Όταν η επιστήμη και η ποίηση ήταν φίλες

ARB – THE NEW YORK REVIEW OF BOOKS Richard Holmes, The Age of Wonder: How the Romantic Generation Discovered the Beauty and Terror of Science [Η Εποχή του Δέους: Πώς η γενιά του Ρομαντισμού ανακάλυψε την ομορφιά και τον τρόμο της επιστήμης], Pantheon, 2008, σελ. 552 Ως Εποχή του Δέους εννοούμε την εξηκονταετή περίοδο από το 1770 μέχρι το 1830, κοινώς επονομαζόμενη Εποχή του Ρομαντισμού. Ορίζεται με τον πιο σαφή τρόπο ως μια εποχή ποίησης. Όπως έμαθαν όλα τα σχολιαρόπαιδα της γενιάς μου στην Αγγλία, η Εποχή του Ρομαντισμού είχε τρεις μεγάλους ποιητές, τον Μπλέικ, τον Γουόρντσγουορθ και τον Κόλεριτζ, στην αρχή, και τρεις ακόμη μεγάλους ποιητές, τον Σέλλεϋ, τον Κητς και τον Λόρδο Βύρωνα, στο τέλος. Κατά το λογοτεχνικό ύφος διαφέρει αυστηρά από την Κλασική Εποχή που προηγήθηκε (Ντράιντεν και Πόουπ) και τη Βικτωριανή Εποχή που ακολούθησε (Τέννυσον και Μπράουνινγκ). Παρατηρώντας τη φύση, ο Μπλέικ, είδε όραμα αγριότητας: Τίγρη, τίγρη μια να λάμπει στης νυχτιάς το δεντροκάμπι· Χέρι τι ή θείο μάτι την ακριβή σου ισορροπία θα παγίδευε μ’ απάτη; Ο Λόρδος Βύρων είδε όραμα σκοτεινό: Είχε σβήσει ο μέγας ήλιος και, σ’ ατέρμονο τον χώρο, τ’ άστρα μελανά τραβούσαν. Κι έτσι, παγερή πλανιόταν, όλη τύφλα η μαυροδότρα γη που ανάχτι! αχ! Π’ ανάχτι- δα τ’ αστέρια ο μέγας είχε και αδιάβατα αφήσει. Και εκείνη όλο πλανιόταν στον αφέγγαρο αιθέρα.… Την ίδια περίοδο υπήρχαν σπουδαίοι Ρομαντικοί ποιητές σε άλλες χώρες, ο Γκαίτε και ο Σίλλερ στη Γερμανία και ο Πούσκιν στη Ρωσία, αλλά ο Ρίτσαρντ Χολμς καλύπτει μόνο την τοπική αγγλική σκηνή. Ο Χολμς είναι γνωστός ως βιογράφος. Έχει εκδώσει βιογραφίες των Κόλεριτζ και Σέλλεϋ καθώς και άλλων λογοτεχνικών ηρώων. Αλλά αυτό το βιβλίο καταγίνεται κυρίως με τους επιστήμονες παρά με τους ποιητές. Οι κεντρικές μορφές της ιστορίας είναι ο βοτανολόγος Τζόζεφ Μπανκς (Joseph Banks), οι χημικοί Χάμφρεϊ Ντέιβυ (Humphry Davy) και Μάικλ Φάραντεϋ (Michael Faraday), οι αστρονόμοι Ουίλλιαμ Χέρσελ (William Herschel), η αδελφή του Κάρολαϊν και ο γιος του Τζον, οι πανεπιστημιακοί γιατροί Έρασμος Δαρβίνος (Erasmus Darwin) και Ουίλλιαμ Λώρενς (William Lawrence) και οι εξερευνητές Τζέιμς Κουκ (James Cook) και Μούνγκο Παρκ (Mungo Park). Οι επιστήμονες της εποχής εκείνης ήταν εξίσου Ρομαντικοί με τους ποιητές. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις ήταν εξίσου απρόβλεπτες και συναρπαστικές με τα ποιήματα. Πολλοί από τους ποιητές ενδιαφέρονταν έντονα για την επιστήμη, ενώ πολλοί από τους επιστήμονες ενδιαφέρονταν για την ποίηση. Οι επιστήμονες και οι ποιητές ανήκαν σε μία κοινή κουλτούρα και σε πολλές περιπτώσεις ήταν και στενοί φίλοι. Ο Έρασμος Δαρβίνος, παππούς του Κάρολου Δαρβίνου και γεννήτορας πολλών ιδεών του Καρόλου, εξέδωσε τις εικασίες του για την εξέλιξη σε ένα ποίημα εκτάσεως ενός ολόκληρου βιβλίου, Ο βοτανικός κήπος (The Botanic Garden), το 1791. Ο Χάμφρεϊ Ντέιβυ έγραφε ποίηση όλη του τη ζωή και εξέδωσε αρκετή από αυτή. Ο Ντέιβυ ήταν στενός φίλος του Κόλεριτζ, ο Σέλλεϋ στενός φίλος του Λώρενς. Η απεριόριστη σπατάλη που επεδείκνυε η φύση ενέπνεε τόσο σε ποιητές όσο και σε επιστήμονες τα ίδια αισθήματα θαυμασμού. Το βιβλίο Η Εποχή του Δέους είναι ιστορία γραμμένη για το ευρύ κοινό στην καλύτερη μορφή της, ζωηρή, ευανάγνωστη και καλά στοιχειοθετημένη. Ο υπότιτλος, «Πώς η γενιά του Ρομαντισμού ανακάλυψε την ομορφιά και τον τρόμο της επιστήμης», περιγράφει με ακρίβεια τι συνέβη. Ο Χολμς παρουσιάζει το ιστορικό δράμα σε δέκα σκηνές, με καθεμία να κυριαρχείται από ένα ή δύο πρωταγωνιστές. Η πρώτη σκηνή ανήκει στον Τζόζεφ Μπανκς, που ταξίδεψε μαζί με τον Καπετάνιο Τζέιμς Κουκ στο πλοίο Εντέβορ (Endeavour). Αυτός ήταν ο πρώτος γύρος του κόσμου που έκανε ο Κουκ. Ένας από τους σκοπούς της αποστολής ήταν η παρατήρηση του περάσματος της Αφροδίτης μπροστά από τον δίσκο του Ήλιου την 3η Ιουνίου του 1769, από το νησί της Ταϊτής στον Νότιο Ειρηνικό. Η καταγραφή του περάσματος από το Νότιο Ημισφαίριο, σε συνδυασμό με άλλες παρόμοιες παρατηρήσεις που γίνονταν στην Ευρώπη, θα παρείχε στους αστρονόμους ακριβέστερη γνώση της απόστασης της Γης από τον Ήλιο. Ο Μπανκς ήταν επίσημα ο διευθύνων βοτανολόγος της αποστολής, αλλά γρήγορα έδειξε ενδιαφέρον περισσότερο για τους κατοίκους του νησιού παρά για τα φυτά. Το πλοίο έμεινε για τρεις μήνες στην Ταϊτή, κι εκείνος πέρασε τον περισσότερο χρόνο του, συμπεριλαμβανομένων των νυχτών, στην ξηρά. Τις νύχτες δεν παρατηρούσε τα φυτά. Ο Σερ Τζον Φρέντερικ Ουίλλιαμ Χέρσελ, 1867, φωτ. Τζούλια Μάργκαρετ Κάμερον. Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Ως πλούσιος νέος, συνηθισμένος στα προνόμια που έχαιραν οι αριστοκράτες στην Αγγλία, ο Μπανκς έγινε γρήγορα φίλος της βασίλισσας της Ταϊτής, Ομπορία (Oborea), η οποία του διέθεσε μία από τις προσωπικές της υπηρέτριες, την Οτιοτία (Otheothea) για να τον φροντίζει. Με τη βοήθεια της Οτιοτίας και άλλων καλών φίλων, ο Μπανκς απέκτησε καλή γνώση της γλώσσας της Ταϊτής και των εθίμων της. Το ημερολόγιό του περιέχει ένα ταϊτινό λεξιλόγιο και λεπτομερείς περιγραφές των ανθρώπων που γνώρισε. Όταν έφτασε η στιγμή να στήσει τα αστρονομικά του όργανα και να παρατηρήσει την κίνηση της Αφροδίτης, μπήκε στον κόπο να εξηγήσει στους ταϊτινούς φίλους του τι συνέβαινε. «Τους δείξαμε τον πλανήτη μπροστά στον Ήλιο και τους κάναμε να καταλάβουν ότι ήρθαμε σκόπιμα για να τον δούμε». Στη διάρκεια των πολλών μηνών στη θάλασσα μετά την αναχώρηση από την Ταϊτή, ο Μπανκς ανασύνταξε τις ημερολογιακές του καταχωρήσεις στη μορφή μιας επίσημης αφήγησης, «Περί των τρόπων και των εθίμων των νησιών της Νότιας Θάλασσας», η οποία αποτελεί ένα από τα κείμενα που θεμελίωσαν την επιστήμη της ανθρωπολογίας. Σε ένα λιγότερο αυστηρό δοκίμιο, γραμμένο μετά την άφιξή του στην Αγγλία, γράφει: Στο νησί της Ταϊτής όπου ο Έρωτας είναι η κύρια απασχόληση, η αγαπημένη, ή μάλλον σχεδόν η μόνη πολυτέλεια των κατοίκων, τα σώματα και οι ψυχές των γυναικών, αμφότερα, έχουν το τέλειο σχήμα για την ελαστική αυτή επιστήμη (soft science). Η Ταϊτή την οποία περιγράφει ο Μπανκς ήταν πραγματικά ένας γήινος παράδεισος, δεν είχε ακόμα καταστραφεί από την απληστία των Ευρωπαίων και των ασθενειών που έφεραν εκεί, ήταν η Ταϊτή είκοσι χρόνια πριν από την επίσκεψη του Ουίλλιαμ Μπλάι (William Bligh) και των ανταρτών του Μπάουντυ (Bounty), εξήντα έξι χρόνια πριν την επίσκεψη του Κάρολου Δαρβίνου και του Μπηγκλ (Beagle). Μετά την εξερεύνηση των Νοτίων Θαλασσών, ο Κουκ έβαλε πλώρη για την ανατολική ακτή της Αυστραλίας και άραξε στο Μπότανι Μπέι (Botany Bay). Ο Μπανκς δεν κατάφερε να αναπτύξει κοινωνικές επαφές με τους Αυστραλούς Αβορίγινες και επέστρεψε στον ρόλο του βοτανολόγου, φέρνοντας πίσω στην Αγγλία ένα θησαυρό από εξωτικά φυτά, πολλά από τα οποία φέρουν σήμερα το όνομά του. Αφού γύρισε στην Αγγλία, ανακάλυψε ότι στα μάτια του κοινού ο ίδιος κι ο Καπετάνιος Κουκ είχαν ανακηρυχθεί ήρωες. Προσκλήθηκε να συναντηθεί με τον Βασιλιά Γεώργιο Γ΄, που ήταν τότε ακόμη νέος και με σώας τας φρένας, και συμμεριζόταν το πάθος του Μπανκς για τη βοτανολογία. Ο Μπανκς παρέμεινε φίλος του Βασιλιά για όλη του τη ζωή, υποστηρίζοντας ενεργά την ανοικοδόμηση του εθνικού βοτανικού κήπου στο Κιού (Kew). Ο Μπανκς έγινε πρόεδρος της Βασιλικής Εταιρείας το 1778 και παρέμεινε σε αυτή τη θέση για σαράντα δύο χρόνια, προεδρεύοντας επίσημα στη βρετανική επιστήμη για πάνω από τη μισή διάρκεια της Εποχής του Δέους. Δεν ήταν αυστηρός πρόεδρος και δεν επιχείρησε να μετατρέψει τη Βασιλική Εταιρεία σε έναν οργανισμό επαγγελματιών, όπως έγινε με τις επιστημονικές ακαδημίες στο Παρίσι και το Βερολίνο. Πίστευε ότι η επιστήμη γίνεται καλύτερα από ερασιτέχνες όπως ο ίδιος. Αν υπήρχε ανάγκη οικονομικής ενίσχυσης όσων δεν είχαν ιδιωτική χρηματοδότηση, αυτή μπορούσε να καλυφθεί από αριστοκράτες χορηγούς. Ένας τέτοιος άνθρωπος, για τον οποίο ο Μπανκς εξασφάλισε οικονομική ενίσχυση, ήταν ο Ουίλλιαμ Χέρσελ, ο σπουδαιότερος αστρονόμος της εποχής. Ο Χέρσελ καταγόταν από το Ανόβερο και στην ηλικία των δεκαεπτά ετών τον στρατολόγησαν για να πολεμήσει για το Ανόβερο στον Επταετή Πόλεμο εναντίον των Γάλλων. Αφού επέζησε από μια μάχη την οποία έχασαν οι Ανοβεριανοί, δραπέτευσε στην Αγγλία προκειμένου να ξεκινήσει μια καινούργια ζωή ως επαγγελματίας μουσικός. Ξεκινώντας άφραγκος πρόσφυγας, ανελίχθηκε γρήγορα στον αγγλικό μουσικό κόσμο. Πλησιάζοντας τα τριάντα του ήταν διευθυντής ορχήστρας στο Pump Room στο Μπαθ, το θεραπευτήριο όπου συγκεντρώνονταν οι πλούσιοι για να χαλαρώσουν στα ιαματικά νερά