Με τα λόγια του Ναβάλνι

Navalny 2020, σκηνοθεσία Daniel Roher (ντοκιμαντέρ) Дворец для Путина. История самой большой взятки [Το Παλάτι του Πούτιν. Η ιστορία της μεγαλύτερης μίζας στον κόσμο], 2021. Σενάριο, αφήγηση: Αλεξέι Ναβάλνι 1. Η αμερικανίδα ιστορικός Έιμι Νάιτ χαρακτήρισε την δολοφονία του Μπορίς Νεμτσόφ το 2015 ως «Το έγκλημα του αιώνα στη Ρωσία».[1] Δυστυχώς θα ήταν πιο ακριβής αν μιλούσε για «τα εγκλήματα του αιώνα στη Ρωσία». Ο Αλεξέι Ναβάλνι γνώριζε ότι θα βλέπαμε τα ντοκιμαντέρ του μετά τον θάνατό του. Και όσοι δεν τα είδαν όταν προβλήθηκαν θα τα δουν τώρα. To βραβευμένο με Όσκαρ ντοκιμαντέρ του Ντάνιελ Ρόχερ είναι ένα είδος ερευνητικής δημοσιογραφίας και αστυνομικού θρίλερ. Ο σκηνοθέτης ακολουθεί τον Ρώσο επικεφαλής της αντιπολίτευσης και επικριτή του Κρεμλίνου στην προσπάθειά του να εξιχνιάσει την απόπειρα δολοφονίας του στις 20 Αυγούστου 2020. Ο Ναβάλνι έχει πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας της κατάστασης, όπως διαπιστώνουμε ήδη από την πρώτη σκηνή, όπου εμφανίζεται να λέει στον Ρόχερ: «Είναι σαν να κάνεις μια ταινία για την υπόθεση του θανάτου μου (…) ας είναι μια άλλη ταινία, ταινία νούμερο 2. Ας κάνουμε ένα θρίλερ με αυτή την ταινία και σε περίπτωση που με δολοφονήσουν ας κάνουμε μια βαρετή ταινία στη μνήμη μου». Ο Ναβάλνι κατέρρευσε κατά την διάρκεια μιας πτήσης από το Τομσκ στη Σιβηρία προς την Μόσχα. Δύο μέρες νωρίτερα είχε ταξιδέψει στο Νοβοσιμπίρσκ για να γυρίσει ένα βίντεο για την τοπική διαφθορά. Συνηθισμένος σε επιθέσεις και παρενοχλήσεις από τις Αρχές φανταζόταν ότι θα τον περίμενε η αστυνομία στην Σιβηρία αλλά ήταν το πιο ήσυχο ταξίδι της καριέρας του. Μετά από την αναγκαστική προσγείωση στο Ομσκ, ο Ναβάλνι μεταφέρθηκε στο τοπικό νοσοκομείο έχοντας πέσει σε κώμα. Ακολουθούν τα πλάνα από τις δύο μέρες παραμονής του εκεί, όπως και χαρακτηριστικές σκηνές που εκτυλίσσονται στο νοσοκομείο: το προσωπικό που προσπαθεί να εμποδίσει την γυναίκα του Γιούλια να τον δει ζητώντας της να προσκομίσει πιστοποιητικό γάμου για να αποδείξει ότι είναι σύζυγός του· το επίσημο ιατρικό ανακοινωθέν το οποίο έκανε λόγο για μεταβολική ασθένεια που προκαλεί χαμηλή πίεση· την αμφίσημη στάση του επικεφαλής γιατρού· πλάνα από εκπομπές της ρωσικής τηλεόρασης με τους συνήθεις έξαλλους προπαγανδιστές του Κρεμλίνου να διατείνονται ότι ο Ναβάλνι, όπως όλοι οι φιλελεύθεροι, παίρνει αμερικανικό αντικαταθλιπτικό το οποίο απαγορεύεται στην Ρωσία και επ’ ευκαιρία να μην παραλείπουν να τονίζουν «πώς ζουν οι άνθρωποι της αντιπολίτευσης;… μεθούν, παίρνουν κοκαΐνη, ατελείωτη ομοφυλοφιλία και όργια και τα λοιπά…». Μετά από τις αγωνιώδεις προσπάθειες της συζύγου και των συνεργατών του Ναβάλνι τελικά επετράπη η μεταφορά του στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Charité στο Βερολίνο με ένα αεροσκάφος που ναύλωσε ειδικά η Γερμανική ΜΚΟ Cinema for Peace Foundation (η ίδια οργάνωση που δύο χρόνια νωρίτερα είχε φροντίσει την μεταφορά του δηλητηριασμένου ακτιβιστή Πιοτρ Βερζίλοφ την περίοδο που εκείνος ερευνούσε την δολοφονία τριών Ρώσων δημοσιογράφων στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία[2]). Κατά την διάρκεια της πολύμηνης ανάρρωσης του Ναβάλνι, και πεπεισμένοι πως η προσφυγή τους στις ομοσπονδιακές εισαγγελικές αρχές της Ρωσίας δεν θα κατέληγε πουθενά, τα μέλη της ομάδας FKB για την καταπολέμηση της διαφθοράς, μια