Φερνάντο Πεσσόα: «Δειγματολόγιο»

Φ.Π. = Φερνάντο Πεσσόα Ἀ.Κ. = Ἀλμπέρτο Καέιρο Ἄ. ντὲ Κ. = Ἄλβαρο ντὲ Κάμπος Ρ.Ρ. = Ρικάρντο Ρέις Μπ.Σ. = Μπερνάρντο Σοάρες Προσποίηση εἶναι τοῦ ποιητῆ ἡ τέχνη Φ.Π. Ὁ ἔρωτας εἶναι ἡ οὐσία Τὸ φύλο δὲν ἔχει σημασία Μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ αὐτὸ Ἢ καὶ διαφορετικό. Ὁ ἄνθρωπος δὲν εἶναι ζῶο: Εἶναι σάρκα εὐφυὴς Ἂν καὶ ἐνίοτε ἀσθενής. Φ.Π. Χριστούγεννα Ἕνας Θεὸς γεννιέται. Ἄλλοι πεθαίνουν. Ἡ Ἀλήθεια οὔτε ἔφυγε οὔτε ἦρθε: τὸ Λάθος ἄλλαξε. Ἔχουμε τώρα μιὰ ἄλλη Αἰωνιότητα, κι εἶναι καλύτερο πάντα αὐτὸ ποὺ ὑπῆρξε. Τυφλὴ ἡ Ἐπιστήμη, τ’ ἀνώφελα χωράφια της ὀργώνει Τρελὴ ἡ Πίστη, ζεῖ τ’ ὄνειρο τῆς λατρείας της. Ἕνας νέος θεὸς εἶναι μόνο μιὰ λέξη. Μὴν ἐρευνᾶς καὶ μὴν πιστεύεις: ὅλα εἶν’ ἀπόκρυφα. Φ.Π. Ὁ Θεὸς εἶναι μιὰ οἰκονομικὴ ἔννοια. Ὑπὸ τὴ σκιὰ της κάνουν τὴ μεταφυσική τους γράφειοκρατία οἱ πατέρες ὅλων των θρησκειῶν. Φ.Π. Ἡ γραμματικὴ εἶναι τελειότερη ἀπὸ τὴ ζωή. Ἡ ὀρθογραφία εἶναι σημαντικότερη ἀπὸ τὴν πολιτική. Ἡ στίξη δὲν ἔχει ἀνάγκη τὴν ἀνθρωπότητα. Φ.Π. Ἡ τύχη ἑνὸς λαοῦ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν κατάσταση τῆς γραμματικῆς. Δὲν ὑπάρχει μεγάλο ἔθνος χωρὶς γλωσσικὴ ὀρθότητα. Φ.Π. Ἐπιτυγχάνει ὅποιος σκέφτεται μόνο τί χρειάζεται γιὰ νὰ ἐπιτύχει. Φ.Π. Θάνατος εἶναι ἡ στροφὴ τοῦ δρόμου, Πεθαίνω εἶναι δὲν μὲ βλέπουν πιά. Φ.Π. Ἡ θρησκεία εἶναι μιὰ ψυχαγωγικὴ μεταφυσική. Φ.Π. Ἐγὼ ποτὲ δὲν φύλαξα κοπάδια, ἀλλὰ σὰν νὰ τὰ φύλαξα εἶναι. Ἡ ψυχή μου εἶναι ἕνας βοσκός, γνωρίζει τὸν ἄνεμο καὶ τὸν ἥλιο κι ἀπ’ τὸ χέρι κρατώντας τὶς Ἐποχὲς ἀκολουθεῖ καὶ κοιτάζει. Ὅλη ἡ γαλήνη τῆς Φύσης δίχως ἀνθρώπους ἔρχεται νὰ καθίσει δίπλα μου. Ἀλλὰ ἐγὼ μένω θλιμμένος ὅπως ἕνα ἡλιοβασίλεμα στὴ Φαντασία μας, ὅταν πέφτει παγωνιὰ μακριὰ στὴν κοιλάδα καὶ νιώθεις τὴ νύχτα νὰ μπαίνει σὰν πεταλούδα ἀπὸ τὸ παράθυρο. Ἀ.Κ. Ἀλλὰ ἂν ὁ Θεὸς εἶναι τὰ δέντρα καὶ τὰ λουλούδια τὰ βουνά, ὁ ἥλιος καὶ τὸ φεγγαρόφωτο, γιατί τότε νὰ τὸν λέω Θεό; Θὰ τὸν λέω λουλούδια καὶ δέντρα καὶ βουνὰ καὶ ἥλιο καὶ φεγγαρόφωτο γιατὶ ἂν ἔγινε, γιὰ νὰ τὸν δῶ, ἥλιος καὶ φεγγαρόφωτο καὶ λουλούδια καὶ δέντρα καὶ βουνά, ἂν ἐμφανίζεται σ’ ἐμένα σὰν δέντρα καὶ βουνὰ ἥλιος καὶ φεγγαρόφωτο καὶ λουλούδια, εἶναι γιατὶ θέλει νὰ τὸν γνωρίσω σὰν δέντρα καὶ βουνὰ καὶ λουλούδια καὶ φεγγαρόφωτο καὶ ἥλιο. Ἀ.Κ. Δεν έχω φιλοδοξίες μήτε επιθυμίες. Να είμαι ποιητής δεν είναι φιλοδοξία. Είναι ο τρόπος μου να είμαι μόνος. Ἀ.Κ. Εἶμαι ἕνας φύλακας κοπαδιῶν. Τὸ κοπάδι εἶναι οἱ σκέψεις μου. Καὶ οἱ σκέψεις μου εἶναι ὅλες αἰσθήσεις. σκέφτομαι μὲ τὰ μάτια καὶ τ’ αὐτιὰ τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια τὴ μύτη καὶ τὸ στόμα. Σκέφτομαι ἕνα λουλούδι εἶναι τὸ βλέπω καὶ τὸ μυρίζω καὶ τρώω ἕναν καρπὸ εἶναι γνωρίζω τὸ νόημά του. Γι’ αὐτὸ ὅταν μιὰ μέρα μὲ ζέστη αἰσθάνομαι λυπημένος ἀπ’ τὴν ἀπόλαυσή της, ξαπλώνω στὸ χορτάρι φαρδὺς πλατύς, κλείνω τὰ μάτια μου ποὺ καῖνε, νιώθω ὁλόκληρο τὸ κορμί μου ξαπλωμένο στὴν πραγματικότητα, γνωρίζω τὴν ἀλήθεια καὶ εἶμαι εὐτυχισμένος. Ἀ.Κ. Ἀγαπῶ εἶναι ἡ αἰώνια ἀθωότητα, καὶ ἡ μοναδικὴ ἀθωότητα εἶναι δὲν σκέφτομαι… Ἀ.Κ. Καημένα λουλούδια στὰ παρτέρια τῶν δημόσιων κήπων. Μοιάζουν σὰν νὰ φοβοῦνται τὴν ἀστυνομία… Ἀ.