Ο θησαυρός της κομητείας Κομάντσι

ARB – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Cormac McCarthy, No Country for Old Men, Knopf, 309 pp. [Κόρμακ ΜακΚάρθυ, Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους, μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, Καστανιώτη, Αθήνα 2008, σελ. 273] Cormac McCarthy, The Orchard Keeper [Ο επιστάτης], Vintage, 246 pp. Cormac McCarthy, Outer Dark [Εξώτερο σκοτάδι], Vintage, 242 pp. Cormac McCarthy, Child of God, Vintage, 197 pp. [Τέκνο του Θεού, μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, Gutenberg, Αθήνα 2023, σελ. 223] Cormac McCarthy, Suttree [Σάττρι], Vintage, 480 pp. Cormac McCarthy, Blood Meridian, Vintage, 337 pp. [Ματωμένος μεσημβρινός ή Το κόκκινο του δειλινού στη Δύση, μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, Καστανιώτη, Αθήνα 2011, σελ. 381] Cormac McCarthy, The Stonemason: A Play in Five Acts [Ο λιθοχτίστης. Έργο σε πέντε πράξεις], Vintage, 133 pp. Cormac McCarthy, All the Pretty Horses, Vintage, 302 pp. [Όλα τα όμορφα άλογα, μτφρ. Αλέκος Μπενρουμπής, Καστανιώτη, Αθήνα 2000, σελ. 366] Cormac McCarthy, The Crossing, Vintage, 426 pp. [Το πέρασμα, μτφρ. Άννα Παπασταύρου, Καστανιώτη, Αθήνα 2003, σελ. 495] Cormac McCarthy, Cities of the Plain, Vintage, σελ. 292 [Πεδινές πολιτείες, μτφρ. Αλέκος Μπενρουμπής, Καστανιώτη, Αθήνα 2009, σ. 364] 1. «Αν ο Θεός ήθελε να ανακατευτεί με τον εκφυλισμό της ανθρωπότητας, δεν θα το ’χε πράξει ως τώρα;» (Ματωμένος μεσημβρινός) Το αινιγματικό σχόλιο του Πασκάλ στις Σκέψεις (Pensées) «Η ζωή είναι ένα όνειρο λίγο λιγότερο ευμετάβλητο» θα αποτελούσε ταιριαστό επίγραμμα για τα μυθιστορήματα του Κόρμακ ΜακΚάρθυ που εκτυλίσσονται με την εξουθενωτική ένταση των ονείρων του πυρετού. Από τα πυκνά φωκνερικά τοπία της πρώιμης μυθοπλασίας του που διαδραματίζεται στο Ανατολικό Τεννεσσί ως τον μνημειώδη γκραν γκινιόλ Ματωμένο μεσημβρινό, από τις πεζές μπαλάντες της Τριλογίας των Συνόρων[1] ως το πιο πρόσφατο, σφιχτό αστυνομικό του, η μυθιστοριογραφία του ΜακΚάρθυ έχει χαρακτηριστεί από εμμονικές και καταδικασμένες αναζητήσεις, σαδιστικά τελετουργικά αρρενωπότητας, μια φρενίτιδα αέναης κίνησης – με τα πόδια, με άλογα, με αυτοκίνητα και ημιφορτηγά. Κανείς δεν θα περνούσε τους κόσμους του για «αληθινούς» παρά μόνο με τον τρόπο που είναι «αληθινά» τα πυρετικά όνειρα, μια οξυμένη και συμπυκνωμένη ερμηνεία της ανθρώπινης κατάστασης. Ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ γεννήθηκε στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Άιλαντ το 1933, τον έφεραν στο Ανατολικό Τεννεσσί στα τέσσερα χρόνια του, και από εκεί μετακόμισε στο Ελ Πάσο του Τέξας το 1974. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Τεννεσσί το 1952 και του ζήτησαν να μην επιστρέψει επειδή οι βαθμοί του ήταν πολύ κακοί. Στη συνέχεια περιπλανήθηκε στη χώρα, άλλαξε διάφορες δουλειές του ποδαριού, κατατάχτηκε στην Πολεμική Αεροπορία όπου υπηρέτησε τέσσερα χρόνια, τα δύο από τα οποία στην Αλάσκα· ύστερα από την αποστράτευσή του, επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο του Τεννεσσί για τέσσερα χρόνια, αλλά το παράτησε χωρίς να πάρει πτυχίο. Τα τέσσερα πρώτα μυθιστορήματά του, με τα οποία κατέκτησε ένα μικρό αναγνωστικό κοινό με έφεση στη λογοτεχνία οι οποίοι τον θαύμαζαν, έχουν σαφώς νότιο γοτθικό τόνο, τόπο, χαρακτήρες και γλώσσα· το πέμπτο του, το ψευδοέπος Ματωμένος μεσημβρινός (1985), που διαδραματίζεται κυρίως στο Μεξικό και την Καλιφόρνια τα έτη 1849-1878, σηματοδοτεί τη δραματική επανεφεύρεση του συγγραφέα ως πεζογράφου της Δύσης: έναν οραματιστή αχανών, μη ανθρώπινων αποστάσεων για τον οποίο η έντονα προσωπική ψυχολογία της παραδοσιακής ρεαλιστικής μυθιστοριογραφίας έχει ελάχιστο ενδιαφέρον. Ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ μοιάζει να μην έχει γράψει καθόλου αυτοβιογραφικά ή απομνημονευματικά μυθιστορήματα ή δοκίμια, πράγμα σπάνιο για συγγραφέα, ιδίως σύγχρονο Αμερικανό συγγραφέα. Το Σάττρι (1979), που διαδραματίζεται στις όχθες του ποταμού Τεννεσί στο Νόξβιλλ, έχει την έκταση, το εκτόπισμα και τη ρεαλιστική οικειότητα της αυτοβιογραφικής μυθιστοριογραφίας με τον τρόπο του Τζακ Κέρουακ, αλλά δεν είναι. Ο πιο ευφυής και ευαίσθητος πρωταγωνιστής του ΜακΚάρθυ ως τώρα είναι ο Τζων Γκρέιντυ Κόουλ του Όλα τα όμορφα άλογα (1992) και των Πεδινών πολιτειών (1998), ένας στωικός μοναχικός δεκαεξάχρονος που παίζει σκάκι με αναπάντεχη δεξιοτεχνία, διαθέτει ενστικτώδες χάρισμα με τα άλογα και, υπό άλλες συνθήκες, θα είχε σπουδάσει κτηνίατρος, όμως δεν αποτελεί αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα του ΜακΚάρθυ και δεν έχει καθόλου