ΜΚΟ που είχε ιδρύσει το 2011 ο Ναβάλνι, ανέλαβαν την αρχική έρευνα. Οι τοξικολογικές εξετάσεις των ευρωπαϊκών εργαστηρίων επιβεβαίωσαν ότι ο Ναβάλνι είχε δηλητηριαστεί με νευροτοξικό παράγοντα Νοβιτσόκ, δηλαδή η εγκληματική αυτή ενέργεια δίχως αμφιβολία έφερε την προσωπική υπογραφή του Πούτιν. Ο Ναβάλνι εκφράζει δυσπιστία και έκπληξη: «Ο Πούτιν δεν μπορεί να είναι τόσο ηλίθιος, να χρησιμοποιεί Νοβιτσόκ! Εάν θέλεις να σκοτώσεις κάποιον, πυροβόλησέ τον – έλεος! Μου είναι αδύνατο να το πιστέψω. Είναι χαζό. Όλη η ιδέα της δηλητηρίασης με ένα χημικό όπλο. Τι στο διάολο!». Η ίδια η απόφασή του να επιστρέψει στη Ρωσία για την οποία πολλοί αναρωτήθηκαν[3] μπορεί να κριθεί εκ των υστέρων και ως αποτέλεσμα εν μέρει αυτής ακριβώς της δυσπιστίας για τον τρόπο σκέψης του αντιπάλου. Σε ένα πρόσφατο άρθρο[4] της στο New Yorker η Μάσα Γκέσεν περιέγραψε την διαφωνία τους σχετικά με την θεμελιώδη φύση του καθεστώτος του Πούτιν. Ο Ναβάλνι επέμενε ότι είναι απατεώνες και κλέφτες, η Γκέσεν αντέτεινε ότι είναι δολοφόνοι και τρομοκράτες. Ακόμα και μετά την απόπειρα δηλητηρίασής του αρνούνταν να πιστέψει ότι ήταν κάτι παραπάνω από άπληστους ανθρώπους που προστατεύουν τα συμφέροντά τους. Εργαζόμενοι του Δήμου της Αγίας Πετρούπολης ενώ καλύπτουν στις 28 Απριλίου 2021 γκράφιτι που απεικόνιζε τον φυλακισμένο ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι με το σύνθημα «Ένας ήρωας της νέας εποχής». © EPA / Anatoly Maltsev / ΑΠΕ-ΜΠΕ Το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, οι ερευνητικές πλατφόρμες Bellingcat, The Insider, καθώς και το CNN, πραγματοποίησαν έρευνα από κοινού για την περαιτέρω ταυτοποίηση των δραστών: «Γνωρίζαμε ότι ήταν Νοβιτσόκ και γνωρίζαμε ότι παρασκευάζεται μόνο στο Ινστιτούτο Signal στην Μόσχα [το οποίο] δουλεύει με το πρόσχημα της έρευνας σε διατροφικά ροφήματα για χρήση από αθλητές[5]. Απασχολούν δώδεκα επιστήμονες με μόνη εμπειρία στα χημικά όπλα. Αυτός ο φορέας παρέχει το δηλητήριο στους δολοφόνους. Η Bellingcat αγόρασε δεδομένα από τη ρωσική μαύρη αγορά, τα αρχεία κλήσεων του Ινστιτούτου. Μελετήσαμε τους αριθμούς που εμφανίζονται μόνο πριν την δηλητηρίαση. Ελέγξαμε καταχωρίσεις, βάσεις δεδομένων οχημάτων… αρχεία διαβατηρίων… μια λίστα ανθρώπων ενδιαφέροντος, βασικών υπόπτων… λίστες επιβατών πτήσεων περίπου την ώρα της δηλητηρίασης». Λίγες ώρες προτού η έρευνα δοθεί στην δημοσιότητα στις 14 Δεκεμβρίου 2020, ο Ναβάλνι τηλεφώνησε προσωπικά στους οκτώ πράκτορες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (FSB) που εμπλέκονταν στην υπόθεση. Σε μία από αυτές τις συνομιλίες στάθηκε τυχερός. Χρησιμοποιώντας μια εφαρμογή για να αλλάξει τον αριθμό του τηλεφώνου και προσποιούμενος ότι καλεί από το γραφείο του Γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας έπεισε τον χημικό επιστήμονα και πράκτορα Κονσταντίν Κουντριάφτσεφ ότι χρειαζόταν πληροφορίες για να συντάξει μια έκθεση σχετικά με το τι πήγε στραβά στην υπόθεση Ναβάλνι. Κατά την διάρκεια της συνομιλίας που ακολούθησε, κύρια αποσπάσματα της οποίας προβάλλονται στο ντοκιμαντέρ, ο Κουντριάφτσεφ παραδέχεται την δηλητηρίαση και παρέχει επιπλέον λεπτομέρειες για την επιχείρηση και τις ενέργειες των πρακτόρων. Και πάλι ο Ναβάλνι μένει έκπληκτος από την ευκολία με την οποία απέσπασε την ομολογία του πράκτορα, αποδίδοντας το επεισόδιο αυτό στην χαζομάρα που συχνά διέπει