Κ. Ἡ ἅμαξα πέρασε στὸ δρόμο καὶ χάθηκε. Κι ὁ δρόμος δὲν ἔγινε οὔτε ὀμορφότερος οὔτε ἀσχημότερος ἔτσι εἶναι κι ἡ ἀνθρώπινη δράση στὸν κόσμο. Τίποτα δὲν παίρνουμε, τίποτα δὲν φέρνουμε. Περνᾶμε καὶ ξεχνᾶμε κι ὁ ἥλιος στὴν ὥρα του ἀκριβὴς ὅλες τὶς μέρες. Ἀ.Κ. Καλύτερα εἶναι τὸ πουλὶ ποὺ περνάει καὶ δὲν ἀφήνει σημάδι παρὰ τὸ πέρασμα τοῦ ζώου, ποὺ μένει χαραγμένο στὸ χῶμα. Ἀ.Κ. Πέρα ἀπὸ τὴ στροφὴ τοῦ δρόμου ἴσως ὑπάρχει ἕνα πηγάδι, ἴσως ἕνα κάστρο, ἴσως ἁπλῶς ἡ συνέχεια τοῦ δρόμου. Δὲν ξέρω καὶ δὲν ρωτῶ. Ἀ.Κ. Τελικά, οἱ ἀγροὶ δὲν εἶναι τόσο πράσινοι γιὰ ὅσους ἀγαπήθηκαν ὅσο γιὰ κείνους ποὺ δὲν ἀγαπήθηκαν ποτέ. Ἀ.Κ. Ἂν σὰν ἔρθει ἡ ἄνοιξη, ἔχω ἤδη πεθάνει τὰ λουλούδια τὸ ἴδιο θὰ ἀνθίσουν καὶ τὰ δέντρα τὸ ἴδιο πράσινα θά ’ναι μὲ τὴν περασμένη ἄνοιξη. Ἡ πραγματικότητα δὲν μὲ χρειάζεται. Ἀ.Κ. Ὅταν θὰ ξαναδῶ τὴν ἄνοιξη μπορεῖ πιὰ νὰ μὴ βρίσκομαι σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο. Καὶ τί δὲν θά ’δινα γιὰ νά ’ναι ἡ ἄνοιξη ἄνθρωπος καὶ νὰ μπορῶ νὰ σκέφτομαι πὼς θά ’κλαιγε γιατί ἔχασε τὸ μοναδικό της φίλο. Ἀλλὰ ἡ ἄνοιξη δὲν εἶναι οὔτε κὰν πράγμα: εἶναι ἕνας τρόπος τοῦ λέγειν. Μήτε τὰ ἄνθη ξανάρχονται, μήτε τὰ πράσινα φύλλα. Καινούρια εἶναι τὰ ἄνθη, καινούρια τὰ πράσινα φύλλα. Ὑπάρχουν ἄλλες γλυκὲς μέρες. Τίποτα δὲν ἐπιστρέφει, τίποτα δὲν ἐπαναλαμβάνεται, γιατί ὅλα εἶναι πραγματικά. Ἀ.Κ. Φόβος γιὰ τὸ θάνατο; Θὰ ξυπνήσω μὲ ἄλλο τρόπο, μπορεῖ σῶμα, μπορεῖ συνέχεια, μπορεῖ ἀνανεωμένος, ἀλλὰ θὰ ξυπνήσω. Ἀ.Κ. Νομίζω πὼς θὰ πεθάνω. Ἀλλὰ τὸ νόημα τοῦ πεθαίνω μοῦ λείπει, θυμᾶμαι ὅτι πεθαίνω δὲν πρέπει νὰ ἔχει νόημα. Ζῶ καὶ πεθαίνω εἶναι ταξινομήσεις σὰν τῶν φυτῶν. Ἀ.Κ. Δὲν ἀρκεῖ νὰ ἀνοίξεις τὸ παράθυρο γιὰ νὰ δεῖς τοὺς ἀγροὺς καὶ τὸ ποτάμι. Δὲν ἀρκεῖ νὰ μὴν εἶσαι τυφλὸς γιὰ νὰ βλέπεις τὰ δέντρα καὶ τὰ φυτά. Πρέπει ἐπίσης νὰ μὴν ἔχεις φιλοσοφία καμία. Μὲ τὴ φιλοσοφία δὲν ὑπάρχουν δέντρα: ὑπάρχουν μόνο ἰδέες. Ὑπάρχει μόνο ὁ καθένας ἀπό μᾶς, σὰν ἕνα σπήλαιο. Ὑπάρχει μόνο ἕνα κλειστὸ παράθυρο, κι ὅλος ὁ κόσμος ἀπ’ ἔξω. Καὶ τὸ ὄνειρο αὐτοῦ ποὺ θὰ μποροῦσες νὰ δεῖς ἂν ἄνοιγε τὸ παράθυρο, ποὺ δὲν εἶναι ποτὲ αὐτὸ ποὺ βλέπουμε ὅταν ἀνοίγει τὸ παράθυρο. Ἀ.Κ. (Φάε σοκολάτα, κοριτσάκι, φάε σοκολάτα! Πέρα ἀπ’ τὶς σοκολάτες δὲν ὑπάρχει ἄλλη μεταφυσικὴ στὸν κόσμο. Ὅλες οἱ θρησκεῖες δὲν διδάσκουν τίποτε ἄλλο πέρα ἀπ’ τὴ ζαχαροπλαστική. Φάε, βρομοκόριτσο, φάε! Ἂχ νὰ μποροῦσα νά ’τρωγα σοκολάτα μὲ τὴν ἴδια ἀλήθεια ποὺ τὴν τρῶς ἐσύ! Ἀλλὰ ἐγὼ σκέφτομαι καί, βγάζοντας τὸ ἀσημόχαρτο, ποὺ εἶναι ἀπὸ φύλλο κασσίτερου, τὰ πετάω ὅλα στὸ πάτωμα, ὅπως πέταξα τὴ ζωή μου.) Ἄ. ντὲ Κ. Ὑπάρχουν τόσοι θεοί! Εἶναι σὰν τὰ βιβλία – δὲν μπορεῖς νὰ τὰ διαβάσεις ὅλα, ποτὲ δὲν ξέρεις τίποτα. Εὐτυχισμένος ὅποιος γνωρίζει μόνο ἕνα θεό, καὶ τὸν φυλάει μυστικό. Κάθε μέρα πιστεύω σὲ διαφορετικὰ πράγματα – ἐνίοτε τὴν ἴδια μέρα πιστεύω σὲ διαφορετικὰ πράγματα – Ἄ. ντὲ Κ. Μὴ μέ εὐνουχίζετε μὲ ἰδανικά! Μὴ μοῦ φορᾶτε τὸ ζουρλομανδύα τῶν τρόπων! Μὴ μὲ κάνετε ὑποδειγματικὸ καὶ κατανοητό! Μὴ μὲ σκοτώνετε ἐν ζωῇ! Ἄ. ντὲ Κ. Μὲ θέλατε παντρεμένο, ματαιόδοξο, καθημερινὸ καὶ φορολογούμενο; Μὲ θέλατε τὸ ἀντίθετό του, τὸ ἀντίθετο τοῦ ὁτιδήποτε; Ἂν ἤμουν ἄλλος, θὰ ἔκανα σὲ ὅλους σας