Μια κόλαση ανοησίας

Jacob Heilbrunn, America Last: The Right’s Century–Long Romance with Foreign Dictators [Η Αμερική τελευταία. Tο εκατονταετές ειδύλλιο της Δεξιάς με τους ξένους δικτάτορες], W.W. Norton, 2024, σελ. 249 Στο βιβλίο του με τίτλο Η Αμερική τελευταία, ο Τζέικομπ Χέιλμπραν υποστηρίζει ότι το σύνθημα του Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» σηματοδοτεί την επανεμφάνιση στην αμερικανική σκηνή μιας τάσης υποστήριξης του αυταρχισμού, που αν και ιδεολογικά βρισκόταν στο περιθώριο είχε εντούτοις διάρκεια στον χρόνο. Αν και λιγότερο διάσημη από τον φιλελεύθερο διεθνισμό του Ρούσβελτ, του Τρούμαν, του Ρήγκαν ή του Μπάιντεν, η συγκεκριμένη παράδοση πολιτικής σκέψης έχει βαθιές ρίζες στο αμερικανικό πολιτικό τοπίο. Στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου είχε περιθωριοποιηθεί, όμως επανήλθε στο προσκήνιο στην πρώτη θητεία του Τραμπ, όταν η ενθουσιώδης στάση του προέδρου προς τους ξένους δικτάτορες –και η απαξίωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό– βρήκε τελικά το κοινό της μέσα στην αμερικανική κοινωνία. Ο Χέιλμπραν αναρωτιέται ανήσυχος εάν η υφιστάμενη επί μακρόν στενή σχέση μεταξύ του πολιτισμικού συντηρητισμού της επαρχίας και μιας αγωνιούσας αριστοκρατίας θα οδηγήσει όχι σε απομονωτισμό της Αμερικής αλλά σε ένα νέο αντιφιλελεύθερο διεθνές μέτωπο, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εγκαταλείψουν τους φιλελεύθερους-δημοκρατικούς συμμάχους τους τασσόμενες υπέρ του αυταρχισμού και του πολιτισμικού συντηρητισμού άλλων κρατών. Ο Χέιλμπραν είναι διευθυντής του National Interest, ενός εντύπου που ακολουθεί τη «ρεαλιστική» παράδοση σχολιασμού της εξωτερικής πολιτικής. Το 2008, στο βιβλίο του Γνώριζαν ότι είχαν δίκιο: η άνοδος των νεοσυντηρητικών (They Knew They Were Right: The Rise of the Neo–Cons)[1], επέκρινε έντονα τους Αμερικανούς νεοσυντηρητικούς για την αλαζονεία τους, που θεωρεί ότι οδήγησε στον πόλεμο στο Ιράκ. Η δήλωση στην ταυτότητα[2] του περιοδικού National Interest στον ιστότοπό του εκφράζει αυτήν ακριβώς την άποψη: Μια αυτόματη αντικατάσταση της διπλωματίας από την στρατιωτική ισχύ, και των εφικτών στόχων από την επιθετική ρητορική, αποδυνάμωσε την θέση της Αμερικής σε διεθνές επίπεδο αντί να την ενισχύσει. Όμως σήμερα, καθώς η Κίνα, η Ρωσία και άλλα έθνη κρίνουν και ενεργούν με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα, όπως αντίστοιχα τα αντιλαμβάνονται, η Ουάσιγκτον πρέπει να προσπαθήσει να κατανοήσει τα έθνη αυτά μέσα από τη δική τους οπτική. Ως διευθυντής ενός εντύπου με μεγάλη επιρροή, ο Χέιλμπραν παρατήρησε από πολύ κοντά την επανάσταση της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ, και όσα είδε δεν του άρεσαν καθόλου. Αυτό που τον ανησυχεί είναι οι προσπάθειες των δεξιών δεξαμενών σκέψης να κατανοήσουν τον Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Ούγγρο Βίκτορ Όρμπαν, περνώντας τα όρια και φτάνοντας σε σημείο να συμφωνούν και να δικαιολογούν. «Ενώ κάποτε οι νεοσυντηρητικοί τάσσονταν υπέρ της παρέμβασης σε κάθε περίπτωση», γράφει στο Η Αμερική τελευταία, «η νέα εμπροσθοφυλακή δηλώνει εναντίον της». Ένας οπαδός μασκαρεμένος σαν «Βασιλιάς Τραμπ» περιμένει στην ουρά για την ομιλία του Αρχηγού σε προεκλογική συγκέντρωση στην πόλη Γουάκο του Τέξας, 26 Μαρτίου 2023. © EPA / Adam Davis / ΑΠΕ-ΜΠΕ Τον τρομάζει επίσης ότι ο Τραμπ δείχνει να περιφρονεί τις αμερικανικές συμμαχίες στην Ασία και την Ευρώπη, ενώ δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του για τον Πούτιν. Αυτό όμως που προκαλεί στον Χέιλμπραν τη μεγαλύτερη αναστάτωση είναι ότι οι απόψεις του Τραμπ έχουν γίνει «το νέο ευαγγέλιο της εξωτερικής πολιτικής, τουλάχιστον στους ρεπουμπλικανικούς κύκλους. Καθώς η Ουάσιγκτον καταβυθιζόταν σε μια κόλαση ανοησίας, συνέβαινε συγχρόνως κάτι που δεν είχε προηγούμενο – ή μήπως είχε;». Η βασική θέση του Η Αμερική τελευταία είναι ότι η εξωτερική πολιτική του