ακόμα και ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας και διασκεδάζει αφηγούμενος την ιστορία χακαρίσματος του λογαριασμού ενός Ρώσου αξιωματούχου ο οποίος χρησιμοποιούσε τον κωδικό ασφαλείας Moscow 4, με την αρίθμηση να αντιστοιχεί στα διαδοχικά χακαρίσματα του λογαριασμού του. Ο επικεφαλής της έρευνας της Bellingcat Κρίστο Γκρόζεφ θριαμβολογεί: «Νομίζω ότι θα γίνεις πρόεδρος μετά από αυτό!», ενώ παράλληλα εικάζει ότι ο πράκτορας δεν θα έχει τόσο καλή τύχη. Όσον αφορά την πρώτη πρόβλεψη φυσικά δεν θα μπορούσε να πέσει περισσότερο έξω, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για την δεύτερη: έκτοτε τα ίχνη του Κουντριάφτσεφ χάθηκαν. Άλλες έρευνες στοιχειοθέτησαν την υπόθεση ότι η ίδια ομάδα πρακτόρων της FSB που δηλητηρίασε τον Ναβάλνι εμπλέκεται στις δηλητηριάσεις των Βλαντίμιρ Καρά-Μουρζά[6] και Ντμίτρι Μπίκοφ[7] καθώς και στις δολοφονίες των Τιμούρ Κουάσεφ,[8] Ρουσλάν Μαγκομεντραγκίμοφ[9] και Μπορίς Νεμτσόφ.[10] (H Bellingcat είχε προηγουμένως συμβάλει και στην έρευνα της υπόθεσης Σκριπάλ στο Σάλσμπερι της Βρετανίας). Ο Ναβάλνι είναι απλώς το τελευταίο θύμα της βιομηχανίας δολοφονιών αντιφρονούντων και επικριτών του Πούτιν κατά την διάρκεια των είκοσι πέντε ετών της εξουσίας του. «Ο φόνος», λέει ο Ναβάλνι, «είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να λύνεις προβλήματα. Αλλά όταν ξεκινάς να σκοτώνεις, δύσκολα σταματάς».[11] Πέντε μήνες μετά την απόπειρα δολοφονίας του, ο Ναβάλνι ανακοινώνει ότι θα επιστρέψει στη Ρωσία: «Δεν θέλω να υπάρχει αυτή η ομάδα δολοφόνων στη Ρωσία. Δεν θέλω να είναι πρόεδρος ο Πούτιν, δεν θέλω να είναι τσάρος της Ρωσίας, θέλω να επιστρέψω και να προσπαθήσω να αλλάξω αυτή την κατάσταση». Επιστρέφει στην Μόσχα στις 17 Ιανουαρίου 2021. Σε αυτό το σημείο του ντοκιμαντέρ τα πλάνα είναι αδυσώπητα στην ψυχρή αντικειμενικότητά τους, με την αγωνία, την απόγνωση, την γενναιότητα και τις συνέπειες της μοιραίας απόφασης του Ναβάλνι να γίνονται σταδιακά αντιληπτά από τον θεατή. Μέσα στο αεροπλάνο ο Ναβάλνι δηλώνει ότι δεν είναι ήρωας αλλά ένας Ρώσος πολίτης που έχει το δικαίωμα να επιστρέψει στην πατρίδα του. Όταν λίγο πριν από την προσγείωση το αεροπλάνο εκτρέπει την πορεία του και κατευθύνεται προς άλλο αεροδρόμιο της Μόσχας, ο Ναβάλνι γελώντας ζητάει συγγνώμη για την καθυστέρηση από τους άλλους επιβάτες. Σχολιάζει για τον Ρόχερ: «Αντιλαμβάνομαι ότι τα βιντεοσκοπεί όλα για την ταινία που θα κυκλοφορήσει εάν με σκοτώσουν». Στο αεροδρόμιο δηλώνει ότι δεν φοβάται: «Όλες οι κατηγορίες εναντίον μου και όλες οι απειλές που χρησιμοποιούν για να με εκφοβίσουν είναι ψέματα. Η αλήθεια και ο νόμος είναι με το μέρος μου». Συλλαμβάνεται κατά τον έλεγχο των διαβατηρίων. 2. O Ναβάλνι έγινε γνωστός όταν άρχισε να δημοσιεύει σε ένα μπλογκ ενοχοποιητικά έγγραφα που σχετίζονταν με τις οικονομικές δραστηριότητες υψηλόβαθμων αξιωματούχων του Κρεμλίνου. Συνέχισε να αναρτά βίντεο στο YouTube παρουσιάζοντας αποδείξεις για την πολυτελή ζωή των ανθρώπων του στενού κύκλου του Πούτιν. Δύο μέρες μετά την επιστροφή του στη Μόσχα, η ομάδα του FKB δημοσίευσε ένα ντοκιμαντέρ ερευνητικής δημοσιογραφίας για το Παλάτι του Πούτιν με παρουσιαστή τον Ναβάλνι, το οποίο μέσα σε μια βδομάδα έφτασε τις εκατό εκατομμύρια προβολές. Πρόκειται για την αφήγηση της ιστορίας της ανέγερσης της «μεγαλύτερης ιδιωτικής κατοικίας στην Ρωσία», τεκμήριο