τὸ χατίρι. Ἀλλὰ τέτοιος ποὺ εἶμαι, πάρτε το ἀπόφαση! Πηγαίνετε στὸ διάβολο χωρὶς ἐμένα, ἢ ἀφῆστε με νὰ πάω μοναχός μου στὸ διάβολο! Γιατί θὰ πρέπει νὰ πᾶμε παρέα; Ἄ. ντὲ Κ. Δὲν εἶμαι τίποτα. Ποτὲ δὲν θα εἶμαι τίποτα. Δὲν μπορῶ νὰ θέλω νὰ εἶμαι τίποτα. Πέραν αὐτοῦ, ἔχω μέσα μου ὅλα τὰ ὄνειρα τοῦ κόσμου. Ἄ. ντὲ Κ. Ἀπέτυχα στὰ πάντα. Ὅπως δὲν εἶχα κανένα σκοπό, ἴσως τὰ πάντα δὲν ἦταν τίποτα. Ἡ ἐκπαίδευση ποὺ μοῦ ἔδωσαν, κατέβηκα ἀπὸ αὐτὴν ἀπὸ τὸ πίσω παράθυρο τοῦ σπιτιοῦ. Πῆγα μέχρι τὰ χωράφια μὲ μεγάλα σχέδια, ἀλλὰ ἐκεῖ συνάντησα μονάχα χόρτα καὶ δέντρα, κι ὅταν ὑπῆρχαν ἄνθρωποι ἦταν ἴδιοι μὲ τοὺς ἄλλους. Φεύγω ἀπ’ τὸ παράθυρο, κάθομαι σὲ μιὰ καρέκλα. Τί θὰ μποροῦσα νὰ σκέφτομαι τώρα; Τί ξέρω ἐγὼ γι’ αὐτὸ ποὺ θὰ εἶμαι, ἐγὼ ποὺ δὲν ξέρω τί εἶμαι; Εἶμαι αὐτὸ ποὺ σκέφτομαι; Ἀλλὰ σκέφτομαι πὼς εἶμαι τόσα πράγματα! Κι εἶναι τόσοι αὐτοὶ ποὺ σκέφτονται πὼς εἶναι τὸ ἴδιο πράγμα ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρχουν τόσοι! Μεγαλοφυΐα; Αὐτὴ τὴ στιγμὴ ἑκατὸ χιλιάδες ἐγκέφαλοι πιστεύουν στὸν ὕπνο τους πὼς εἶναι μεγαλοφυΐες ὅπως ἐγώ, κι ἡ ἱστορία δὲν θὰ καταγράψει, ἄραγε ποιός ξέρει, κανέναν τους, δὲν θὰ μείνει παρὰ μόνο κοπριὰ ἀπὸ τόσες μελλοντικὲς κατακτήσεις. Ὄχι, ὄχι δὲν πιστεύω στὸν ἑαυτό μου. Σ’ ὅλα τὰ τρελοκομεῖα ἔχει θεοπάλαβους μὲ τόσες βεβαιότητες! Κι ἐγὼ ποὺ δὲν ἔχω καμιὰ βεβαιότητα, εἶμαι ἄραγε λιγότερο ἢ περισσότερο τρελός; Ἄ. ντὲ Κ. Πολλαπλασιάστηκα, γιὰ νὰ μὲ νιώσω, γιὰ νὰ μὲ νιώσω, χρειάστηκε νὰ νιώσω τὰ πάντα, ξεχείλισα, χύθηκα ἔξω ἀπὸ μένα, γυμνώθηκα, παραδόθηκα καὶ σὲ κάθε γωνιὰ τῆς ψυχῆς μου ὑπάρχει ἕνας βωμὸς σὲ διαφορετικὸ θεό. Ἄ. ντὲ Κ. Ὅσο πιὸ πολὺ αἰσθανθῶ, ὅσο πιὸ πολὺ αἰσθανθῶ σὰν διαφορετικὰ πρόσωπα, ὅσο πιὸ πολλὲς προσωπικότητες ἀποκτήσω, ὅσο πιὸ ἔντονα, πιὸ στριγκὰ τὶς ἀποκτήσω, ὅσο πιὸ ταυτόχρονα αἰσθανθῶ μ’ ὅλες αὐτές, ὅσο πιὸ ὁμοιότροπα διαφορετικός, ἀνομοιόμορφα προσεκτικός, ὑπάρξω, αἰσθανθῶ, ζήσω, εἶμαι, τόσο πιὸ πολὺ θ’ ἀποκτήσω τὴ συνολικὴ ὕπαρξη τοῦ σύμπαντος, τόσο πιὸ πλήρης θά ’μαι σ’ ὁλόκληρη τὴν ἔκταση τοῦ διαστήματος, τόσο πιὸ ὅμοιος μὲ τὸν Θεό, ὅποιος καὶ νά ’ναι, γιατί, ὅποιος καὶ νά ’ναι, ἀσφαλῶς εἶναι τὸ Ἅπαν, κι ἔξω ἀπ’ Αὐτὸν ἔχει μόνο Αὐτόν, καὶ τὸ Ἅπαν γι’ αὐτὸν εἶναι λίγο. Ἄ. ντὲ Κ. Τὸ διώνυμο τοῦ Νεύτωνα εἶναι ἐξίσου ὡραῖο μὲ τὴν Ἀφροδίτη τῆς Μήλου. Ὅμως λίγοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ τὸ ἀντιλαμβάνονται. Ἄ. ντὲ Κ. Ναί, εἶναι σαφές, τὸ Σύμπαν εἶναι μαῦρο, ἰδίως τὴ νύχτα. Ἀλλὰ ἐγὼ εἶμαι ὅπως ὅλος ὁ κόσμος, δὲν μὲ πονᾶνε τὰ δόντια, δὲν ἔχω κάλους, κι οἱ ἄλλοι πόνοι περνᾶνε. Μὲ τοὺς ἄλλους πόνους φτιάχνεις στίχους. Μ’ αὐτοὺς ποὺ πονᾶνε οὐρλιάζεις. Ἄ. ντὲ Κ. Ἔχω ἕνα γερὸ συνάχι, κι ὅλος ὁ κόσμος ξέρει πὼς τὰ γερὰ συνάχια μεταβάλλουν ὅλο τὸ σύστημα τοῦ σύμπαντος, μᾶς κάνουν νὰ τὰ βάζουμε μὲ τὴ ζωή, καὶ κάνουν νὰ φταρνίζεται ὣς καὶ τὴ μεταφυσική. Ἄ. ντὲ Κ. Προτιμῶ τὰ τριαντάφυλλα, ἀγάπη μου, ἀπ’ τὴν πατρίδα Καὶ τὶς μανόλιες ἀγαπῶ πιότερο Ἀπὸ τὴ δόξα καὶ τὴν ἀρετή. Ρ.Ρ. Γιὰ νὰ εἶσαι μεγάλος, ἔσο ὁλόκληρος: τίποτα Μὴν ὑπερβάλεις ἢ ἀποκλείεις. Νά ’σαι τὰ πάντα στὸ καθετί. Βάλε ὅσα εἶσαι στὸ ἐλάχιστο ποὺ κάνεις. Ἔτσι, σὲ κάθε λίμνη ὁλόκληρη λάμπει ἡ σελήνη Γιατὶ κατοικεῖ ἐκεῖ ψηλά. Ρ.