Φουλ ιμπρισίμ τα εκλεκτά, που ’ν δένδρο για μπιλμπούλια

Caspar Ludwig Momartz, Ἡ Βοσπορομαχία. Κριτικὴ ἔκδοση μὲ εἰσαγωγή, σχόλια, γλωσσάρι καὶ πίνακα κυρίων ὀνομάτων: Albrecht Berger, (Βυζαντινὴ καὶ Νεοελληνικὴ Βιβλιοθήκη - 14), Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, Ἀθήνα 2022, σελ. 357 Το «φουλ ιμπρισίμ» είναι ένα είδος γιασεμιού. «Μπιλμπούλια» σημαίνει αηδόνια. Πρόκειται για τον στίχο 2437 της Βοσπορομαχίας, ενός παράξενου ποιήματος που γράφτηκε στην Πόλη στα μέσα στου δέκατου όγδοου αιώνα από έναν «Φράγκο», απεικονίζει όμως πιστά τη γλώσσα που μιλούσαν οι Ρωμιοί, οι οποίοι είχαν αφομοιώσει στο λεξιλόγιό τους ένα πλήθος τουρκικών λέξεων ύστερα από τόσους αιώνες συμβίωσης με τους κατακτητές τους. Σε τέτοιο βαθμό, που ένας από τους πρώιμους αναγνώστες του κειμένου πρότεινε τη μετάφραση του έργου σε μια πιο κατανοητή γλώσσα. Η σελίδα τίτλου της Βοσπορομαχίας και κάτω το επίγραμμα το οποίο μετέγραψαν με το ακόλουθο Ζερεφούργημα: «Στην ΙΙόλιν, στο Κατάστενο, πολλοί ανατράφηκαν, την Θέσιν τους, τα κάλλη τους, εyyραφον μας άφˆκαν. Άμή κανένας ακριβώς ί'σχυσεν, ήδυνήθη, ώς ο παρούσης Συγγραφεύς, όθεν του λέγω ζη*θι.» Στο συνεχές της μιας και αδιαίρετης ελληνικής γλώσσας, που ξεκινά από την αρχαιότητα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας, παρατηρούνται στο διάβα των αιώνων, όπως φυσικά σε κάθε ιστορικό συνεχές, γλωσσικό ή μη, ανησυχητικές (φυσικά για εκείνους που αποδίδουν στη γλώσσα μεταφυσικές ιδιότητες) και διαρκώς μεγαλύτερες σε έκταση και χρονική διάρκεια ασυνέχειες. Κι οι ασυνέχειες αυτές δεν αποτελούν καρπό συνειδητών επεμβάσεων λογίων, που σπεύδουν κατά καιρούς να αποκαταστήσουν την διαρκώς απειλούμενη, όλο και λιγότερο αισθητή, όλο και αχνότερη με το διάβα των χρόνων, όλο και πιο αδιόρατη (ή και αόρατη, ακόμη και για τους πιο αισιόδοξους) συνέχεια με επεμβάσεις ριζικού τύπου (π.χ. καθαρεύουσα), που υποτίθεται πως στηρίζουν και διασώζουν το ιδεολόγημά τους από τη φθορά «οθνείων» επιδράσεων. Οφείλονται, αντίθετα, οι ασυνέχειες αυτές σε τελείως αυθόρμητες και γι’ αυτό αναπότρεπτες εξελίξεις, προκαλούμενες από κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές, οι οποίες εκδηλώνονται έκτυπα με την αντικατάσταση των παλιών γλωσσικών μορφών καὶ τρόπων επικοινωνίας από νέες, προσφυέστερες και καταλληλότερες για τη διευκόλυνση των φορέων της γλώσσας που ζουν σε διαρκώς μεταβαλλόμενα γλωσσικά περιβάλλοντα και έρχονται σε επαφή με ξένους λαούς, τους