του συστήματος διαφθοράς και σύμβολο της ψυχοσύνθεσης του Πούτιν. Έπειτα από αυτό η Ρωσική Κυβέρνηση χαρακτήρισε την FKB εξτρεμιστική οργάνωση και καταδίκασε τον Ναβάλνι σε είκοσι χρόνια φυλάκισης. Το σχέδιο ευρείας διαφθοράς του στενού κύκλου του Πούτιν ήταν γνωστό ήδη από το 2010,[12] αλλά με την παραγωγή αυτού του βίντεο η FKB προχώρησε σε μια λεπτομερή οπτικοακουστική σύνθεση του συνόλου των ευρημάτων των ερευνών των προηγούμενων ετών που αφηγούνται ολόκληρη την ιστορία της «μεγαλύτερης μίζας στον κόσμο», όπως την αποκαλεί ο Ναβάλνι. Σε αυτή την υπόθεση οι μέθοδοι και τα πρόσωπα παραμένουν πάντα τα ίδια. Η ιστορία, εξηγεί ο Ναβάλνι, ξεκινάει από την εποχή που ο Πούτιν ζούσε στην Δρέσδη της Ανατολικής Γερμανίας. Εκεί γνώρισε τα δύο πρόσωπα τα οποία στο μέλλον θα γίνουν χρηματοδότες του: τον Σεργκέι Τσεμέζοφ, πρώην πράκτορα της ΚGB υπεύθυνο για τις εξαγωγές ουρανίου, νυν διευθύνοντα σύμβουλο του κρατικού ομίλου Rostec με 800 επιχειρήσεις, που αποτελούν 15 εταιρείες χαρτοφυλακίου στους τομείς της άμυνας και του δημοσίου, και τον Νικολάι Τόκαριεφ, διευθύνοντα σύμβουλο της κρατικά ελεγχόμενης Transneft, της μεγαλύτερης εταιρείας πετρελαιαγωγών στον κόσμο. Στον πολύ στενό κύκλο του Πούτιν ανήκουν επίσης παλιοί συμφοιτητές του από την Αγία Πετρούπολη, όπως ο Νικολάι Γιεγκόροφ, ο Ιλχάμ Ραχίμοβ και ο Βίκτορ Χμάριν, οι οποίοι συμμετείχαν στο χρηματοδοτικό σύστημα με την εταιρεία Ιnvestments Solutions αλλά και ο παιδικός του φίλος Σεργκέι Ρολντούγκιν, ένας τσελίστας στο επάγγελμα με δισεκατομμύρια δολάρια στο όνομά του σε εταιρείες offshore. O Πούτιν ήταν αρχικά σύμβουλος του δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης Ανατόλι Σομπτσάκ, ο οποίος ήταν προϊστάμενός του στην KGB. Έπειτα έγινε αντιδήμαρχος και επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Οικονομικών Σχέσεων χάρη στον Γιεγκόροφ. Βρισκόμαστε στις αρχές του 1990, την περίοδο χάους που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το κράτος και η αστυνομία δεν υπήρχαν και μια νέα μορφή εξουσίας των εγκληματικών συμμοριών κάλυψε το κενό. Δισεκατομμύρια δολάρια του οργανωμένου εγκλήματος, της ΚGB και πρώην σοβιετικών αξιωματούχων και κεφάλαια από πωλήσεις ρωσικών αγαθών έφευγαν από την Ρωσία. Για την νόμιμη μεταφορά των χρημάτων και εξαγωγικών προϊόντων στο εξωτερικό οι επιχειρηματίες της Αγίας Πετρούπολης χρειάζονταν άδεια. Ως αντιδήμαρχος ο Πούτιν υπέγραψε χιλιάδες άδειες και συμβόλαια έναντι τεράστιων προμηθειών ή δωροδοκιών σε είδος. Το λιμάνι της Αγίας Πετρούπολης ήταν γνωστό ότι ελεγχόταν από τους νονούς της εποχής, τους οποίους υποστήριξε και διευκόλυνε ο Πούτιν από την θέση του. Επιπλέον παραχώρησε το μονοπώλιο καυσίμων σε μια εταιρεία που ήλεγχε η οικογένεια μαφιόζων Ταμπόφ. Από τον τερματικό σταθμό πετρελαίου του λιμανιού που ήλεγχαν οι Ταμπόφ, ένας από τους πιο διάσημους δισεκατομμυριούχους φίλους του Πούτιν, ο Γκεντάντι Τιμτσένκο εξήγαγε παράγωγα πετρελαίου στο εξωτερικό. Όταν ο Πούτιν έγινε πρόεδρος, οι ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες πουλούσαν το πετρέλαιο μέσω της Gunvor του Τιμτσένκο, η οποία είναι μία από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές εταιρείες εμπορίας ενεργειακών προϊόντων στον κόσμο. Μεγαλομέτοχος της Gunvor ήταν ένας παιδικός φίλος του Πούτιν, ο Πέτερ Κόλμπιν, ο κάτοχος του μεριδίου του Πούτιν (αργότερα