Τραμπ δεν είναι στην πραγματικότητα καθόλου νέα, απλά συντηρεί «το αίσθημα αδικίας και τις ανησυχίες για το μέλλον … που εμφανίστηκαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι διανοούμενοι της Δεξιάς άρχισαν να νιώθουν άβολα με τη δημοκρατία των μαζών και το εκδήλωσαν δείχνοντας τη συμπάθειά τους σε αυταρχικούς ηγέτες άλλων κρατών». Το Η Αμερική τελευταία παρουσιάζει συνοπτικά τα βιογραφικά στοιχεία των κυριότερων διανοούμενων μαζί με σημαντικά κείμενα αυτής της ιδιαίτερης αμερικανικής παράδοσης, η οποία, όπως καταλήγει ο Χέιλμπραν, δεν είναι ούτε «απομονωτιστική» ούτε «λαϊκιστική». Οι εν λόγω διανοούμενοι είναι σχεδόν όλοι απόφοιτοι του Χάρβαρντ ή του Γέιλ, και προέρχονται από μια παράδοση ενός «ειλικρινούς αισθήματος εγγύτητας» προς τον αυταρχισμό ως ανώτερη μορφή διακυβέρνησης από τη φιλελεύθερη δημοκρατία. «Σε τελική ανάλυση», γράφει, «πρεσβεύουν έναν εθνικοπατριωτισμό μεταμφιεσμένο σε ένα σύνολο αρχών» και στο νέο του βιβλίο διακρίνει την ύπαρξη «μιας σχεδόν θρησκευτικής πίστης –που θα μπορούσε να ονομαστεί αντιφιλελεύθερη φαντασία– που εμμένει για πάνω από έναν αιώνα στη δεξιά σκέψη». Στην κλασική πλέον μελέτη του 1981, με τίτλο Πολιτικοί προσκυνητές (Political Pilgrims)[3], ο εκλιπών ακαδημαϊκός Πολ Χόλαντερ εξέτασε τη σκέψη των διανοουμένων της Δύσης που γοητεύονταν από τη Σοβιετική Ένωση, την Κίνα και την Κούβα. Ο Χόλαντερ εστίασε στον συνδυασμό της αποξένωσης από την αμερικανική κοινωνία και του ζωηρού ενδιαφέροντος για την εμφανή ετερότητα των δικτατοριών. Ενώ οι αριστεροί διανοούμενοι έδειχναν συμπάθεια προς τα κομμουνιστικά κράτη επειδή δεν ήταν καπιταλιστικά, στους διαφωνούντες με τους συντηρητικούς επικρατούσε δυσαρέσκεια για όσα έβλεπαν ως «αστοχίες της δικής τους κοινωνίας – τον φιλελευθερισμό της, την ανοχή της, τον όλο και πιο ισχυρό κοσμικό χαρακτήρα της». Έτσι, αναζήτησαν κι αυτοί «έναν παράδεισο στο εξωτερικό που θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο για το εσωτερικό», τον οποίο βρήκαν σε αντιδραστικά ή ακόμα και αυταρχικά καθεστώτα άλλων χωρών, διαμορφώνοντας μια αμερικανική παράδοση ενός «αυταρχισμού εγχώριας προέλευσης». Ο δημοσιογράφος και δοκιμιογράφος Χ. Λ. Μένκεν αναδεικνύεται στην αφήγηση του Χέιλμπραν ως εξέχουσα μορφή με μεγάλη επιρροή. Ο Μένκεν αποδοκίμασε την είσοδο της Αμερικής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όμως σε αντίθεση με τους διαφωνούντες με την παρέμβαση αριστερούς θαύμαζε τα αυταρχικά και αριστοκρατικά στοιχεία της Γερμανίας υπό τον Κάιζερ. Με σαρδόνιο πνεύμα, εξέφραζε την απαξίωση που ένιωθε για τη δημοκρατία και την αντίθεσή του στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών. Σε ένα άρθρο για το Atlantic το 1917, ο Μένκεν χαρακτήρισε τον Γερμανό στρατηγό Έριχ φον Λούντεντορφ –ο οποίος εναντιωνόταν στις προσπάθειες τερματισμού του πολέμου με συμβιβαστική ειρήνη και αργότερα έκανε κοινή εμφάνιση με τον Χίτλερ στο αποτυχημένο Πραξικόπημα της Μπυραρίας το 1923– «μεσσία της Γερμανίας». Στα χρόνια μετά τον πόλεμο, ο Μένκεν και ο Τζορτζ Τζην Νέιθαν έδωσαν μέσα από τις σελίδες του American Mercury, του εντύπου που εξέδιδαν, μια αναθεωρητική άποψη της πολεμικής σύγκρουσης. Ομοίως έπραξαν συγγραφείς όπως ο Φρέντερικ Μπάουσμαν, ο Τζορτζ Βίρεκ, ο Άλμπερτ Τζέι Νοκ, ο Χένρι Μπαρνς και ο Σίντνεϊ Φέι στα δικά τους βιβλία αλλά και σε εφημερίδες που ανήκαν στον Γουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ. Ο τίτλος του βιβλίου του Νοκ, που κυκλοφόρησε το 1922, Ο μύθος ενός ένοχου έθνους (Myth of a Guilty Nation), εξέφραζε το μείζον ζήτημα ενός γερμανικού έθνους που θυματοποιήθηκε αδίκως από τους νικητές. Ο Χέιλμπραν αντλεί υλικό από δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής και την κλασική μελέτη του Ζέλιγκ Άντλερ από το 1953 με τίτλο Η παρόρμηση του απομονωτισμού (The Isolationist Impulse), για να θυμίσει τις επιθέσεις των συγγραφέων αυτών στις ελίτ της Ανατολικής