και να ακούσουν τα κονσέρτα. Έμεινε στο Μπαθ για δεκάξι χρόνια, διευθύνοντας τη μουσική ζωή της πόλης την ημέρα και εξετάζοντας τον ουρανό τη νύχτα. Ως αστρονόμος, ήταν εντελώς ερασιτέχνης, απλήρωτος και αυτοδίδακτος. Στην αρχή, όταν ο Χέρσελ άρχισε να παρατηρεί τα ουράνια σώματα, πίστευε ότι τα κατοικούσαν νοήμονες εξωγήινοι. Τα στρογγυλά αντικείμενα που έβλεπε στο φεγγάρι ήταν πόλεις που είχαν κτίσει οι εξωγήινοι. Συνέχισε όλη του τη ζωή να δημοσιεύει φανταστικές εικασίες, πολλές από τις οποίες αποδείχθηκαν αργότερα σωστές. Είχε δύο σημαντικά πλεονεκτήματα ως παρατηρητής. Πρώτον, κατασκεύαζε ο ίδιος τα αστρονομικά του όργανα, και με τα χέρια του τού μουσικού έφτιαχνε εκπληκτικά κυρτωμένους καθρέφτες που παρείχαν πολύ καλύτερες εικόνες από τα άλλα τηλεσκόπια που υπήρχαν τότε. Δεύτερον, έφερε από το Ανόβερο τη μικρή του αδελφή Κάρολαϊν ως βοηθό του κι εκείνη έφτασε να κατέχει την τέχνη της παρατήρησης σε τέτοιο βαθμό ώστε να κάνει ανεξάρτητα πολλές ανακαλύψεις που πιστώνονται στο όνομά της. Η ζωή του ως ερασιτέχνη τέλειωσε το 1781, όταν με τη βοήθεια της Κάρολαϊν ανακάλυψε τον πλανήτη Ουρανό. Ο Σερ Χάμφρεϊ Ντέιβυ, γραμμικό χαρακτικό από τον Τζ. Ρ. Νιούτον βασισμένο σε πίνακα του Σερ Τόμας Λώρενς, 1830, Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Μόλις ο Μπανκς έμαθε για την ανακάλυψη, προσκάλεσε τον Χέρσελ σε δείπνο, τον γνώρισε στον Βασιλιά και κανόνισε ο Χέρσελ να διοριστεί ως ο προσωπικός αστρονόμος του Βασιλιά με μισθό 200 λιρών τον χρόνο, με έναν επιπλέον μισθό των 50 λιρών τον χρόνο αργότερα για την Κάρολαϊν. Η μουσική σταδιοδρομία του έλαβε τέλος και ο Χέρσελ πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του ως επαγγελματίας αστρονόμος. Έλαβε βασιλική χρηματοδότηση προκειμένου να κατασκευάσει μεγαλύτερα τηλεσκόπια και επιδόθηκε στη συστηματική καταγραφή κάθε αστέρα και κάθε νεφελώματος στον ουρανό, διευρύνοντας την αναζήτησή του όλο και μακρύτερα ώστε να συμπεριλάβει αντικείμενα αχνότερα και σε μεγαλύτερη απόσταση από ό,τι είχε δει ποτέ κανείς. Ο Χέρσελ κατανοούσε ότι όταν κοίταζε τα απομακρυσμένα αντικείμενα, κοιτούσε όχι μόνο μακρύτερα στον χώρο αλλά και πίσω στον χρόνο. Αναγνώρισε ορθά ότι πολλά από τα νεφελώδη αντικείμενα που έβλεπε ήταν γαλαξίες όπως ο δικός μας αλλά έξω από αυτόν και υπολόγισε ότι τα έβλεπε όπως αυτά ήταν δύο εκατομμύρια χρόνια τουλάχιστον στο παρελθόν. Έδειξε ότι το σύμπαν δεν ήταν μόνο τεράστιο αλλά και πάρα πολύ παλιό. Στις εργασίες που δημοσίευσε πήρε αποστάσεις από την παλαιά αριστοτελική αντίληψη του ουρανού ως στατικής επικράτειας αιώνιας ειρήνης και αρμονίας και έκλινε προς τη σύγχρονη ιδέα για το σύμπαν ως ένα δυναμικά εξελισσόμενο σύστημα. Έγραψε για «μια βαθμιαία διάλυση του γαλαξία μας», η οποία θα παρείχε «ένα είδος χρονομετρητή που μπορεί να χρησιμεύσει στη μέτρηση του χρόνου που ο γαλαξίας έχει υπάρξει στο παρελθόν και θα υπάρξει στο μέλλον». Αυτή η ιδέα του γαλαξιακού χρονομετρητή αποτελεί την αφετηρία της νέας επιστήμης της Κοσμολογίας. Η αφήγηση του Χολμς δείχνει ότι όλες οι κυρίαρχες επιστημονικές μορφές της Εποχής του Ρομαντισμού, όπως ο Μπανκς και ο Χέρσελ, ξεκίνησαν τις ζωές τους ως μη συμβατικές μεγαλοφυΐες, εύπιστοι ερασιτέχνες έτοιμοι για περιπέτειες. Δεν βρέθηκαν σκόπιμα στην επιστήμη ή τη λογοτεχνία αλλά διερευνώντας ιδέες που ήταν συχνά παράλογες. Έγιναν σοβαροί επαγγελματίες μονάχα αφού εξασφάλισαν την επιτυχία. Άλλο ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο Χάμφρεϊ Ντέιβυ, ο οποίος είχε αρχικά την πρόθεση να γίνει γιατρός και εργάστηκε, ως μέρος της εκπαίδευσής του, στο Πνευματικό Ίδρυμα (Pneumatic Institution) στο Μπρίστολ. Το Πνευματικό Ίδρυμα ήταν μια κλινική στην οποία οι ασθενείς προσέφευγαν για να θεραπευθούν από μια ποικιλία ασθενειών εισπνέοντας αέρια. Μεταξύ των διαθέσιμων αερίων για εισπνοή ήταν και το υποξείδιο του αζώτου (αέριο του γέλιου). Ο Ντέιβυ πειραματίστηκε με ενθουσιασμό πάνω στο υποξείδιο του αζώτου, χρησιμοποιώντας τον εαυτό του και τους φίλους του, συμπεριλαμβανομένου του Κόλεριτζ, ως πειραματόζωα. Μετά από μία τέτοια συνεδρία, έγραψε: Έχω νιώσει περισσότερη ευχαρίστηση εισπνέοντας υποξείδιο του αζώτου όσο δεν έχω νιώσει από καμία άλλη αιτία ‒ ένα ρίγος που με διαπερνά ολόκληρο κι είναι εκπληκτικά