Αναζητώντας τη χαμένη τάξη

Φοίβος Καρζής, Το μεσαίο κενό. Η ακμή και η κρίση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα και στον κόσμο, Παπαδόπουλος, Αθήνα 2020, σελ. 302 Ένα από τα πιο κρίσιμα κοινωνικά ζητήματα που ανέδειξε η οικονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 στη χώρα μας είναι και οι ανακατατάξεις στην κοινωνική διαστρωμάτωση. Η κρίση χρέους, τα αίτιά της και ό,τι ακολούθησε έγιναν αντικείμενο μελετών και βιβλίων, τόσο από τους πρωταγωνιστές (Βενιζέλος, Παπακωνσταντίνου, Στουρνάρας, Βαρουφάκης κ.ά.) όσο και από έγκριτους συναδέλφους (Καζάκος, Παγουλάτος, Πελαγίδης, Πετράκης, Χριστοδουλάκης, Ψαλιδόπουλος, Γιαννίτσης - Ζωγραφάκης κ.ά.). Το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Φοίβου Καρζή θίγει το ζήτημα της κρίσης από μια πολύ ευρύτερη οπτική, όχι και τόσο πεπατημένη στην ελληνική βιβλιογραφία. Επιπλέον, έχει εξ ορισμού μια διάθεση σύγκρισης με τον παγκόσμιο περίγυρο. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά –ευρεία οπτική / διεθνής προσανατολισμός– είναι αποτέλεσμα της μακράς δημοσιογραφικής εμπειρίας του συγγραφέα. Χωρίς να διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας, πόσο μάλλον πρωτογενούς έρευνας, η σύνθεση είναι καινούργια και γεμάτη από πλούσια τροφή για σκέψη. Η βασική θέση του συγγραφέα αφορά το τρίπτυχο οικονομική κρίση, κοινωνική διαστρωμάτωση και πολιτικές επιπτώσεις. Με δυο λόγια, η κρίση που ξεκίνησε από τα χρηματοοικονομικά παράγωγα στις ΗΠΑ το 2007 και εξαπλώθηκε σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου είχε ως θύμα τη «μεσαία τάξη» που ως τότε στήριζε τη μαζική κατανάλωση και την ανάπτυξή τους. Κατά συνέπεια, η «μεσαία τάξη» συρρικνώθηκε αλλά και αποπροσανατολίστηκε πολιτικά επιλέγοντας ριζοσπαστικές λύσεις ένθεν (δεξιά-εθνικιστικά) κακείθεν (αριστερά-απομονωτικά). Προσωπικά, ας μου επιτραπεί να πω, βρίσκω αυτήν τη διαπίστωση όχι μόνον ελκυστική αλλά και πειστική. Όμως, όπως όλες οι μονοαιτιακές αναλύσεις, είναι και προβληματική και απλουστευτική. Τα προβλήματα ξεκινούν από τον ορισμό της «μεσαίας τάξης». Ο Καρζής καταρχήν την προσδιορίζει με βάση εισοδηματικά κριτήρια, όπως ο ΟΟΣΑ: «στη μεσαία τάξη ανήκει ο πληθυσμός που το εισόδημά του κινείται σε ένα εύρος από το 75% έως το διπλάσιο του διάμεσου εισοδήματος» (σ. 17). Για τις παλιές δυτικές κοινωνίες, με φεουδαρχικό και αποικιοκρατικό παρελθόν (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία), ακόμα και για ορισμένες νεότερες υπερδυνάμεις (ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία), το εισοδηματικό κριτήριο είναι ικανό να ορίσει τη «μεσαία τάξη», γιατί το εισόδημα και κυρίως ο πλούτος έχουν βαθιές ιστορικές ρίζες. Σε αυτές τις χώρες οι διακρίσεις πλουσίων και φτωχών ήταν