αφομοιώνουν ή αφομοιώνονται από αυτούς και επικοινωνούν αποτελεσματικότερα μαζί τους. Θα ξενίσει σίγουρα εκείνους που ευκαίρως ακαίρως διατείνονται πως η ελληνική γλώσσα είναι «αξία», όχι εργαλείο, η Βοσπορομαχία, το κείμενο αυτό του δέκατου όγδοου αιώνα, που μας παρέχει σε νέα, επιμελημένη και εξαιρετικά προσεγμένη έκδοση ο Γερμανός βυζαντινολόγος Άλμπρεχτ Μπέργκερ, ο οποίος δούλεψε πολλά χρόνια για να ξεκαθαρίσει τα δεδομένα της χειρόγραφης, αλλά και έντυπης παράδοσης του έργου. Δεν ήταν βέβαια άγνωστη η Βοσπορομαχία στους νεοελληνιστές. Ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός την επαινεί, ενώ ο δεινός αντίπαλός του, ο Αδαμάντιος Κοραής, την ψέγει, βάζοντάς την στην ίδια μάλιστα κατηγορία με τον Ερωτόκριτο. Η «βάρβαρη» γλωσσική μορφή του έργου δεν βρήκε ανταπόκριση ούτε στους καθαρευουσιάνους λόγιους της Πρώτης Αθηναϊκής Σχολής και το έργο γρήγορα έπεσε στη λησμονιά. Ακόμη και τον εικοστό αιώνα ο Κ. Θ. Δημαράς την επικρίνει στην Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Μα τι μορφή έχει επιτέλους αυτό το κείμενο; Δίνω ένα μικρό δείγμα στη συνέχεια. Το απόσπασμα (στίχ. 1670-1682) αναφέρεται στα πυροτεχνήματα (θεωρώ ότι είναι μάλλον εξεζητημένη η υιοθέτηση του πολυτονικού συστήματος στις εκδόσεις των δημωδών κειμένων, είτε μεσαιωνικών είτε νεότερων, από το ΜΙΕΤ, γι’ αυτό αντιγράφω όλα τα αποσπάσματα σε μονοτονικό σύστημα και κάπως πιο απλοποιημένη ορθογραφία από εκείνη της έκδοσης): Ας διηγηθώ τα ζεύκια κι αυτές ας σιωπήσω. Εκτζήδες όταν θέλωσι, σ’ αυτά τα δυο χωρία σεργιάνια και σεμλίκια κάμνουν μ’ ελευθερία. Πηγαίνουσι στην εξοχήν, τζαντίρια κουρδίζουν και πυραμίδες στένουσι, νύκτα τα δονατίζουν. Μεγάλα τα φυσέκια στα νέφη ανεβαίνουν, κι ωσάν να’ναι λαμπρά βροχή πουσκιούλια κατεβαίνουν, κι άλλα πλέον τεχνικά που σκάνοντας εβγάζουν πολλές καντήλες σκορπιστές και άστρα ομοιάζουν και άλλα σαν οφίδια δεξιά ζερβά πηγαίνουν, συρμούς χρυσούς αφήνουσι, βροντούν, τζιμπλήδες σπέρνουν. Σαν είν’ αυτά με τον κιουμέ, σοργούτζι σχηματίζουν τόσον μεγάλο και λαμπρό που τ’ όμματα σαστίζουν. Ποιος μπορεί να κατανοήσει ένα κείμενο σαν αυτό, γραμμένο στη ζωντανή διάλεκτο των αστών της Κωνσταντινούπολης εκείνης της εποχής, του οποίου οι μισές σχεδόν λέξεις είναι ξένες, τούρκικες οι πιο πολλές, κι εντελώς ακατανόητες για μας, τους σημερινούς φορείς τής, τόσο προβληματικής τελικά, γλωσσικής συνέχειας; Η ερώτηση είναι φυσικά ρητορική. Γιατί όμως ανακύπτει μια τέτοια ερώτηση; Γιατί πολύ απλά