Ρ. Δὲν εἶναι μόνο ὅποιος μᾶς μισεῖ ἢ μᾶς φθονεῖ Ποὺ μᾶς βαραίνει καὶ μᾶς βλάπτει. Ὅποιος μᾶς ἀγαπᾶ τὸ ἴδιο μᾶς βαραίνει. Εἴθε νὰ δώσουν οἱ Θεοί, γυμνὸς ἀπὸ στοργή, νά ’χω τὴν παγερὴ ἐλευθερία τῶν κορφῶν ποὺ τίποτα δὲν ἀγγίζει. Ὅποιος θέλει λίγα ἔχει τὰ πάντα. Ὅποιος δὲν θέλει τίποτα εἶναι ἐλεύθερος. Ὅποιος δὲν ἔχει καὶ δὲν ἐπιθυμεῖ, ἄνθρωπος, μὲ τοὺς θεοὺς ἴσος εἶναι. Ρ.Ρ. Στὸ κούφιο μέτωπό μου γκρίζα ἔγιναν κιόλας τὰ μαλλιὰ ποὺ ἔχασα τῆς νιότης μου. Τὰ μάτια μου λάμψη δὲν ἔχουν πιά. Τὸ στόμα μου χυμοὺς δὲν ἔχει γιὰ φιλιά. Ἂν μ’ ἀγαπᾶς ἀκόμη, στ’ ὄνομα τῆς ἀγάπης μὴ μὲ ἀγαπᾶς. Θὰ μὲ ἀπατοῦσες μ’ ἐμένα. Ρ.Ρ. Ποτὲ δὲν ἀγαπᾶμε κάποιον. Ἀγαπᾶμε ἁπλῶς τὴν ἰδέα ποὺ σχηματίζουμε γιὰ κάποιον. Τελικὰ αὐτὸ ποὺ ἀγαπᾶμε εἶναι μιὰ δική μας ἔννοια καὶ ὁ ἑαυτός μας. Αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια σὲ ὅλη τὴν κλίμακα τοῦ ἔρωτα. Στὸν σεξουαλικὸ ἔρωτα ἀναζητᾶμε τὴ δική μας ἀπόλαυση μὲ τὴ μεσολάβηση ἑνὸς ξένου κορμιοῦ. Στὸν ἔρωτα ποὺ διαφέρει ἀπὸ τὸν σεξουαλικὸ ἀναζητᾶμε τὴ δική μας ἀπόλαυση μὲ τὴ μεσολάβηση μιᾶς δικῆς μας ἰδέας. Ὁ αὐνανιστὴς εἶναι ἀποτρόπαιος, ἀλλά, στὴν ἀπόλυτη ἀλήθεια, ὁ αὐνανιστὴς εἶναι ἡ ἀπόλυτη λογικὴ ἔκφραση τοῦ ἐρωτευμένου. Εἶναι ὁ μόνος ποὺ δὲν προσποιεῖται μήτε κοροϊδεύει τὸν ἑαυτό του. Ο Φερνάντο Πεσσόα, περ. 1915. Οἱ σχέσεις ἀνάμεσα σὲ μιὰ ψυχὴ καὶ μιὰ ἄλλη, μέσω πραγμάτων τόσο ἀβέβαιων καὶ διαφορετικῶν ὅπως τὰ συνηθισμένα λόγια καὶ οἱ χειρονομίες ποὺ ἐκτελοῦμε, συνθέτουν ἕνα πεδίο ἐξαιρετικὰ πολύπλοκο. Μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ γνωρίζουμε τὸν ἑαυτό μας, τὸν ἀγνοοῦμε. Λένε καὶ οἱ δύο «σ’ ἀγαπῶ» ἢ τὸ σκέφτονται καὶ τὸ αἰσθάνονται ἀμοιβαῖα, καὶ καθένας θέλει νὰ πεῖ μιὰ ἰδέα διαφορετική, μιὰ ζωὴ διαφορετική, καὶ ἴσως ὣς κι ἕνα χρῶμα ἢ ἕνα ἄρωμα διαφορετικό, στὸ ἀφηρημένο ἄθροισμα τῶν ἐντυπώσεων ποὺ ἀποτελεῖ τὴ δραστηριότητα τῆς ψυχῆς. Μπ.Σ. Μὲ πονάει τὸ κεφάλι μου καὶ τὸ σύμπαν. Οἱ σωματικοὶ πόνοι, πιὸ καθαρὰ πόνοι ἀπὸ τοὺς ψυχικούς, προκαλοῦν ἐξ ἀντανακλάσεως στὸ πνεῦμα μας τραγωδίες ποὺ δὲν περιέχονται μέσα τους. Φέρνουν μιὰ ἀνυπομονησία γιὰ τὰ πάντα, πού, ἀκριβῶς ἐπειδὴ εἶναι γιὰ τὰ πάντα, δὲν ἀποκλείει κανένα ἄστρο. Μπ.Σ. Φίλε μου, δὲν μποροῦμε νὰ ἀγαπήσουμε. Ὁ ἔρωτας εἶναι ἡ πιὸ σαρκικὴ ἀπὸ τὶς ψευδαισθήσεις. Ἄκουσε: ἀγαπῶ εἶναι κατέχω. Καὶ τί κατέχει αὐτὸς ποὺ ἀγαπᾶ; Τὸ σῶμα; Γιὰ νὰ ποῦμε ὅτι τὸ κατέχουμε θὰ ἦταν ἀπαραίτητο νὰ κάνουμε δική μας τὴν ὕλη του, νὰ τὸ φᾶμε, νὰ τὸ βάλουμε μέσα μας… Καὶ αὐτὴ ἄλλωστε ἡ ἀδυνατότητα θὰ ἦταν προσωρινή, γιατὶ τὸ ἴδιο μας τὸ κορμὶ περνᾶ καὶ ἀλλάζει, γιατὶ δὲν κατέχουμε τὸ κορμί μας (κατέχουμε ἁπλῶς τὴν αἴσθηση ποὺ ἔχουμε γι’ αὐτό), καὶ γιατί, ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ τὸ κατείχαμε αὐτὸ τὸ ἀγαπημένο σῶμα, ποὺ θὰ γινόταν δικό μας, θὰ ἔπαυε νὰ εἶναι ἄλλο, καὶ συνεπῶς ὁ ἔρωτας, μὲ τὴν ἐξαφάνιση τοῦ ἄλλου ὄντος, θὰ ἐξαφανιζόταν… Μπ.Σ. ῾Η ζωὴ εἶναι ὁ δισταγμὸς μεταξὺ ἑνὸς θαυμαστικοῦ καὶ ἑνὸς ἐρωτηματικοῦ. ᾽Εν τῆ ἀμϕιβολία, ὑπάρχει ἡ τελεία. Μπ.