Ένα απασφαλισμένο Opus - Magnum 44

Ο κ. Αντώνιος Κουνάδης υπήρξε ένας παλαιός αθλητής δισκοβολίας που επαγγελματικά ειδικεύτηκε σε κατασκευές οπλισμένου σκυροδέματος, béton armé. Επίσης νομίζει εαυτόν αρμόδιο να μιλάει για τα σοβαρά ζητήματα της καταγωγής της ελληνικής γλώσσας και γραφής. Μέχρι εδώ ουδείς ψόγος. Αρκεί να φρόντιζε να πληροφορηθεί τι πρεσβεύει η επιστήμη γι’ αυτά τα ζητήματα. Παρεμπιπτόντως: ο κ. Κουνάδης διετέλεσε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το έτος 2018. Κατά την παράδοση του αξιώματος, στις αρχές του επόμενου έτους 2019 εκφώνησε (διάβασε) μια «διεπιστημονική» (!) ομιλία για την ελληνική γλώσσα και γραφή μπροστά σε «συν-Αθανάτους». Που, παρά δόξαν, ουδείς εξ αυτών σηκώθηκε να φύγει μόλις κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο. Ο ίδιος θεωρεί την ομιλία του «προϊόν πολυετούς πνευματικού μόχθου». Το εκβάν, σε αντίθεση προς τους σωματικούς, δείχνει την ισχνότητα των πνευματικών του μυών. Η ομιλία Κουνάδη «ως μη έδει» και μυστηριωδώς βρέθηκε δημοσιευμένη, και μάλιστα σε προβεβλημένη θέση, ωσεί εισαγωγή του τόμου 94 (2021) των «Πρακτικών της Ακαδημίας Αθηνών»! Παναπεί, όχι του πάσα ένα. Αφού λοιπόν διασκέδασε τους γνωρίζοντες, ο κ. Κουνάδης στις 21 Αυγούστου τ.έ., με τον υδράργυρο να γράφει «σαραντάρια» και ενώ η χώρα φλεγόταν από τους δαυλούς των εμπρηστών, απασφάλισε και αποφάσισε να ξαναχτυπήσει με το Magnum του. Την «πραγματεία» του λοιπόν εκείνη την αναδημοσίευσε στο πασίγνωστης εγκυρότητας καθημερινό φύλλο Ελεύθερη Ώρα, την «αληθινή πατριωτική εφημερίδα». Το στιβαρό πόνημα αποτέλεσε ολόκληρο το 8σέλιδο ένθετο «Πλανήτης Ελλάς» ώστε να κοινωνηθούν τα ιδεολογήματά του στο «πλατύ κοινό». Για να πάρουμε ένα δείγμα της εγγραμματοσύνης των συντελεστών, το άρθρο έχει τίτλο: «Ἡ καταγωγή τῆς ἑλληνικῆς γλῶσσης[1]: προφορικῆς καί γραπτῆς». Το εν λόγω Opus έτυχε πρωτοσέλιδης και πανηγυρικής προβολής. Έτσι το κείμενο της «ακαδημαϊκής» ομιλίας Κουνάδη κατέληξε εκεί που εξαρχής όφειλε να έχει δημοσιευθεί. Όμως έτσι το εν λόγω φύλλο λειτουργεί ως «συγκοινωνούν δοχείο» με τις ανακοινώσεις και πραγματείες της Αθήνησι Ακαδημίας. Αλλά, ως γνωστόν, ο Δισκοβόλος χτυπάει πάντα δυο φορές. Ο Μάικλ Βέντρις (1922-1956), κόντρα στις προκαταλήψεις του περί ετρουσκικής, το 1952 διάβασε τη Γραμμική ως ελληνική. Στη φωτογραφία, ο ιδιοφυής αποκρυπτογράφος ενώ εξετάζει την περίφημη «πινακίδα των τριπόδων» από την Πύλο. Ο Βέντρις ήταν αρχιτέκτονας, ο Κουνάδης ειδικεύθηκε στα μπετά. Ο Βέντρις ασχολήθηκε (και) με τον Δίσκο της Φαιστού, ο Κουνάδης ήταν δισκοβόλος. Ο Βέντρις διάβασε τη Γραμμική Β, ο Κουνάδης διάβασε με ζήλο Πλεύρη και Δαυλό και παρόμοια έντυπα. Με το συγκεκριμένο ατόπημα έχω ασχοληθεί στο άρθρο μου «Γραφικές δισκοβολίες στην Ακαδημία Αθηνών» (ARB, τχ. 131, Σεπτ. 2021). Συνεπώς δεν θα επανέλθω. Ασχολήθηκαν επίσης και άλλοι καθ’ ύλην αρμόδιοι, με μάλλον φιλοπαίγμονα διάθεση. Με άλλην ευκαιρία έχω γράψει για την «εξέγερση της αμάθειας». Άλλωστε «Ignorance is strength» όπως είπε κάποιος. Και «ο λαός πρέπει να απολαμβάνει τα αγαθά της αγραμματοσύνης», όπως είπε κάποιος άλλος. Από τον σωρείτη (cumulus) των ανακριβειών που υπάρχουν σ’ αυτό το άρθρο, εδώ περιορίζομαι σε ένα θέμα που η τρισέγκυρη Ελεύθερη Ώρα «χτυπάει» και τυμπανίζει στην πρώτη σελίδα της: Συγκεκριμένα πως ο Άρθουρ Έβανς τάχα υποστήριζε ότι «Οι Φοίνικες πήραν τα γράμματα από τους Έλληνες». Ωστόσο καμία παραπομπή σε κανένα έργο του Έβανς δεν υπάρχει σ’ αυτό το θυμοφθόρο κείμενο. Συνεπώς, το ερώτημα που αυτόματα ανακύπτει είναι: Πού τα βρήκε όλα αυτά ο «διεπιστήμων» Ακαδημαϊκός; Η απάντηση είναι προφανής: Ή «κάπου τα άκουσε», ή τα ξεπατίκωσε από το Δαυλό και άλλα ομόσταβλα έντυπα. Φυσικά κρύος ιδρώτας θα έπιανε τον δράστη του άρθρου αν κάποιος (λ.χ. η Ακαδημία, ως όφειλε) του ζητούσε παραπομπή σε συγκεκριμένα έργα και σελίδες των συγγραφέων που επικαλείται «στα πεταχτά». Η μέθοδος Κουνάδη είναι: «Όπως λέει ο τάδε...» – και στη συνέχεια διαβάζουμε αυτά που ο Κουνάδης θα ήθελε να λέει ο επικαλούμενος συγγραφέας. Δηλαδή ο τρόπος των παραπομπών του συμπορεύεται με τις απόψεις του: είναι χαώδης. Για χάρη λοιπόν των σοβαρά ενδιαφερομένων γραπτέα εν συντομία ταύτα, ειδικά σε σχέση με τον Έβανς, τους Μινωίτες, την ελληνική γραφή και τους Φοίνικες. Διότι, αντίθετα προς την αφορμή που μας δόθηκε, το θέμα είναι όντως σοβαρό. ▷ Ο Άρθουρ Έβανς κατέβηκε στην Κρήτη με σκοπό να βρει προϊστορικές γραφές και να τις διαβάσει. Τα πράγματα ήρθαν έτσι που εκεί βρήκε όχι ένα, αλλά τρία είδη γραφής: Την κρητική εικονογραφική ή ιερογλυφική γραφή (Α και Β), τη Γραμμική Α και τη Γραμμική Β. Όλες αυτές τις θεωρούσε μινωικές γραφές (Scripta Minoa). Στην αποκρυπτογράφηση των γραφών αυτών, και ιδίως της τελευταίας από την οποία υπήρχαν περισσότερα ευρήματα, δεν πέτυχε και πολλά πράγματα. Βαθμιαία εγκατέλειψε την προσπάθεια και επικεντρώθηκε στο έργο της ανασκαφής και μερικής αναστήλωσης του ανακτόρου της Κνωσού. (Από τα 1900 και μετά). Ο Σλήμαν, λίγες δεκαετίες πριν, είχε ανακαλύψει τον μυκηναϊκό πολιτισμό της ηπειρωτικής Ελλάδας. Μυκηναίο τον ονόμαζε ο Τσούντας. ▷ Γρήγορα ανέκυψε το ζήτημα της σχέσης του Μινωικού με τον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Ο Έβανς συνοπτικά θεωρούσε τον πολιτισμό της ηπειρωτικής χώρας σαφώς κατώτερο και υποτελή του Μινωικού. Η μυκηναϊκή Ελλάδα δεν ήταν γι’ αυτόν παρά ένα «εξωτερικό προλεταριάτο» των Μινωιτών, για να επικαλεστούμε εδώ έναν μεταγενέστερο όρο του συμπατριώτη του ιστορικού Άρνολντ Τόινμπι. Δηλαδή η σχέση ήταν όπως περίπου της κλασικής Ελλάδας με τους Ιλλυριούς και τους Θράκες στα βόρεια ή τους Κάρες, Λυδούς και Φρύγες στα δυτικά. ▷ Ο Έβανς, όχι μόνο δεν είχε καμία αμφιβολία ότι οι Έλληνες δανείστηκαν