το σχολείο (όλων των βαθμίδων) επιμένει να μας δείχνει μόνο την αρχή και το τέλος ενός (οπωσδήποτε κατασκευασμένου από τους λόγιους του δέκατου όγδοου και του δέκατου ένατου αιώνα) γλωσσικού συνεχούς, διώχνοντας μακριά από την εκπαιδευτική διαδικασία κάθε κείμενο που μπορεί να υποβάλει οποιαδήποτε υποψία για την ύπαρξη επικίνδυνων ρωγμών στο προβληματικό αυτό οικοδόμημα. Φαίνεται ότι η αποκλειστική προβολή και η εστίαση στην αττική διάλεκτο και στην «κόρη» της τελείως τεχνητής καθαρεύουσας, την αποκαθαρμένη, κατά το δυνατόν, από κάθε ξένη επίδραση λόγια δημοτική που γράφουμε σήμερα, ενισχύουν καλύτερα το ιδεολόγημα του γλωσσικού συνεχούς, μη επιτρέποντας σκέψεις, ερωτηματικά, αμφιβολίες… Αν όμως διαβάζαμε στο σχολείο και κανένα άλλο κείμενο του αιώνα της Βοσπορομαχίας, λαϊκής, όχι λόγιας προέλευσης, δεν θα απορούσαμε με τη γλώσσα της Βοσπορομαχίας. Να ένα απόσπασμα από ένα ινβεντάριο από έναν τελείως διαφορετικό χώρο από εκείνον που γέννησε τη Βοσπορομαχία, τη Λευκάδα του έτους 1730, αντιγραμμένο εδώ με διατήρηση της ορθογραφίας του: μοῦσουλιά γαλάζα διο… ἑτερα καλαντέρια μικρά ζεβγάρια ὀχτῶ … ένα ζονάρι μάλινο μαῦρελο…κεζαμουσκιά σμιρνέηκα τέσσερα…χαμε κεζαμουσκιά μπράτζα έξι ήμισι…ενιάρικα μπογιανιά κουρναβλητικα δεκάξι …ενιάρικο γαλάζιο μπράτζα πέντε ήμισι…διο σκούφιες ροῦχινες ασταρομένες…σεσα πλατιά μπράτζα εἰκοσι, ορό καντάρην φιλα δεκατέσσερα ήμιση…τριτζάνελο μισινέζο μπράτζα διο ήμισι …χαμές του παπά κομάτια έξι και μπράτζα πέντε.[1] Εδώ, όπως είναι αναμενόμενο, υπερτερεί το «φράγκικο» λεξιλόγιο. Είδη οικοσκευής καταγράφονται, των οποίων τη έννοια ήξεραν κι άνθρωποι αγράμματοι τότε, σήμερα όμως την ξέρουν (αν την ξέρουν…) μόνο ειδικοί ερευνητές της εποχής εκείνης! Φυσικά τα κείμενα αφθονούν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, δεν ανήκουν όμως στον κανόνα των αποδεκτών νεοελληνικών κειμένων που διδάσκονται σήμερα στην εκπαίδευση της χώρας μας. Η Βοσπορομαχία γράφτηκε από έναν μη ελληνόγλωσσο συγγραφέα, τον Κάσπαρ Λούντβιχ Μόμαρτς, γεννημένο στην Φλάνδρα στα τέλη του δέκατου έβδομου αι. Υπήκοος των Αψβούργων της Αυστρίας, στους οποίους ανήκε την εποχή εκείνη η Φλάνδρα, ακολούθησε καριέρα διπλωμάτη, ένα μεγάλο μέρος της οποίας το διήνυσε στην Κωνσταντινούπολη. Πέθανε το 1761. Ήταν, από ό,τι φαίνεται, πολύ καλός γνώστης της διαλέκτου των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης, επομένως, η Βοσπορομαχία, ένας φανταστικός διάλογος Ευρώπης (δηλαδή της