Σ. Δὲν ὑποτάσσομαι οὔτε στὸ κράτος οὔτε στοὺς ἀνθρώπους· αντιστέκομαι ἀδρανῶς. Τὸ κράτος μπορεῖ μόνο νὰ μὲ θέλει γιὰ κάποια δράση. Ἂν ἐγὼ ἀρνοῦμαι νὰ δράσω, δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει τίποτε ἀπὸ μένα. Σήμερα πιὰ δὲν σκοτώνουν, καὶ τὸ μόνο ποὺ μποροῦν νὰ μοῦ κάνουν εἶναι νὰ μὲ ἐνοχλήσουν· ἂν αὐτὸ συμβεῖ, θὰ πρέπει νὰ θωρακίσω κι ἄλλο τὸ πνεῦμα μου καὶ νὰ ζήσω πιὸ μακριὰ μέσα στὰ ὄνειρά μου. Ἀλλὰ αὐτὸ δὲν συνέβη ποτέ. Τὸ κράτος δὲν τά ’βαλε ποτὲ μαζί μου. Νομίζω πὼς ἡ τύχη τὸ φρόντισε. Μπ.Σ. Νιώθω σωματικὴ ναυτία γιὰ τὴ συνηθισμένη ἀνθρωπότητα, ποὺ ἄλλωστε εἶναι ἡ μόνη ποὺ ὑπάρχει. Καὶ ἐνίοτε μὲ πιάνει νὰ ἐντείνω αὐτὴ τὴ ναυτία, ὅπως ὅταν προκαλεῖ κανεὶς ἐμετὸ γιὰ νὰ ἀνακουφιστεῖ ἀπὸ τὴν τάση του γιὰ ἐμετό. Μπ.Σ. Ἡ δράση εἶναι μιὰ ἀσθένεια τῆς σκέψης, ἕνας καρκίνος τῆς φαντασίας. Μπ.Σ. Ὁ τέλειος ἄνθρωπος γιὰ τοὺς εἰδωλολάτρες ἦταν ἡ τελειότητα τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ὑπάρχει· ὁ τέλειος ἄνθρωπος γιὰ τοὺς χριστιανούς, ἡ τελειότητα τοῦ ἀνθρώπου ποὺ δὲν ὑπάρχει· ὁ τέλειος ἄνθρωπος γιὰ τοὺς βουδιστές, ἡ τελειότητα τοῦ νὰ μὴν ὑπάρχει ὁ ἄνθρωπος. Μπ.Σ. Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος γιὰ τὸν ὁποῖο ὁ ἐξωτερικὸς κόσμος εἶναι μιὰ ἐσωτερικὴ πραγματικότητα. Τὸ αἰσθάνομαι ὄχι μεταφυσικά, ἀλλὰ μὲ τὶς συνηθισμένες αἰσθήσεις μὲ τὶς ὁποῖες συλλαμβάνουμε τὴν πραγματικότητα. Μπ.Σ. Γράφω εἶναι χάνομαι, ἀλλὰ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι χάνονται, γιατὶ ὅλα εἶναι ἀπώλεια. Ὡστόσο ἐγὼ χάνομαι χωρὶς χαρά, ὄχι ὅπως τὸ ποτάμι στὴν ἐκβολή του ποὺ γι’ αὐτὴν γεννήθηκε ἄγνωστο, ἀλλὰ ὅπως ἡ λίμνη ποὺ σχηματίζεται στὴν παραλία ἀπὸ τὴν πλημμυρίδα, καὶ ποὺ τὸ νερό της ἐξαφανίζεται χωρὶς νὰ ἐπιστρέψει ποτὲ στὴ θάλασσα. Μπ.Σ. Ἐλευθερία εἶναι ἡ δυνατότητα τῆς ἀπομόνωσης. Εἶσαι ἐλεύθερος ἂν μπορεῖς νὰ ἀπομακρύνεσαι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, χωρὶς νὰ σὲ ὑποχρεώνει νὰ τοὺς ἀναζητᾶς ἡ ἀνάγκη τοῦ χρήματος, ἢ ἡ ἀνάγκη τῆς ἀγέλης, ἢ ὁ ἔρωτας, ἢ ἡ δόξα, ἢ ἡ περιέργεια, ποὺ στὴ σιωπὴ καὶ στὴ μοναξιὰ δὲν βρίσκουν τροφή. Ἂν σοῦ εἶναι ἀδύνατον νὰ ζεῖς μόνος, γεννήθηκες σκλάβος. Μπορεῖς νὰ ἔχεις ὅλα τὰ μεγαλεῖα τοῦ πνεύματος καὶ τῆς ψυχῆς· εἶσαι ἕνας εὐγενὴς σκλάβος ἢ ἕνας εὐφυὴς ὑποτακτικός: δὲν εἶσαι ἐλεύθερος. Μπ.Σ. Η εξοχή είναι εκεί που δεν είμαστε. Εκεί, μόνο εκεί, έχει ίσκιους αληθινούς και αληθινά δέντρα. Μπ.Σ. Δὲν εἶναι ὁ ἔρωτας ποὺ ἀξίζει τὸν κόπο, ἀλλὰ τὰ περίχωρά του… Ἡ καταστολὴ τοῦ ἔρωτα φωτίζει τὰ περὶ αὐτὸν φαινόμενα μὲ μεγαλύτερη διαύγεια ἀπ’ ὅ,τι ἡ ἴδια ἡ ἐμπειρία. Μπ.Σ. Ζῶ πάντα στὸ παρόν. Τὸ μέλλον δὲν τὸ γνωρίζω. Τὸ παρελθὸν δὲν τὸ ἔχω πιά. Τὸ ἕνα μὲ βαραίνει σὰν τὴ δυνατότητα τῶν πάντων, τὸ ἄλλο σὰν τὴν πραγματικότητα τοῦ τίποτα. Μπ.Σ. Θεωρῶ τὴ ζωὴ ἕνα πανδοχεῖο ὅπου πρέπει νὰ μείνω μέχρι νὰ ἔρθει ἡ ἅμαξα τῆς ἀβύσσου. Δὲν ξέρω ποῦ θὰ μὲ πάει γιατί δὲν ξέρω τίποτα. Θὰ μποροῦσα νὰ θεωρήσω αὐτὸ τὸ πανδοχεῖο φυλακὴ γιατὶ εἶμαι ὑποχρεωμένος νὰ περιμένω ἐκεῖ μέσα. Θὰ μποροῦσα νὰ τὸ θεωρήσω ἕναν χῶρο συναναστροφῶν γιατὶ ἐκεῖ συναντιέμαι μὲ ἄλλους ἀνθρώπους. Ὡστόσο δὲν εἶμαι οὔτε ἀνυπόμονος οὔτε κοινὸς ἄνθρωπος. Τὰ ἀφήνω αὐτὰ σὲ ὅσους κλείνονται στὸ δωμάτιό τους καὶ ξαπλώνουν ἄβουλοι στὸ κρεβάτι τους, ὅπου περιμένουν χωρὶς ὕπνο, τὰ ἀφήνω σὲ ὅσους συζητοῦν στὰ σαλόνια