χαώδεις μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Οι έχοντες (ευγενείς, γαιοκτήμονες, λόρδοι, γαλαζοαίματοι κάθε είδους και απόχρωσης) τα είχαν όλα και οι λοιποί (εργάτες-αγρότες) δεν είχαν τίποτε. Ούτε ακίνητη περιουσία, ούτε σταθερό εισόδημα, ούτε καν πολιτικά δικαιώματα. Ας μην ξεχνάμε ότι το δικαίωμα καθολικής ψηφοφορίας είναι μια εξέλιξη του 20ού αιώνα, όπως και ο φόρος μισθωτών υπηρεσιών. Σε αυτές τις κοινωνίες όντως οικοδομήθηκε μια ενδιάμεση τάξη υπαλλήλων, εμπόρων, μηχανικών, δικηγόρων αλλά και δημοσίων υπαλλήλων, και μετά το 1880, και συνταξιούχων. Σωστά επισημαίνεται ότι η «μεσαία τάξη» είναι προϊόν της βικτοριανής εποχής· της δεύτερης φάσης της βιομηχανικής επανάστασης, όχι της πρώτης – δηλαδή στο τέλος και όχι στην αρχή του 19ου αιώνα. Σε αυτές τις χώρες γεννήθηκε η «μεσαία τάξη», από το 1880 μέχρι το 1940, και διογκώθηκε μεταπολεμικά, στη «χρυσή τριακονταετία» 1945-1974. Και η μαζική κατανάλωση, και ο μαζικός τουρισμός, και η γενίκευση χρήσης οικιακών συσκευών και ΙΧ, αλλά και το «κράτος πρόνοιας» με την καθολική ασφάλιση και τα πλήρη κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα είναι αποτέλεσμα αυτής της «χρυσής περιόδου». Όπως έδειξαν σημαντικοί ερευνητές (Πικετί, Σαέζ κ.ά.), οι ανισότητες στον Δυτικό Κόσμο αυξήθηκαν στη δεκαετία του 1990, μετά την υπαναχώρηση του ρόλου του Κράτους, τον θρίαμβο του οικονομικού Φιλελευθερισμού και την πανωλεθρία της Σοσιαλδημοκρατίας. Η κρίση του 2007-2008 έκανε απλώς τα πράγματα χειρότερα κυρίως στις Αγγλοσαξονικές χώρες, απογειώνοντας το πλουσιότερο 10% σε βάρος όλων των υπολοίπων.[1] Ακόμα όμως και σε μια ανεπτυγμένη χώρα όπως η Γαλλία, με βάση τα εισοδηματικά κριτήρια και τις κοινωνικοοικονομικές κατηγορίες που χρησιμοποιεί η Εθνική Στατιστική Αρχή INSEE, η μεσαία τάξη ουδόλως συρρικνώθηκε μετά το 1990, σε αντίθεση με τους εργάτες και τους αγρότες.[2] Ο συγγραφέας αντιλαμβάνεται ότι ο εισοδηματικός ορισμός της «μεσαίας τάξης» είναι πολύ στενός κορσές για τον υπόλοιπο κόσμο. Γι’ αυτό και υιοθετεί έναν εναλλακτικό, κοινωνιολογικό ορισμό, αυτόν του Φουκουγιάμα: «με τον όρο “μεσαία τάξη” εννοώ ανθρώπους που δεν βρίσκονται ούτε στην κορυφή ούτε στο κατώτατο επίπεδο των κοινωνιών από πλευράς εισοδήματος, ανθρώπους που είναι απόφοιτοι τουλάχιστον της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και που κατέχουν είτε ακίνητη περιουσία, είτε διαρκή αγαθά ή κατέχουν δική τους επιχείρηση» (σ. 24). Όταν χρειάζεται να αναλύσει την τύχη και τον ρόλο της «μεσαίας τάξης» στις ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» εγκαταλείπει το προβληματικό εισοδηματικό κριτήριο. Οι νέες ολιγαρχίες, μετά από 70 χρόνια κομμουνισμού, δεν έχουν σχέση με τους πλούσιους της Δύσης, και η «μεσαία