Κωνσταντινούπολης και των ευρωπαϊκών περιχώρων της) και Ασίας (δηλαδή της απέναντι από την Κωνσταντινούπολη ασιατικής ακτής), στον οποίο η κάθε ήπειρος εκθέτει τα προσόντα της, ψέγοντας παράλληλα τις ελλείψεις και τα μειονεκτήματα της άλλης, αντικατοπτρίζει, όπως είπαμε, πιστά τον τρόπο της ομιλίας των Ρωμιών της πόλης στα μέσα του δέκατου όγδοου αιώνα. Το κείμενο εκδόθηκε σε έντυπη μορφή στη Βενετία το 1766, με αφιέρωση του συγγραφέα στον φίλο του, Ιωάννη Ρίζο Ραγκαβή Μανέ, αλλά και με αφιέρωση του Ευγένιου Βούλγαρη, που επιμελήθηκε την (μεταθανάτια πλέον) έκδοση, στον φίλο του Γεώργιο Τυανίτη, ενώ το 1792 εκδόθηκε ξανά στη Λιψία. Σώζεται, ωστόσο, και χειρόγραφο της Βοσπορομαχίας γραμμένο με το χέρι του οικουμενικού πατριάρχη Καλλίνικου Γ΄, γόνου της πηλιορείτικης Ζαγοράς, και πολυγραφότατου λόγιου του δεύτερου μισού του δέκατου όγδοου αιώνα, ξεχασμένου σχεδόν σήμερα, ο οποίος γνώριζε τον Μόμαρτς. Το χειρόγραφο ανήκει σήμερα στην Ακαδημία Αθηνών. Ο Καλλίνικος φαίνεται ότι είχε αντιγράψει το ίδιο έργο και σε άλλα χειρόγραφα χαμένα σήμερα. Πάντως το σωζόμενο χειρόγραφο σε πολλά σημεία παραδίδει κείμενο διαφορετικό από εκείνο της έντυπης έκδοσης του Ευγένιου Βούλγαρη. Το κείμενο του χειρογράφου, όπως διαπίστωσε ο Μπέργκερ, έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές, δύο φάσεις μάλιστα των τροποιήσεων αυτών οφείλονται στο χέρι του πατριάρχη Καλλίνικου, ο οποίος διόρθωσε το χειρόγραφο σε ορισμένα σημεία, τροποποιώντας μερικές φράσεις, εξομαλύνοντας το μέτρο και προσθέτοντας εδώ κι εκεί ορισμένα χωρία ή μεμονωμένες λέξεις. Το θέμα των τροποιήσεων και των διαφορών ανάμεσα στα χειρόγραφα και τις εκδόσεις είναι πολύπλοκο, σίγουρα ο πατριάρχης Καλλίνικος συνέβαλε στην τελική διαμόρφωση του κειμένου, όμως δεν μπορεί να προσδιοριστεί με απόλυτη ακρίβεια ο βαθμός στον οποίο τροποποίησε ή συμπλήρωσε το αρχικό κείμενο του Μόμαρτς, το οποίο είχε γραφτεί προφανώς αρχικά σε λατινικό αλφάβητο (στα λεγόμενα «φραγκοχιώτικα» δηλαδή), για να μεταγραφεί αργότερα στο ελληνικό αλφάβητο από τον Καλλίνικο. Όλα τα ζητήματα αυτά διευκρινίζονται από τον εκδότη με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, οπότε έχουμε για πρώτη φορά στη διάθεσή μας μια σύγχρονη έκδοση, στην οποία καθίστανται εύκολα κατανοητές οι διαφορετικές φάσεις επεξεργασίας του κειμένου από τον αναγνώστη, αν αυτός προσφύγει στα κριτικά υπομνήματα που επιτάσσονται του κειμένου. Σε αυτά καταχωρίζονται οι γραφές των δύο πρώτων