Ακτής, για τις οποίες πίστευαν ότι είχαν παραπλανήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν σε έναν πόλεμο που δεν τις αφορούσε. Ο Μπενίτο Μουσολίνι βρήκε επίσης θαυμαστές στους κύκλους των Αμερικανών συντηρητικών όταν το 1922 κατέλαβε την εξουσία της Ιταλίας και εγκαθίδρυσε φασιστική δικτατορία. Ένας από αυτούς τους θαυμαστές ήταν ο Θίοντορ Στόνταρντ, απόφοιτος του Κολλεγίου Γουίλιαμς, ο οποίος το 1914 είχε κάνει διδακτορική διατριβή στο Χάρβαρντ προτού ασπαστεί τις ιδέες της ευγονικής και της λευκής υπεροχής, και γίνει υποστηρικτής του ναζιστικού καθεστώτος. Ο Στόνταρντ ήταν πολυγραφότατος και διέδιδε στο αμερικανικό αναγνωστικό κοινό του ρατσιστικές ιδέες Ευρωπαίων διανοούμενων όπως ο Αρτύρ ντε Γκομπινώ και ο Χιούστον Στιούαρτ Τσέιμπερλεν. Ένας από τους συνεργάτες του ήταν ο απόφοιτος του Γέιλ, Μάντισον Γκραντ, που το 1916 εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο Ο θάνατος της Μεγάλης Φυλής, ή η Φυλετική βάση της Ευρωπαϊκής Ιστορίας (The Passing of the Great Race, or the Racial Basis of the European History). «Η αλληλεγγύη των λευκών», έγραφε ο Γκραντ, «κομματιάστηκε και διαλύθηκε» από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι Σκανδιναβοί («η καλύτερη ανθρώπινη ράτσα») υπέφεραν περισσότερο απ’ όλους. Ο Γκραντ θεωρούσε ότι αυτό επιτάχυνε την εξέγερση εναντίον της Δύσης των λευκών, μια ιδέα που ανέπτυξε το 1922 στην Εξέγερση ενάντια στον Πολιτισμό (The Revolt Against Civilisation). Αυτός και ο Στόνταρντ προώθησαν τους ομοσπονδιακούς περιορισμούς κατά των μεταναστών από την Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Νότια Ευρώπη, οι οποίοι τέθηκαν σε πλήρη ισχύ με τον νόμο περί μετανάστευσης των Τζόνσον-Ριντ του 1924. Ο Ρίτσαρντ Γουόσμπορν Τσάιλντ, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, ήταν ένας ακόμα λάτρης του Μουσολίνι. Ο Πρόεδρος Γουόρεν Χάρντινγκ διόρισε τον Τσάιλντ ως πρέσβη της Αμερικής στην Ιταλία, την οποία θεωρούσε πρότυπο μιας σκληρά εργαζόμενης, αρρενωπής κοινωνίας σε αντίθεση με την ηδονιστική Αμερική. Ο Χέιλμπραν ανατρέχει στο μεγάλο πλήθος ακαδημαϊκών κειμένων που τεκμηριώνουν τις ναζιστικές συμπάθειες προσωπικοτήτων όπως ο Χένρι Φορντ, ο Τσαρλς Λίντμπεργκ, ο Πατήρ Κόφλιν και οι υπέρμαχοι του δόγματος «Πρώτα η Αμερική» στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Και για άλλη μια φορά εφιστά την προσοχή μας στην υψηλή κοινωνική καταγωγή του κινήματος αυτού. Ο Λόρενς Ντένις, απόφοιτος της ιδιωτικής Ακαδημίας Φίλιπς Έξετερ και του Χάρβαρντ, έγινε μέλος του αμερικανικού διπλωματικού σώματος και αργότερα έγραψε άρθρα στη φιλοναζιστική εφημερίδα The Awakener. Το 1936, στο βιβλίο του Ο επερχόμενος αμερικανικός φασισμός (The Coming American Fascism), ο Ντένις έπλεξε το εγκώμιο του Χίτλερ και του Μουσολίνι για την επιτυχία τους να ιδρύσουν ισχυρά κράτη. Η γνωριμία του με τον Μουσολίνι έγινε στη Ρώμη, και με τον Γιόζεφ Γκέμπελς και Ρούντολφ Ες στο Βερολίνο. Το 1940, στο βιβλίο του Η δυναμική του πολέμου και της επανάστασης (Dynamics of War and Revolution), υποστήριξε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ανάγκη από μια φασιστική ελίτ για να τις σώσει από τον πόλεμο και την κυβέρνηση Ρούσβελτ. Η Ελίζαμπεθ Ντίλινγκ εισήλθε σε αυτή την ιδεολογική κοινότητα το 1936 με το έργο της Η εβραϊκή θρησκεία. Η επιρροή της σήμερα (The Jewish Religion: Its Influence Today), και ξανά το 1940 με Tο Χταπόδι (The Octopus). Ήταν πεπεισμένη ότι η Γερμανία του Χίτλερ λειτουργούσε ως ανάχωμα στην εξάπλωση του κομμουνισμού και την επιρροή εβραϊκών οργανώσεων όπως ο Σύνδεσμος κατά της Δυσφήμισης (Anti-Defamation League) και η Μπενέ Μπερίτ (B’nai B’rith), για τις οποίες πίστευε ότι ήταν η δύναμη που κρυβόταν πίσω από τους κομμουνιστές. Ο Μέργουϊν Χαρτ, επίσης απόφοιτος του Χάρβαρντ, δικηγόρος εταιρικού δικαίου και πρόεδρος του Οικονομικού Συμβουλίου της Νέας Υόρκης, λάμβανε δωρεές από την Standard Oil, τη Bethlehem