ἀπ’ ὅπου οἱ μουσικὲς καὶ οἱ φωνὲς φτάνουν εὐχάριστες ὣς ἐμένα. Κάθομαι στὴν πόρτα καὶ μεθῶ τὰ μάτια μου καὶ τ’ αὐτιά μου μὲ τὰ χρώματα καὶ τοὺς ἤχους τοῦ τοπίου, καὶ τραγουδῶ ἀργά, μόνο γιὰ μένα, ἀόριστες μελωδίες ποὺ συνθέτω ἐνόσω περιμένω. Ο Φερνάντο Πεσσόα σε δρόμους της Μπάισα. Γιὰ ὅλους μας θὰ πέσει ἡ νύχτα καὶ θὰ φτάσει ἡ ἅμαξα. Ἀπολαμβάνω τὴν αὔρα ποὺ μοῦ δίνεται καὶ τὴν ψυχὴ ποὺ μοῦ δόθηκε γιὰ νὰ τὴν ἀπολαμβάνω, καὶ δὲν ρωτάω ἀλλὰ οὔτε καὶ ψάχνω. Ἂν αὐτὸ ποὺ ἀφήνω γραμμένο στὸ βιβλίο τῶν ταξιδιωτῶν θὰ μποροῦσε, ἂν διαβαστεῖ κάποτε ἀπὸ ἄλλους, νὰ τοὺς κρατήσει συντροφιὰ στὴ διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ τους, θὰ εἶναι καλά. Ἂν δὲν τὸ διαβάσουν ἢ δὲν τοὺς διασκεδάσει, πάλι καλὰ θὰ εἶναι. Μπ.Σ. Ὁ κοινὸς ἄνθρωπος, ὅσο σκληρὴ κι ἂν εἶναι ἡ ζωή του, ἔχει τουλάχιστον τὴν εὐτυχία νὰ μὴν τὸ σκέφτεται. Νὰ ζεῖς τὴ ζωὴ ὅπως ἔρχεται, ἐξωτερικά, σὰν γάτα ἢ σὰν σκύλος – ἔτσι κάνουν οἱ συνηθισμένοι ἄνθρωποι, κι ἔτσι πρέπει νὰ ζεῖ κανεὶς τὴ ζωὴ γιὰ νὰ ἔχει τὴν εὐχαρίστηση τῆς γάτας ἢ τοῦ σκύλου. Μπ.Σ. Ἡ κατάπτωση τῶν κλασικῶν ἰδανικῶν ἔκανε τοὺς πάντες ἐν δυνάμει καλλιτέχνες, καὶ ὡς ἐκ τούτου κακοὺς καλλιτέχνες. Μπ.Σ. Ὅλη ἡ λογοτεχνία εἶναι μιὰ προσπάθεια προκειμένου ἡ ζωὴ νὰ γίνει πραγματική. Ὅπως τὸ γνωρίζουμε ὅλοι μας, ἀκόμα κι ὅταν ἐνεργοῦμε χωρὶς νὰ τὸ γνωρίζουμε, ἡ ζωὴ εἶναι ἀπολύτως μὴ πραγματικὴ στὴν ἄμεση πραγματικότητά της· οἱ ἐξοχές, οἱ πόλεις, οἱ ἰδέες, εἶναι πράγματα ἀπολύτως πλασματικά, τέκνα τῆς πολύπλοκης αἴσθησης τοῦ ἴδιου μας τοῦ ἑαυτοῦ. Ὅλες μας οἱ ἐντυπώσεις εἶναι ἀμετάδοτες, ἐκτὸς κι ἂν τὶς κάνουμε λογοτεχνικές.. Μπ.Σ. Τί ὡραῖα νὰ εἶσαι ἀπέραντα μόνος! Νὰ μπορεῖς νὰ μιλᾶς δυνατὰ μὲ τὸν ἑαυτό σου, νὰ κάνεις περίπατο χωρὶς τίποτα νὰ ἐνοχλεῖ τὸ βλέμμα σου, νὰ ἀναπαύεσαι γερμένος πρὸς τὰ πίσω σὲ μιὰ ὀνειροπόληση ὅπου κανεὶς δὲν σὲ διακόπτει! Ὁλόκληρο τὸ σπίτι γίνεται ἐξοχή, τὸ σαλόνι ἔχει τὴν ἔκταση μιᾶς ἀγροικίας. Μπ.Σ. Ὅποιος διέπλευσε ὅλες τὶς θάλασσες διέπλευσε τελικὰ τὴ μονοτονία τοῦ ἴδιου του τοῦ ἑαυτοῦ. Μπ.Σ. Ὅταν κοιμᾶμαι πολυάριθμα ὄνειρα, βγαίνω στὸν δρόμο, μὲ τὰ μάτια ἀνοιχτά, ἀκόμα μὲ τὸ ἴχνος τους καὶ τὴ σιγουριά τους. Μὲ καταπλήσσει ὁ αὐτοματισμός μου ποὺ κάνει τοὺς ἄλλους νὰ μὴ μὲ γνωρίζουν. Γιατὶ διασχίζω τὴν καθημερινότητα χωρὶς ν’ ἀφήσω τὸ χέρι τῆς ἀστρικῆς μου παραμάνας, καὶ τὰ βήματά μου στὸν δρόμο συμφωνοῦν καὶ ἐναρμονίζονται μὲ τὰ σκοτεινὰ σχέδια τῆς φαντασίας τοῦ ὕπνου. Στὸν δρόμο βαδίζω σίγουρος· δὲν σκοντάφτω· ἀπαντάω μὲ ἄνεση· ὑπάρχω. Μπ.Σ. Ἡ ὄσφρηση εἶναι μιὰ περίεργη ὅραση. Φέρνει στὸν νοῦ συναισθηματικὰ τοπία μέσ’ ἀπὸ αἰφνίδια σχεδιάσματα τοῦ ὑποσυνειδήτου. Τὸ ἔχω αἰσθανθεῖ αὐτὸ πολλὲς φορές. Περνάω ἀπὸ ἕναν δρόμο. Δὲν βλέπω τίποτα, ἢ μᾶλλον, κοιτάζοντας τὰ πάντα, βλέπω ὅπως βλέπει ὅλος ὁ κόσμος. Ξέρω πὼς περπατάω σ’ ἕναν δρόμο, ἀλλὰ δὲν ξέρω πὼς ὑπάρχει μὲ τὶς πλευρές του καμωμένες ἀπὸ σπίτια διαφορετικά, κατασκευασμένα ἀπὸ ἀνθρώπους. Περνάω ἀπὸ ἕναν δρόμο. Ἀπὸ ἕναν φοῦρνο βγαίνει μιὰ μυρωδιὰ ἀπὸ ψωμὶ τόσο γλυκιὰ ποὺ καταντάει ἐμετική: τὰ παιδικά μου χρόνια ὀρθώνονται ἀπὸ μιὰ πολὺ συγκεκριμένη μακρινὴ συνοικία, κι ἄλλος φοῦρνος ἀναδύεται ἀπὸ ἐκεῖνο τὸν κόσμο τῶν