έντυπων εκδόσεων, οι γραφές του χειρογράφου της Ακαδημίας Αθηνών και οι γραφές των χωρίων εκείνων της Βοσπορομαχίας που ενσωματώνονται σε ένα άλλο ποίημα του Καλλίνικου. Τα διαλογικά κείμενα έχουν φυσικά μακρά παράδοση στην ελληνική γραμματεία όλων των περιόδων, όπως επισημαίνει ο εκδότης. Στη μεσαιωνική δημώδη λογοτεχνία τα διαλογικά κείμενα του Μαρίνου Φαλιέρου και του Λεονάρδου Ντελλαπόρτα σηματοδοτούν την αρχή της ανανεωμένης παρουσίας του είδους, στο οποίο εντάσσεται κάπως κι η Βοσπορομαχία. Όμως το κείμενο χρωστά πολλά, όπως επισημαίνει κι ο Μπέργκερ, και στη λογοτεχνία της Αναγέννησης των δυτικών χωρών υπάρχει το ιταλικό contrasto, ένα από τα θέματα του οποίου είναι και ο συναγωνισμός δυο πόλεων. Μέσα βέβαια στη σύγκριση των δύο ηπείρων που κάνει ο Μόμαρτς, συμπλέκεται και το θέμα του επαίνου της Κωνσταντινούπολης και του Βοσπόρου, τον οποίον τόσο είχε εξυμνήσει τον δέκατο τέταρτο αιώνα στον λόγο του «Βυζάντιος» ο Θεόδωρος Μετοχίτης, όταν περιέγραφε με λυρικούς τόνους τις ομορφιές της Κωνσταντινούπολης. Το ποίημα μάς δίνει ένα σωρό λεπτομέρειες για την τοπογραφία της οθωμανικής πρωτεύουσας, τα οποία τα διασαφηνίζει με όλη τη σοφία που διαθέτει ο Μπέργκερ, ο οποίος –ας μην το ξεχνάμε– είναι ο καλύτερος εν ζωή γνώστης της τοπογραφίας της μεσαιωνικής και της νεότερης Κωνσταντινούπολης. Στο τέλος του ποιήματος οι δύο ήπειροι βέβαια συμφιλιώνονται (στίχ. 3837-3848): Γειτόνισσα και αδελφή είσαι ηγαπημένη, Η τρίτη μας είν’ άγρια κι η άλλη σαν χαμένη. Ώς τώρα επεράσαμεν μ’ αδελφικήν φιλίαν. Γιατ’ έχομεν διχόνοιες δίχως καμιάν αιτίαν; Εξαίρετές σου ευμορφιές και τα τερπνά σου κάλλη μαζί καλά εταίριασαν κι έχουν τιμήν μεγάλην. Είν’ κάλλος τώρα έντεχνον δύο μέρη να ταιργιάζουν, Καλά να αντικρίζονται, όμως να μην ομοιάζουν. Αν έλειπα εγ’ απ’ αυτού, αν δεν ήμουν κοντά σου, πόσον θαρρείς να άχρηζεν η ωραιότητα σου; Δίχως του λόγου σου κι εγώ δεν είχ’ αυτά τα κάλλη, Κατάστενο, δυο θάλασσες, την Πόλη την μεγάλη. Ίσως μάλιστα στο παραπάνω χωρίο πρέπει να γραφτεί και τα τερπνά μου κάλλη, εφόσον αυτό που τονίζεται είναι ότι ο συνδυασμός των πλεονεκτημάτων Ασίας και Ευρώπης εξασφαλίζει την υπέρμετρη ομορφιά της Κωνσταντινούπολης. Βέβαια και σε άλλες περιπτώσεις υιοθετεί η Ευρώπη ένα προσωπείο αντικειμενικότητας και ψυχραιμίας, σε αντίθεση με την πιο παθιασμένη Ασία (στίχ. 2115-2116): Και όταν λες τες χάρες σου, θωρείς πως κάμνω. / Τες εδικές μου σαν ακούσ’ [μάλλον πρέπει να γραφτεί: ακούς], η όψις