ευχάριστο, είπα στον εαυτό μου ότι γεννήθηκα για να ωφελήσω τον κόσμο με τα μεγάλα μου ταλέντα. Ο Ντέιβυ ήταν τόσο δημοφιλής στο Μπρίστολ ώστε του προσφέρθηκε στην ηλικία των είκοσι τριών ετών η θέση του αναπληρωτή καθηγητή στη Χημεία στο Βασιλικό Ίδρυμα του Λονδίνου. Το Βασιλικό Ίδρυμα ήταν ένα καινούργιο εγχείρημα που παρείχε «τακτικά μαθήματα φιλοσοφικών διαλέξεων και πειραμάτων» για τον καλό κόσμο του Λονδίνου. Με σκοπό την προετοιμασία των πειραματικών επιδείξεων που θα εξέπλητταν και θα επιμόρφωναν το κοινό, ο ομιλητής ήταν εφοδιασμένος με εργαστήριο, στο οποίο μπορούσε επίσης να επιδοθεί σε δική του πρωτότυπη έρευνα. Ο Ντέιβυ αμέσως άλλαξε τις ερευνητικές του δραστηριότητες από τη φυσιολογία στη χημεία. Έγινε ο πρώτος ηλεκτροχημικός, χρησιμοποιώντας μια τεράστια ηλεκτρική μπαταρία για να διασπά τις χημικές ενώσεις, ενώ ανακάλυψε και τα στοιχεία νάτριο και κάλιο. Αργότερα, εφηύρε την λάμπα ασφαλείας Ντέιβυ, που κατέστησε δυνατή την εργασία των ανθρακωρύχων μέσα στη γη δίχως να σκοτώνονται εξαιτίας εκρήξεων μεθανίου. Η λάμπα τον έκανε ακόμα περισσότερο διάσημο. Ο Κόλεριτζ τον προσκάλεσε να μετακομίσει στα βόρεια και να στήσει ένα χημικό εργαστήριο στον δρυμό Λέικ Ντίστρικτ όπου ζούσαν ο Κόλεριτζ και ο Γουόρντσγουορθ. Ο Κόλεριτζ του έγραψε: «Θα επιτεθώ στη Χημεία σαν καρχαρίας». Ο Ντέιβυ έπραξε σωστά και έμεινε στο Λονδίνο, όπου διαδέχθηκε τον Μπανκς ως πρόεδρο της Βασιλικής Εταιρείας και μεγάλο άρχοντα της βρετανικής επιστήμης. Ο ποιητής Λόρδος Βύρων τού αφιέρωσε δύο στίχους στο ποίημά του «Δον Ζουάν» (Don Juan): Ευρεσιτεχνιακή είναι αυτή η γενιά, με εφευρέσεις (και ψυχές μπορεί να σώσει και κορμιά μπορεί να πάρει) επενδεδυμένες όλες με τις πιο καλές προθέσεις· Πάρτε ας πούμε του κυρίου Χάμφρεϊ Ντέιβυ το φανάρι ‒ άνθρακα εξαντλεί μ’ ασφάλεια· παρακούς τον; θα πονέσεις. Στο Ταμ Τουμ γι’ αρκούδες πάει, και στα Ιγκλού να διακοπάρει κανείς· κι όσο για την ανθρωπότης… ίσως ένα και το αυτό ή κι ωφέλεια πιο μεγάλη αν που λες μες στον Μεγάλο, στον Σπουδαίο Βατερλώ ’γώ τα πόδια του τα ίδια φτάσω να πυροβολώ! Το ερώτημα που έθεσε ο Λόρδος Βύρων, αν η επιστημονική πρόοδος και οι επιστημονικές εφευρέσεις πράγματι ωφελούν την ανθρωπότητα, έλαβε μια δραματικά αρνητική απάντηση στο πρόσωπο του Βίκτωρα Φράνκενσταϊν, μία από τις πιο αλησμόνητες δημιουργίες της Εποχής του Δέους. Η Μαίρη Σέλλεϋ, σύζυγος του ποιητή, ήταν δεκαεννέα ετών το 1817 όταν έγραψε το μυθιστόρημά της Φράνκενσταϊν, ή ο σύγχρονος Προμηθέας (Frankenstein, or the Modern Prometheus). Το ίδιο έτος, ο σύζυγός της επισκεπτόταν τακτικά τον γιατρό Ουίλλιαμ Λώρενς, τόσο ως ασθενής όσο και ως στενός φίλος. Ο Λώρενς έγραψε ένα βιβλίο για το ευρύ κοινό, Διαλέξεις για τη φυσική ιστορία του ανθρώπου (Lectures on the Natural History of Man), μια επιστημονική θεώρηση της ανθρώπινης ανατομίας και φυσιολογίας, που βασιζόταν σε πρόσφατες ανακαλύψεις που είχαν κάνει οι χειρουργοί σε αίθουσες ανατομίας. Ο Λώρενς επιτέθηκε με μανία εναντίον της θεωρίας του βιταλισμού που ήταν στη μόδα εκείνη την εποχή. Σύμφωνα με τους βιταλιστές, υπάρχει μια Ζωική Δύναμη που ζωογονεί τα έμβια πλάσματα και τα καθιστά θεμελιωδώς διαφορετικά από τη νεκρή ύλη. Ο Λώρενς ήταν υλιστής και δεν πίστευε σε καμία τέτοια δύναμη. Ο Χολμς συζητάει το ερώτημα αν η ιδέα της Μαίρης για το μυθιστόρημά της προήλθε από τον διανοητικό ανταγωνισμό μεταξύ βιταλιστών και υλιστών, ή από τις πραγματικές απόπειρες των περιβόητων απατεώνων Αλντίνι (Aldini) στην Αγγλία και Ρίττερ (Ritter) στη Γερμανία να επαναφέρουν στη ζωή νεκρά ζώα με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού. Σε μια περίπτωση, ο Αλντίνι είχε προσπαθήσει δημόσια να νεκραναστήσει το πτώμα ενός δολοφόνου. Οι Σεργκέι Μπριν και Λάρρυ Πέιτζ οι οποίοι δημιούργησαν την γιγαντιαία μηχανή αναζήτησης Google. Σεπτέμβριος 2003. © Joker / Martin Magunia / Getty Images / Ideal Image Το μυθιστόρημα παρουσιάζει τον Φράνκενσταϊν να δημιουργεί το τέρας του σιωπηλά, υπό το φως των κεριών, χρησιμοποιώντας τα ακριβή όργανα ανατομής που χρησιμοποιεί ο χειρουργός, και απεικονίζει το τέρας ως ένα φιλόσοφο με συγκροτημένο λόγο που θρηνεί για τη μοναξιά του, σε συγκινητική ποιητική γλώσσα. Έξι χρόνια μετά, το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στη