κοινό βιογραφικό υπόβαθρο με τον συγγραφέα. Πιο γενικά, τα υποκείμενα του ΜακΚάρθυ συνήθως είναι άντρες που ωθούνται από καθαρή παρόρμηση και ανάγκη, από φανατισμό αντί για ιδεαλισμό, για τους οποίους η επίσημη εκπαίδευση τελείωσε στο δημοτικό και, αν κουβαλάνε μαζί τους μια Βίβλο, όπως ο ανώνυμος μικρός του Ματωμένου μεσημβρινού, κανείς τους «δεν μπορούσε να διαβάσει ούτε μια [της] λέξη». Η ονειρική αδιαφάνεια της φωκνερικής πρόζας του διαποτίζει τα Ο επιστάτης (1965) και Εξώτερο σκοτάδι (1968). Πρόκειται για βραδυκίνητα μυθιστορήματα στα οποία οι γηγενείς των απομακρυσμένων περιοχών βολοδέρνουν σαν υπνοβάτες σε τραγικά/φαρσικά δράματα που αδυνατούν να κατανοήσουν, πόσο μάλλον να ελέγξουν. Το σκηνικό είναι τα ημιορεινά του Ανατολικού Τεννεσσί γύρω από το Μέριβιλλ, κοντά στο παιδικό σπίτι του συγγραφέα. Όπως οι προκάτοχοί τους στη μυθιστοριογραφία του Φώκνερ που διαδραματίζεται στην κομητεία Γιοκναπατάουφα του Μισσισσιππί, οι αμόρφωτοι, διόλου ευφραδείς και φτωχοί χαρακτήρες αγωνίζονται να επιβιώσουν με ένα ψήγμα αξιοπρέπειας· αν και η μοίρα τους μπορεί να είναι τραγική, τους λείπει η ικανότητα για διορατικότητα. Στον Επιστάτη, ο ηλικιωμένος Έτερ Όουνμπυ, επιστάτης ενός ροδακινώνα που έχει μαραζώσει εδώ και πολλά χρόνια, είναι ένας ανεξάρτητος και συμπαθητικός άνθρωπος που καταλήγει κλεισμένος σε ψυχιατρική κλινική αφού ρίχνει με την καραμπίνα σε κάποιους αστυνομικούς. Το επαναστατικό πνεύμα του έχει καταπνιγεί και έχει μόνο κοινοτοπίες να πει σε έναν γείτονα που έρχεται να τον επισκεφθεί: «Πιο πολύ ο άνθρωπος αγαπά την ειρήνη, (…) και ο γέρος ακόμα πιο πολύ». Στο Εξώτερο σκοτάδι, η κακότυχη νεαρή μητέρα Ρίντυ αναζητά στα Απαλάχια το χαμένο μωρό της, που της το πήρε το αδελφός της, ο πατέρας του παιδιού, και το έδωσε σε έναν πλανόδιο γανωματή: μια μίξη της Ντιούι Ντελλ του Καθώς ψυχορραγώ που γυρεύει μάταια να κάνει έκτρωση και της Λένα Γκρόουβ του Φωτός τον Αύγουστο, που γυρεύει μάταια τον άντρα που την άφησε έγκυο, η Ρίντυ διασχίζει με τα πόδια ένα ολοένα και πιο τρομακτικό τοπίο, όμως δεν βρίσκει ποτέ το μωρό της. Ξεπερνώντας ακόμη και την φωκνερική εμμεσότητα, ο ΜακΚάρθυ έχει απαλείψει εντελώς τα εισαγωγικά από τον λόγο του, με αποτέλεσμα τα λόγια των χαρακτήρων του να μην ξεχωρίζουν από την αφηγηματική φωνή, υποδηλώνοντας με τον τρόπο αυτόν την παράξενη υφή των ονείρων μας, στα οποία πιο πολύ αισθανόμαστε παρά ακούμε την ομιλία και το περιβάλλον καταπίνει τον διάλογο. Αυτός ο τρόπος αφήγησης θα επιμείνει καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας του: Ο άντρας είχε ξαπλώσει μπροστά στη φωτιά και είχε στηριχτεί στον αγκώνα. Είπε: Αναρωτιέμαι πού μπορεί κανείς να βρει πέτσινες μπότες σαν του λόγου σου. Το στόμα του Χολμς ήταν κατάξερο σαν σκόνη και το κρέας [που έτρωγε] έμοιαζε να ’χε φουσκώσει μέσα του. Δεν ξέρω, είπε. Από τα τέσσερα μυθιστορήματα του ΜακΚάρθυ που διαδραματίζονται στο Τεννεσσί, το Τέκνο του Θεού (1973) είναι το πιο αξιομνημόνευτο, ένας άθλος αριστοτεχνικά υποστηριγμένων πεζών σκηνών που καταγράφουν τη ζωή και τον ξαφνικό θάνατο ενός κατοίκου των ορεινών περιοχών, του Λέστερ Μπάλλαρντ, ο οποίος έχει μια τάση να συλλέγει και να αποθηκεύει σε μια σπηλιά πτώματα, ως επί το πλείστον ελκυστικών νεαρών κοριτσιών, όπου θα τα ανακαλύψουν οι Αρχές της επαρχίας Σέβιερ του Τεννεσσί μόνο μετά τον θάνατό του. Ο μύθος του Λέστερ Μπάλλαρντ παρουσιάζεται με δραματική λακωνικότητα και μια έμμεση συμπάθεια από μια χορωδία ντόπιων φωνών: Αυτό δεν το γνωρίζω. Λένε ότι δεν συνήλθε ποτέ μετά που αυτοκτόνησε ο μπαμπάς του. Ήταν μοναχογιός. Η μάνα του το ’χε σκάσει (…). Πήγαμε εγώ και ο Σέσιλ Έντουαρντς να τον κατεβάσουμε. Μπήκε στο μαγαζί και μας το ’πε όπως θα ’λεγες ότι έξω βρέχει. Πήγαμε εκεί πέρα και μπήκαμε στον αχυρώνα και είδα τα πόδια του να αιωρούνται. Κόψαμε το σκοινί και τον αφήσαμε να πέσει στο έδαφος. Σαν να κόβεις σφαχτάρι από κει που κρέμεται. Καθόταν εκεί και μας κοιτούσε, δεν έβγαλε κιχ. Εκείνο τον καιρό θα ’ταν εννιά, δέκα χρονών. Τραγική φάρσα ή φαρσική τραγωδία, το Τέκνο του Θεού είναι κατά πάσα πιθανότητα το πιο τέλεια υλοποιημένο έργο του ΜακΚάρθυ χάρη στη δραματική συμπύκνωση και την σταθερά αριστοτεχνική υφολογική εκτέλεση, χωρίς τις υπερβολές των μετέπειτα, πιο φιλόδοξων μυθιστορημάτων του. 2. Ο Ματωμένος μεσημβρινός ή Το κόκκινο του δειλινού στη Δύση, το πέμπτο μυθιστόρημα του ΜακΚάρθυ και το πρώτο που διαδραματίζεται στη νοτιοδυτική μεθόριο, την οποία θα διεκδικούσε λογοτεχνικά με πάθος, είναι το πιο δύσκολο έργο του συγγραφέα. Αποτελεί ένα εφιαλτικό χρονικό των Αμερικανών πλιατσικολόγων στο Μεξικό τη δεκαετία του 1850 και παρουσιάζεται