Ο Γιώργος Σημηριώτης, αφοσιωμένος μεταφραστής του Μπωντλαίρ

Τα Άνθη του κακού δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1857, ωστόσο μεταφράσεις τους στα ελληνικά δεν απαντώνται παρά μόνο στις αρχές του επόμενου αιώνα, δηλαδή πενήντα χρόνια αργότερα, αρχικά σε διάφορα περιοδικά μέχρι την πρώτη αυτοτελή έκδοση 41 εξ αυτών με τίτλο Τα άνθη του κακού και την υπογραφή του Γιώργου Σημηριώτη το 1917. Είχε προηγηθεί το 1913, από τον ίδιο, η Ανθολογία γάλλων λυρικών ποιητών που περιλάμβανε και ποιήματα του Μπωντλαίρ και η οποία θα γνωρίσει στη συνέχεια πολλαπλές επανεκδόσεις και αναθεωρήσεις. Το όνομα του γάλλου ποιητή αναφέρεται για πρώτη φορά στα καθ’ ημάς από τον Εμμανουήλ Ροΐδη το 1873 στις «Αιτναίες αναμνήσεις» του, ωστόσο ο Μπωντλαίρ δεν είναι άγνωστος στους ελληνικούς λογοτεχνικούς κύκλους που διαβάζουν τα ποιήματά του στο πρωτότυπο· η θεματολογία της ποίησής του –«οδυνηρή ανία, οπτασιακή και δαιμονική διάθεση, αναζήτηση του Άγνωστου, σατανοπάθεια και βλάσφημη στάση προς τον Θεό, περιγραφές ωμού ερωτισμού, θανατολαγνεία»[1]– βρίσκει οπαδούς ήδη από το 1862 και μετά σε ποιητές όπως ο Κλέων Ραγκαβής, ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, ο Τιμολέων Αμπελάς, ο Νεοκλής Καζάζης και έμμεσους επικριτές της στους κριτές των Βουτσιναίων ποιητικών αγώνων, όπως πολύ ορθά υποστηρίζει στην εμπεριστατωμένη μελέτη της για την εμφάνιση του Μπωντλαίρ στην Ελλάδα η Αλεξάνδρα Σαμουήλ, συνεπώς πολύ πριν ο Κ.Π. Καβάφης τον κατονομάσει και προτού διασταυρώσει, αφού τους μεταφράσει, τους στίχους του με τους δικούς του στο περίφημο ποίημά του Αλληλουχία κατά τον Βωδελαίρον (1891). Ο Κωστής Παλαμάς θα επαινέσει την αξία του στα γνωστά βωδελαιρικά του σημειώματα του 1916 και ο Κώστας Ουράνης και ο Κ.Γ. Καρυωτάκης θα επισημοποιήσουν την εισαγωγή της ποίησης του Μπωντλαίρ στον νεοελληνικό στίχο. Ο πρώτος κρίκος της μεταφραστικής μπωντλαιρικής αλυσίδας –αναφέρομαι εδώ σε αυτοτελείς εκδόσεις[2] και όχι στον περιοδικό τύπο ή σε ανθολογίες– ανήκει αδιαμφισβήτητα στον Γιώργο Σημηριώτη (1917), τον οποίο ακολουθούν εκ του σύνεγγυς ο Κλέων Παράσχος (1922) και ο Μανώλης Κανελλής (1928), ενώ πιο κοντά στις μέρες μας αξίζει να σημειωθούν οι μεταφραστικές απόπειρες της Δέσπως Καρούσου (1990), του Νίκου Φωκά (1994) και του Ερρίκου Σοφρά (2009)[3], για διαφορετικούς λόγους η καθεμία[4]. Δεν συμπεριλαμβάνω στην αλυσίδα αυτή την τελευταία σε χρονολογική σειρά μετάφραση του Μπωντλαίρ από τον Γιώργο Κεντρωτή (2018) στην οποία έχω αναφερθεί σε προηγούμενο τεύχος της ARB[5]. Λιγότερο συστηματικοί μεταφραστές του Μπωντλαίρ υπήρξαν οι: Σ. Σκίπης, Τ. Άγρας, Χ.