ο γιος του θα εμφανιστεί ως ιδιοκτήτης εταιρείας οινοποιίας στην υπηρεσία του Κρεμλίνου και διευθυντής του λιμανιού του Γκελεντζίκ). Σχετικές είναι οι ιστορίες της κρατικής Gazprom με τον διευθύνοντα σύμβουλο Αλεξέι Μίλερ ο οποίος δρούσε ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους επιχειρηματίες και την Επιτροπή Οικονομικών Σχέσεων Εξωτερικού, δηλαδή ως μεσάζων για τις μίζες από τις άδειες, καθώς και της τράπεζας της Αγίας Πετρούπολης Rossiya Bank στην οποία καταθέτονταν τα χρήματα των μελών της εν λόγω Επιτροπής. Μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ ο Σομπτσάκ ανέθεσε στον Πούτιν την αναδιάρθρωση της τράπεζας. Οι μέτοχοι της νέας τράπεζας θα ήταν και πάλι φίλοι του Πούτιν, με πρώτο τον βασικό μέτοχο και διευθύνοντα σύμβουλο Γιούρι Κοβαλτσούκ ο οποίος ελέγχει ένα τεράστιο δίκτυο εταιρειών για την κίνηση κεφαλαίων. Το διοικητικό συμβούλιο της Επιτροπής Οικονομικών Σχέσεων Εξωτερικού με επικεφαλής τον Πούτιν είναι «ολόκληρη η ομάδα όσων έπαιρναν μίζες και μοιράζονταν τα χρήματα από φακέλους που λάμβανε ο Μίλερ. Ο Μεντβέντεφ έγινε πρωθυπουργός και πρόεδρος, ο Μίλερ τοποθετήθηκε στην Gazprom. Ο Βίκτορ Ζούμπκοφ είναι επίσης πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Gazprom. O Ίγκορ Σετσίν, γραμματέας και διαχειριστής του χαρτοφυλακίου του Πούτιν, ήταν υπουργός της κυβέρνησης του Πούτιν και τώρα επικεφαλής της Rosneft. Ο Βλαντίμιρ Τσούροφ ήταν υπεύθυνος για τις εκλογές. Η Μαρίνα Εντάλτσεβα έγινε επικεφαλής του πρωτοκόλλου του γραφείου του Πούτιν, ο Γκέρμαν Γκρεφ επικεφαλής της Sberbank, ο Αλεξέι Κουντρίν ο επικεφαλής του Λογιστικού Επιμελητηρίου, ο Ντμίτρι Κόζακ, πρώην υπουργός και νυν αναπληρωτής προϊστάμενος του Προεδρικού Γραφείου, ο Βιτάλυ Μουτκό, ένας άλλος πρώην υπουργός, αργότερα αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Και πολλοί άλλοι». Το 1996 o Πούτιν ορίστηκε επικεφαλής του τμήματος ελέγχου της κυβέρνησης Γιέλτσιν με την βοήθεια του Πάβελ Μποροντίν, γνωστού για τις μίζες διευθυντή του γραφείου του Γιέλτσιν και του Ανατόλι Τσουμπάις, του αναπληρωτή πρωθυπουργού και προσωπάρχη του Κρεμλίνου, καθώς και μετέπειτα διευθύνοντος συμβούλου της κρατικής Rosnano, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιδιωτικοποίηση των μεγαλύτερων βιομηχανικών περιουσιακών στοιχείων της Ρωσίας. Με απλά λόγια, οι ίδιοι διεφθαρμένοι αξιωματούχοι ήταν αυτοί που διόρισαν τον Πούτιν στην θέση του επιθεωρητή για την διαφθορά. Το 1999 ο Γιέλτσιν παρέδωσε την εξουσία στον Πούτιν. Με αυτόν τον τρόπο, μέσω της ΚGB πoυ μετονομάστηκε σε FSB, το κράτος έγινε η νέα εγκληματική συμμορία που σταδιακά ανέκτησε το πάνω χέρι από τις εγκληματικές συμμορίες της δεκαετίας 1990. Το κράτος δημιούργησε τους δικούς του δισεκατομμυριούχους και η νέα εξουσία πήρε τον έλεγχο της τηλεόρασης, των δικαστηρίων και των εκλογών. Αυτό εν ολίγοις ήταν το σύστημα ολιγαρχίας, κλεπτοκρατίας και αυξανόμενου αυταρχισμού μέσω του οποίου έγινε η μοιρασιά του πλούτου της Ρωσίας, όπου μόνη προϋπόθεση ήταν οι μίζες του αρχηγού Πούτιν. Σύμφωνα με τον Ναβάλνι, το πιο μυστικό περιουσιακό στοιχείο που αγόρασαν με τις μίζες στη Ρωσία είναι το Παλάτι του Πούτιν στον κόλπο του Γκελεντζίκ στην Μαύρη Θάλασσα. Ο Ναβάλνι με υποστηρικτές του λουσμένος με ζελιόνκα, ένα έντονα πράσινο αντισηπτικό υγρό το οποίο κάνει μέρες να σβηστεί, μετά από επίθεση που δέχθηκε από άγνωστο στις 20 Μαρτίου 2017 στην πόλη Μπαρναούλ της Σιβηρίας. Τέτοιες επιθέσεις εναντίον αντικυβερνητικών είναι πολύ διαδεδομένες στη Ρωσία. © EPA / Evgeny Feldman / ΑΠΕ-ΜΠΕ Το Παλάτι, εξηγεί ο Ναβάλνι, βρίσκεται σε ένα κτήμα με έκταση ανάλογη τριάντα εννέα Μονακό. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια κατοικία αλλά για κανονικό βασίλειο. Βρίσκεται εντός μιας ζώνης απαγορευμένων πτήσεων, έχει δικό του λιμάνι, ασφάλεια, εκκλησία (την οποία έκτισε ελληνική κατασκευαστική), αμπελώνες, οινοποιείο, πύργο, φάρμα στρειδιών, ιδιωτική πρόσβαση και δικό του, ιδιωτικό, συνοριακό φυλάκιο. Με μέγεθος 17.691 τετραγωνικών μέτρων, το Παλάτι είναι η μεγαλύτερη ιδιωτική κατοικία στη Ρωσία. Μεταξύ άλλων υπάρχει θερμοκήπιο, ένα τεϊοποτείο που συνδέεται με το κτίριο μέσω μιας γέφυρας 80 μέτρων, ένα αμφιθέατρο, ένα ξενοδοχείο για το εργαζόμενο προσωπικό και ένα ειδικό τούνελ που οδηγεί στην ιδιωτική παραλία. Επιπλέον μια έκταση 7.000 εκταρίων γύρω από το Παλάτι ανήκει στην Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφάλειας. Εντός του Παλατιού υπάρχουν spa, πισίνα, χαμάμ, σάουνες, υδρο-ντίσκο και σιντριβάνια, βοηθητικά δωμάτια για το προσωπικό, αίθουσες τροφίμων, καταστήματα, μπαρ, αποδυτήρια, κελάρια, ένα ολόκληρο θέατρο, αναγνωστήρια, μουσικά δωμάτια, αίθουσες ξεκούρασης και αίθουσες ψυχαγωγίας, αίθουσα ναργιλέ (με μπάρα για στριπτίζ), καζίνο, γυμναστήριο, ελικοδρόμιο και ούτω καθεξής. Το 2010 ο επιχειρηματίας Σεργκέι Κολέσνικοφ κατήγγειλε τον Πούτιν για διαφθορά σε μια επιστολή του προς τον τότε πρόεδρο Μεντβέντεφ. Ο Κολέσνικοφ μαζί με τον Ντμίτρι Γκορέλοφ, έναν πρώην πράκτορα της ΚGB, είχαν ιδρύσει την Petromed, μια εταιρεία ιατρικού και νοσοκομειακού εξοπλισμού με έδρα την Αγία Πετρούπολη. Μέτοχος στην εταιρεία ήταν το Δημαρχείο της Αγίας Πετρούπολης. Ο Νικολάι Σαμάλοφ, φίλος του Πούτιν έκανε την εξής πρόταση στον Κολέσνικοφ: οι ολιγάρχες θα έκαναν δωρεές στην Petromed, αλλά ένα ποσοστό των δωρεών θα πήγαιναν σε μια ειδική εταιρεία offshore με μετοχές. Το μικρότερο μέρος αυτού του ποσοστού θα πήγαινε στους Σαμάλοφ, Κολέσνικοφ και Γκορέλοφ και το μεγαλύτερο στον Πούτιν. Το ίδιο παράνομο επιχειρηματικό μοντέλο χρησιμοποιήθηκε σε ένα δίκτυο δεκάδων εταιρειών και ταμειακών ροών που χρηματοδότησαν την ανέγερση του παλατιού. Στο ντοκιμαντέρ του ο Ναβάλνι παρουσιάζει διεξοδικά αυτές τις εταιρείες και τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην χρηματοδότηση, αλλά και τις εταιρείες κατασκευής, τις εταιρείες διαχείρισης καθώς τις επιχειρήσεις του κτήματος που υπηρετούν το Παλάτι, ακόμα και την συμμετοχή της εθνοφρουράς. Αλλά, όπως τονίζει ο Ναβάλνι, και πάλι αυτό είναι μόνο ένα μέρος εκείνου που υπάρχει. Διότι πέρα από τις εταιρείες και τις offshore και τα εμπλεκόμενα πρόσωπα υπάρχουν κι άλλες ρωσικές εταιρείες και εταιρείες offshore που έχουν στόχο να κρύβουν και άλλα περιουσιακά στοιχεία και χρήματα του Πούτιν, των γυναικών του, των παιδιών του και άλλων συγγενών. Η υπόθεση δεν περιορίζεται στον Πούτιν. Στην πραγματικότητα κάθε αξιωματούχος του Κρεμλίνου έχει το δικό του παλάτι, την δική του οικογένεια, και την δική του Αυλή και συνεργάτες. 