σου αλλάζει. Από το ποίημα, που δεν είναι βέβαια κανένα αριστούργημα, δεν λείπει κάποια χάρη. Οι αστοί της Κωνσταντινούπολης περνούσαν καλά, από ό,τι φαίνεται, τον καιρό τους, με εκδρομές, στα περίχωρα της πόλης, βραδινές καντάδες, ρομαντικούς έρωτες και κάθε λογής γλέντια και διασκεδάσεις. Πλαστή ή όχι, η εντύπωση που προκαλείται δεν αφήνει ασυγκίνητο τον αναγνώστη (στίχ. 519-526): Και της Ευρώπης τα βουνά ευμορφοστολισμένα τόσον[2] κοντά στ’ αντικρινά, που φαίνοντ’ ενωμένα. Τερπνός ο κόλπος Μπεμπεκιού να είναι λίμνη μοιάζει, τα Καϊλάρ παράδεισος, που το Κανάλι φράζει. Χωριό, βουνά, ακρώρεια μ’ ωραίο περιγιάλι έχουσι την προτίμησιν εις όλον το Κανάλι. Το καλοκαίρι αν σύρνουσιν ολίγον εζιγέτι, πλήν τον χειμώνα έχουσι ξεχωριστον δεβλέτι. Βρισκόμαστε κοντά στην αρχή της φαναριώτικης ποίησης. Να ορισμένοι στίχοι που θυμίζουν (τυχαία άραγε;) την αρχή του «Θούριου» του Ρήγα (στίχ. 938-944): Ω Μούσες ωραιότατες, χαριτοστολισμένες, γιατί στα όρη, στα βουνά να είστε ξορισμένες; Ελάτε στον Μπουγιούκδερε, τον Ελικών’ αφείτε, χωριό, λιβάδια και βουνά, κόλπον, γιαλόν να ιδείτε. Τες ερημίες άγριες ώς πότε ν’ αγαπάτε και με θηρία τρομερά γιατί να κατοικάτε; Κι ένα πιο ωραίο χαρούμενο χωρίο, που απηχεί ίσως τραγούδια των λαϊκών τάξεων της Πόλης (στίχ. 2233-2242): Σενλίκι είναι και χαρά χωριού οι γκεμιτζήδες, πουλιά της Μαύρης Θάλασσας και της ξηράς ακρίδες με άσπρα ανοικτά πτερά στο πέλαγος πετούσι και στην ξηράν ακούραστα χορεύουν και πηδούσι, την θάλασσαν υβρίζουσι και την σκληράν τους μοίραν, εις τον λιμένα χαίρονται και παίζουσι την λύραν, κι ευθύς οπού σχολάσουσι από το έγια μόλα, φωνάζουσι, βραχνιάζουσι και με το έγια λέσα πάραυτα ξεβραχνιάζουσι, καθώς το ρίξουν μέσα. Κι ένα ακόμη απόσπασμα, σε τόνο πιο μελαγχολικό, που περιγράφει τη Μαύρη Θάλασσα (στίχ. 2155-2164): Αέρας όταν δεν φυσά, τότε μ’ ημεροσύνη κοιμάτ’ η Μαύρη Θάλασσα, έχ’ ομαλήν γαλήνη. Όταν αέρας την ξυπνά, σγουραίν’ ευθύς το κύμα, αλλάζει και την όψιν της, αγριεύει και το σχήμα, Κι όσον θωρεί τον άνεμον σκληρά πως την συγχύζει, τόσον θυμώνει πλειότερον και ως θηριό μουγκρίζει, και δεν κουράζεται ποτέ μαζί του να παλεύει, να τον νικήσει δεν μπορεί, κτυπιέται, φρενιτεύει, και τα καράβια σαν τρελή θέλ’ όλα να τα πνίξει, ανοίγει λάκκους τρομερούς, ποθεί να τα ρουφήξει. Όπως επισημαίνει ο εκδότης, στη Βοσπορομαχία υπάρχουν και τα πρώτα δείγματα νεοελληνικής ηχολογικής ποίησης. Ένα μικρό χαριτωμένο δείγμα (στίχ. 1223-1228): Ηχώ, μιαν χάριν