Steel, την Aramco και την Gulf Oil. Το 1940, στις αίθουσες του διάσημου Union League Club στη Νέα Υόρκη και στο Nassau Club στο Πρίνστον, αποκήρυξε τη δημοκρατία εγκωμιάζοντας συγχρόνως τη δικτατορία του Φράνκο στην Ισπανία. Θα μπορούσαν άραγε αυτές οι φωνές να ασκήσουν πολιτικές πιέσεις στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα; Κάποιοι επιφανείς φιλελεύθεροι ανησυχούσαν πως ναι. Στις 16 Οκτωβρίου 1940, ο Γενικός Εισαγγελέας των ΗΠΑ Ρόμπερτ Χ. Τζάκσον –που σύντομα θα γινόταν δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο και επικεφαλής εισαγγελέας των Ηνωμένων Πολιτειών στις μεταπολεμικές δίκες των εγκλημάτων πολέμου στη Νυρεμβέργη– εκφώνησε μια ομιλία στη Βοστώνη για τη «δημοκρατία υπό επίθεση». Έχοντας κατά νου την ομιλία του Μέργουϊν Χαρτ στο Union League Club, ο Τζάκσον είπε ότι «είμαστε μάρτυρες της πιο απειλητικής συγκέντρωσης δυνάμεων εναντίον της δημοκρατίας, που έχουμε δει στην εποχή μας». Δύο μήνες αργότερα, ο Χάρολντ Ίκις, τότε γραμματέας Εσωτερικών[4] και στενός σύμβουλος του Προέδρου Ρούσβελτ, εκφώνησε μια ομιλία στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια για την απειλή του φασισμού, όπου προειδοποιούσε: Έχουν γεννηθεί εδώ, συχνά με καταγωγή πολλών γενεών, έχουν πλούτο και υψηλές θέσεις και πολλοί φέρουν ένδοξα ονόματα· παραπλανούν τους ειλικρινείς πατριώτες διακηρύσσοντας με σοφιστείες την αφοσίωσή τους στους αμερικανικούς θεσμούς και το ιδανικό της ειρήνης· τα κομψά επιχειρήματά τους και η προσποιητή προθυμία τους να θυσιαστούν για το κοινό καλό έχουν σκοπό να προκαλέσουν διχασμό έως ότου το κακό που κάνουν να είναι πλέον ανεπανόρθωτο. Ο Ίκις επέκρινε τον Λίντμπεργκ για τη συμβιβαστική στάση του και κατηγορούσε τον Λόρενς Ντένις ως «εγκέφαλο» του αμερικανικού φασισμού, ενώ σημείωνε ότι ο Μέργουϊν Χαρτ δεν έχανε ευκαιρία να «χλευάσει τη δημοκρατία». Ο Χέιλμπραν κάνει αναφορά στο βιβλίο του ιστορικού Μπράντλεϊ Χαρτ, με τίτλο Οι αμερικανοί φίλοι του Χίτλερ. Οι υποστηρικτές του Τρίτου Ράιχ στις Ηνωμένες Πολιτείες (Hitler’s American Friends: The Third Reich’s Supporters in the United States)[5], όπου ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι «η ιδέα πως η ύπαρξη ναζισμού στην Αμερική ήταν μύθευμα αποτελούσε από μόνη της μύθο». Το 1940, μετά από έξι ψηφοφορίες, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έδωσε στον πρώην Δημοκρατικό Γουέντελ Γουίλκι το χρίσμα του υποψηφίου απέναντι στον Ρούσβελτ. Ο Γουίλκι και οι υποστηρικτές του υπερίσχυσαν έναντι των υπερμάχων του δόγματος «Πρώτα η Αμερική» και της προσπάθειάς τους να εισαγάγουν μια βασική θέση απομονωτισμού στην ιδεολογική πλατφόρμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Τέσσερις ημέρες πριν από το συνέδριο, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ κατέπληξε τη χώρα και τους πολιτικούς του αντιπάλους διορίζοντας στο υπουργικό του συμβούλιο δύο Ρεπουμπλικανούς: τον Χένρι Στίμσον ως υπουργό Πολέμου και τον Φρανκ Νοξ ως υπουργό Ναυτικού. Αυτή η απόφαση σχηματισμού ενός δικομματικού Υπουργικού Συμβουλίου ενώ η Γερμανία έδειχνε την επιθετικότητά της στη Δυτική Ευρώπη, οδήγησε τους υποστηρικτές τού «Πρώτα η Αμερική» στις ιδεολογικές παρυφές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Η εμπειρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι φρικιαστικές ανακαλύψεις των στρατοπέδων θανάτου μετέπειτα κηλίδωσαν την υπόληψη όσων είχαν υπερασπιστεί τον Χίτλερ. Κάποιοι άλλοι δεξιοί αντι-παρεμβατικοί προσχώρησαν στον μεταπολεμικό αντικομμουνιστικό συνασπισμό του «Μεγάλου Παλαιού Κόμματος» (GOP).