3. Οι επικριτές, οι προπαγανδιστές του καθεστώτος και οι αντι-δυτικοί σύμμαχοί τους, υπερτονίζουν το σλαβο-εθνικιστικό πολιτικό παρελθόν του Ναβάλνι και μετά θάνατον. Την δεκαετία του 1990 ο εθνικισμός ήταν η κυρίαρχη ιδεολογία που εναντιωνόταν στην διεφθαρμένη και ολιγαρχική καπιταλιστική τάξη η οποία αναδυόταν μέσα στο χάος της μετασοβιετικής Ρωσίας. Από την άλλη, ο αντιπολιτευτικός χώρος ήταν ιδεολογικά ανομοιογενής και δεν υπήρχε ούτε κάποια προσωπικότητα ατομικά, ούτε συλλογικά κάποιο ρεύμα, που να είναι σε θέση να συσπειρώσει τον κόσμο εναντίον της ελίτ, ενώ ο φιλελευθερισμός θεωρούνταν αιτία των καταχρήσεων των ολιγαρχών. Εντός αυτού του πολιτικού πλαισίου οι απόψεις του Ναβάλνι εξελίσσονται κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας του, γίνονται πιο προσεκτικές και επιδεικνύουν περισσότερες αποχρώσεις από ό,τι συνήθως τους αποδίδεται. Ο Ρόχερ του θέτει ευθέως το ερώτημα της πολιτικής συσχέτισής του με τους εθνικιστές και εκείνος απαντά: Σε όλη μου την καριέρα μού κάνουν συνέχεια τις ίδιες δεκαπέντε ερωτήσεις (…) Όταν είναι ξένοι δημοσιογράφοι με ρωτούν για τον εθνικισμό και [την συμμετοχή μου] στην «Ρωσική πορεία[13]». Όλοι. Δες προηγούμενες συνεντεύξεις (…) Στον κανονικό κόσμο, στο κανονικό πολιτικό σύστημα φυσικά δεν θα ανήκα ποτέ στο ίδιο πολιτικό κόμμα με αυτούς, αλλά δημιουργούμε μια ευρύτερη πολιτική συμμαχία για να πολεμήσουμε ένα τυραννικό καθεστώς, για να καταφέρουμε [να δημιουργήσουμε] μια κατάσταση όπου όλοι να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις εκλογές. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με αυτό και το θεωρώ πολιτική μου υπερδύναμη, ότι μπορώ να μιλήσω με οποιονδήποτε. Σε κάθε περίπτωση είναι πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας και εάν θέλω να πολεμήσω τον Πούτιν, εάν θέλω να είμαι ηγέτης της χώρας δεν μπορώ απλώς να αγνοήσω ένα τεράστιο μέρος της. Λοιπόν, υπάρχουν πολλοί που αποκαλούν τους εαυτούς τους εθνικιστές. Ας το συζητήσουμε. Ζουν σε μια χώρα όπου άνθρωποι δηλητηριάζονται και δολοφονούνται και συλλαμβάνονται χωρίς λόγο, οπότε φυσικά δεν έχω κανένα πρόβλημα να συζητώ με κάποιον του οποίου η [πολιτική] εκδήλωση δεν μου φαίνεται και τόσο σωστή. Σε άλλο σημείο της ταινίας ο Ναβάλνι εκφράζει μια μινιμαλιστική πολιτική συνείδηση με αυστηρό προσανατολισμό τα πολιτικά δικαιώματα ως αντιστάθμισμα στον αυταρχικό μαξιμαλιστικό συγκεντρωτισμό του Πούτιν: Το βασικό μου μέλημα ως πρόεδρος είναι να σταματήσω αυτόν τον καταραμένο κύκλο από το να επανεγκαθιδρύσει ένα αυταρχικό καθεστώς. Σε μια αυταρχική χώρα είσαι είτε υπέρ είτε κατά του αυταρχικού ηγέτη, οπότε μιλάμε για πιο στοιχειώδη πολιτική, όπως ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία του λόγου, ελεύθερες εκλογές. Η εξουσία και τα χρήματα, τα χρήματα των φορολογουμένων ανήκουν στις τοπικές κοινωνίες και ως πρόεδρος θα έχω αυτή την μεγάλη πίτα εξουσίας και θα την κόψω για το μέλλον της Ρωσίας. Δυστυχώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι είδους πρόεδρος θα γινόταν ο Ναβάλνι. Γνωρίζουμε όμως τι είδους πρόεδρος είναι ο Πούτιν: Ο Πούτιν θύμισε σε όλους τι κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια: όταν κάτι μοιάζει με γάτα, περπατάει σαν γάτα, και νιαουρίζει σαν γάτα, τότε μάλλον είναι γάτα. Το ίδιο ισχύει κι εδώ: όταν κάποιος καταστρέφει τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, όταν οργανώνει πολιτικές δολοφονίες και επιμένει σε αυτοκρατορικές αυταπάτες, τότε είναι ένας τρελός ο οποίος είναι ικανός να προκαλέσει λουτρό αίματος στην καρδιά της Ευρώπης του 21ου αιώνα.