με φωνές μεγαλόστομες και ιδιωματικές, εκστατικές και χαμερπείς, βιβλικές και στομφώδεις. Όπως το The Recognitions [Αναγνωρίσεις] του Ουίλλιαμ Γκάντις και το Ουράνιο τόξο της βαρύτητας του Τόμας Πύντσον, ο Ματωμένος μεσημβρινός είναι ένα έντονα ιδιοσυγκρασιακό μυθιστόρημα που το θαυμάζουν ιδιαίτερα άλλοι συγγραφείς, κυρίως οι άντρες, αλλά απρόσιτο, αν όχι απωθητικό, για πολλούς άλλους αναγνώστες. Οι θαυμαστές του Ματωμένου μεσημβρινού απαρέγκλιτα απεχθάνονται και μιλούν υποτιμητικά για την «βατή» ευπώλητη Τριλογία των Συνόρων του ΜακΚάρθυ, ωσάν αυτά τα μυθιστορήματα να ήταν μια προδοσία των επίσημων ιεροτελεστιών του μάτσο σαδισμού και της πακτωμένης μανίας του Ματωμένου μεσημβρινού,[2] για τον οποίο το ιδανικό εξώφυλλο θα ήταν κάποιες σκηνές του Ζέιν Γκρέυ σε απόδοση Ιερώνυμου Μπος. Κουάνα Πάρκερ, πορτραίτο του αρχηγού των Κομάντσι. Η φωτογραφία τραβήχτηκε μεταξύ 1909-1932. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, Ουάσιγκτον. Ωστόσο ο Ματωμένος μεσημβρινός και η Τριλογία των Συνόρων βρίσκονται σε ισορροπία μεταξύ τους: το ένα είναι μια μαινόμενη κατάρριψη του θρύλου της Δύσης, το άλλο μια χαμηλών τόνων, ανθρώπινη και εύστοχη εξερεύνηση των μπερδεμένων ριζών τέτοιων θρύλων της Δύσης όπως παραμένουν ζωντανοί στην καρδιά των ανθρώπων. Εκεί που ο Ματωμένος μεσημβρινός περιφρονεί κάθε ιδεαλισμό πέραν της ιερεμιάδας –«Ο πόλεμος είναι ο θεός»– τα αλληλοσυνδεόμενα μυθιστορήματα της Τριλογίας των Συνόρων μαρτυρούν τον δονκιχωτικό ιδεαλισμό που υμνεί την αδελφοσύνη, την αφοσίωση, την ακεραιότητα του εργάτη-καουμπόη ως ανθρώπου που η ζωή του είναι δεμένη με τα ζώα σε ένα άγριο και επικίνδυνο περιβάλλον. Τα γουέστερν μυθιστορήματα του ΜακΚάρθυ τιμούν το νοτιοδυτικό τοπίο, τους ουρανούς και τον καιρό του, εμμονικά. Συχνά, είτε βρίσκονται στο Μεξικό του δέκατου ένατου αιώνα είτε στο Τέξας του εικοστού αιώνα, οι άντρες κατασκηνώνουν «στα ερείπια ενός αρχαιότερου πολιτισμού στα βάθη των Βραχωδών Ορέων», αγνοώντας τόσο ιστορία τους όσο και το τι μπορεί να σημαίνουν τα χαλάσματα αυτά για τη δική τους θνητότητα. Στο πιο ρομαντικό από τα μυθιστορήματα, το Όλα τα όμορφα άλογα, ο δεκαεξάχρονος Τζων Γκρέιντυ Κόουλ κάνει ιππασία στο ράντσο του παππού του κάτω από έναν ήλιο «κόκκινο σαν αίμα, και ελλειπτικό», ακολουθώντας ένα παλιό μονοπάτι των Κομάντσι: Διάλεγε πάντα αυτή την ώρα, την ώρα που μάκραιναν οι σκιές και ο αρχαίος δρόμος διαγραφόταν μπροστά του μέσα στο αχνορόδινο και πλάγιο φως, σαν όνειρο του παρελθόντος, όπου τα βαμμένα πόνι και οι καβαλάρηδες της χαμένης εκείνης φυλής κατέβαιναν από το βορρά, με τα πρόσωπα ζωγραφισμένα και τα μακριά τους μαλλιά πλεγμένα κοτσίδες, όλοι οπλισμένοι για τον πόλεμο, που ήταν η ζωή τους (…) έχοντας δώσει όλοι τους όρκο αίματος, εξαργυρώσιμο μόνο με αίμα. Εκεί που το Τέκνο του Θεού είναι μια ιστορία τρόμου σε μινιατούρα, δοσμένη με αριστοτεχνική αυτοσυγκράτηση, Ο ματωμένος μεσημβρινός είναι μια επική συλλογή φρικαλεοτήτων, δυνατή με τον τρόπο της Ιλιάδας του Ομήρου· η στρατηγική του δεν είναι το έμμεσο, αλλά ένα μπαράζ εκατοντάδων σελίδων ιδιότροπης, απρόβλεπτης και ανεγκέφαλης βίας. Ο «εκφυλισμός της ανθρωπότητας» είναι το μεγάλο θέμα του ΜακΚάρθυ, εξίσου επίκαιρο στην εποχή μας όσο θα ήταν και στη δεκαετία μετά το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ, τότε που εκδόθηκε ο Ματωμένος μεσημβρινός. Στις αρχές του μυθιστορήματος, ένας λοχαγός του αμερικανικού στρατού αναλογίζεται μελαγχολικά την «απώλεια» των μεξικανικών εδαφών στον πρόσφατο (1846-1848) πόλεμο: Έχουμε να κάνουμε με μια ράτσα εκφυλισμένων, είπε. Μια ράτσα μπάσταρδων, ελάχιστα ανώτερη απ’ τους αράπηδες. Ένα πράμα μη σου πω. Στο Μεξικό δεν υπάρχει κυβέρνηση. Διάολε, ούτε Θεός δεν υπάρχει εκεί χάμω (…). Έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους καταφανώς ανίκανους να κυβερνήσουν το λαό τους τον ίδιο. Και ξέρεις τι συμβαίνει στους λαούς που δεν μπορούν να κυβερνηθούν από μόνοι τους; Έτσι. Έρχοντ’ άλλοι και τους κυβερνάνε (…). Εμείς θα γίνουμε τα όργανα της απελευθέρωσης σ’ έναν τόπο ζοφερό και τυραννισμένο. Σύντομα, ένα ανώνυμο παιδί από το Τεννεσσί γίνεται μέλος μιας αντάρτικης ομάδας Αμερικανών που σύμφωνα με τα λόγια ενός μενονίτη προφήτη, ο πόλεμος που πάνε να κάνουν «στον ξένο τόπο είναι τρέλα ξεγυρισμένη». Μολονότι ο «μικρός» είναι ο πιο συμπαθητικός χαρακτήρας που περιέχει ο Ματωμένος μεσημβρινός, ο ΜακΚάρθυ δεν κάνει καμία προσπάθεια να του δώσει χαρακτήρα, παρά μόνο με τον πλέον υποτυπώδη τρόπο. Η πρόθεση δεν είναι να ταυτιστούμε μαζί του, μόνο να τον αντιληφθούμε, τον νεότερο μέσα σε μια συμμορία ψυχοπαθών δολοφόνων, ως μη στοχαστικό