σε ζητώ και μην ειπείς το όχι. Μπουγιουκδερές είν’ εύμορφος κατά την φήμη πόχει; Όχι Ασώματ’ αν δεν ήσουνα, σ’ έβγαζαν (ίσως: έβγαζα) το δερμάτι, Ποιον τώρα να πιστεύσω’γώ, στοχάσου το κομμάτι. Ομμάτι Συχνά το μάτι μας γελά, το ξεύρεις συ τι είναι, Αυτόν τον λέγουν άγριον, κριτήν σε κάμνω, κρίνε. Είναι Το κείμενο καταλήγει με μια αλληγορική ερμηνεία (σ. 256, στίχ. 5-6): Ολόκληρος διάλογος είναι αλληγορία που φανερώνει μάταια πως είν’ η ευμορφία. Εδώ δεν λείπουν οι δασκαλίστικες προτροπές και συμβουλές (σ. 258, στίχ. 91-92): Γλυκύς καρπός η αρετή που ξεπερνά το μέλι, γιατ’ είν’ η ρίζα της πικρά, καρδία δεν την θέλει. Στα προγυμνάσματα του Ερμογένη το «λόγιον» αποδίδεται στον Ισοκράτη. Δεν ξέρω αν πήρε ο αναγνώστης μια μικρή γεύση από το κείμενο αυτό. Αξίζει κανείς να το πάρει και να το διαβάσει. Ο εκδότης έχει συντάξει ένα πολύ σχολαστικό κι αναλυτικό γλωσσάρι, που θα βοηθήσει τον σημερινό Νεοέλληνα να ξεπεράσει τα εμπόδια της γλωσσικής κατανόησης και να προσεγγίσει άνετα το κείμενο. Πρέπει όλοι να είμαστε ευγνώμονες στον εκδότη για την υπέροχη αυτή έκδοση που μας έδωσε. Είμαι βέβαιος ότι οι νεοελληνιστές θα αναλύσουν με προσοχή το κείμενο στα χρόνια που έρχονται, εντάσσοντάς το στα γραμματειακά του συμφραζόμενα και αξιολογώντας το και ως έναν ακόμη κρίκο στην εξέλιξη της κοινής δημώδους γλώσσας της νεοελληνικής λογοτεχνίας των χρόνων της Τουρκοκρατίας, η οποία δεν ήταν πάντα ομαλή και συνεχής. Η παρουσίαση της Βοσπορομαχίας, ως μνημείο αγραμματοσύνης, στον ιστότοπο της Βιβλιοθήκης «Ιωάννης Συκούτρης» (sic) της Ακαδημίας Αθηνών όπως γράφουν τον Συκουτρή. Αυτό το μνημείο Ζερεφώδους αναισχυντίας μπορείτε να το δείτε σε μεγέθυνση στην ιστοσελίδα μας. Εδώ παραθέτουμε τις τέσσερις πρώτες γραμμές: «ΒΟΣΠΟΡΟΜΑΧΙΑ 'Ηγουν φιλονεικία ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗΣ, Εις το ΚΑΤΑΣΤΕΝΟΝ ΤΙΙΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΙΟΛΕΩΣ. Ποίημα Συντεβεν κατά το αψνβ'. Σωτήριον Έτος. Ύπδ του ποτέ 'Ενδοξότατου 'Αξιοπρεπέστατου KYPior ΣΕΝΙΟΡ ΜΟΜΑΡΣ Πρώτου Δραyουμάνου, του έν Κονσταντινουπο'λει Πρέσβεως τοΰ Αυστριακού' Κράτους. Νΰν ok τύζοις εκδοθέν μετά και Sue άλλων -οιημα- τιών 'Ηθικών. Έν Λειψία τηˆς Σαξωνίας έν τϊ) Τυποyραφία του Βρεϊτκόπφ, έ'τει 1766.». [1] Σ. Ι. Ασδραχάς, Ελληνική Οικονομική Ιστορία, τόμος δεύτερος, Τεκμήρια. Επιμέλεια Ε. Δ. Λιάτα, Αθήνα 2003, σ. 421. [2] Ίσως τόσο ’ν (= τόσον είν’).

Φουλ ιμπρισίμ τα εκλεκτά, που ’ν δένδρο για μπιλμπούλια

Σύνδεση