το φοινικικό αλφάβητο για να καταγράψουν τη γλώσσα τους (γύρω στον 8ο αιώνα), αλλά υποστήριζε ότι ακόμη και τα «συμπληρωματικά» γράμματα Φ, Χ και Ψ προέρχονται από κάποια νοτιοσημιτική πηγή. Συγκεκριμένα στα Scripta Minoa I (1909), σ. 91 γράφει: «Φαίνεται ότι τα συμπληρωματικά γράμματα Φ, Χ και Ψ του ελληνικού αλφαβήτου παραλήφθηκαν άμεσα από κάποια νοτιο-σημιτική πηγή. Αν όμως προστεθούν στα γράμματα που προέρχονται άμεσα από τις φοινικικές σειρές , η υιοθέτησή τους από τους Έλληνες της Ιωνίας ανατρέχει ίσως σε μια (εποχή) παλαιότερη αντίστοιχη μ’ εκείνη των δανεισμένων φοινικικών χαρακτήρων». (Η έμφαση δική μου). ▷ Σε ό,τι αφορά τα συμπληρωματικά γράμματα: Τα αρχαιότατα ελληνικά αλφάβητα τελείωναν με το Τ, που ήταν και το τελευταίο γράμμα του φοινικικού αλφαβήτου[2]. Πολύ σύντομα προστέθηκε το Υ. Αν και μια εύλογη υπόθεση θα ήταν ότι αυτά, έστω, τα πρόσθεσαν οι Έλληνες, ο Έβανς δέχεται ότι ακόμη και αυτά οι Έλληνες τα πήραν από τους Φοίνικες. (Προσοχή: Το πράγμα είναι διαφορετικό από το ποιος έκανε το πρώτο βήμα της χρησιμοποίησης ορισμένων φοινικικών γραμμάτων συμφώνων για τη δήλωση φωνηέντων της ελληνικής γλώσσας). Ας προσθέσουμε εδώ ότι τα ονόματα των γραμμάτων του φοινικικού αλφαβήτου δεν μας είναι γνωστά. Έτσι οι ειδικοί χρησιμοποιούν τα αντίστοιχα εβραϊκά. Φυσικά τα ελληνικά ονόματα των γραμμάτων (μαζί με μια σειρά άλλα στοιχεία) παρέχουν ετυμολογική μαρτυρία για την προέλευσή τους[3]. ▷ Και ναι μεν ο Έβανς, μέσα στον παροιμιώδη παμμινωισμό του υποστήριζε τη μινωική προέλευση ορισμένων χαρακτήρων του φοινικικού αλφαβήτου, αλλά –κάτι που αποσιωπάται από τους «Φοινικομάχους»– ο Έβανς δεν θεωρούσε τους Μινωίτες Έλληνες. Συγκεκριμένα υποστήριζε ότι οι Μινωίτες αποτελούν τον προ-ελληνικό πληθυσμό της Κρήτης[4]. Σε κάθε περίπτωση πάντως, τον πρώτο μεγάλο πολιτισμό της Ευρώπης. Η άποψη αυτή επικρατεί μέχρι σήμερα. ▷ Φυλετικά διέκρινε σαφώς τους Μινωίτες του από τους «βαρβάρους» της ηπειρωτικής (= της μυκηναϊκής) Ελλάδας. Δηλαδή: Οι Μινωίτες ήταν μεν οι κάτοικοι της προϊστορικής Κρήτης, αλλά όχι Έλληνες. Με τα μέχρι τώρα αρχαιολογικά δεδομένα οι Έλληνες (Μυκηναίοι/Αχαιοί) απέκτησαν τον έλεγχο της Κνωσού γύρω στα 1450 π.Χ. Από τότε και μετά αρχίζει ο εξελληνισμός της μεγαλονήσου. ▷ Για τις ανάγκες της διοίκησής τους οι Μυκηναίοι τροποποίησαν γραφές από τα ιθαγενή μινωικά συστήματα (εικονογραφικές ή ιερογλυφικές γραφές, γραμμική Α, κ.λπ.). Αυτό οδήγησε στη δημιουργία της Γραμμικής Β, που, όπως απέδειξε ο Βέντρις, απέδιδε –έστω και ατελώς–, μια μορφή της ελληνικής γλώσσας. Εννοείται πως αν η (μινωική) Γραμμική Α απέδιδε γλώσσα ελληνική, δεν θα υπήρχε ανάγκη δημιουργίας της Γραμμικής Β. Εδώ όμως ο βρετανός αρχαιολόγος πίστευε ότι οι Γραμμικές Α και Β απέδιδαν την ίδια («μινωική») γλώσσα. Και ότι η δημιουργία της Β οφειλόταν σε ενδομινωική «ανακτορική μεταρρύθμιση», το