συμμετέχοντα σε μια σειρά από βίαια, συχνά δαιμονικά και διαταραγμένα, επεισόδια. Ο Ματωμένος μεσημβρινός είναι ψυχρά αποστασιοποιημένος από κάθε υποκείμενό του, ειρωνικός με τον τρόπο μπρεχτικού θεατρικού· τα πράγματα που συμβαίνουν είναι τρομερά, αλλά μόνο όπως στα παραμύθια, συνοψίζονται χωρίς περιστροφές και ξεχνιούνται γρήγορα: Όταν ο Γκλάντον και οι οπλαρχηγοί του κάλπασαν πάλι προς τον καταυλισμό [των Ινδιάνων Γκιλένιο] κόσμος έτρεχε να ξεφύγει απ’ τις οπλές των αλόγων και τα άλογα χιμούσαν και μερικοί απ’ τους άντρες βάδιζαν με τα πόδια ανάμεσα στις σκηνές με δαδιά, σέρνοντας έξω τα θύματα, συνθλιμμένα και μούσκεμα απ’ το αίμα, πετσοκόβοντας κι αποκεφαλίζοντας όσους έπεφταν στα γόνατα ζητώντας έλεος (…). Ανάμεσα στους μισθοφόρους βρίσκεται ένας αναπάντεχος μάντης/προφήτης γνωστός ως δικαστής. Αρχικά μια μορφή ανεξήγητης ευφράδειας με παντελή έλλειψη συνείδησης, ο δικαστής μοιάζει να είναι ο παράφρων εκπρόσωπος του ΜακΚάρθυ, ερμηνεύοντας τη βία που αλλιώς θα ήταν κτηνώδης. Ο δικαστής είναι ένας γιγάντιος άντρας, με πάνω από δύο μέτρα ύψος, φαλακρός και χωρίς γενειάδα, που «ο πελώριος θόλος του κεφαλιού του όταν τον γύμνωνε ήταν τόσο εκτυφλωτικά λευκός κι άψογα περιγεγραμμένος που ’μοιαζε ζωγραφισμένος». Έχει ένα τουφέκι με την επιγραφή «Et In Arcadia Ego». Σώζει έναν μικρό Απάτσι από τη σφαγή μόνο και μόνο για να του πάρει αδικαιολόγητα το σκαλπ στη διαδρομή, όπως, αργότερα, σώζει δυο ορφανά κουτάβια μόνο και μόνο για να τα πετάξει σε ένα ποτάμι. Ακόμη και στο μονοπάτι του πολέμου κοντοστέκεται σαν αριστοκράτης φυσιοδίφης για να «βοτανολογήσει» και να κρατήσει σημειώσεις για διεστραμμένα κηρύγματα: Η αλήθεια για τη ζωή (…) είναι πως οτιδήποτε είναι πιθανό. Αν δεν τα βλέπατε όλα απ’ τα γεννοφάσκια μας χάνοντας ως εκ τούτου την παραδοξότητά τους θα βλέπατε τι στ’ αλήθεια είναι η ζωή, ένα κόλπο πλανόδιου ταχυδακτυλουργού, ένα όνειρο του πυρετού, μια διάλειψη κατοικημένη από χίμαιρες δίχως ανάλογο ή προηγούμενο, ένα περιφερόμενο τσίρκο, ένα αποδημητικό θέαμα ο τελικός προορισμός του οποίου μετά από βουτιές σε κάμποσους λασπόλακκους είναι άφατος και συντριπτικός πέρα από κάθε νόηση. Το μόνιμο θέμα του δικαστή είναι ο «εκφυλισμός της ανθρωπότητας», του οποίου ο ίδιος μοιάζει εξαίρετο παράδειγμα, κηρύσσοντας μια ηθική βγαλμένη από τον Τόμας Χομπς, κατά την οποία «ο πόλεμος είναι το απόλυτο παιχνίδι διότι ο πόλεμος φέρνει επιτέλους διά της βίας την ενότητα της ύπαρξης. Ο πόλεμος είναι ο θεός». Αψηφώντας κάθε πιθανότητα, ο παχύσαρκος, συχνά γυμνός δικαστής επιβιώνει, ενώ οι περισσότεροι σύντροφοί του σκοτώνονται· η τελευταία φορά που τον βλέπουμε, μέσα από τα μάτια του μικρού, είναι το 1878, σε ένα ταβερνείο κάπου στο Τέξας ανάμεσα σε «κάθε λογής ανθρώπους» ως το φαινομενικό χαρακτηριστικό δείγμα τους. Εκεί που ο Κόνραντ παρουσίασε στην Καρδιά του σκότους το «αδιαπέραστο σκοτάδι» του διεφθαρμένου Κουρτς με φειδώ, ο ΜακΚάρθυ επικαλείται με τέτοια συχνότητα τον δικαστή που σε μια έκταση εκατοντάδων σελίδων μετατρέπεται ολοένα και πιο πολύ σε καρικατούρα: Δεσπόζοντας ψηλότερος απ’ όλους [τους χορευτές] είναι ο δικαστής και είναι γυμνός και χορεύει (…) πελώριος κι ωχρός κι άτριχος, σαν γιγάντιο βρέφος. Δεν κοιμάται ποτέ, λέει. Λέει ότι δε θα πεθάνει ποτέ. Το λιγότερο γνωστό και σίγουρα πιο υποτιμημένο έργο του Κόρμακ ΜακΚάρθυ είναι το θεατρικό σε πέντε πράξεις Ο λιθοχτίστης (1994), ένας αξιοσημείωτος άθλος εγγαστριμυθίας που απεικονίζει από πολύ κοντά τέσσερις γενιές μιας δεμένης μαύρης οικογένειας, απογόνων σκλάβων, στο Λούισβιλ του Κεντάκι τη δεκαετία του 1970. Με την διόλου πρακτική από εμπορικής άποψης διανομή με τους δεκατρείς επώνυμους χαρακτήρες συν πολυάριθμους άλλους, και τους μακροσκελείς, γλαφυρούς αλλά μη δραματικούς μονολόγους, το έργο Ο λιθοχτίστης είναι πιο πιθανό να διαβαστεί παρά να ανέβει στο θέατρο. Σε αντίθεση με τον Ματωμένο μεσημβρινό και τον απαρέγκλιτο νιχιλισμό του που προκαλεί μούδιασμα, Ο λιθοχτίστης εξυμνεί τους δεσμούς της οικογενειακής αγάπης και ευθύνης. Όπως η Τριλογία των Συνόρων εξυμνεί την ακεραιότητα της εργασίας και τον ενίοτε μυστικιστικό δεσμό μεταξύ ανθρώπων (αποκλειστικά ανδρών) που τους ενώνει μια κοινή τέχνη ή επάγγελμα. Ο αφηγητής του έργου είναι ένας 32χρονος μαύρος, ο Μπεν Τελφέαρ, που αρχικά σχεδίαζε να γίνει δάσκαλος, αλλά έγινε λιθοχτίστης ακολουθώντας τα χνάρια του σεβάσμιου αιωνόβιου παππού του· είναι ένα θεατρικό έργο μνήμης, με αναλυτικές σκηνικές οδηγίες που έχουν στόχο «να δώσουν απόσταση στα γεγονότα και να τα τοποθετήσουν σε ένα ολοκληρωμένο παρελθόν». Το κεντρικό γεγονός είναι ο θάνατος του πατριάρχη της οικογένειας, του λιθοχτίστη Παπάου, ο οποίος απ’ ό,τι φαίνεται επιφέρει την ξαφνική διάλυση της οικογένειας Τελφέαρ: την αυτοκτονία του πατέρα του Μπεν, ενός λιθοχτίστη που δεν είναι ικανοποιημένος να ζει εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του, και τον θάνατο από υπερβολική δόση ηρωίνης του ανιψιού του, του Σόλτζιερ. Ευφυώς τρυφερό και ρεαλιστικό, έχοντας ως κυρίαρχο θέμα την εξιδανίκευση του λιθοχτίστη παππού και του μυστικού λειτουργήματος της λιθοδομίας από έναν νεαρό άντρα, Ο λιθοχτίστης θυμίζει περισσότερο έργο του Όγκουστ Γουίλσον παρά του Κόρμακ ΜακΚάρθυ. Φωτογραφία του Έντουαρντ Σ. Κέρτις, περ. 1904. Επτά ινδιάνοι πάνω σε άλογα που ταξιδεύουν με φόντο το φαράγγι. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, Ουάσιγκτον. Όπως Ο λιθοχτίστης είναι ένα είδος μομφής προς τον «θεό πόλεμο» του Ματωμένου μεσημβρινού, έτσι και τα αλληλένδετα μυθιστορήματα της Τριλογίας των Συνόρων απεικονίζουν με θέρμη και συμπόνια τις ζωές των νεαρών εργατών στα ράντσα του Τέξας και του Νέου Μεξικού τη δεκαετία του 1950, οι οποίοι αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα παραδοσιακών αξιών όπως η φιλία, η πίστη, η συμπόνια, το θάρρος, η σωματική αντοχή και η στωικότητα· παρότι είναι γεμάτα νοσταλγία για έναν τρόπο ζωής που φτάνει γρήγορα προς το τέλος του στα Νοτιοδυτικά τη δεκαετία μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στο μεγαλύτερο μέρος τους αποφεύγουν τους συναισθηματισμούς. Η κυρίαρχη ατμόσφαιρα της Τριλογίας των Συνόρων είναι κάτι σαν την κοινή λογική της (αρσενικής) ενήλικης ωριμότητας όπως συγκρούεται με το (αρσενικό) εφηβικό πάθος και τον ιδεαλισμό. Αυτό που προκύπτει ως δράμα, συχνά ως τραγικό δράμα, στις μπαλαντοειδείς ιστορίες του Τζων Γκρέιντυ Κόουλ και του συγχρόνου του Μπίλυ Πάραμ είναι η εφηβική λαχτάρα, που δίνεται πανέμορφα από τον ΜακΚάρθυ: Υπήρχε εκεί ένα παλιό καύκαλο αλόγου ανάμεσα στους θάμνους κι [ο Τζων Γκρέιντυ Κόουλ] κάθισε ανακούρκουδα και το σήκωσε και το στριφογύρισε στα χέρια του. Λεπτό και εύθραυστο. Ξεθωριασμένο άσπρο χαρτί. Κάθισε ανακούρκουδα μέσα στο μακρύ φως, κρατώντας το (…). Αυτό που αγαπούσε στ’ άλογα ήταν αυτό που αγαπούσε στους ανθρώπους, το αίμα και τη ζεστασιά του αίματος, που τα έκανε να τρέχουν. Και όλος του ο σεβασμός και όλη του η στοργή και όλες οι προτιμήσεις της ζωής του, ήταν για κείνους που είχαν ζεστή καρδιά, και θα ήταν πάντα έτσι και δεν θα ήταν ποτέ αλλιώς. Στις Πεδινές πολιτείες, ο Τζων Γκρέιντυ Κόουλ καθ’ οδόν προς την πόλη με τα «μαλλιά χτενισμένα πίσω σαν μοσχοπόντικας» κοντοστέκεται για να πιάσει κουβέντα με έναν γέρο εργάτη με τον οποίο μιλά με συγκινητικά υιική ευγένεια. Ο γέρος διηγείται στον Τζων Γκρέιντυ μια ιστορία για τη βία σε ένα μπαρ στη Χουάρεζ του Μεξικού το 1929: …Ιστορίες της παλιάς δύσης, είπε. Μάλιστα, κύριε. Σκοτώθηκαν πολλοί. Γιατί; Ο κύριος Τζόνσον έτριψε με τις άκρες των δαχτύλων του το σαγόνι του. Το λοιπόν, είπε. Νομίζω ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι κυρίως από το Τεννεσσί και το Κεντάκι. Το Έντζφιλντ της Νότιας Καρολίνας. Το Νότιο Μιζούρι. Ήταν άνθρωποι του βουνού. Προέρχονταν από ανθρώπους του βουνού στην παλιά πατρίδα. Πάντα σου έριχναν με την καραμπίνα. Κι όχι μόνο εκεί. Έρχονταν συνέχεια δυτικά και την εποχή που έφτασαν εδώ ήταν περίπου η εποχή που ο Σαμ Κολτ εφηύρε το εξάσφαιρο και ήταν η πρώτη φορά που αυτοί οι άνθρωποι μπόρεσαν να αγοράσουν όπλο που έμπαινε στη ζώνη σου. Αυτό ήταν όλο. Δεν είχε καμία σχέση με τον τόπο. Τη δύση. Καμία σχέση, με άλλα λόγια, με τον «εκφυλισμό της ανθρωπότητας», αλλά μόνο με την τάση προς τη βία σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνιολογικό πλαίσιο. 3. Στις πάνω από χίλιες σελίδες της Τριλογίας των Συνόρων η ουσιαστική σύγκρουση υφίσταται ανάμεσα σε δύο ξεχωριστούς τρόπους ζωής: τη ζωή του περιπλανώμενου καβαλάρη και την τακτοποιημένη, οριοθετημένη ζωή. Η λαχτάρα να φύγει κανείς από το σπίτι προς την «Ινδιάνικη Επικράτεια» είναι ίσως η πιο ισχυρή λαχτάρα στα μυθιστορήματα του ΜακΚάρθυ, πολύ πιο πειστική, για παράδειγμα, από τα ερωτοχτυπήματα του Τζων Γκρέιντυ Κόουλ με νεαρές Μεξικάνες. Παρότι για τους περισσότερους Αμερικανούς οι αχανείς, άδειες εκτάσεις του επαρχιακού Τέξας και Νέου Μεξικού θα έμοιαζαν αρκετά ευρύχωρες, για τα αγόρια-ήρωες του ΜακΚάρθυ το Μεξικό είναι ο τόπος της εξωτικής περιπέτειας και του μυστηρίου: «όπου ο αρχαίος κόσμος ήταν κολλημένος στις πέτρες και τους σπόρους των ζωντανών πραγμάτων και κατοικούσε στο αίμα των ανθρώπων». Ακόμη κι ενώ ο Τζων Γκρέιντυ γίνεται εραστής, παραμένει εξίσου παρθενικά στωικός όσο ο ήρωας μιας παραδοσιακής περιπέτειας με πρωταγωνιστή ένα