παραμυθιῶν ποὺ εἶναι ὅλα ὅσα πιὰ ἔχουν πεθάνει γιὰ μᾶς. Περνάω ἀπὸ ἕναν δρόμο. Μυρίζουν ξαφνικὰ φροῦτα ἀπὸ τὸν ἐπικλινὴ πάγκο τοῦ στενοῦ μαγαζιοῦ· καὶ ἡ σύντομη ζωή μου στὴν ἐξοχή, δὲν ξέρω πιὰ πότε οὔτε ποῦ, ἔχει δέντρα στὸ τέλος καὶ ἠρεμία στὴν ἀναμφισβήτητα παιδικὴ καρδιά μου. Περνάω ἀπὸ ἕναν δρόμο. Μὲ ἀναστατώνει ἀνέλπιστα μιὰ μυρουδιὰ ἀπὸ ξύλινα κιβώτια τοῦ ξυλουργείου: ὤ, ἀγαπητὲ Σεζάριο, ἐμφανίζεσαι μπροστά μου καὶ εἶμαι τελικὰ εὐτυχὴς γιατὶ ἐπέστρεψα, μέσω τῆς ἀνάμνησης, στὴ μοναδικὴ ἀλήθεια ποὺ εἶναι ἡ λογοτεχνία. Μπ.Σ. Καὶ τί δὲν θά ’δινα νά ’μαι ἕνα παιδὶ ποὺ ρίχνει χάρτινες βαρκοῦλες στὴ στέρνα μιᾶς ἀγροικίας, κάτω ἀπὸ τὴ χωριάτικη σκέπη μιᾶς κληματαριᾶς ποὺ τὰ κλήματά της σχηματίζουν μιὰ σκακιέρα ἀπὸ φῶς καὶ πράσινη σκιὰ στὶς σκοτεινὲς ἀντανακλάσεις τοῦ λιγοστοῦ νεροῦ. Ἀνάμεσα σ’ ἐμένα καὶ τὴ ζωὴ ὑπάρχει ἕνα λεπτὸ τζάμι. Παρότι βλέπω καὶ καταλαβαίνω τὴ ζωὴ ξεκάθαρα, δὲν μπορῶ νὰ τὴν ἀγγίξω. Μπ.Σ. Τὸ ξύπνημα μιᾶς πόλης, εἴτε μέσα στὴν ὁμίχλη εἴτε ὄχι, ὑπῆρξε ἀνέκαθεν γιὰ μένα ἕνα θέαμα πιὸ συγκινητικὸ ἀπ’ ὅ,τι ἡ ἀνατολὴ τῆς αὐγῆς πάνω ἀπὸ τὴν ἐξοχή. Ἡ πόλη ζωντανεύει πολὺ περισσότερο, ἔχεις πολὺ περισσότερα νὰ περιμένεις, ὅταν, ἀντὶ ἁπλῶς νὰ χρυσίζει, πρῶτα μὲ σκοτεινὸ φῶς, ὕστερα μὲ φῶς ὑγρό, ἀργότερα μὲ φωτεινὸ χρυσό, τὰ χορτάρια, τὰ περιγράμματα τῶν θάμνων, τὶς ἀνοιχτὲς παλάμες τῶν φύλλων, ὁ ἥλιος πολλαπλασιάζει τὶς δυνατές του ἐπιδόσεις στὰ παράθυρα, στοὺς τοίχους, στὶς στέγες –στὰ τόσα παράθυρα, στοὺς τόσο διαφορετικοὺς τοίχους, στὶς τόσο ποικιλόμορφες στέγες– ἀπέραντο πρωὶ μεταβαλλόμενο σὲ τόσες μεταβαλλόμενες πραγματικότητες. […] Ἡ αὐγὴ στὴν ἐξοχὴ ὑπάρχει· ἡ αὐγὴ στὴν πόλη ὑπόσχεται. Ἡ μιὰ μᾶς κάνει νὰ ζοῦμε· ἡ ἄλλη μᾶς κάνει νὰ σκεφτόμαστε. Κι ἐγὼ πρέπει πάντα νὰ αἰσθάνομαι, ὅπως οἱ τρισκατάρατοι, ὅτι ἀξίζει περισσότερο νὰ σκέφτομαι παρὰ νὰ ζῶ. Μπ.Σ. Ἡ διακυβέρνηση τοῦ κόσμου ἀρχίζει ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας. Δὲν εἶναι οἱ εἰλικρινεῖς ποὺ κυβερνοῦν τὸν κόσμο, ἀλλὰ οὔτε καὶ οἱ ἀνειλικρινεῖς. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ κατασκευάζουν μέσα τους μιὰ πραγματικὴ εἰλικρίνεια μὲ μέσα τεχνητὰ καὶ αὐτόματα. Αὐτὴ ἡ εἰλικρίνεια συνιστᾶ τὴ δύναμή τους, καὶ εἶναι αὐτὴ ποὺ ἀκτινοβολεῖ μπροστὰ στὴ λιγότερο ψεύτικη εἰλικρίνεια τῶν ἄλλων. Τὸ νὰ γνωρίζω νὰ ἐξαπατῶ τὸν ἑαυτό μου εἶναι τὸ βασικὸ προσὸν τοῦ πολιτικοῦ. Μόνο στοὺς ποιητὲς καὶ στοὺς φιλοσόφους ἁρμόζει νὰ ἔχουν μιὰ πρακτικὴ ἄποψη τοῦ κόσμου, γιατὶ μόνο αὐτοὶ δὲν ἔχουν ψευδαισθήσεις. Βλέπω καθαρὰ εἶναι δὲν ἐνεργῶ. Μπ.Σ. Δὲν μισῶ τὴν κανονικότητα τῶν λουλουδιῶν στὰ παρτέρια. Αὐτὸ ποὺ μισῶ εἶναι ἡ δημόσια χρήση τῶν λουλουδιῶν. Ἂν τὰ παρτέρια βρίσκονταν μέσα σὲ περιφραγμένα πάρκα, ἂν τὰ δέντρα ἀναπτύσσονταν πάνω σὲ φεουδαλικὰ κρησφύγετα, ἂν τὰ παγκάκια ἦταν ἄδεια, θὰ ἔβρισκα κάποια παρηγοριὰ στὴν ἀνώφελη ἐνατένιση τῶν κήπων. Ὅμως στὴν πόλη, εὐθυγραμμισμένοι ἀλλὰ χρήσιμοι, οἱ κῆποι εἶναι γιὰ μένα σὰν κλουβιὰ στὰ ὁποῖα ὁ πολύχρωμος αὐθορμητισμὸς τῶν δέντρων καὶ τῶν λουλουδιῶν ἔχει ὅσο χῶρο χρειάζεται ὥστε στὴν οὐσία νὰ μὴν τὸν ἔχει, τόπο γιὰ νὰ μὴ βγαίνει ἀπὸ αὐτόν, καὶ τὴν ὀμορφιὰ τὴν ἴδια χωρὶς τὴ ζωὴ ποὺ τῆς ἀναλογεῖ. Μπ.