[6] Ως αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων, οι τάσεις απομονωτισμού μπήκαν στο περιθώριο για τα επόμενα ογδόντα χρόνια. Δίνοντας το χρίσμα του υποψηφίου για την Προεδρία στον Τόμας Ντιούι το 1946 και στον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ το 1952, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα εδραίωσε τις διεθνιστικές και Ατλαντιστικές του πεποιθήσεις. Όπως συνέβη με το Δημοκρατικό Κόμμα, οι Ρεπουμπλικανοί έβλεπαν τώρα την Ατλαντική Συμμαχία της Αμερικής ως ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής. Η παράδοση του «Πρώτα η Αμερική» παρέμεινε στις παρυφές του αμερικανικού συντηρητισμού. Αν και στο περιθώριο, η δεξιά πτέρυγα «δεν συμμορφώθηκε με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», γράφει ο Χέιλμπραν. Αντίθετα, «αποθρασύνθηκε». Ο γερουσιαστής Τζόζεφ ΜακΚάρθι έγινε για πρώτη φορά γνωστός με την επίθεσή του στους αμερικανούς εισαγγελείς στη Δυτική Γερμανία, που ζητούσαν ευθύνες από τους Γερμανούς στρατιώτες για τις εκτελέσεις των αμερικανών αιχμαλώτων πολέμου. Το 1944, ο Ρόμπερτ ΜακΚόρμικ, απόφοιτος του Γκρότον και του Γέιλ και εκδότης της Chicago Tribune, ίδρυσε την εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα Human Events με τον Χένρι Ρέγκνερι. Το 1947 ο Ρέγκνερι δημιούργησε τον εκδοτικό οίκο που φέρει το όνομά του, εκδίδοντας βιβλία που εξέφραζαν μια αναθεωρητική προσέγγιση της ιστορίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και επέκριναν τις δίκες της Νυρεμβέργης ως ταυτόσημες με μια δικαιοσύνη του νικητή. Τα βιβλία αυτά υποστήριζαν ότι το σημαντικότερο αποτέλεσμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν ήταν η ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας αλλά το άνοιγμα της Ανατολικής Ευρώπης στη σοβιετική κυριαρχία. Πολεμώντας τον Ναζισμό, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπηρέτησαν τελικά τα συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης και της κομμουνιστικής Κίνας, και στη συνέχεια, στη Γιάλτα, οι προδότες φιλελεύθεροι παρέδωσαν την Ανατολική Ευρώπη στον Στάλιν. Στη Δεύτερη σταυροφορία της Αμερικής (America’s Second Crusade), ένας από τους συνεργαζόμενους με τον Ρέγκνερι συγγραφείς, ο Γουίλιαμ Χένρι Τσάμπερλιν, χαρακτήρισε «απάτη» την ιδέα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να προωθήσουν την ελευθερία πολεμώντας τον Ναζισμό. Ο Ρέγκνερι εξέδωσε επίσης το Υψηλό κόστος της εκδίκησης (High Cost of Vengeance) της Φρίντα Άτλεϊ, όπου η συγγραφέας ισχυριζόταν ότι τα εγκλήματα των Ναζί δεν ήταν μεγαλύτερα από εκείνα των Συμμάχων. Ο Γουίλιαμ Φ. Μπάκλεϊ, εκδότης του National Review, υποστήριζε τον ΜακΚάρθι και τις καλές σχέσεις της Αμερικής με αυταρχικά αντικομμουνιστικά καθεστώτα άλλων κρατών. Όμως η πολιτική εσωστρέφειας των Ηνωμένων Πολιτειών κατά την περίοδο αυτή υπονόμευε επίσης τις θέσεις των απομονωτιστών εναντίον μιας αμερικανικής ανάμιξης στη διεθνή πολιτική. Αντίθετα, η ριζοσπαστική Δεξιά επέκρινε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου τους μετριοπαθείς Ρεπουμπλικανούς, όπως ο Αϊζενχάουερ και ο Νίξον, ως μη αρκούντως αντικομμουνιστές. Το «Πρώτα η Αμερική» ακουγόταν γελοίο στα αυτιά των συντηρητικών αντικομμουνιστών στα χρόνια των Αϊζενχάουερ, Νίξον, Ρήγκαν και Μπους τον πρεσβύτερο. Έπρεπε να φτάσει το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η κατάρρευση της κομμουνιστικής απειλής στην Ευρώπη, για να αρχίσει η ιδεολογική παράδοση του «Πρώτα η Αμερική» να περνάει από το περιθώριο της συντηρητικής πολιτικής σκέψης στο κυρίαρχο ρεύμα της πολιτικής σκέψης. Η αλλαγή αυτή ξεκίνησε διστακτικά, με την αποτυχημένη προεδρική εκστρατεία του Πάτρικ Μπιουκάναν το 1990, η οποία αναβίωσε το πνεύμα του Λίντμπεργκ. Ο Μπιουκάναν κατηγορούσε το Ισραήλ και τους «φανατικούς υποστηρικτές του στις Ηνωμένες Πολιτείες» για υποκίνηση πολέμου, επέκρινε τους νεοσυντηρητικούς, αντιτασσόταν στην επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη και εξέφραζε τη συμπάθειά του προς ένα ρωσικό κράτος που ο ίδιος ταύτιζε επιδοκιμαστικά με τον χριστιανικό εθνικισμό. Η Γουόλ Στριτ, οι φιλελεύθεροι κύκλοι σχολιασμού και το Χόλιγουντ είχαν επιθετικές διαθέσεις, έλεγε, σε αντίθεση με την Αμερική των αγροτικών περιοχών και των μικρών πόλεων που «δεν ήθελε