πολύ σε μία “dynastic revolution”, χωρίς την μεσολάβηση κανενός “ethinic break”. (Ας μην ξεχνάμε ότι το «γλωσσικό» κυριαρχούσε στην Ελλάδα τη εποχής του Έβανς). ▷ Φυσικά, άλλο ζήτημα είναι η προέλευση του ελληνικού αλφαβήτου (ζήτημα λυμένο) και άλλο η προέλευση αυτού τούτου του φοινικικού αλφαβήτου, ζήτημα για το οποίο έχουν εκφραστεί διάφορες απόψεις[5]. Από πού πήραν λοιπόν οι Φοίνικες τα γράμματά τους; Η χρήση της μινωικής Γραμμικής Β παύει στην Κνωσό γύρω στα 1400 π.Χ. Δύσκολα συνεπώς θα μπορούσε να δεχτεί κανείς ότι η δημιουργία του φοινικικού αλφαβήτου ανέρχεται σ’ αυτούς τους χρόνους – αν και αυτή είναι η τάση αρκετών σημιτολόγων. (Και ο κ. Κουνάδης, υποθέτω, θα απέρριπτε αυτή την ιδέα με ιερή αγανάκτηση). ▷ Ο ανυποψίαστος των προβλημάτων της ιστορίας της γραφής κάνει σύγχυση ανάμεσα στη μορφή, δηλαδή το σχήμα ενός γράμματος και στη φωνητική αξία του (συλλαβική ή αλφαβητική). Έτσι ο αδαής μόλις δει οπουδήποτε της γης ένα σχήμα τριγώνου (ακόμη κι αν δεν ανήκει σε κάποιο σύστημα γραφής) θα «δει» το ελληνικό δέλτα (< σημιτ. ντάλεθ), ένα σταυρό (+) θα τον γυρίσει λίγο και θα «δει» το ελληνικό Χ, σε έναν κύκλο (Ο) θα «διαβάσει» το ελληνικό όμικρον, κ.τ.τ. Με μια τέτοια μέθοδο τα περιοδικά τύπου Δαυλός έχουν εντοπίσει «ελληνικά γράμματα» σε χρονολογίες που ανέρχονται στα ...6000 π.Χ. Όμως, όμως: «κακοὶ μάρτυρες ἀνθρώποισιν ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα βαρβάρους ψυχὰς ἐχόντων», όπως μας θυμίζει ο Εφέσιος. ▷ Κάποια συλλαβογράμματα της Γραμμικής Β, με χρήση πολλής φαντασίας, «μοιάζουν κάπως» με τα σχήματα των γραμμάτων του ελληνικού (< φοινικικού) αλφαβήτου. Ωστόσο οι φωνητικές τους αξίες είναι εντελώς άσχετες. Στο ζήτημα αυτό και ο ίδιος ο Έβανς παρασυρόταν συχνά από το σχήμα των γραμμάτων. Έτσι, για να πάρουμε μια ιδέα, πίστευε ότι το συλλαβόγραμμα [.] σήμαινε «θρόνος και σκήπτρο», το [.] που παριστάνει έναν διπλό πέλεκυ σήμαινε «φύλακας των διπλών πελέκεων», δηλαδή του ανακτόρου της Κνωσού. (Οι φωνητικές τους αξίες είναι /ο/ και /α/ αντίστοιχα σύμφωνα με την αποκρυπτογράφηση του Βέντρις). Ο οφθαλμός σήμαινε «επόπτης ή επιστάτης», το μυστρί «αρχιτέκτων», η πύλη «φρουρός» κ.τ.τ.[6] Σε ένα πήλινο σφράγισμα όπου εικονίζεται ένα καράβι και ένα περιρραντήριο λαδιού ο Έβανς διαβάζει «εξαγωγή λαδιού». Η προκατάληψη του Έβανς κατά της ελληνικής υποψηφιότητας ήταν τέτοια, που ακόμη και όταν σε μία πινακίδα με ιδεογράμματα ιπποειδών, δίπλα στα οποία υπήρχε και η φωνητική απόδοση της λέξης, όταν η εφαρμογή των κανόνων του κυπριακού συλλαβαρίου του έδινε τη λέξη po-lo (πώλος, πουλάρι, οπόθεν και το αγγλικό foal), αυτός την απέρριψε ως αδιανόητη, μάλλον ειρωνευόμενος τους υποστηρικτές αυτής της άποψης. ▷ Σε ό,τι αφορά τη γλώσσα που έκρυβε η Γραμμική Β, ο Έβανς δογμάτιζε ότι αυτή θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε άλλη, πλην της