θεατρική σκηνή ως Η Αλαζονεία: ή η μοίρα του Φράνκενσταϊν (Presumption: or the Fate of Frankenstein), με μεγάλη επιτυχία στο Λονδίνο, το Μπρίστολ, το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Το θεατρικό έργο αντέστρεψε το διανοητικό δράμα που είχε πλάσει η Μαίρη Σέλλεϋ. Μετετράπη σε συνδυασμό ιστορίας τρόμου και μαύρης κωμωδίας, και έτσι παρέμεινε εφεξής, στο σανίδι και στις ταινίες. Στο έργο, το τέρας δημιουργείται χτυπώντας με ακτίνες τη νεκρή σάρκα από μια τεράστια ηλεκτρική μηχανή, και το πλάσμα προκύπτει ως κουτή και παραμορφωμένη καρικατούρα ανθρώπου, η επιτομή της ωμής κακίας. Και τότε έρχεται η έκπληξη. Η Μαίρη Σέλλεϋ πάει να δει το έργο και ξετρελαίνεται. Γράφει σε επιστολή σε φίλο της: Κοίτα να δεις! Βρέθηκα να είμαι διάσημη!... Ο κ. Κουκ έπαιξε το ρόλο του «κενού» εξαιρετικά καλά … ό,τι κάνει είναι με φαντασία και άψογο στην εκτέλεση… φαίνεται να προκαλεί τέτοιο ενθουσιασμό στο κοινό που του κόβεται η ανάσα… στις πρώτες παραστάσεις όλες οι κυρίες λιποθύμησαν και ακολούθησε βαβούρα! Αποκάλεσε το τέρας «κενό» επειδή άφηναν κενό το όνομά του στο θεατρικό πρόγραμμα. Τη γοήτευσε η μαγεία του κόσμου του θεάματος το 1823, όπως ακριβώς οι νεαροί συγγραφείς γοητεύονται από τη μαγεία του κόσμου του θεάματος σήμερα. Το 1831 η Μαίρη Σέλλεϋ έγραψε ένα πρόλογο για την καινούργια έκδοση του μυθιστορήματος. Στον πρόλογο περιγράφει τις αναμνήσεις της από τη γένεση του αριστουργήματός της δεκατέσσερα χρόνια πριν: Είδα τον χλωμό σπουδαστή των ανίερων τεχνών γονατιστό πλάι στο Πράγμα που είχε συναρμολογήσει. Είδα το αποτρόπαιο σχήμα ενός ξαπλωμένου άντρα, και τότε, με το που πήρε μπρος μια ισχυρή μηχανή, τον είδα να δίνει σημεία ζωής και να ξυπνάει με μια άχαρη κίνηση ανθρώπου που δεν ήταν τελείως ζωντανός. Πόσο τρομακτικό πρέπει να ήταν ‒ γιατί ’ναι απίστευτα τρομακτικό το αποτέλεσμα κάθε ανθρώπινης απόπειρας να ξεγελάσεις τον παντοδύναμο μηχανισμό του Δημιουργού του κόσμου. Οι αναμνήσεις της βρίσκονταν πιο κοντά στο θεατρικό έργο παρά στο μυθιστόρημα. Στην αρχική ιδέα της Μαίρης, το τέρας ήταν ικανό να νιώσει χαρά και ανιδιοτελή αγάπη, και στράφηκε στο κακό μονάχα όταν ο Φράνκενσταϊν αρνήθηκε να του δημιουργήσει μια σύντροφο την οποία θα μπορούσε να αγαπήσει και να φροντίσει. Αλλά στο σανίδι και πάντοτε εφεξής, το τέρας ενσάρκωνε το καθαρό κακό, την πλήρη καταστροφή. Η επιστήμη όχι μόνο έχασε τον πάγιο θετικό της χαρακτήρα, αλλά έγινε και υπεύθυνη για τον χαμό του ανθρώπου. Η Εποχή του Δέους, σύμφωνα με τον Χολμς, τελείωσε με την πρώτη συνέλευση του BAAS, του Βρετανικού Συνδέσμου για την Πρόοδο της Επιστήμης (British Association for the Advancement of Science) στο Γιόρκ το 1831. Τότε πια οι τρεις γίγαντες, ο Τζόζεφ Μπανκς, ο Ουίλλιαμ Χέρσελ και ο Χάμφρεϊ Ντέιβυ, είχαν γεράσει, είχαν χάσει τις δυνάμεις τους και είχαν τελικά πεθάνει. Οι τρεις νεαροί πρωτεργάτες που πήραν τη θέση τους ήταν ο μαθηματικός Τσαρλς Μπάμπατζ (Charles Babbage), ο αστρονόμος Τζον Χέρσελ και ο φυσικός Ντέιβιντ Μπριούστερ (David Brewster). Ο Μπάμπατζ ξεκίνησε την επίθεση στο παλαιό καθεστώς το 1830 με το βιβλίο Στοχασμοί πάνω στην παρακμή της επιστήμης στην Αγγλία (Reflections on the Decline of Science in England). Επιτέθηκε στους αξιωματούχους της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου χαρακτηρίζοντάς τους ως μια ομάδα άεργων και ανίκανων σνομπ που είχαν χάσει την επαφή τους με τον σύγχρονο κόσμο της επιστήμης και της βιομηχανίας. Οι επαγγελματίες επιστήμονες της Γαλλίας και της Γερμανίας άφηναν πίσω τους τούς Άγγλους ερασιτέχνες. Η Αγγλία χρειαζόταν ένα νέο τρόπο οργάνωσης των επιστημόνων, με βάση τις αναπτυσσόμενες βιομηχανικές πόλεις του βορρά αντί για το Λονδίνο, μια οργάνωση διοικούμενη από δραστήριους επαγγελματίες παρά από ευγενείς ερασιτέχνες. Ο BAAS οργανώθηκε σύμφωνα με τις υποδείξεις του Μπάμπατζ, με ετήσιες συνελεύσεις σε διάφορες επαρχιακές πόλεις αλλά ποτέ στο Λονδίνο. Τα μέλη του αυξήθηκαν ταχύτατα. Στην τρίτη συνέλευση, στο Κέιμπριτζ το 1833, η λέξη «επιστήμων» (scientist) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά, αντικαθιστώντας το «φυσικός φιλόσοφος» (natural philosopher), προκειμένου να τονιστεί η ρήξη με το παρελθόν. Η Βικτώρια δεν ήταν ακόμη βασίλισσα, αλλά η Βικτωριανή