ανάμιξη σε έναν νέο πόλεμο». Ο Χέιλμπραν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Μπιουκάναν δεν ήταν απομονωτιστής. Αυτό που «λαχταρούσε πραγματικά ήταν ένα είδος διεθνισμού που είχε τις ρίζες του στην αμερικανική επαρχία, στις συντηρητικές αξίες και στη λευκότητα, είτε αφορούσε τις ΗΠΑ, είτε τη Σερβία, τη Ρωσία, τη Νότια Αφρική ή οποιοδήποτε άλλο μέρος. Η Δεξιά είχε τη δική της διεθνιστική ατζέντα, ακόμα κι αν δίσταζε να χρησιμοποιήσει αυτόν τον όρο». Ο Ντόναλντ Τραμπ κατά την πρώτη συγκέντρωση της προεκλογικής περιοδείας του με σύνθημα «Make America Great Again» στην πόλη Γουάκο του Τέξας, 26 Μαρτίου 2023. © EPA / Adam Davis / ΑΠΕ-ΜΠΕ Αλλά η στιγμή για αυτή την αλλαγή δεν είχε φτάσει ακόμη και η εκστρατεία του Μπιουκάναν καταποντίστηκε. Έντεκα χρόνια αργότερα, οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και η απειλή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας ξύπνησαν και πάλι τις ορέξεις των αμερικανών συντηρητικών για παρέμβαση στις διεθνείς υποθέσεις. Όπως όμως υποστήριξε ο Χέιλμπραν στο βιβλίο του το 2008, δεν ήταν η νεοσυντηρητική αλαζονεία αυτή που οδήγησε τις Ηνωμένες Πολιτείες στον μακροχρόνιο πόλεμο εναντίον των Ισλαμιστών και στην εισβολή στο Ιράκ το 2003. Η κυρίαρχη συναίνεση μεταξύ Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών της εποχής Μπους ήταν ότι η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, η Αλ Κάιντα και οι ισλαμιστικές οργανώσεις γενικότερα, αποτελούσαν απειλή για τις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Θεωρούσαν ότι υπήρχε πράγματι πιθανότητα να συμβούν νέες επιθέσεις και ότι η αμερικανική ηγεσία ήταν απαραίτητη για να νικηθεί αυτή η απειλή. Κατά τη διάρκεια των οκτώ ετών της διακυβέρνησης Ομπάμα, η ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος επαναλάμβανε την καθιερωμένη κριτική της ότι ο Ομπάμα δεν καταδίκαζε αυτούς τους πολέμους ή δεν αντιμετώπιζε σθεναρά το Ιράν. Στα χρόνια πριν την ανάληψη της εξουσίας από τον Τραμπ, κυριάρχησε και πάλι στους Ρεπουμπλικανούς το πνεύμα διεθνιστικής συναίνεσης που είχε διαμορφωθεί το 1941 με την είσοδο των ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη και τον Ειρηνικό. Όμως η έκβαση του πολέμου στο Ιράκ και οι απογοητεύσεις του πολυετούς πολέμου στο Αφγανιστάν έδρασαν σίγουρα καταλυτικά στην επανεμφάνιση ενός αισθήματος απογοήτευσης από τον ρεπουμπλικανικό διεθνισμό και στην επανάκαμψη της ιδεολογίας «Πρώτα η Αμερική» στους ρεπουμπλικανούς ψηφοφόρους. Η κατάκτηση του χρίσματος των Ρεπουμπλικανών από τον Ντόναλντ Τραμπ το 2016 σήμαινε την ηχηρή ήττα όλου του κατεστημένου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, που εξακολουθούσε στη συντριπτική του πλειονότητα να υποστηρίζει τις διεθνιστικές αρχές του δικομματικού Υπουργικού Συμβουλίου του Φραγκλίνου Ρούσβελτ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και των ετών του Ψυχρού Πολέμου που ακολούθησε. Οι απρόοπτοι παράγοντες του 2016 και ο περίεργος ρόλος ενός ιδιαίτερα ταλαντούχου πολιτικού ήταν καθοριστικοί. Όπως πολλοί δημαγωγοί και αυταρχικοί ηγέτες πριν από αυτόν, η πολιτική ικανότητα του Τραμπ κρυβόταν στη διαισθητική ικανότητά του να εκμεταλλεύεται τη δυσαρέσκεια εκατομμυρίων Αμερικανών ψηφοφόρων, με τους οποίους δεν είχε τίποτα κοινό παρά μόνο αισθήματα μίσους και αγανάκτησης για τα ίδια πράγματα. Μιλούσε έτσι στη γλώσσα τους και εξέφραζε τα συναισθήματά τους, γι’ αυτό και ταυτίστηκαν αμέσως μαζί του. Αν και ασχολείται ελάχιστα με τον αιτιώδη ρόλο του Τραμπ, ο Χέιλμπραν επισημαίνει ορθώς ότι «επαινώντας τον Πούτιν και άλλους δικτάτορες, ο Τραμπ δεν δημιουργούσε ένα νέο είδος δεξιών πολιτικών. Αντίθετα, οικοδομούσε πάνω σε μια μακρόχρονη παράδοση» αντιφιλελεύθερου συντηρητισμού. Η επίσημη υπεράσπιση της Ρωσίας του Πούτιν από τον Τραμπ, η άποψή του ότι η Ουκρανία βρίσκεται στη «νόμιμη σφαίρα» συμφερόντων της Ρωσίας, και η σύμφωνη στάση του προς τον πολιτισμικό