αγόρι. Αρχικά, ο Τζων Γκρέιντυ Κόουλ και ο Μπίλυ περνούν τα σύνορα του Μεξικού με το άλογο για να αποδράσουν από τα ολοένα και πιο ζοφερά γεγονότα της ζωής τους (με τον θάνατο του παππού του Τζων Γκρέιντυ, το ράντσο της οικογένειας θα πουληθεί και εκείνος πρέπει να φύγει· οι γονείς του Μπίλι Πάραμ δολοφονούνται) και να αποδείξουν ότι είναι άντρες. Παρότι κάθε λεπτομέρεια τούς γειώνει στην αληθοφάνεια της ζωής στα ράντσα και τη βαρύτητα του φυσικού κόσμου, και τα δύο μυθιστορήματα επιχειρούν να συνδέσουν τα αγόρια-ήρωες με στοιχεία από μπαλάντες ή παραμύθια που ορισμένοι αναγνώστες ίσως θεωρήσουν απίθανα. Ο καλύτερος τρόπος να εκτιμήσει κανείς το επίτευγμα του ΜακΚάρθυ στην Τριλογία των Συνόρων είναι απλώς να αναστείλει τη δυσπιστία όποτε τα μυθιστορήματα παρεκκλίνουν προς το μυθικό. Το πρώτο μέρος του Περάσματος είναι μια τρυφερά παρατηρημένη ιστορία αγάπης ανάμεσα στον έφηβο Μπίλυ Πάραμ και την έγκυο λύκαινα που έχει παγιδεύσει, την οποία περνάει από τα σύνορα του Μεξικού με σκοπό να την αφήσει ελεύθερη στα βουνά. Αναγκάζεται να σκοτώσει το μυστηριώδες και πανέμορφο αρπακτικό για να βάλει τέλος στο μαρτύριό της: Κάθισε ανακούρκουδα πάνω από τη λύκαινα και άγγιξε το τρίχωμά της. Ακούμπησε τα κρύα και τέλεια δόντια. Το μάτι που ήταν στραμμένο στη φωτιά δεν έβγαζε κανένα φως και το έκλεισε με το αντίχειρά του και κάθισε δίπλα της, ακούμπησε το χέρι του στο ματωμένο μέτωπό της κι έκλεισε τα μάτια του που την έβλεπαν να τρέχει στα βουνά, να τρέχει κάτω από το φως των αστεριών. (…) Ελάφια και λαγοί και περιστέρια και μίκρωτοι [αρουραίοι των αγρών] πλούσια ιστορημένα στον αέρα για δική της ευχαρίστηση, όλα τα έθνη του δυνατού κόσμου που όρισε ο Θεός ανάμεσα στα οποία συγκαταλεγόταν και αυτή και δεν διέφερε σε τίποτα από αυτά (…). Σήκωσε το άκαμπτο κεφάλι της από τα φύλλα και το κράτησε ή επιχείρησε να κρατήσει αυτό που είναι αδύνατο να κρατηθεί, αυτό που έτρεχε ήδη μέσα στα βουνά ταυτόχρονα τρομερό και μεγάλης ομορφιάς, σαν λουλούδια που τρέφονται με σάρκα. Η «φλογερή καρδιά» του Τζων Γκρέιντυ για τα άλογα είναι εξίσου πειστική, όμως η τάση του να ερωτεύεται νεαρές Μεξικάνες με ολέθρια αποτελέσματα πείθει πολύ λιγότερο. Ένα καταδικασμένο ειδύλλιο του Όλα τα όμορφα άλογα βοήθησε το βιβλίο να γίνει το μπεστ σέλλερ με το οποίο έγινε γνωστός ο ΜακΚάρθυ, αλλά στις πιο σκοτεινές και πιο αριστοτεχνικά γραμμένες Πεδινές πολιτείες, ο δεύτερος ερωτικός δεσμός του Τζων Γκρέιντυ με μια έφηβη πόρνη, κακοποιημένη και αγία με τον τρόπο των κοριτσιών του δρόμου του Ντοστογιέφσκυ, οδηγεί στον θάνατό του από μαχαίρι σε έναν έξοχα χορογραφημένο τσακωμό με έναν νταβατζή. Πριν σκοτωθεί από το αγόρι από την Αμερική που δεν έχει πάρει τελείως σοβαρά, ο Εντουάρντο διατυπώνει αυτήν την πολιτισμική κρίση: Η φάρα σου δεν αντέχει ότι ο κόσμος είναι συνηθισμένος. Ότι δεν περιέχει τίποτα πέρα απ’ όσα βρίσκονται μπροστά μας. Όμως ο μεξικανικός κόσμος είναι ένας κόσμος σκέτου διάκοσμου κι από κάτω είναι πραγματικά πολύ απλός. Ενώ ο κόσμος σας –πέταξε το λεπίδι πέρα δώθε σαν σαΐτα αργαλειού– ο κόσμος σας ισορροπεί πάνω σε έναν ανείπωτο λαβύρινθο ερωτήσεων. Στα μεταγενέστερα έργα του ΜακΚάρθυ, αρχίζουν να εισβάλλουν τέτοιες φαινομενικά αλληγορικές μορφές. Ο διάλογος δίνει τη θέση του σε σχοινοτενείς μονολόγους και κηρύγματα στο δεύτερο μισό του Περάσματος, καθώς ο Μπίλυ Πάραμ συναντά αγνώστους κατά τη διάρκεια του προσκυνήματός του στο Μεξικό, που ο καθένας έχει μια ιστορία να του διηγηθεί. Στο άδοξο τέλος του επιλόγου των Πεδινών πολιτειών, ένας φλύαρος ξένος εμφανίζεται για να πει στον πλέον 78χρονο Μπίλυ Πάραμ τι είναι η ζωή: Αυτή η ιστορία όπως όλες οι ιστορίες έχει τις απαρχές της σε ένα ερώτημα. Κι αυτές οι ιστορίες που μας μιλάνε με τη μεγαλύτερη ένταση έχουν έναν τρόπο να στρέφονται ενάντια στον αφηγητή και να σβήνουν αυτόν και τα κίνητρά του από τη μνήμη. Άρα το ερώτημα ποιος λέει την ιστορία είναι πολύ εύλογο. Εφόσον ο ΜακΚάρθυ εμπιστεύεται τον Τζων Γκρέιντυ Κόουλ και τον Μπίλυ Πάραμ να ενσαρκώσουν αλήθειες που δεν μπορούν ίσως να διατυπώσουν, τα μυθιστορήματα της Τριλογίας είναι έργα ανυπέρβλητης συναισθηματικής δύναμης και ομορφιάς· ελεγείες σε έναν μεθοριακό κόσμο που εξαφανίζεται ή εξαφανίστηκε τις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στο τέλος της τριλογίας ο Μπίλυ έχει γίνει ένας ηλικιωμένος άστεγος, έχοντας χάσει από καιρό άλογα και φίλους, που τον φιλοξενεί μια οικογένεια από οίκτο δίνοντάς του «μια αποθήκη έξω από την κουζίνα που έμοιαζε πολύ με το δωμάτιο όπου κοιμόταν μικρός». Ένα λυπηρό όραμα ωσάν ενός γερασμένου Χάκλμπερυ Φιν στα ύστερα χρόνια του, πλέον άστεγου πλάνητα με ασθενικό σώμα και σπασμένο ηθικό, για τον οποίο η ρομαντική περιπέτεια στην Ινδιάνικη Επικράτεια έχει τελειώσει προ πολλού. 