τάξη» της Κίνας και της Ρωσίας έχει άλλη κοινωνική και καταναλωτική συμπεριφορά από τον μέσο Γάλλο ή Γερμανό. Για ομοιότητες πολιτικής συμπεριφοράς, ούτε ως κρύο ανέκδοτο! Οι Κινέζοι «μεσαίοι» είναι οι νέοι αστοί που μετεγκαταστάθηκαν βίαια από την αγροτική επαρχία και προς το παρόν αποταμιεύουν σε αντίθεση με τα ανώτερα στρώματα που υπερκαταναλώνουν (σ. 137 και 140). Η «μεσαία τάξη» της Ρωσίας με βάση το εισόδημα είναι πολύ μικρή (κάτω από 7% του πληθυσμού, σ. 149). Αντίθετα, με βάση τον χαλαρό-κοινωνιολογικό ορισμό είναι μέχρι και 70% (σ. 148). Στην Ινδία, που έχει το προνόμιο να αποτελεί κανονική κοινοβουλευτική δημοκρατία, η «μεσαία τάξη» μετά βίας αγγίζει το 30% (σ. 146), δεδομένης της ακραίας φτώχειας που κυριαρχεί, όπως δείχνουν και οι εκατόμβες των νεκρών της πανδημίας. Κάτι το οποίο διαφεύγει στον συγγραφέα είναι το σύστημα της «κάστας» που καθιστά εξαιρετικά δυσχερή την κοινωνική κινητικότητα στην Ινδία. Η Βραζιλία είναι άλλη περίπτωση: οι πλούσιοι ζουν σε διαφορετικό πλανήτη από τους φτωχούς που καλύπτουν τον μισό πληθυσμό, αφήνοντας ένα 40% στη «μεσαία τάξη» που δημιουργήθηκε με τις μεταρρυθμίσεις του προέδρου Λούλα (σ. 154). Το πολιτικό συμπέρασμα του Καρζή είναι καίριο και πολύ εύστοχο: εκτός της Δυτικής Ευρώπης, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν αποτελεί καν προϋπόθεση για την ανάπτυξη (σ. 162). Πέρασαν τα χρόνια που η δημοκρατία μπορούσε να εξαχθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο! Κατά τη γνώμη μου αυτό είναι το πιο απαισιόδοξο μήνυμα του βιβλίου: ακόμη και αν μεγαλώσει η «μεσαία τάξη» παγκοσμίως, δεν φαίνεται να ενστερνίζεται το δυτικό πρότυπο συμπεριφοράς. Φαίνεται να κρατάει όλα τα κακά του καταναλωτισμού, χωρίς όμως τις ατομικές ελευθερίες και τη δημοκρατία. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην Ελλάδα, αν και δεν λείπουν οι διεθνείς συγκρίσεις. Εδώ ο έμπειρος δημοσιογράφος κινείται με μεγαλύτερη άνεση, έχοντας μια βιωματική σχέση με όσα αφηγείται. Αυτό δεν είναι πάντα πλεονέκτημα. Η συγκρότηση της μεσαίας τάξης στην Ελλάδα, όπως είναι κοινά αποδεκτό, είναι προϊόν της μεταπολεμικής περιόδου. Με δεδομένη τη σημασία του αγροτικού τομέα μέχρι το 1940 (πάνω από 30% του ΑΕΠ και πάνω από 50% της απασχόλησης), οι αστοί της μεσαίας τάξης έγιναν ορατοί ως κοινωνικό στρώμα μόλις τη δεκαετία του 1950. Σωστά επισημαίνεται ο θετικός ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης ως κοινωνικός ανελκυστήρας για τις επόμενες τρεις δεκαετίες (σ. 181). Επίσης, η ραγδαία αστικοποίηση και η άναρχη ανοικοδόμηση των πόλεων συνέβαλαν στην ενδυνάμωση της μεσαίας τάξης με υπαλλήλους, επιστήμονες, ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και δημοσίους υπαλλήλους. Η φάση αυτή ολοκληρώθηκε, όπως γνωρίζουμε, με τη δραστική ενσωμάτωση όσων για πολιτικούς λόγους βρίσκονταν αποκλεισμένοι από τη δημόσια διοίκηση μέχρι το 1981. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, στο απόγειό της η «μεσαία τάξη αριθμούσε 5,8 εκατομμύρια πολίτες το 2008» (σ. 207). Παρ’ όλο που το νούμερο φαίνεται λογικό, είναι στην ουσία αυθαίρετο. Γιατί το κριτήριο των ορίων του διάμεσου εισοδήματος (από 75 έως 200%) χωράει πολύ περισσότερους με δεδομένο το ύψος της φοροδιαφυγής. Με διάμεσο ετήσιο εισόδημα 30.000, το 2009 τα σύνορα της μεσαίας τάξης είναι από 22.000 έως 60.000 ευρώ. Αν συμβουλευτεί κανείς τα δηλωθέντα εισοδήματα του 2009 διαπιστώνει ότι λιγότερο από 3% δήλωνε ετήσιο εισόδημα πάνω από 60.000 ευρώ και μόνον το 0,25% των φορολογουμένων πάνω από 75.000. Σημειώστε επίσης ότι το 2009, το 68,5% των φορολογουμένων «πλήρωσε» μηδενικό φόρο![3] Με το κοινωνιολογικό δε κριτήριο του Φουκουγιάμα, ο προσδιορισμός «μεσαία τάξη» χάνει το νόημά του σε μια χώρα με υπερδιπλάσιο ποσοστό ελευθέρων επαγγελματιών στη συνολική απασχόληση (πάνω από 30%) σε σχέση με την ΕΕ28 και ποσοστό ιδιοκατοίκησης πάνω από 80%, όπως αναφέρεται (σ. 222). Και ενώ το πρόβλημα αναγνωρίζεται ρητά από τον συγγραφέα, δεν εξάγονται τα ανάλογα συμπεράσματα. Αντιθέτως επαναλαμβάνεται ο αστικός μύθος της υπερφορολόγησης. Μέχρι το 2010 τα ασθενή φορολογικά έσοδα είναι το διαχρονικότερο πρόβλημα στην ελληνική οικονομική ιστορία από συστάσεως του ελληνικού κράτους, βασικός λόγος του αχαλίνωτου εξωτερικού δανεισμού. Σε σχέση με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα γενικά φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα κυμαίνονταν κάτω από το 40% του ΑΕΠ, όταν ο ΜΟ στην ΕΕ ήταν 45% για τη δεκαετία του 2000.[4] Αντιθέτως, οι δημόσιες δαπάνες ήταν πολύ πάνω από τα έσοδα.[5] Ένεκα των μνημονίων η κατάσταση των φορολογικών εσόδων εξορθολογίστηκε και υπερέβη τους ΜΟ της ΕΕ στον ΦΠΑ και τα ακίνητα.[6] Είναι ωστόσο λάθος να αναπαράγουμε τον μύθο της βαριάς φορολογίας των ακινήτων. Όπως σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας, «η απουσία φόρου επί της ακίνητης περιουσίας αποτελούσε παραδοξότητα του ελληνικού φορολογικού συστήματος» (σ. 221). Αυτό που συνέβη λόγω μνημονίων είναι μεν ο επταπλασιασμός της επιβάρυνσης των ιδιοκτητών ακινήτων μέσα σε έξι χρόνια, επειδή όμως πριν από το 2010 η μικρομεσαία ιδιοκτησία δεν φορολογούνταν, παρά μόνον η μεταβίβασή της! Τα έσοδα από φόρους ακινήτων από 480 εκατ. ευρώ το 2008, αυξήθηκαν σε 3,43 δισ. ευρώ το 2014.