Ελληνικής. Χαρακτηριστικό του πνεύματος που είχε επιβάλει ο Έβανς, είναι αυτά που έγραψε ο φίλος και συνεργάτης του John Pendlebury στο βιβλίο του Archaeology of Crete, που κυκλοφόρησε στα 1939. «Ποια ήταν η γλώσσα των Μινωιτών υπήρξε μέχρι τώρα αδύνατο να πούμε, εκτός του ότι δεν ήταν ελληνική» (...except that it was not Greek). (Η έμφαση δική μου). Από αυτό το «δεδομένο» ξεκινούσε κάθε επίδοξος αποκρυπτογράφος της που θα ήθελε να κινείται μέσα στο mainstream. Kαι αυτό το γλωσσικό δόγμα αποτέλεσε ένα σοβαρό εμπόδιο σε οποιαδήποτε πρόοδο. (Το άλλο εμπόδιο ήταν ότι ο Έβανς, μη μπορώντας ο ίδιος να διαβάσει τις γραφές αυτές, δεν επέτρεπε πρόσβαση στα κείμενά τους σε άλλους ερευνητές). Έτσι δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι την αποκρυπτογράφηση την πέτυχε ένας ερασιτέχνης, ένας «εξωτικός», ένας τυπικά άσχετος με την Altertumswissenschaft, ένας νεαρός άγγλος αρχιτέκτονας ονόματι Μάικλ Βέντρις (1952). Που βρισκόταν έξω από τις ακαδημαϊκές δουλείες. Τζον Τσάντγουικ (1920-1998). Συνεργάτης του Βέντρις. Ανάλωσε τη ζωή του στη μελέτη της μυκηναϊκής γραφής και του μυκηναϊκού πολιτισμού. Πίστευε ότι από την ανάμιξη στον ελλαδικό χώρο των newcomers ομιλητών μιας ινδοευρωπαϊκής γλώσσας από τα 2000 π.Χ. και μετά, με τη γηγενή γλώσσα του «αιγαιακού υποστρώματος» προέκυψε η ελληνική. Άνθρωπος με γνώση, φλέγμα και χιούμορ. Στο γραφείο του στο Καίμπριτζ είχε μια χαρτόκουτα όπου πέταγε τις «σοβαρές μελέτες» που του έστελναν διάφοροι ευφάνταστοι. ▷ Σχετικά τώρα με τη γλώσσα των Μινωιτών του, ο Έβανς δεν αποτόλμησε σοβαρά κάποια συγκεκριμένη επιλογή. Τη θεωρούσε γενικά σαν τη γλώσσα των προελληνικών κατοίκων της Κρήτης. Δεχόταν πάντως την ύπαρξη εκεί ενός μικρασιατικού στοιχείου (το οποίο αναμίχθηκε με τους παλαιότερους νεολιθικούς κατοίκους του νησιού), όπως δεχόταν και κάποια εποίκιση από τη Λιβύη και την Αίγυπτο, την οποία στήριζε σε ορισμένα πολιτισμικά στοιχεία που απαντούν και στις δύο αυτές χώρες. Τέτοια είναι η ένδυση, η κόμμωση, ένα ορισμένο είδος αιχμής βέλους και οι κυκλικοί θολωτοί τάφοι. Η άποψη περί εποικισμού από την Λιβύη ενισχυόταν από την ανακάλυψη μεγάλων θολωτών πρωτομινωικών τάφων στις νότιες ακτές της Κρήτης. Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα κατά την Υστερομινωική Ι-ΙΙ περίοδο, υποστήριζε ότι Κρήτες αποικιστές –γιατί όχι και ...αποικιοκράτες;– ίδρυσαν τα μεγάλα μυκηναϊκά κέντρα της Πελοποννήσου. Ο ίδιος κάνει λόγο για μινωική αυτοκρατορία (δυναστεία) η οποία ασκούσε εξουσία σ’ ολόκληρη την Ελλάδα[7]. Ο προβεβλημένος αρχαιολόγος πίστευε ότι το μινωικό στοιχείο είχε κατακλύσει τόσο πολύ την Ελλάδα ώστε μέχρι τα μέσα τουλάχιστον του 14ου αιώνα π.