4. Μια μερική απογραφή του μάτσο οπλοστασίου που χρησιμοποιείται στο καινούργιο, ένατο μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθυ Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους περιλαμβάνει: ένα κοντόκανο Ούζι με εικοσιπεντάρη γεμιστήρα, ένα αυτόματο ΑΚ-47, μια κοντόκαννη καραμπίνα με λαβή σαν περίστροφο και στρογγυλό γεμιστήρα είκοσι θέσεων, ένα Tec-9 με δύο έξτρα γεμιστήρες, ένα βαρύ δίκαννο Μάουζερ .270 του ’98 με πλαστικοποιημένη λαβή από σφενδάμι και καρυδιά και τηλεσκοπικό στόχαστρο Unertl, ένα τριανταπεντάρι ρεβόλβερ από ανοξείδωτο χάλυβα, ένα Γκλοκ 9 χιλιοστών, μια δωδεκάρα αυτόματη Ρέμινγκτον με πλαστική στρατιωτική λαβή και μεταλλικό φινίρισμα φωσφάτωσης, εξοπλισμένη με σιγαστήρα του εμπορίου «γύρω στους τριάντα πόντους και χοντρό σαν κουτάκι μπίρας». Ο Λουέλιν Μος, πρώην ακροβολιστής στον Πόλεμο του Βιετνάμ, ένας Τεξανός που προσπαθεί να ξεφύγει από έναν ψυχοπαθή, χρησιμοποιεί κάποια από τα όπλα αυτού του οπλοστασίου, όμως «είχε μεγάλη εκτίμηση στα δίκαννα». Οι άντρες κρίνονται από τη σκοπευτική τους δεινότητα αλλά και από τις μπότες που επιλέγουν να φορέσουν: «Νοκόνα» ο Μος, «ένα ακριβό ζευγάρι μπότες Λουτσέζε, από δέρμα κροκοδείλου» ο Γουέλς που συστήνεται ως εκτελεστής στη δούλεψη ενός πλούσιου επιχειρηματία/διακινητή ναρκωτικών από το Χιούστον, μπότες από δέρμα στρουθοκαμήλου για τον ψυχοπαθή Άντον Σίγκαρ. Σκηνή από την ταινία Ο δρόμος (2009) βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κόρμακ ΜακΚάρθυ σε σκηνοθεσία του Τζον Χίλκοουτ. Το σκηνικό αυτού του μυθιστορήματος με την καταιγιστική πλοκή για διακινητές ηρωίνης και τις σημαντικές παράπλευρες απώλειες σε αθώους και λιγότερο αθώους που αφήνουν στο διάβα τους δεν είναι η τεξανή παραμεθόριος του θρύλου, αλλά το σύγχρονο επαρχιακό Τέξας στα πέριξ του Σάντερσον, κοντά στα μεξικανικά σύνορα. Το μυθιστόρημα παίρνει τον τίτλο του από το ποίημα «Ταξίδι στο Βυζάντιο» του Ουίλλιαμ Μπάτλερ Γέητς: «Δεν είναι τόπος για τους γέροντες αυτός. Νέοι / Στην αγκαλιά ο ένας του άλλου, πουλιά στα δέντρα» [μτφρ. Γ. Σεφέρη]. Το ποίημα αναφέρεται στην Ιρλανδία του Γέητς, που μοιάζει να κατακλύζεται από ερωτική ενέργεια· ο τόπος του ΜακΚάρθυ κατακλύζεται από τον μοχθηρό Έρωτα της ανδρικής βίας. Ούτε τα άλογα ούτε οι λύκοι, αλλά τα πυροβόλα όπλα και η επίδρασή τους στην ανθρώπινη σάρκα είναι το αντικείμενο του πόθου στο μυθιστόρημα Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους, που διαβάζεται σαν ταινία του Κουέντιν Ταραντίνο σε πεζό λόγο. Με εξαίρεση τον σερίφη της κομητείας Κομάντσι, έναν άντρα μεγάλης ηλικίας που λέγεται Μπελ, την ηθική συνείδηση του μυθιστορήματος, οι χαρακτήρες σκιαγραφούνται αδρά, σαν να γράφτηκαν υπό διωγμόν. Το κέντρο της δράσης είναι ένας ψυχοπαθής που προχωράει από σκηνή σε σκηνή πυροβολώντας και έχει την τάση να μιλάει με χρησμούς: «Όταν μπήκα στη ζωή σου, η ζωή σου είχε τελειώσει». Απογυμνωμένο από τον μελαγχολικό λυρισμό και τις ποιητικές περιγραφές που έχουν γίνει το σήμα κατατεθέν του ΜακΚάρθυ, το Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους είναι παραλλαγή μιας κλασικής φόρμουλας των ιστοριών σασπένς: ένας άνθρωπος ανακαλύπτει έναν θησαυρό και αποφασίζει απερίσκεπτα να τον πάρει, βάζοντας τον εαυτό του και τους άλλους σε μια σειρά από βάσανα που τελειώνουν με τον θάνατό του. Στο Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους ο θησαυρός είναι χρήματα από ναρκωτικά –«Δύο εκατομμύρια τετρακόσια. Όλα τα χαρτονομίσματα χρησιμοποιημένα»–, τα οποία ανακαλύπτει ο Μος ύστερα από μια ανταλλαγή πυροβολισμών μεταξύ αντίπαλων διακινητών ναρκωτικών στις ερημιές βόρεια των συνόρων του Μεξικού, όπου ο Μος κυνηγάει αντιλόπες. Μαζί με τα χρήματα, ο Μος παίρνει λίγη μεξικανική ακατέργαστη ηρωίνη και κάμποσα όπλα που κατά τη διάρκεια της καταδικασμένης περιπέτειάς του θα χρησιμοποιήσει συχνά. Τριανταεξάχρονος, παντρεμένος με μια πολύ νεότερή του, ένας ριψοκίνδυνος αφελής που βάζει σε κίνδυνο τον εαυτό του και τη σύζυγό του, ο Μος δεν υπάρχει παρά σαν λειτουργία της πλοκής, ένα νευρόσπαστο που το κινεί ο συγγραφέας. Αφού ο κύριος τρόπος αφήγησης στο Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους είναι αποστασιοποιημένος, μια καταγραφή δράσεων σαν σε σενάριο, ακολουθούμε τον Μος και τον άσπονδο εχθρό του, τον Σίγκαρ, πηδώντας από τον έναν στον άλλο όπως γίνεται στις ταινίες δράσης, χωρίς να μαθαίνουμε τα κίνητρά τους. (Ύστερα από αρκετές αναγνώσεις, ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω γιατί, αφού έκλεψε τα χρήματα