Εποχή είχε ξεκινήσει. Η ιστορία στο βιβλίο του Χολμς για την Εποχή του Δέους εγείρει μια προκλητική ερώτηση αναφορικά με την παρούσα εποχή. Είναι άραγε δυνατό να βρισκόμαστε σήμερα στις απαρχές μιας νέας Εποχής του Ρομαντισμού, που εκτείνεται στο πρώτο μισό του εικοστού πρώτου αιώνα, με τους σημερινούς δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας να έχουν ρόλους παραπλήσιους με αυτούς που είχαν οι διαφωτισμένοι αριστοκράτες του δέκατου όγδοου αιώνα; Αν και είναι πολύ νωρίς για να απαντήσουμε στο ερώτημα, δεν είναι πολύ νωρίς για να εξετάσουμε τα στοιχεία. Τα στοιχεία για μια νέα Εποχή του Δέους θα ήταν μια μετατόπιση προς τα πίσω όσον αφορά την κουλτούρα της επιστήμης, από τους οργανισμούς στα άτομα, από τους επαγγελματίες στους ερασιτέχνες, από τα ερευνητικά προγράμματα στα έργα τέχνης. Εάν η καινούργια Ρομαντική Εποχή είναι πραγματική, θα περιστρέφεται γύρω από τη βιολογία και τους υπολογιστές, όπως η παλαιά Ρομαντική Εποχή περιστρεφόταν γύρω από τη χημεία και την ποίηση. Οι υποψήφιοι πρωτεργάτες της σύγχρονης Ρομαντικής Εποχής είναι οι μάγοι της βιολογίας Κάρυ Μούλλις (Kary Mullis), Ντην Κάμεν (Dean Kamen) και Κραιγκ Βέντερ (Craig Venter), και οι μάγοι των υπολογιστών Λάρρυ Πέιτζ (Larry Page), Σεργκέι Μπριν (Sergey Brin) και Τσαρλς Σιμόνι (Charles Simonyi). Ο Κραιγκ Βέντερ είναι ο επιχειρηματίας που δίδαξε τον κόσμο πώς να αποκωδικοποιεί γρήγορα τα γονιδιώματα· ο Κάρυ Μούλλις είναι ο σέρφερ που δίδαξε τον κόσμο πώς να πολλαπλασιάζει γρήγορα τα γονιδιώματα· ο Ντην Κάμερ είναι ο μηχανικός ιατρικής τεχνολογίας που δίδαξε τον κόσμο πώς να φτιάχνει τεχνητά χέρια που όντως δουλεύουν. Κάθε επίτευγμα των σύγχρονών μας πρωτοπόρων απηχεί επιτεύγματα του παρελθόντος. Ο Βέντερ έκανε τον γύρο του κόσμου με τη θαλαμηγό του συλλέγοντας γονιδιώματα μικροβίων από τον ωκεανό και αποκωδικοποιώντας τα συλλήβδην, όπως ο Μπανκς που έκανε τον γύρο του κόσμου ταξιδεύοντας με πλοίο και συλλέγοντας φυτά. Ο Μούλλις εφηύρε την αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης, η οποία επιτρέπει στους βιολόγους να πολλαπλασιάσουν ένα μοναδικό μόριο DNA σε μια πληθώρα ίδιων μορίων μέσα σε λίγες ώρες, και μετά από αυτό πέρασε τον περισσότερο καιρό του κάνοντας σέρφινγκ στις ακτές της Καλιφόρνιας, όπως ο Ντέιβυ που εφηύρε τη λάμπα των ανθρακωρύχων και μετά από αυτό πέρασε τον περισσότερο καιρό του ψαρεύοντας στα ποτάμια της Σκωτίας. Ο Ντην Κάμεν κτίζει γέφυρες ανάμεσα σε ζωντανούς ανθρώπινους εγκεφάλους και μηχανικά δάχτυλα και αντίχειρες, όπως ο Βίκτωρ Φράνκενσταϊν που έραβε μαζί νεκρούς εγκεφάλους και χέρια και τους έδινε ζωή. Ο Πέιτζ και ο Μπριν κατασκεύασαν τη γιγαντιαία μηχανή αναζήτησης Google που φτάνει μέχρι τα πιο απόμακρα όρια της ανθρώπινης γνώσης, σαν τον Ουίλλιαμ Χέρσελ, που έφτιαξε το γιγαντιαίο του τηλεσκόπιο των σαράντα ποδιών για να φτάσει τα όρια του σύμπαντος. Ο Σιμόνι ήταν ο κύριος αρχιτέκτονας πίσω από προγράμματα της Microsoft και αργότερα πέταξε δύο φορές ως κοσμοναύτης στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, όπως οι ατρόμητοι αεροναύτες Μπλανσάρ και Τζέφφρις που έκαναν το πρώτο ιπτάμενο ταξίδι από την Αγγλία στη Γαλλία με αερόστατο το 1795. Υπάρχουν προφανείς διαφορές ανάμεσα στη σύγχρονη εποχή και την Εποχή του Δέους. Τώρα έχουμε στη διάθεσή μας ένα μόνιμο στρατό πολλών χιλιάδων επαγγελματιών επιστημόνων. Τότε τους μετρούσαμε στα δάχτυλα του ενός χεριού. Τώρα η επιστήμη έχει γίνει μια οργανωμένη επαγγελματική δραστηριότητα, με μεγάλους προϋπολογισμούς και μεγαλύτερες απολαβές. Τότε η επιστήμη ήταν ένα κράμα χόμπι και λαϊκής ψυχαγωγίας. Παρά τις διαφορές, υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Ο Χολμς παρατηρεί πως το 1812 άρχισαν να πωλούνται στο Πικαντίλι «Φορητά Εργαστήρια Χημείας», με τιμή από έξι έως είκοσι γκινέες. Περιείχαν εξοπλισμό και υλικά για σοβαρούς ερασιτέχνες χημικούς. O Τσαρλς Σιμόνι, ο οποίος πέταξε δύο φορές ως κοσμοναύτης στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, σε φωτογραφία που έδωσε η NASA μετά την προσεδάφισή του στο Καζακστάν, στις 21 Απριλίου 2007. © Bill Ingalls / NASA / Getty Images / Ideal Image Η ύπαρξή τους αποδεικνύει ότι ένα μέρος από τις κυρίες και τους κυρίους του καλού κόσμου που κατέκλυζαν τις δημόσιες