Χ., όπως έγραψε, “there is no place either at Mycenae or at Thebes for Greek-speaking dynasts [...] the culture, like the language, was still Minoan to the core” («δεν υπάρχει χώρος/έδαφος είτε στις Μυκήνες είτε στη Θήβα για ελληνόφωνους δυνάστες. [...] ο πολιτισμός, όπως η γλώσσα, ήταν ακόμη μινωικός μέχρι τον πυρήνα του»). Κάποιοι νεωτερισμοί θεωρούσε ότι οφείλονται στη διαφορά κλίματος και περιβάλλοντος, όπως και στην αντίδραση του παλαιού ιθαγενούς στοιχείου[8]. ▷ Η ιθαγενής γλώσσα των Μινωιτών, μετά την εκτόπισή της από την ελληνική, θεωρούν πολλοί ότι επιβίωσε σε κάποιους θυλάκους στην Κρήτη. Συχνά γίνεται επίκληση των ετεοκρητικών λεγομένων επιγραφών, που είναι μεν γραμμένες με γράμματα της ελληνικής πλέον αλφαβήτου, αλλά η γλώσσα είναι άγνωστη και ακατανόητη[9]. Σε μία απ’ αυτές μάλιστα, προερχόμενη από τη Συλλογή Γιαμαλάκη, μαζί με τα ετεοκρητικά υπάρχουν και γράμματα που ορισμένοι θεωρούν ότι ανήκουν στη Γραμμική Α. Συχνά γίνεται λόγος για «δίγλωσση» επιγραφή. Ο Κριτζάς όμως έδειξε πειστικά ότι πρόκειται για fake[10]. Φυσικά δεν είναι απαραίτητο η μινωική Κρήτη να μιλούσε μία μόνο γλώσσα. Ο Όμηρος, πολλούς αιώνες μετά, στην Οδύσσεια κάνει λόγο για πολλές φυλές στην Κρήτη και για γλώσσες επί γλωσσών. (τ 175: «ἄλλη δ᾿ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη»). ▷ Η εύρεση στα 1939 στην μεσσηνιακή Πύλο επιγραφών Γραμμικής Β όμοιων μ’ εκείνες της Κνωσού, εμφάνιζε τη θεωρία του Έβανς να θριαμβεύει: Αφού η γλώσσα των πινακίδων της Κνωσού ήταν «μινωική» (ποιος αμφέβαλλε γι’ αυτό;) και αφού οι πινακίδες της Πύλου ήταν γραμμένες στη ίδια μινωική Γραμμική Β γραφή, ήταν προφανές ότι απέδιδαν την ίδια γλώσσα μ’ εκείνη των πινακίδων της Κνωσού. Ποια άλλη απόδειξη χρειαζόταν για την παρουσία της μινωικής γλώσσας στη μυκηναϊκή Ελλάδα; Αφοπλιστική καταρχήν η επιχειρηματολογία. Ακόμη και ο ανασκαφέας της Πύλου Μπλέγκεν στα 1939 πίστευε ότι η γλώσσα των πινακίδων της Πύλου ήταν «μινωική». Άλλοι έκαναν λόγο για εισαγωγή των πινακίδων από την Κρήτη. ▷ Ωστόσο ο Βέντρις στην τελική φάση των προσπαθειών του (Σημείωση Εργασίας 20, Ιούνιος 1952) και έξω από τις προκαταλήψεις των ειδικών, αναρωτιέται: «Τι είναι ιστορικά πιο αντιφατικό; Η Κνωσός να γράφει ελληνικά ή οι Μυκήνες να γράφουν “κρητικά”;» (“Which is historically more incongruous, a Knossos which writes Greek, or a Mycenae which writes ‘Cretan’?”)[11]. Όπως προέκυψε δε μετά, πιο αντιφατικό ιστορικά και αρχαιολογικά ήταν οι Μυκήνες και η ηπειρωτική Ελλάδα εν γένει να μιλούν και να γράφουν «μινωικά», σύμφωνα με το δόγμα Έβανς. Διότι η αποκρυπτογράφηση έδειξε ότι η γλώσσα των πινακίδων Γραμμικής Β τόσο από την Κνωσό όσο και από την Πύλο ήταν ελληνική. Έτσι οι «μινωικές» γραφές περιορίζονται πλέον στις γραφές που χρησιμοποιήθηκαν στη μεγαλόνησο και σε τόπους μινωικής παρουσίας προ της μυκηναϊκής Γραμμικής Β. Συνάμα αποδείχθηκε ότι δεν ήταν οι Μινωίτες που κυριαρχούσαν στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά ότι συνέβαινε το ακριβώς αντίθετο: οι ελληνόφωνοι Μυκηναίοι κυριαρχούσαν στην Κνωσό των επιγραφών της Γραμμικής Β. Αυτή η κυριαρχία δεν περιοριζόταν στο ανάκτορο. Από τα αρχεία των πινακίδων της Κνωσού προκύπτει ότι ακόμη και στην κρητική ύπαιθρο, στα βόδια οι ιδιοκτήτες τους έδιναν ελληνικά ονόματα, όπως: ai-wo-ro, ΑιϜόλος, ke-ra-no, Κελαινός, [ko]-so-u-to, Ξουθός, po-da-ko, Πόδαργος, to-ma-ko, Στόμαργος, wo-no-ko-so, Οίνοψ, κ.