[7] Και δεν είμαστε πρώτοι στον ΟΟΣΑ, όπως γράφει (σ. 219), αλλά έκτοι με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία του οργανισμού. Η στρεβλωτική επίδραση της φορολογίας που αναφέρεται (σ. 218) αφορά την συνολική επιβάρυνση νοικοκυριών και επιχειρήσεων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές που αυξήθηκαν υπερβολικά μετά το 2015. Εκεί βρισκόμαστε στην 8η θέση της ΕΕ27, κοντά στον ΜΟ που είναι 42% του ΑΕΠ (Eurostat 2019). Για να επανέλθουμε στο θέμα μας, είναι γεγονός ότι θύμα αυτών των αλλαγών ήταν η «μεσαία τάξη» επειδή αυτήν αφορούν οι φορολογικές επιβαρύνσεις στη μικρομεσαία περιουσία, στο εισόδημα και την κατανάλωση. Διαφωνώ πάντως με τη διαπίστωση ότι η πτώση της αξίας των ακινήτων πρέπει να αντιμετωπιστεί με μέτρα πολιτικής που θα βοηθήσουν στην ανάκαμψή τους (σ. 222). Πρώτον, γιατί εν πολλοίς η συνεχής αύξηση της αξίας των ακινήτων τη δεκαετία του 2000 συντηρήθηκε από τον φθηνό τραπεζικό δανεισμό, δημιουργώντας συνθήκες «φούσκας» και, δεύτερον, γιατί οποιαδήποτε ανάκαμψη υπό τις παρούσες συνθήκες χαμηλών αμοιβών και εργασιακής ανασφάλειας θα βλάψει τα κατώτερα στρώματα και πρωτίστως τους νέους που δεν θα μπορούν να δημιουργήσουν οικογένειες αν αυξηθούν τα ενοίκια των κατοικιών. Αφήστε που η λογική της παρέμβασης υπέρ μιας κοινωνικής ομάδας αντιβαίνει σε όσα ορθώς στηλιτεύει ο συγγραφέας για την «υπερρύθμιση» και την «αλληλεξάρτηση κράτους και πολιτικού συστήματος» (σ. 200). Από την άλλη, βρίσκω υπερβολική την άποψη περί κράτους ως «απειλής για τη μεσαία τάξη» (σ. 197). Το ότι δεν παίζει τον ρόλο του μεγαλύτερου εργοδότη της χώρας, όπως στις αλήστου μνήμης εποχές της οκταετίας 1981-1989, δεν είναι προς ψόγον. Επίσης, το ότι δεν εγγυάται πλέον την κοινωνική κινητικότητα μέσω της δημόσιας εκπαίδευσης είναι λάθος: ουδέποτε το ποσοστό αποφοίτων με πανεπιστημιακό πτυχίο ήταν υψηλότερο. Από 11,9% το 1995, σε είκοσι χρόνια υπερδιπλασιάστηκε σε 24,6% το 2014.[8] Το ίδιο ισχύει για τις δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση συνολικά, που είναι κοντά στο 4,5% του ΑΕΠ, λίγο χαμηλότερα από τον ΜΟ της ΕΕ28 (5%). Στο τελευταίο κεφάλαιο, ο Φοίβος Καρζής επιχειρεί να κατανοήσει τις πολιτικές συμπεριφορές με βάση την κοινωνική θέση των ψηφοφόρων. Το εγχείρημα είναι γοητευτικό και ερμηνεύει εύγλωττα, αν και δεν είμαι πολιτικός επιστήμονας για να κρίνω, τις μετακινήσεις των κομμάτων εξουσίας γύρω από το πολιτικό και κοινωνικό κέντρο. Πολύ συνοπτικά, διαπιστώνεται και πάλι η πολύ χαμηλή προσήλωση των μεγάλων κομμάτων σε σταθερές αρχές. Αντιθέτως, με γνώμονα την πολυσυλλεκτικότητα, τα κόμματα «αναζητούν κοινούς τόπους που να γίνονται δεκτοί από τις διάφορες και διαφορετικές μεταξύ τους συνιστώσες του εκλογικού τους σώματος» (σ. 236). Μοιραία οι μεγάλοι συγκλίνουν στο πολιτικό κέντρο και στα στρώματα επαγγελματιών, μισθωτών και δημοσίων υπαλλήλων, μικρομεσαίων επιχειρηματιών και συνταξιούχων, δηλαδή στη «μεσαία τάξη». Στην αρχή της μεταπολίτευσης κυριαρχεί η ΝΔ των «νοικοκυραίων», μετά το ΠΑΣΟΚ των «μη προνομιούχων», μετά ξανά η ΝΔ του «Νέου Κέντρου» τη δεκαετία του 2000 και μέσα στην κρίση η πολιτική έκφραση των «Αγανακτισμένων» με τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας ότι «οι Έλληνες ήταν “αγανακτισμένοι”, ούτε “επαναστατημένοι”, ούτε εξεγερμένοι, ούτε βαθιά και ουσιαστικά ριζοσπαστικοποιημένοι» (σ. 282). Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της στροφής της Αριστεράς προς τα μικροαστικά μεσοστρώματα είναι κατά τη γνώμη μου η γραμμή ρητορικής καταδίκης της φορολόγησης της ακίνητης περιουσίας, ρητορικής τονίζω και όχι πραγματικής. Πού ακούστηκε ένα αριστερό κόμμα να καταδικάζει τον προοδευτικό φόρο ακίνητης περιουσίας πάνω στην πιο αντικειμενική βάση που υπάρχει επί της γης! Είναι πολύ ωφέλιμο να υπογραμμίσουμε το γενικό συμπέρασμα του Φοίβου Καρζή. Η μεσαία τάξη όπως την ξέραμε δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπάρξει ξανά. Μια μεγάλη κοινωνική ομάδα που ορίζεται με καταναλωτικά πρότυπα και στόχους κοινωνικής ανόδου περιγράφει μια πραγματικότητα που στήριξε την ρηχή ανάπτυξη των τριών δεκαετιών πριν την κρίση. Μετά την ένταξη της χώρας στη ζώνη του ευρώ θωρακίστηκε μεν το εθνικό νόμισμα από τις διεθνείς διακυμάνσεις, ταυτόχρονα όμως έγινε πολύ πιο εύκολη η πρόσβαση σε πολύ φθηνό δανεισμό. Κράτος, επιχειρήσεις και ιδιώτες κατανάλωναν πολύ περισσότερα από όσα παρήγαγαν, δανειζόμενοι, συγκαλύπτοντας τη μείωση των πάγιων επενδύσεων και της συνολικής κερδοφορίας για τουλάχιστον μια δεκαετία. Όχι μόνο το δημόσιο χρέος αυξήθηκε από 89% σε 127%, αλλά και το ιδιωτικό χρέος εκτινάχτηκε από 44% το 1999 σε 117% του ΑΕΠ το 2009.[9] Το στοίχημα πλέον είναι η συγκρότηση μιας νέας «μεσαίας τάξης» που θα στηρίξει τον παραγωγικό μετασχηματισμό της χώρας, με ανθεκτικές και καινοτόμες επιχειρήσεις προσανατολισμένες στην παραγωγή εμπορεύσιμων αγαθών. [1] Τ. Piketty, Το Κεφάλαιο τον 21o αιώνα, Πόλις, Αθήνα 2014. [2] Ε. Todd, Les luttes des classes en France au XXIe siècle, Seuil, Παρίσι 2020, σ. 53. [3] Μ. Ματσαγγάνης, Χ. Λεβέντη, Το φορολογικό προφίλ της Ελλάδας, WP ΟΠΑ 2011. [4] Π. Πετράκης, Η ελληνική οικονομία και η κρίση, Questor, Αθήνα 2011, σ. 220. [5] Π. Καζάκος, Μετά το Μνημόνιο, Παπαζήσης, Αθήνα 2011, σ. 55. [6] Ν. Χριστοδουλάκης κ.ά., Επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας, διαΝΕΟσις, Αθήνα 2018, σ. 118. [7] Ν. Tatsos, “Political Challenges to Reform Taxation in Greece”, στο S. Princen (ed.), Political Economy of Tax Reforms. Workshop Proceedings, European Commission, Discussion Paper 025, Μάρτιος 2016. [8] Π. Τσακλόγλου κ.ά., Χάρτης εξόδου από την κρίση, διαΝΕΟσις, Αθήνα 2016, σ. 163. [9] Ό.π., σσ. 33-34.

Αναζητώντας τη χαμένη τάξη

Σύνδεση