διαλέξεις του Ντέιβυ στο Βασιλικό Ίδρυμα είτε έκαναν πραγματικά χημικά πειράματα στο σπίτι τους είτε προέτρεπαν τα παιδιά τους να κάνουν τέτοια πειράματα. Πέρσι έλαβα ως χριστουγεννιάτικο δώρο ένα «Φορητό Σετ Γονιδιώματος», ένα CD που περιέχει ένα σημαντικό ποσό πληροφορίας για το γονιδίωμά μου. Τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου αλλά και οι σύζυγοι, έλαβαν επίσης τα CD τους. Συγκρίνοντας τα γονιδιώματά μας, μπορούμε να προσμετρήσουμε το ποσοστό που κληρονόμησε το κάθε εγγόνι από τον παππού ή τη γιαγιά. Οι δίσκοι αυτοί μας υποδεικνύουν τα σημεία όπου το προσωπικό μας DNA διαφέρει από το πρότυπο ανθρώπινο γονιδίωμα κατά ένα γράμμα του γενετικού κώδικα. Άλλες, πιο σύνθετες διαφορές, όπως η διαγραφή ή η επανάληψη μιας σειράς γραμμάτων, δεν περιλαμβάνονται. Οι δίσκοι φτιάχνονται και πωλούνται από μια εταιρεία ονόματι 23andMe, όπου ο αριθμός είκοσι τρία είναι ο αριθμός των χρωμοσωμάτων σε ένα ανθρώπινο γενετικό κύτταρο. Η εταιρεία ιδρύθηκε από την Αν Γουοτζίσκι (Anne Wojcicki), σύζυγο του Σεργκέι Μπριν. Η γλώσσα του γονιδιώματος αποτελεί, τη στιγμή που μιλάμε, μια μη αποκωδικοποιημένη γραφή, όπως η Γραμμική Β΄ μετά την ανακάλυψή της σε αρχαίες πήλινες πλάκες στην Κρήτη. Οι επαγγελματίες αρχαιολόγοι και γλωσσολόγοι προσπαθούσαν επί πενήντα χρόνια να αποκωδικοποιήσουν την Γραμμική Β΄ δίχως αποτέλεσμα. Ο ερασιτέχνης Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris) πέτυχε εκεί όπου αποτύγχαναν οι ειδικοί και απέδειξε ότι η Γραμμική Β΄ ήταν μια προομηρική μορφή της ελληνικής γλώσσας. Εγώ δεν είμαι ασφαλώς ένας Βέντρις. Δεν είμαι σε θέση να αποκωδικοποιήσω το ίδιο μου το γονιδίωμα ή να αντλήσω από αυτό οποιαδήποτε χρήσιμη πληροφορία για την ανατομία μου και την φυσιολογία μου. Αλλά θεωρώ ευτύχημα ότι η προσωπική γενετική πληροφορία είναι τώρα ευρέως διαθέσιμη σε τιμή προσιτή σε καθημερινούς πολίτες. Δεν θα αργήσει η στιγμή που τα πλήρη ανθρώπινα γονιδιώματα θα είναι επίσης ευρέως διαθέσιμα. Τότε θα δούμε αν οι επαγγελματίες ειδικοί θα νικήσουν στον αγώνα να κατανοήσουν τη λεπτομερή αρχιτεκτονική του γονιδιώματος, ή κάποιος καινούργιος Βέντρις θα τερματίσει πριν από αυτούς, νικώντας τους στο ίδιο τους το παιχνίδι. Ένα σημαντικό βήμα για την κατανόηση του γονιδιώματος αποτελεί η πρόσφατη εργασία του Ντέιβιντ Χώσσλερ (David Haussler) και των συναδέλφων του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Κρουζ, εργασία η οποία δημοσιεύτηκε στη διαδικτυακή έκδοση του περιοδικού Nature στις 16 Αυγούστου του 2006. Ο Χώσσλερ είναι ένας επαγγελματίας ειδικός υπολογιστών που έστρεψε το ενδιαφέρον του στη βιολογία. Δεν έκανε ποτέ ανατομή σε νεκρό ποντίκι ή άνθρωπο. Το πειραματικό του εργαλείο είναι ο συνηθισμένος υπολογιστής, τον οποίο εκείνος και οι φοιτητές του χρησιμοποιούν για να κάνουν ακριβείς συγκρίσεις μεταξύ γονιδιωμάτων διαφορετικών βιολογικών ειδών. Ανακάλυψαν ένα μικρό κομμάτι DNA στο γονιδίωμα των σπονδυλωτών που έχει διατηρηθεί πιστά στα γονιδιώματα των πουλερικών, των ποντικιών, των αρουραίων και των χιμπατζήδων, αλλά το οποίο στους ανθρώπους έχει τροποποιηθεί δραστικά. Το κομμάτι λέγεται HAR1, που είναι συντομογραφία για το Ανθρώπινη Επιταχυνθείσα Περιοχή 1 (Human Accelerated Region 1). Δεν έχει εξελιχθεί σχεδόν καθόλου στα τριακόσια εκατομμύρια χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ του κοινού προγόνου των πουλερικών και των ποντικιών και του κοινού προγόνου των χιμπατζήδων και των ανθρώπων, ενώ έπειτα εξελίχθηκε ταχύτατα στα έξι εκατομμύρια χρόνια που χωρίζουν τον κοινό πρόγονο των χιμπατζήδων και των ανθρώπων από τους σύγχρονους ανθρώπους. Τα τελευταία έξι εκατομμύρια χρόνια, δεκαοκτώ αλλαγές σταθεροποιήθηκαν σε αυτό το κομμάτι της ανθρώπινης γενετικής διαδρομής. Μια ορισμένη σοβαρή αναδιοργάνωση πρέπει να έλαβε χώρα στο αναπτυξιακό πρόγραμμα, στη ρύθμιση του οποίου βοηθάει αυτό το κομμάτι. Άλλο ένα κρίσιμο γεγονός είναι γνωστό για το HAR1. Δραστηριοποιείται κατά την ανάπτυξη του εγκεφαλικού φλοιού το δεύτερο τρίμηνο της κύησης, όταν οργανώνεται η λεπτομερής δομή του εγκεφάλου. Η ομάδα του Χώσσλερ εντόπισε άλλο ένα παρόμοιο κομμάτι DNA στο γονιδίωμα των σπονδυλωτών το οποίο ονόμασαν HAR2. Δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη του καρπού στο