συντηρητισμό του Πούτιν βασίστηκαν σε αισθήματα συμπάθειας για τους δεξιούς αυταρχικούς, κάτι που αποτελούσε στοιχείο της αμερικανικής συντηρητικής πολιτικής από την εποχή των Μένκεν και Λίντμπεργκ. Από την βασική τοποθέτηση του Χέιλμπραν στο Η Αμερική τελευταία προκύπτει ότι στην περίπτωση μιας δεύτερης προεδρίας Τραμπ η Αμερική δεν θα αποσυρθεί από τις διεθνείς υποθέσεις. Αντίθετα, ίσως επιδιώξει να συγκροτήσει ένα ανελεύθερο διεθνές δεξιό μέτωπο αποτελούμενο από κράτη που είναι δέσμια εξεγέρσεων των αυτονομιστών και των πολιτισμικά αντιδραστικών σε όλο τον κόσμο. Το μέτωπο αυτό θα βρει τον υποστηρικτή του στον Λευκό Οίκο. Το Η Αμερική τελευταία μάς οδηγεί στην ακόλουθη εικασία για το τι θα μπορούσε να σημαίνει μια κυβέρνηση Τραμπ για τα εξωτερικά ζητήματα. Εάν ο Τραμπ κερδίσει με ελεύθερες και δίκαιες εκλογές τον Νοέμβριο του 2024, η διαπραγματευτική δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών, που έχει τις ρίζες της στην υπεράσπιση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, θα αποδυναμωθεί σοβαρά. Εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες θα τον έχουν ψηφίσει παρά τα όσα γνωρίζουν για τα ψέματά του, τις θεωρίες συνωμοσίας του, την περιφρόνησή του για το κράτος δικαίου και την απειλή που συνιστά για τη δημοκρατία, όπως φάνηκε στα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου 2021. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του CNN τον Αύγουστο του 2023[7], το 69% των Ρεπουμπλικανών θεωρεί πως η νίκη του Μπάιντεν το 2020 δεν ήταν νόμιμη, και την άποψη αυτή συμμερίζεται το 75% όσων ψήφισαν υπέρ του Τραμπ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αποδυναμωμένες από την ίδια τους την απορριπτική στάση προς τις δημοκρατίες διεθνώς, θα είχαν κάθε λόγο να επιδιώξουν μια προσέγγιση με τη Ρωσία του Πούτιν. Και μια τέτοια προσέγγιση, συνοδευόμενη από αναθεωρητικά ψεύδη που δικαιολογούν τη ρωσική επιθετικότητα, θα οδηγούσε σχεδόν σίγουρα στην εγκατάλειψη της Ουκρανίας από τους Αμερικανούς, στη νίκη της Ρωσίας και την κατάρρευση της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Μια πολιτική επάνω στον άξονα του «Πρώτα η Αμερική» θα μπορούσε επίσης να απλώσει την πυρηνική ομπρέλα της Αμερικής πάνω από τις δημοκρατίες της Ευρώπης και της Ανατολικής Ασίας. Αυτό, με τη σειρά του, θα μεγάλωνε την πιθανότητα μιας στρατιωτικής επίθεσης της Βόρειας Κορέας εναντίον της Νότιας Κορέας, της Κίνας εναντίον της Ταϊβάν και της Ρωσίας εναντίον των κρατών της Βαλτικής. Και καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται και οι δικτάτορες αναλαμβάνουν δράση, η εκλογική βάση του Τραμπ και οι φανατικοί υποστηρικτές της ιδεολογίας του, που μετέτρεψαν τη Βουδαπέστη του Βίκτορ Όρμπαν σε Μέκκα της αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας, θα σηκώσουν απλώς τους ώμους και θα απαντήσουν ότι οι καταστροφές αυτές δεν είναι υπόθεση της Αμερικής. Θα μπορούσε άραγε ο Τραμπ να εγκαταλείψει το Ισραήλ; Μια τέτοια προοπτική θα ακουστεί παράλογη σε όσους επιδοκίμασαν την απόφασή του να μεταφέρει την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ και χαιρέτισαν την υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ. Αλλά ο θυμός και η πικρία που νιώθει ο Τραμπ για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου μετά την αναγνώριση της νίκης του Τζο Μπάιντεν στις εκλογές του 2020 υπενθυμίζει πόσο άστατος μπορεί να είναι ο πρώην Πρόεδρος. Μετά τις 7 Οκτωβρίου, όταν οι Ρεπουμπλικανοί όλου του φάσματος εξέφραζαν ο ένας μετά τον άλλο την αλληλεγγύη τους στο Ισραήλ, ο Τραμπ χλεύασε τις ισραηλινές αποτυχίες[8] και περιέγραψε την Χεζμπολά ως «ευφυή». Εάν οι γεωπολιτικές εξελίξεις υπό την προεδρία Τραμπ συμπέσουν με μια προσωπική εχθρότητα έναντι όποιου βρίσκεται στη θέση του πρωθυπουργού του Ισραήλ, το Ισραήλ θα μπορούσε να κινδυνέψει να εγκαταλειφθεί από τον στενότερο σύμμαχό του. Από το 2016, η συμμαχία μεταξύ της