και διέφυγε με ασφάλεια, ο Μος αποφάσισε να επιστρέψει στο σημείο της σφαγής για να βοηθήσει τον μοναδικό επιζώντα, έναν άσχημα τραυματισμένο Μεξικανό, αντί να καλέσει επαγγελματική βοήθεια για τον άνθρωπο. Πέρα από το να τον δουν και να τον κυνηγήσουν οι ναρκέμποροι για να κινηθεί η πλοκή, αυτή η απόφαση δεν είναι πολύ λογική). Ουσιαστικά, το Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους είναι ένα όχημα προβολής του ψυχοπαθή δολοφόνου Άντον Σίγκαρ. Όπως ο σχεδόν ακριβώς σύγχρονός του Τζον Απντάικ έχει γράψει με εκστατική τρυφερότητα για τον σωματικό ετεροφυλόφιλο έρωτα, έτσι και ο ΜακΚάρθυ γράφει για τη σωματική βία με μια φροντίδα που δεν υπάρχει σε κανέναν άλλον σοβαρό συγγραφέα που έχω υπόψη μου πέρα από τον Σαντ: Ο Σίγκαρ τον πυροβόλησε [τον Γουέλς] στο πρόσωπο. Ό,τι έζησε και σκέφτηκε κι αγάπησε ο Γουέλς σε όλη του τη ζωή κύλησε αργά στον τοίχο πίσω από το κρεβάτι. Το πρόσωπο της μάνας του, η πρώτη του μετάληψη, οι γυναίκες της ζωής του. Πρόσωπα ανθρώπων μια στιγμή πριν πεθάνουν, γονατιστοί μπροστά του. Το πτώμα ενός παιδιού σ’ ένα χαντάκι σε μιαν άλλη χώρα. Κι ο ίδιος στο κρεβάτι με το μισό κεφάλι ανοιγμένο, με απλωμένα τα χέρια, το μισό δεξί του χέρι διαλυμένο. Ο Σίγκαρ σκιαγραφείται επίπεδα και όχι ιδιαίτερα πειστικά: «Δεν έχω εχθρούς, όχι. Δεν το επιτρέπω». Όταν παραδίδει το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων στον ανώνυμο επιχειρηματία/διακινητή ναρκωτικών από το Χιούστον, αντί να τα κρατήσει, εξηγεί ότι το μακελειό έγινε για «να δώσω τα διαπιστευτήριά μου». Το μόνο που εμποδίζει το Καμία πατρίδα για τους μελλοθάνατους να γίνει ένα δεξιοτεχνικό αλλά φτηνό θρίλερ είναι η παρουσία τού ολοένα πιο μπερδεμένου και αναποτελεσματικού όσο προχωράει το μυθιστόρημα σερίφη της κομητείας Κομάντσι, ενός από τους μελλοθάνατους γέρους που αναφέρει ο τίτλος. Παρότι απορρίπτεται ως «βλαχοσερίφης σε μια βλαχοκομητεία. Στη χειρότερη βλαχοπολιτεία», ο Μπελ είναι θαρραλέος και με καλές προθέσεις, αλλά αναποτελεσματικός ως άνθρωπος του νόμου, ανήμπορος να σταματήσει τις βιαιότητες του Σίγκαρ και ελάχιστα ικανός να τον ταυτοποιήσει. Εκεί που δεν είχε ούτε μία άλυτη ανθρωποκτονία στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας του επί σαράντα ένα χρόνια, τώρα έχει εννέα άλυτες ανθρωποκτονίες μέσα σε μια εβδομάδα. Αυτό το νέο είδος ναρκέμπορου/εκτελεστή υπερβαίνει την ικανότητα του Μπελ να τον ελέγξει, όπως τα νέα Ούζι και τα αυτόματα υπερβαίνουν τα παλιομοδίτικα Κολτ και Γουινστέστερ. Είναι πιθανό ότι ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ, που περιγράφεται σε μια πρόσφατη συνέντευξη ως «συντηρητικός του Νότου»,[3] έχει την πρόθεση να μιλήσουν οι κοινωνικοσυντηρητικές προτιμήσεις του Μπελ για τις δικές του, εξηγώντας την υψηλή εγκληματικότητα στην κομητεία Κομάντσι ως εξής: «Το κακό ξεκινάει όταν αρχίζεις να αγνοείς τους κακούς τρόπους. Κάθε φορά που ακούς να χάνεται το “ευχαριστώ” και το “παρακαλώ”, ξες ότι έρχεται το τέλος (…). Και φτάνει σε όλα τα στρώματα». Ο Μπελ προφανώς δεν γνωρίζει την αιματοκυλισμένη ιστορία της πολιτείας του και τους παρατεταμένους συνοριακούς πολέμους που έχουν καταγραφεί τόσο δυναμικά σε άλλα έργα του Κόρμακ ΜακΚάρθυ. Είναι ένας άνθρωπος που τον έχει αφήσει πίσω η εποχή του, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με ένα ηθικό κενό που ξεπερνά ακόμη και τον Σατανά: «Τι να πεις σ’ έναν άνθρωπο που από μόνος του σου λέει ότι δεν έχει ψυχή; Τι λόγο έχεις να του μιλήσεις;». Πρόκειται για ένα ερώτημα που ο ΜακΚάρθυ δεν έχει απαντήσει ακόμη πειστικά. © THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS 2023 — Μετάφραση: Νίνα Μπούρη [1] Η Τριλογία των Συνόρων (The Border Trilogy) αποτελείται από τα μυθιστορήματα: Όλα τα όμορφα άλογα (All the Pretty Horses, 1992), Το πέρασμα (The Crossing, 1994), και Πεδινές πολιτείες (Cities of the Plain, 1998). (Σ.τ.Μ.). [2] Χαρακτηριστική της έντονης διχογνωμίας για το έργο του ΜακΚάρθυ είναι το λήμμα του Α. Ο. Σκοττ για τον ΜακΚάρθυ στον Οδηγό Σύγχρονων Συγγραφέων του Salon.com σε επιμέλεια Λώρας Μίλλερ και Άνταμ Μπέγκλυ (Penguin, 2000), στον οποίο ο Σκοττ γράφει για τον Ματωμένο μεσημβρινό ότι είναι «σύμφωνα με κάθε κριτήριο αριστούργημα και ένα από τα σπουδαία αμερικανικά μυθιστορήματα των τελευταίων είκοσι πέντε χρόνων», ενώ η Τριλογία των Συνόρων είναι «συναισθηματική μυθοπλασία για καουμπόηδες γραμμένη για να αρέσει στα πλήθη», στην οποία «κάποια κομμάτια θυμίζουν κακό Χέμινγουεϋ, άλλα κακό Χέμινγουεϋ ξαναμεταφρασμένο από τα ισπανικά». [3] Βλ. Richard B. Woodward, “Cormac Country”, Vanity Fair, Αύγουστος 2005.

Ο θησαυρός της κομητείας Κομάντσι

Σύνδεση