χέρι του ανθρώπινου εμβρύου. Ο εγκέφαλος και το χέρι είναι τα δύο όργανα που διακρίνουν αυστηρά τους ανθρώπους από τα σπονδυλωτά ξαδέρφια τους. Η ανακάλυψη των HAR1 και HAR2 αποτελεί κατά πάσα πιθανότητα ένα γεγονός μεγάλης σπουδαιότητας, μια ανακάλυψη που συγκρίνεται με την ανακάλυψη του πυρήνα του ατόμου από τον Έρνεστ Ράδερφορντ (Ernest Rutherford) το 1909 ή την ανακάλυψη της διπλής έλικας στον πυρήνα του κυττάρου από τους Φράνσις Κρικ (Francis Crick) και Τζέιμς Ουώτσον (James Watson) το 1953. Ανοίγει τον δρόμο για μια νέα επιστήμη, την επιστήμη της ανθρώπινης φύσης στο μοριακό επίπεδο. Τούτη η νέα επιστήμη θα αλλάξει ριζικά τις δυνατές εφαρμογές της βιολογικής γνώσης, για καλό ή για κακό. Ενδέχεται να μας δώσει το κλειδί για να ελέγξουμε την εξέλιξη του ίδιου μας του είδους. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της Εποχής του Δέους απουσιάζει αισθητά στην καινούργια εποχή. Η ποίηση, η κυρίαρχη μορφή τέχνης σε πολλές ανθρώπινες κοινωνίες από τον Όμηρο έως τον Λόρδο Βύρωνα, δεν κυριαρχεί πλέον. Κανένας σύγχρονος ποιητής δεν απολαμβάνει την αναγνώριση που είχε ο Κόλεριτζ ή ο Σέλλεϋ. Η ποίηση έχει εν μέρει αντικατασταθεί στη λαϊκή κουλτούρα από τη γραφική τέχνη. Πέρσι συμμετείχα σε ένα «Φεστιβάλ Μαθηματικών» στη Ρώμη, οργανωμένο από τον Πιερτζιόρτζιο Οντιφρέντι (Piergiorgio Odifreddi), έναν μαθηματικό επιχειρηματία που αφουγκράζεται το πνεύμα των καιρών. Ο Οντιφρέντι έκλεισε το μεγαλύτερο αμφιθέατρο στη Ρώμη, το οποίο είχε ξεμείνει από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960, και το γέμισε ολόκληρο για τρεις μέρες με νέους ανθρώπους που γιόρταζαν τα μαθηματικά. Πώς το κατάφερε; Ανακατεύοντας τα μαθηματικά με την τέχνη. Στο προεδρείο βρίσκονταν ο μακαρίτης καλλιτέχνης Μαουρίτς Έσερ (Maurits Escher) και ο μαθηματικός Μπενουά Μάντελμπροτ (Benoit Mandelbrot), με ένα πλήθος ακολούθων να παρουσιάζουν καινούργια έργα τέχνης δημιουργημένα από υπολογιστές και ανθρώπους. Ο Τζον Νας (John Nash) ήταν εκεί και απολάμβανε τον θαυμασμό των φοιτητών από τότε που η ταινία Ένας υπέροχος άνθρωπος (A Beautiful Mind) του είχε εξασφαλίσει παγκόσμια αναγνώριση. Υπήρχε επίσης ένας επαγγελματίας ζογκλέρ που ήταν καθηγητής μαθηματικών. Στεκόταν στη σκηνή, εναλλάσσοντας πέντε μπάλες στον αέρα και ταυτόχρονα αποδεικνύοντας όμορφα θεωρήματα συνδυαστικής για τη δραστηριότητα αυτή. Τα θεωρήματά του εξηγούν γιατί οι σοβαροί ζογκλέρ πάντοτε εναλλάσσουν έναν περιττό αριθμό από μπάλες, συνήθως πέντε ή επτά και όχι τέσσερις ή έξι. Εάν η κυρίαρχη επιστήμη στην καινούργια Εποχή του Δέους είναι η βιολογία, τότε η κυρίαρχη μορφή τέχνης πρέπει να είναι ο σχεδιασμός των γονιδιωμάτων με σκοπό τη δημιουργία καινούργιων ποικιλιών ζώων και φυτών. Τούτη η μορφή τέχνης, που χρησιμοποιεί τη νέα βιοτεχνολογία δημιουργικά προκειμένου να βελτιώσει τις αρχαίες επιδέξιες τεχνικές των καλλιεργητών φυτών και εκτροφέων ζώων, παλεύει ακόμη για να γεννηθεί. Πρέπει να υπερβεί πολιτισμικά φράγματα αλλά και τεχνικές δυσκολίες, ενάντια αφενός στον μύθο του Φράνκενσταϊν και αφετέρου στην πραγματικότητα των γενετικών ελαττωμάτων και παραμορφώσεων. Αν αυτό το όνειρο γίνει πραγματικότητα και η νέα μορφή τέχνης θριαμβεύσει, τότε μια καινούργια γενιά καλλιτεχνών, που θα συντάσσουν γονιδιώματα με την ίδια ευχέρεια που ο Μπλέικ και ο Λόρδος Βύρωνας έγραφαν στίχους, θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πληθώρα νέων λουλουδιών και φρούτων και δέντρων και πουλιών για να εμπλουτίσει την οικολογία του πλανήτη μας. Η πλειονότητα αυτών των καλλιτεχνών θα είναι ερασιτέχνες, αλλά θα βρίσκονται σε στενή επικοινωνία με την επιστήμη, όπως συνέβαινε με τους ποιητές της προηγούμενης Εποχής του Δέους. Η καινούργια Εποχή του Δέους μπορεί να φέρει κοντά τους πλούσιους επιχειρηματίες, όπως ο Βέντερ και ο Κάμεν, τους ακαδημαϊκούς επαγγελματίες, όπως ο Χώσσλερ, και τη διεθνή κοινότητα των κηπουρών και των αγροτών και των εκτροφέων, να δουλέψουν από κοινού για να κάνουν τον πλανήτη όμορφο αλλά και γόνιμο, φιλόξενο τόσο στις τροχιλίδες όσο και στους ανθρώπους. © FREEMAN DYSON 2019 — Μετάφραση: Μιλτιάδης Ν. Θεοδοσίου Σημ. ARB: Η απόδοση των στίχων του Μπλέικ και του Βύρωνα έγινε από τον Σπύρο Καρέλα.

Όταν η επιστήμη και η ποίηση ήταν φίλες

Σύνδεση