ηγέτη της Παλαιστινιακής Τζιχάντ Ζιγιάντ αλ-Νακχάλα (αριστερά) στην Τεχεράνη στις 30 Ιουλίου 2024. Ο Χανίγιε εξοντώθηκε την επόμενη μέρα, 31 Ιουλίου. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Supreme Leader Office Handout Το 2016 εξελέγη ο Ντόναλντ Τραμπ. Ο Νετανιάχου έπεισε τον νέο πρόεδρο να αποχωρήσει από το ΚΟΣΔ, πράγμα που εκείνος έκανε το 2018. Ο Τραμπ επανέφερε σκληρές οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Τεχεράνης. Οι Ιρανοί απάντησαν αποχωρώντας από τη συμφωνία και επιταχύνοντας σταδιακά την πρόοδό τους προς τη βόμβα. Τα τελευταία χρόνια εμπλουτίζουν ουράνιο σε ποσοστό 60%, πολύ περισσότερο από το επιτρεπόμενο όριο 3,67% του ΚΟΣΔ – πλησιάζοντας το 90% που χρειάζεται για να δημιουργήσουν σχάσιμο υλικό. Έχουν αποθηκεύσει επαρκή ποσότητα εμπλουτισμένου ουρανίου για ένα μικρό οπλοστάσιο (μόλις καταφέρουν 90% εμπλουτισμό). Το Ιράν έχει βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητές του στα συστήματα εκτόξευσης πυρηνικών όπλων, αν και δεν είναι ξεκάθαρο πόσο έχει προοδεύσει στους τομείς της «υπερ-σμίκρυνσης» (miniaturization) –που απαιτείται για την τοποθέτηση μιας πολεμικής κεφαλής σε πύραυλο– και της μεταλλουργίας. Η απροθυμία της Αμερικής να χρησιμοποιήσει βία ή να απειλήσει ρητά με βία προκειμένου να καταστείλει τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν οφείλεται ενδεχομένως στις αμερικανικές αποτυχίες στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, αν και όλοι οι πρόεδροι μετά τον Ομπάμα έχουν δεσμευτεί να μην επιτρέψουν στην Τεχεράνη να αποκτήσει τη βόμβα. Το Ισραήλ φοβάται πως αυτές οι δεσμεύσεις δεν θα αποτρέψουν το Ιράν και πως στο τέλος το Ισραήλ θα μείνει μόνο του. Οι περισσότεροι Αμερικανοί και Ισραηλινοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν πως η αεροπορία του Ισραήλ, από μόνη της, δεν είναι ικανή να καταστρέψει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ή να το επιβραδύνει ουσιαστικά, ειδικά τώρα που οι Ιρανοί–οι οποίοι έχουν διδαχθεί από την καταστροφή των πυρηνικών αντιδραστήρων του Ιράκ και της Συρίας το 1981 και το 2007 αντίστοιχα από το Ισραήλ– έχουν σκορπίσει και κρύψει τις εγκαταστάσεις τους βαθιά κάτω από το έδαφος. Αλλά οι εμπειρογνώμονες στην Ουάσιγκτον φοβούνται πως το Ισραήλ θα προχωρήσει παρά ταύτα, ελπίζοντας πως μια ισραηλινή επίθεση, ακόμα και αν αποτύχει, θα παρασύρει τους Αμερικανούς οι οποίοι θα ολοκληρώσουν τη δουλειά. Και αν δεν το κάνουν, το Ισραήλ θα αυξήσει την πίεση και, σε μια δεύτερη επίθεση, θα προχωρήσει στην καταστροφή των ιρανικών εγκαταστάσεων χρησιμοποιώντας τα δικά του πυρηνικά όπλα, βυθίζοντας τον κόσμο σε τρομακτικά, αχαρτογράφητα νερά. Η συμμαχία του Ιράν με τη Ρωσία, η οποία έχει εδραιωθεί από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία –αφού τώρα το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με τα περισσότερα drones που χρησιμοποιεί για τις επιθέσεις της– και η αφοσίωσή του στον αναπτυσσόμενο δεσμό ανάμεσα σε Ρωσία και Κίνα, γεννά τον κίνδυνο ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου λόγω μιας ισραηλινής πυρηνικής επίθεσης στο Ιράν. Ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να ακούγεται τραβηγμένο, όμως σίγουρα πρέπει να είναι στο μυαλό πολλών ηγετών και στη Ρωσία και στη Δύση. Αλλά υπάρχουν πιο άμεσοι κίνδυνοι. Αυτή την εβδομάδα, έγινε ξεκάθαρο ότι υπάρχει μια πιο σύντομη πορεία προς μια γενικευμένη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή. Στις 30 Ιουλίου το Ισραήλ απάντησε στη σφαγή των 12 παιδιών Δρούζων στο Ματζάλ Σαμς εκτοξεύοντας δύο πυραύλους από αέρος στην περιοχή Νταχίγια στη Βηρυτό όπου βρίσκεται το αρχηγείο της Χεζμπολά. Ο στόχος ήταν ο Φουάντ Σουκρ («αλ-Χατζ Μουχσεΐν»), ο δεύτερος στην ιεραρχία της οργάνωσης, ο οποίος σύμφωνα με το Ισραήλ ευθύνεται τελικά για τη δολοφονία των παιδιών των Δρούζων. Το Ισραήλ μετέδωσε την επίθεση, η οποία ισχυρίζεται πως αποτελεί μια μετρημένη απάντηση στο μακελειό. Ο Σουκρ ήταν στενός συνεργάτης του γενικού γραμματέα της Χεζμπολά, Χασάν Νασράλα. Στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο Νετανιάχου υποσχέθηκε δημόσια ότι όλα τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς που συμμετείχαν στη σφαγή εκείνης της ημέρας θα συναντήσουν τον δημιουργό τους – όπως η Ουάσιγκτον είχε υποσχεθεί ότι θα «έπιανε» τον Μπιν Λάντεν μετά την 9/11. Και τις πρώτες πρωινές ώρες τις 31ης Ιουλίου, άλλος ένας πύραυλος έσπασε το παράθυρο ενός διαμερίσματος στο κέντρο της μακρινής Τεχεράνης, σκοτώνοντας τον Ισμαήλ Χανίγιε και τον σωματοφύλακά του. Όλοι πιστεύουν ότι ευθύνεται το Ισραήλ. Ο πύραυλος μπορεί να εκτοξεύθηκε από ισραηλινό βομβαρδιστικό Stealth F-35 σε συντονισμό με πράκτορες της Μοσάντ που παρακολουθούσαν τον Χανίγιε. Ο Χανίγιε ήταν ο επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, και κατ’ ουσίαν ο πολιτικός αρχηγός της οργάνωσης της Γάζας. Τα τελευταία χρόνια ζούσε στην ασφάλεια ενός πεντάστερου ξενοδοχείου στην Ντόχα, μαζί με άλλους ηγέτες της Χαμάς. Αλλά στις 30 Ιουλίου ταξίδεψε στην Τεχεράνη για να παραστεί στην ορκωμοσία του νεοεκλεγέντος προέδρου του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, και διανυκτέρευσε σε ένα ασφαλές σπίτι του Στρατού των Φρουρών της Ιρανικής Επανάστασης. Το Ιράν, η Χεζμπολά και η Χαμάς ανακοίνωσαν ότι θα πάρουν εκδίκηση για τις δύο δολοφονίες. Έτσι τώρα η Μέση Ανατολή φαίνεται να βρίσκεται στο χείλος μιας μεγάλης έκρηξης, στην οποία οι μικροπόλεμοι μπορεί να ενωθούν σε μία γενικευμένη περιφερειακή ανάφλεξη, με τρομακτικές συνέπειες. © Benny Morris 2024 — Μετάφραση: Μιμή Βασιλάκη Σημ. ARB: Το άρθρο του καθηγητή Μπένι Μόρις δημοσιεύθηκε στο Quillette, 1 Αυγούστου 2024.

Σκιαμαχίες: Η σύγκρουση ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ

Σύνδεση