αυταρχικής Ρωσίας και του θεοκρατικού Ιράν έχει ενδυναμωθεί καθώς η υποστήριξη από το Ιράν είναι πλέον κρίσιμη για τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ρωσία και η Κίνα δεν υποκρίνονται πια ότι αντιτίθενται στην απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν, και μια de facto συμμαχία της Αμερικής με τη Ρωσία θα απαιτούσε μια μεγάλη αναθεώρηση της πολιτικής μας για το Ιράν. Οι φωνές στην Ουάσιγκτον μπορεί ακόμη και να υποστηρίξουν ότι η επιδίωξη της πυρηνικής βόμβας από το Ιράν πρέπει να γίνει αντιληπτή ως αμυντική, ότι οι φωνές που ψάλλουν εν χορώ «Θάνατος στην Αμερική» δεν είναι τίποτα παραπάνω από καλοί θεατρινισμοί, και ότι τουλάχιστον οι Αγιατολάχ είναι θρησκευόμενοι και υποστηρικτές των οικογενειακών αξιών σε αντίθεση με τους φιλελεύθερους που ζουν μέσα στην παρακμή στις ακτές της Αμερικής. Οι καλές σχέσεις με τον Πούτιν θα μπορούσαν να παρουσιαστούν ακόμη και ως μέσο μετριασμού της έντασης της πολιτικής του Ιράν ως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αναγκασμένοι να διαλέξουν μεταξύ του ανταγωνισμού με τη Ρωσία του Πούτιν ή με το μικροσκοπικό Ισραήλ, οι υποστηρικτές τού «Πρώτα η Αμερική» σε μια κυβέρνηση Τραμπ, που δεν χάνουν πλέον τον βηματισμό τους παρασυρόμενοι από ένα «βαθύ κράτος» που υπερηφανεύεται για τις νίκες του στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο, ίσως επιλέξουν να κερδίσουν την εύνοια της Ρωσίας. Η Σαουδική Αραβία μπορεί έπειτα να αναζητήσει την καλύτερη δυνατή συμφωνία με το Ιράν και τη Ρωσία, και να απαιτήσει πιο δυναμικά την αποδοχή ενός εχθρικού παλαιστινιακού κράτους από το Ισραήλ. Το ότι το Ισραήλ παραμένει φιλελεύθερη δημοκρατία και διατηρεί μια κατά κύριο λόγο κοσμική και εκσυγχρονιστική παρουσία στον παραδοσιακό πολιτισμικό συντηρητισμό της μουσουλμανικής Μέσης Ανατολής, δύσκολα θα επηρεάσει όσους επιλέγουν να περιφρονούν τον κοσμικό φιλελευθερισμό και να προωθούν τη θρησκευτική παραδοσιοκρατία. Εάν ο Τραμπ αποφασίσει ότι η συμμαχία της Αμερικής με το Ισραήλ έχει μεγαλύτερο κόστος απ’ ό,τι όφελος, ίσως εγκαταλείψει το εβραϊκό κράτος. Στο εσωτερικό της χώρας, οι επιθέσεις στο «ισραηλινό λόμπι» θα προέρχονται πια τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Αριστερά. Αναγκασμένοι να επιλέξουν μεταξύ του Τραμπ και των περίπου οκτώ εκατομμυρίων Εβραίων στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι ρεπουμπλικανοί πολιτικοί είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσουν τον ηγέτη τους. Η καταστροφή της Ατλαντικής Συμμαχίας θα μπορούσε να σημαίνει ότι χωρίς τις βασικές σχέσεις φιλίας τους οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα έχουν πλέον τους απαραίτητους συμμάχους για την υποστήριξη του Ισραήλ ακόμα κι αν έχουν τέτοια πρόθεση. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, φαίνεται πιθανό να κερδίσει ο Τραμπ το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών. Ενδέχεται να χάσει τον Νοέμβριο. Μπορεί βεβαίως να κερδίσει και να απορρίψει την ατζέντα του «Πρώτα η Αμερική» που προωθεί έως σήμερα. Η ασταθής ιδιοσυγκρασία του δυσκολεύει κάθε πρόβλεψη για το πώς θα συμπεριφερθεί σε μια δεύτερη θητεία. Εάν όμως ο Τραμπ κερδίσει και συνεχίσει να ασκεί μια εξωτερική πολιτική που επιβραβεύει τον αυταρχισμό και αποξενώνει τις φιλελεύθερες δημοκρατίες, το Η Αμερική τελευταία του Τζέικομπ Χέιλμπραν θα μας έχει δώσει μια έντονη και σαφή προειδοποίηση για το πώς οι ιδέες, οι παρορμήσεις και οι πικρίες της Αμερικανικής Δεξιάς μπορούν να προκαλέσουν καταστροφές στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε ολόκληρο τον κόσμο. © 2024 Jeffrey Herf / Quillette — Μετάφραση: Νατάσα Μωράκη [1] http://tinyurl.com/5bmwb4yd [2] http://tinyurl.com/yve2da2r [3] http://tinyurl.com/yx7awk36 [4] U.S. Department of the Interior. [5] http://tinyurl.com/236k78f8 [6] GOP: Grand Old Party. [7] http://tinyurl.com/579er2yd [8] http://tinyurl.com/4p6fnuuy

Σύνδεση