λπ.[12] ▷ Ωστόσο –για να είμαστε δίκαιοι– ο Έβανς δεν απέκλειε την ύπαρξη στην ηπειρωτική Ελλάδα “settlers of Hellenic stock” από τον 16ο αιώνα π.Χ. και μετά. Όμως εκείνος μιλούσε για τον εκεί “dominant factor” μέχρι τον 12ο αιώνα. Ο βικτωριανός αριστοκράτης λίγο νοιαζόταν για το «χοντρό λαό». ▷ Παρά λοιπόν την προφανή σύγχυση της άποψης γλωσσολογούντων δισκοβόλων περί μινωικής (και συνεπώς «ελληνικής») προέλευσης του φοινικικού αλφαβήτου, αυτή οφείλεται σε παχυλή άγνοια ή/και διαστρέβλωση των σχετικών απόψεων του Έβανς, πασπαλισμένη με ισχυρές δόσεις αναδρομικής αρχαίας εθνικοφροσύνης. Και αντισημιτισμού βεβαίως. ▷ Μα, ο Έβανς ήταν «παμμινωιστής» και γι’ αυτό τα έλεγε αυτά. Τι λέγανε σχετικά οι «Ελλαδιστές»; Στο ζήτημα έχει αφιερώσει ένα βιβλίο του ο πολύς Λέναρντ Πάλμερ, με τίτλο Mycenaeans and Minoans (1961), όπου και πολλά ενδιαφέροντα. Αντί πολλών λοιπόν θα αναφερθούμε στην άποψη του Άλαν Γουέις (Alan Wace), κύριου εκπρόσωπου των Ελλαδιστών αντιπάλων του Έβανς. Στον Γουέις, ειρήσθω εν παρόδω –πρεσβείαις Έβανς–, είχε απαγορευθεί η άσκηση αρχαιολογίας πεδίου στην Ελλάδα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν που οι Βέντρις και Τσάντγουικ σε αυτόν ανέθεσαν τον Πρόλογο του βιβλίου τους Documents in Mycenaean Greek (Καίμπριτζ, 1956 [21973]) που ήδη αποτελεί το Ευαγγέλιο των ανά τον κόσμο μυκηνολόγων. Γράφει λοιπόν ο Γουέις ξεκάθαρα: «Ο μινωικός πολιτισμός δεν μπορεί να ονομαστεί ελληνικός». Οι δε συγγραφείς και συναποκρυπτογράφοι της Γραμμικής Β μέσα στο έργο τους αναφέρουν: «Είναι μάταιο να συζητάμε για μια άμεση μινωική επιρροή στις φοινικικές γραφές, οι οποίες είναι παλαιότερες ως προς τις απαρχές τους και γενικά πιο εκλεπτυσμένες» (σ. 29-30). Δηλαδή και για να κλείνουμε: ο Έβανς ουδέποτε υποστήριξε την ελληνική προέλευση του φοινικικού αλφαβήτου όπως ονειρεύεται και προπαγανδίζει ο κ. Κουνάδης. Φυσικά οι απόψεις του Έβανς για τη μυκηναϊκή Ελλάδα, τη γλώσσα και τη γραφή της, αποδείχθηκαν πλήρως εσφαλμένες και αποτέλεσαν τροχοπέδη για τους ερευνητές της Γραμμικής Β. Πού στηρίζονται λοιπόν οι περί Έβανς «διεπιστημονικές» απόψεις του κ. τέως προέδρου της Ακαδημίας και των ομοϊδεατών του; Στον αντισημιτισμό, στην άγνοια και τη σύγχυση. Από τα όσα αναφέραμε παραπάνω, αλλά και από τα άπειρα που θα μπορούσε κανείς να πει, προκύπτει ότι έχουμε να κάνουμε με απόψεις που ο ίδιος ο Τζων Τσάντγουικ, συνεργάτης του αοίδιμου Βέντρις, θα αποκαλούσε potty. Δηλαδή ανισορροπίες, τρέλες και διασκεδαστικές παλαβομάρες. Είχε