Ένας ασυνήθιστος άνθρωπος: αριστοκρατικός στους τρόπους και ριζοσπάστης στις ιδέες

Η αποδημία του Γιώργου Δερτιλή άφησε ένα μεγάλο κενό στον κόσμο της νεώτερης ιστορίας. Ήταν ασυνήθιστος άνθρωπος: αριστοκρατικός στους τρόπους και ριζοσπάστης στις ιδέες, ο Γιώργος διατηρούσε το φλέγμα του σε κάθε δύσκολη περίσταση. Στις εκλογές του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ήξερες πάντοτε πού θα τον βρεις. Ήταν εχθρός του λαϊκισμού και απεχθανόταν τις ρουσφετολογικές εκλογές: «ψήφισε τον δικό μου να κατέβει στην Αθήνα και εγώ θα φροντίσω τον δικό σου». Με λίγα λόγια ήταν ένας τίμιος συνάδελφος και η αύρα αυτή τον ακολουθεί. Το πρώτο βιβλίο του που διάβασα ήταν το Ζήτημα των Τραπεζών (1980) στην οικονομική σειρά του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ). Πρόκειται για εξιστόρηση του ανταγωνισμού ανάμεσα στους πρώτους Έλληνες τραπεζίτες, Μπαλτατζή και Συγγρό, τόσο έντεχνα γραμμένη που θυμίζει μυθιστόρημα. Το magnum opus του όμως είναι οι δυο τόμοι της Ιστορίας του Ελληνικού Κράτους, 1830-1920 (Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, 2004, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005, 2010), το οποίο επανεκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2014). «Γράφοντας το βιβλίο αυτό, σκοπός μου δεν ήταν να διηγηθώ “τι έγινε”, αλλά να κατανοήσω το “γιατί έγινε”. Δεν ήταν να διηγηθώ μια ιστορία, αλλά να την ερμηνεύσω», σημείωνε στα Προλεγόμενα του έργου. Οι δυο αυτοί τόμοι έγιναν έργο αναφοράς για κάθε ιστορικό της νεώτερης Ελλάδος. Όπως και το έργο Ιστορία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας 1750-2015 (2014), που κυκλοφορεί σε αναθεωρημένη έκδοση από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2018). Δεν μπορώ όμως να μην παρατηρήσω την ευστοχία και το χιούμορ που αποπνέουν ορισμένοι τίτλοι βιβλίων του όπως Λερναίον Κράτος (Καστανιώτης 2000) και τώρα Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (2019) ή το Αεί παίδες απαίδευτοι; (Καστανιώτης 1996). Βρεθήκαμε κάποτε μέλη επιτροπής για την ανάδειξη Διευθυντή του Τομέα Νεοελληνικών Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Ήταν η καλύτερη συνεργασία που μπορούσα να θυμηθώ. Λίγο πριν το μοιραίο είχε εκλεγεί μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Όταν του τηλεφώνησα στο Παρίσι για να τον συγχαρώ, μου απάντησε με το γνωστό του χιούμορ: «Βλέπεις, πρέπει να γίνω πρώτα Αθάνατος πριν φύγω». Φίλοι ἄνδρες ἀελίου χήρωσαν αὐγὰς H Athens Review of Books πενθεί. Μέσα σε λίγες μέρες χάσαμε τρεις αγαπημένους φίλους και συνεργάτες, κατά σειράν τους Μάριο Βίττι, Μωυσή Ελισάφ και Γιώργο Δερτιλή. Είναι και οι τρεις μεγάλα επιστημονικά και ηθικά αναστήματα. Μας τίμησαν με την φιλία και την αγάπη τους και η οφειλή μας είναι μεγάλη. Τον Πόνο σου, όπως λέει ο Κ. Παλαμάς, πήγαινέ τον εκεί στη χώρα την κατάνακρη του αμίλητου· στα μάτια του συμμάζωξε και θάψε τη φωνή του. Έχουμε πολλά να κάνουμε για τη μνήμη τους και για τις παρακαταθήκες που μας άφησαν. Μ. Βασιλάκης

Ένας ασυνήθιστος άνθρωπος: αριστοκρατικός στους τρόπους και ριζοσπάστης στις ιδέες

Σύνδεση