Σ. Τὸ καθετὶ μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ὡς πηγὴ ἔκπληξης ἢ ἐνόχλησης, ὡς τὸ πᾶν ἢ ὡς τίποτα, ὡς μονοπάτι ἢ ὡς ἔγνοια. Τὸ θεωρῶ κάθε φορὰ μὲ διαφορετικὸ τρόπο εἶναι τὸ ἀνανεώνω, τὸ πολλαπλασιάζω μὲ τὸν ἑαυτό του. Γι’ αὐτὸ καὶ ἕνα στοχαστικὸ πνεῦμα ποὺ δὲν βγῆκε ποτὲ ἀπ’ τὸ χωριό του ἔχει ὡστόσο ὁλόκληρο τὸ σύμπαν στὶς διαταγές του. Τὸ ἄπειρο βρίσκεται σ’ ἕνα κελί, ἀλλὰ καὶ στὴν ἔρημο. Μὲ μιὰ πέτρα γιὰ προσκεφάλι κοιμᾶται κανεὶς στὸ σύμπαν. Μπ.Σ. Ἡ ἰδέα τοῦ ταξιδιοῦ μοῦ φέρνει ναυτία. Ἔχω ἤδη δεῖ ὅλα ὅσα ποτέ μου δὲν εἶχα δεῖ. Ἔχω ἤδη δεῖ ὅλα ὅσα δὲν εἶδα ἀκόμα. Ἡ πλήξη τοῦ διαρκῶς καινούριου, ἡ πλήξη τοῦ νὰ ἀνακαλύπτεις κάτω ἀπὸ τὴν ἐπίπλαστη διαφορὰ τῶν πραγμάτων καὶ τῶν ἰδεῶν τὴν ἀμετάβλητη ταυτότητα τῶν πάντων, τὴν ἀπόλυτη ὁμοιότητα ἀνάμεσα στὸ τέμενος, τὸν ἀρχαῖο ναὸ καὶ τὴν ἐκκλησία, τὴν ἐξομοίωση τῆς καλύβας μὲ τὸν πύργο, τὸ ἴδιο σῶμα στὴν ὀργανικὴ δομή του ντυμένο βασιλιὰ ἢ γυμνὸ ἄγριο, τὴν αἰώνια συμφωνία τῆς ζωῆς μὲ τὸν ἑαυτό της, τὴ στασιμότητα ὅλων ὅσοι ζοῦν μόνο καὶ μόνο γιατὶ κινοῦνται. Τὰ τοπία εἶναι ἐπαναλήψεις. Σ’ ἕνα ἁπλὸ ταξίδι μὲ τὸ τρένο εἶμαι ἀνώφελα καὶ ἀγωνιωδῶς διαιρεμένος μεταξὺ τῆς ἀδιαφορίας γιὰ τὸ τοπίο καὶ τῆς ἀδιαφορίας γιὰ τὸ βιβλίο ποὺ θὰ μ’ ἔκανε νὰ περάσω τὴν ὥρα μου ἂν ἤμουν διαφορετικός. Νιώθω γιὰ τὴ ζωὴ μιὰ ἀόριστη ναυτία καὶ ἡ κίνηση μου τὴν ἐπιτείνει. Ἡ πλήξη δὲν ὑπάρχει παρὰ μόνο στὰ τοπία ποὺ δὲν ὑπάρχουν καὶ στὰ βιβλία ποὺ δὲν θὰ διαβάσω ποτέ. Ἡ ζωὴ γιὰ μένα εἶναι μιὰ ὑπνηλία ποὺ δὲν φτάνει στὸν ἐγκέφαλο. Αὐτὸν τὸν διαφυλάττω ἐλεύθερο γιὰ νὰ μπορῶ μέσα του νὰ εἶμαι λυπημένος. Ἄ, ἂς ταξιδεύουν ὅσοι δὲν ὑπάρχουν! Γιὰ ὅποιον δὲν εἶναι τίποτα, ὅπως τὸ ποτάμι, τὸ τρέξιμο πρέπει νά ’ναι ζωή. Ἀλλὰ γιὰ ὅσους σκέφτονται καὶ αἰσθάνονται, γιὰ ὅσους εἶναι ξύπνιοι, ἡ φριχτὴ ὑστερία τῶν τρένων, τῶν αὐτοκινήτων καὶ τῶν πλοίων δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ κοιμηθοῦν οὔτε καὶ νὰ ξυπνήσουν. Μπ.Σ. Γιὰ νὰ νιώσω τὴν ἀπόλαυση καὶ τὸν τρόμο τῆς ταχύτητας δὲν ἔχω ἀνάγκη ἀπὸ γρήγορα αὐτοκίνητα καὶ ὑπερταχεῖες. Μοῦ ἀρκεῖ ἔνα τρὰμ καὶ ἡ τρομερὴ ἱκανότητα ἀφαίρεσης ποὺ διαθέτω καὶ καλλιεργῶ. Μπ.Σ. Ἡ δόξα δὲν εἶναι μετάλλιο ἀλλὰ νόμισμα: ἀπὸ τὴ μιὰ πλευρὰ ὑπάρχει ἡ Μορφή, ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ ἔνδειξη τῆς ἀξίας. Μπ.Σ. Τί εἶναι ταξιδεύω, καὶ σὲ τί χρησιμεύει; Ὁποιοδήποτε ἡλιοβασίλεμα εἶναι ἡλιοβασίλεμα. Δὲν συντρέχει λόγος νὰ πᾶς στὴν Κωνσταντινούπολη γιὰ νὰ τὸ δεῖς. Τὸ αἴσθημα τῆς ἀπελευθέρωσης ποὺ γεννοῦν τὰ ταξίδια; Μπορῶ νὰ τὸ νιώσω πηγαίνοντας ἀπὸ τὴ Λισαβόνα στὴν Μπενφίκα, καὶ μάλιστα ἐντονότερα ἀπ’ ὅ,τι πηγαίνοντας ἀπὸ τὴ Λισαβόνα στὴν Κίνα, γιατὶ, ἂν ἡ ἐλευθερία δὲν ὑπάρχει μέσα μου, δὲν ὑπάρχει γιὰ μένα σὲ κανένα μέρος.[…] Τί μπορεῖ νὰ μοῦ δώσει ἡ Κίνα ποὺ ἡ ψυχή μου δὲν μοῦ τὸ ἔχει ἤδη δώσει; Κι ἂν ἡ ψυχή μου δὲν μπορεῖ νὰ μοῦ τὸ δώσει, πῶς θὰ μοῦ τὸ δώσει ἡ Κίνα, ἐφόσον μὲ τὴν ψυχή μου θὰ δῶ τὴν Κίνα, ἂν ποτὲ τὴ δῶ; Μπορῶ ν’ ἀναζητήσω πλούτη στὴν Ἀνατολή, ἀλλὰ ὄχι πλούτη τῆς ψυχῆς, γιατὶ τὰ πλούτη τῆς ψυχῆς μου εἶμαι ἐγώ, κι ἐγὼ βρίσκομαι ἐκεῖ ποὺ βρίσκομαι, χωρὶς ἢ μὲ Ἀνατολή. Μπ.Σ.

Φερνάντο Πεσσόα: «Δειγματολόγιο»

Σύνδεση