[14] Με μια λέξη δολοφόνος. O Ναβάλνι θα μείνει στην ιστορία ως ένας άνθρωπος που θυσιάστηκε για την πατρίδα του. Ο Πούτιν θα μείνει στην ιστορία ως κατά συρροήν δολοφόνος και παρανοϊκός δικτάτορας που είχε ένα «μουχλιασμένο παλάτι στο Γκελεντζίκ με ένα κλαμπ για στριπτίζ». Ο Ναβάλνι είπε την αλήθεια για τον Πούτιν, όρισε την ολιγαρχία, κατέγραψε την διαφθορά και είπε στους Ρώσους ότι η χώρα τους κυβερνάται από «απατεώνες και κλέφτες». Δεν φοβήθηκε να επιστρέψει στην Ρωσία μετά την δηλητηρίασή του, γνωρίζοντας ότι θα φυλακιζόταν πληρώνοντας με τη ζωή του για την αλήθεια. Μιλώντας για την θυσία του Ναβάλνι μιλάμε και για τους δεκάδες Ρώσους δημοσιογράφους που έχουν πεθάνει, τους φυλακισμένους Ρώσους αντιφρονούντες, τους αμέτρητους Ουκρανούς πολίτες που έχουν απαχθεί και κρατούνται στις ρωσικές φυλακές, τους Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου, και όλους όσους σήμερα ρισκάρουν την ζωή τους πολεμώντας τον Πούτιν. [1] Βλ. The Athens Review of Books, τχ. 106, Μάιος 2019. [2] http://tinyurl.com/34zhp9zf [3] http://tinyurl.com/mwrwastc [4] https://tinyurl.com/b45fjbm6 [5] http://tinyurl.com/2azphjub [6] Δημοσιογράφος, ακτιβιστής και πολιτικός εις βάρος του οποίου επανειλημμένως έγιναν απόπειρες δηλητηρίασης. Το ντοκιμαντέρ Νεμτσόφ (Немцов, 2016), σε σενάριο και σκηνοθεσία του Καρά-Μουρζά, περιγράφει την συγκλονιστική ιστορία του αντιφρονούντος Μπορίς Νεμτσόφ που δολοφονήθηκε με εντολή του Πούτιν. Το 2022 ο Καρά-Μουρζά καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 25 ετών επειδή μίλησε εναντίον της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Πολύ φοβούμαστε ότι θα είναι το επόμενο θύμα του δολοφόνου του Κρεμλίνου. [7] Συγγραφέας, ποιητής και δημοσιογράφος. Διώκεται επειδή μίλησε εναντίον της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. [8] Δημοσιογράφος και ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα. [9] Πολιτικός ακτιβιστής. [10] Πρώην υπουργός και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επί προεδρίας Γιέλτσιν, βουλευτής, συνιδρυτής του δημοκρατικού κινήματος Sοlidarnost και επικριτής του Πούτιν. Βρέθηκε στο ίδιο κελί με τον Ναβάλνι και το 2011-12 ένωσαν τις δυνάμεις τους. Τον Φεβρουάριο του 2015 δολοφονήθηκε πισώπλατα με έξι σφαίρες σε γέφυρα στη βάση του Κρεμλίνου. [11] Πολιτικοί αντίπαλοι, δικηγόροι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ρεπόρτερ και δημοσιογράφοι έχουν πεθάνει από πυροβολισμούς, αεροπορικά δυστυχήματα, βομβιστικές επιθέσεις, δηλητηριάσεις και περίεργες αυτοκτονίες. Θυμίζουμε ορισμένους από μια σειρά θυμάτων του δολοφόνου του Κρεμλίνου: Πάβελ Χλέμπνικοφ (2004), Άννα Πολιτκόφσκαγια (2006), Αναστάσια Μπαμπούροβα και Στανισλάβ Μαρκέλοφ (2009), Νατάλια Εστεμίροβα (2009), Σεργκέι Μαγκνίτσκι (2009) και Μπορίς Νεμτσόφ (2015). Βλ. Μπέντζαμιν Νέιθανς, «Η πραγματική δύναμη του Πούτιν», The Athens Review of Books, τχ. 78, Νοέμβριος 2016. [12] http://tinyurl.com/2p66f9xa [13] Ετήσιες πορείες και διαδηλώσεις των ρωσικών εθνικιστικών οργανώσεων και κινήσεων (ορισμένες εκ των οποίων είναι νεοφασιστικές), στις ρωσικές πόλεις καθώς και άλλες χώρες της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης. Ο Ναβάλνι κατηγορήθηκε επανειλημμένως για τη συμμετοχή του σ’ αυτές τις εκδηλώσεις στα νιάτα του. [14] http://tinyurl.com/2vppab7w

Σύνδεση