μάλιστα στο γραφείο του στο Καίμπριτζ μια μεγάλη χαρτόκουτα, όπου έριχνε αυτά τα απορρίμματα. ΥΓ. Το ασυνάρτητο κείμενο Κουνάδη συνοδεύεται από ένα παράρτημα με την υπογραφή «Ομάδα Υψηλής Στρατηγικής» (!!;;) και τίτλο: «Η “Ελληνική Αυτοκρατορία” Αντεπιτίθεται». (Κατά το «The Empire Strikes Back»). Εκεί διαβάζουμε ενεοί: «Μαίανδροι και Σβάστικες (τετράγαμα ή τετρακτίδες), το κατεξοχήν ελληνικό σύμβολο, βρίσκεται παντού». («Μαίανδροι και Σβάστικες [...] βρίσκεται». Chapeau για τη σύνταξη!). Φυσικά δεν γνωρίζουμε αν ο μυώδης Δισκοβόλος αποτελεί εκλεκτό μέλος της εν λόγω Ομάδας, που θα μπορούσε να συντομογραφείται «ΟΥΣΤ». Όμως γιατί τη Swastika, τον αγκυλωτό σταυρό, το κατ’ εξοχήν σύμβολο του Ναζισμού το θέλουν αναδρομικά ελληνικό; Και γιατί το γράφουν τετράγαμα και όχι τετράγαμμα όπως είναι το ορθό; (= τέσσερα γάμμα); Τετράγαμος είναι αυτός που έχει κάνει τέσσερις γάμους. Δηλαδή, φίλοι ελλην-Άριοι, άλλο το γάμα (προστακτική ρήματος) και άλλο το γάμμα (< σημιτ. gimmel), το όνομα του τρίτου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου – όπως βεβαίως και του φοινικικού / εβραϊκού, οπόθεν προέρχεται το ελληνικό Γ. Λεπτομέρειες, θα μου πείτε. [1] Ονομαστική ἡ γλῶσσα, γενική τῆς ...γλῶσσης. Λογικό! [2] Η φράση «το άλφα και το ω(μέγα)» της Αποκάλυψης του Ιωάννη, που δηλώνει την αρχή και το τέλος, αποτελεί μεταφορά στην Ελληνική της Ιουδαϊκής «από το άλεφ ώς το ταύ». (W.S. Allen, Vox Graeca, Καίμπριτζ 1987, 173. [3] Μ. Guarducci, L’epigrafia greca dalle origini al tardo impero, Ρώμη, 1987, 20. Αυτά τα απλούστατα είχα αναφέρει στο Ε΄ Διεθνές Βοιωτικό Συνέδριο (Σεπτ. 2005), και η εφημερίδα Άλφα Ένα του Γ. Καρατζαφέρη έγραψε πως υποστήριξα ότι οι Έλληνες πήραν το αλφάβητο «από τους Φοίνικες και από τους Εβραίους!» (Η προσθήκη δική τους, η έμφαση δική μου). Ας σημειώσουμε εδώ ότι το φοινικικό αλφάβητο, πέρα από τους Έλληνες, το δανείστηκαν τόσο οι Εβραίοι όσο και οι Αραμαίοι. [4] Βλ. πρόχειρα, A. Evans, The Palace of Minos, τ. I [1921], σ. 11. [5] Για το τελευταίο αυτό ζήτημα: J.G. Février, Histoire de l’écriture, Παρίσι 1959 (ανατ. 1988), κεφ. VIIˑ D. Diringer, The Alphabet: A Key to the History of Mankind, Λονδίνο 1948, κεφ. Ι. [6] Στ. Αλεξίου, Μινωικός Πολιτισμός, Ηράκλειο χ.χ. [1969], σ. 132 [7] Α. Evans, The Palace of Minos τ. I [1921], 23-24ˑ του ιδίου, The Palace of Minos, τ. IV [1935], 283, και 754, 887 επ. [8] Ό.π., 755. [9] Για το θέμα: Y. Duhoux, L’étéocrétois, Άμστερνταμ, 1982. [10] Ch. B. Kritzas, “The ‘bilingual’ inscription from Psychro (Crete). A coup de grâce” σε Μεγάλαι Νῆσοι (Studi Rizza), vol. I, Catania, 2005, 255-261. [11] M. Ventris, Work Notes on Minoan Language Research (ed. by Anna Sacconi), Ρώμη, 1988, 331. [12] Μ. Ventris and J. Chadwick, Documents in Mycenaean Greek, Καίμπριτζ 1956, σ. 105.

Ένα απασφαλισμένο Opus - Magnum 44

Σύνδεση