Γ. Αθανασιάδης Α. Πρωτοπάτσης, Σ. Δάφνης, Κ. Εμμανουήλ, Α. Μπάρας, Γ. Κοτζιούλας, Γ. Γεραλής, Τ. Παπατσώνης, Γ. Σταυρόπουλος, Κ. Δίπλα-Μαλάμου, Ρ. Παπαγγέλου, Π. Μουλλάς και άλλοι[6]. Την τιμητική τους στην ελληνική γλώσσα έχουν Τα απαγορευμένα ποιήματα τα οποία αποτελούν οργανικό μέρος στα Άνθη του κακού, καθότι αποσπάστηκαν από το ποιητικό σώμα το 1857 με την καταδικαστική απόφαση του Πλημμελειοδικείου του Σηκουάνα για λόγους προσβολής της δημόσιας αιδούς και των χρηστών ηθών, και δεν ξαναπήραν τη θέση τους στο σώμα αυτό παρά το 1949 με την «παμψηφεί» ακυρωτική απόφαση του γαλλικού Αρείου Πάγου. Το γεγονός αυτό δεν εμπόδισε ωστόσο τις ελληνικές μεταφράσεις των ποιημάτων αυτών ήδη από το 1928. Τα συναντάμε σε διάφορες συλλογές, μεταξύ άλλων ποιημάτων του Μπωντλαίρ, ενώ το 1946 κυκλοφορούν σε μετάφραση Γ. Σημηριώτη και ξυλογραφίες Αλεξ. Κορογιαννάκη με τίτλο Τ’ απαγορευμένα ποιήματα, οκτώ ποιήματα, τα έξι απαγορευμένα μαζί με άλλα δύο ποιήματα. Το 1950 οι εκδόσεις Μαρή κυκλοφορούν τη συλλογή Τ’ απαγορευμένα ποιήματα σε μετάφραση Γ. Σημηριώτη και εικονογράφηση Αλεξ. Κορογιαννάκη και Γεράσιμου Γρηγόρη που περιλαμβάνει, σύμφωνα με τον εκδότη, «εκτός από τα έξι Απαγορευμένα, και όλα τα Επιλήψιμα ποιήματα για τα οποία κατηγορήθηκε ο μεγάλος ποιητής», 23 εν προκειμένω τον αριθμό. Το 1955, κάτω από τον τίτλο Τ’ απαγορευμένα ποιήματα, οι εκδόσεις Λουκιανός θα στεγάσουν αυτή τη φορά 32 ποιήματα, που ασφαλώς δεν είναι μόνο τα απαγορευμένα, ενώ το 1983 κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κοροντζή με τίτλο Απαγορευμένα ποιήματα, 33 ποιήματα σε «απόδοση Γ. Σημηριώτη». Το 2013 υπό τον τίτλο Τα απαγορευμένα καταδικασμένα ποιήματα θα κυκλοφορήσουν από τις εκδόσεις Δαμιανός σε μετάφραση Σημηριώτη 9 ποιήματα. Οι έλληνες μεταφραστές του Μπωντλαίρ, όταν υπογράφουν κάποιο περικείμενο, περιορίζονται σε διαπιστώσεις που αφορούν τη δυσκολία της μετάφρασης της ποίησης, τον κίνδυνο (Κανελλής[7]) ή τη διαπίστωση της αποτυχίας των μεταφραστικών προσπαθειών (Παπαγγέλου[8]), την υπεροχή του πρωτοτύπου, τις αναγκαστικές απώλειες, σταθμίσεις και αντισταθμίσεις, ορατές στην αντιπαραβολή πρωτοτύπου και μεταφράσματος, προτρέποντας τον αναγνώστη να γίνει κριτής (Παράσχος[9]) ή τουλάχιστον να του αναγνωρίσει τον μόχθο (Κανελλής) και ενθαρρύνοντας μελλοντικούς μεταφραστές να αναλάβουν τη σκυτάλη (Σημηριώτης[10]). Ποιος είναι ο Γιώργος Σημηριώτης (1879-1964), για τον οποίο δεν μπόρεσα να βρω πλην βασικών εργοβιογραφικών στοιχείων μια πιο εμπεριστατωμένη μελέτη; Αδερφός του Κώστα και του Άγγελου Σημηριώτη, γεννήθηκε στο Αδραμύττι της Μικράς Ασίας, μεγάλωσε στη Μυτιλήνη, και στη συνέχεια έφυγε για την Αθήνα, όπου έζησε από το 1898 ως το 1906. Ταξίδεψε στην Ιταλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία και τις ΗΠΑ και επέστρεψε στην Αθήνα το 1916. Ποιητής, πεζογράφος, εκδότης περιοδικού (Σαλόνι 1924), θεατρικός συγγραφέας και κριτικός, ο Σημηριώτης είναι σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Κασίνη[11], ο παραγωγικότερος μεταφραστής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, με επικέντρωση στη γαλλική και τη ρωσική λογοτεχνία. Πέραν της πρώτης ανθολογίας γαλλικής ποίησης, με τίτλο Ανθολογία γάλλων λυρικών ποιητών (1913), και της συστηματικής του ενασχόλησης με τον Μπωντλαίρ, του οφείλουμε τη μετάφραση πολλών Γάλλων (Μιρμπώ, Ζολά, Ουγκό, Βερλαίν, Μωρεάς, Λαφονταίν, Λαμαρτίνος), αλλά και Ρώσων συγγραφέων (Ντοστογιέφσκι, Γκόρκι, Τολστόι, Τσέχωφ). Από την εικονογράφηση του Ζαν Βέμπερ, στα Άνθη του Κακού (1896), στον πρόλογο. Ο τίτλος του χαρακτικού είναι «Ανία». Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Η σχέση του με τον Μπωντλαίρ θα διαρκέσει σε όλη τη ζωή του, αρχής γενομένης από το 1917 με τη δημοσίευση της πρώτης αυτοτελούς έκδοσης, ενώ θα επαναλάβει την προσπάθεια το 1928, το 1929, το 1939 –όπου αναγγέλλει ότι το σύνολο των 158 ποιημάτων θα κυκλοφορήσει σε πέντε τεύχη–, το 1941, το 1946, το 1949. Τα μεταφρασμένα ποιήματα του Μπωντλαίρ από τον Σημηριώτη –88 εντέλει στον συνολικό αριθμό τους– θα φιλοξενηθούν στη συνέχεια σε διάφορους εκδοτικούς οίκους χωρίς ποτέ να λάβουν τη φιλολογική και την εκδοτική επιμέλεια που θα τους άξιζε. Το 1991 θα κυκλοφορήσει χωρίς σχολιασμό από τις εκδόσεις Γράμματα ένας τόμος με τις μεταφράσεις του Σημηριώτη υπό τον τίτλο Τα άνθη του κακού, εικονογραφημένος με έργα συμβολιστών και παρακμιακών ζωγράφων, η μόνη άλλωστε έκδοση με μεταφράσεις του Σημηριώτη που κυκλοφορεί σήμερα στο εμπόριο[12]. Το μεταφραστικό σχέδιο του Σημηριώτη αποτυπώνεται με σαφήνεια στον πρόλογο παλαιότερης έκδοσης: «Πού και πού, εκείνος που θα παραβάλει το πρωτότυπο με τη μετάφρασή μου, θα δει πως αναγκάζομαι καμιά φορά, θέλοντας και μη, να προσθέσω, να παραλείψω ή ν’ αντικαταστήσω μια λέξη, ένα ρήμα, ένα επίθετο, ένα ουσιαστικό, ένα μόριο ή ένα επιφώνημα. Στενοχωριόμουνα πολύ γι’ αυτό, μα ένιωθα στο τέλος πως δε μπορούσε να γίνει αλλιώς. [...] Πάντα όμως, ακόμα και τότε που αναγκαζόμουν να μεταφράσω πιο ελεύθερα ένα στίχο ή μια ολόκληρη στροφή, προσπαθούσα να μην απομακρυνθώ καθόλου από το νόημα και να καταφέρω να πω μ’ άλλα λόγια, ακριβώς εκείνο που ’θελε να πει ο Ποιητής» [13]. Πράγματι, ο Σημηριώτης μεταφράζει με νοηματική ακρίβεια, μεταφέροντας με συνέπεια και ευστοχία το περιεχόμενο και τις εικόνες του πρωτοτύπου, χωρίς προσθήκες ούτε παραλείψεις, και τηρώντας στο ακέραιο τις αρχικές του εξαγγελίες. Στη μετάφρασή του αντιστοιχίζει κατά κανόνα τον αλεξανδρινό δωδεκασύλλαβο με τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, ενώ μειώνει κατ’ αναλογία με το πρωτότυπο τον αριθμό των συλλαβών όταν το ποίημα το απαιτεί, τηρώντας ευσεβώς αλλά ταυτόχρονα με τρόπο αρκετά φυσικό την ομοιοκαταληξία, η οποία δεν γίνεται κορσές στο ποίημα ούτε ξεχειλωμένη ρόμπα αλλά ούτε και αποκριάτικη φανταχτερή στολή· το ντύνει με κουστούμι νεοελληνικό της εποχής του –για να δανειστώ τα λόγια του Παλαμά– που τις περισσότερες φορές δεν το εμποδίζει να αναπνέει και το αφήνει να κινείται ελεύθερα. Ασφαλώς και υπάρχουν στις μεταφράσεις του Σημηριώτη και λιγότερο ευτυχισμένες στιγμές, αδυναμίες, αστοχίες νοήματος ή ρυθμού, δύσπνοα σημεία, «γιατί είναι άλλο πράγμα να μεταφράζει κανείς τα ποιήματα που αγαπά και απ’ αυτά πάλι μόνον όσα θεωρεί πιο πρόσφορα»[14], κι άλλο –παραλλάσσω τον συλλογισμό του Ελύτη– να μεταφράζει κανείς το σύνολο ή το μεγαλύτερο μέρος ενός έργου. Η μετάφραση του συνολικού έργου ενός ποιητή με απόλυτη επιτυχία είναι –θεωρώ– ουτοπία. Μπορεί κάποιες λεπτομέρειες αυτού του κουστουμιού, οι οποίες αφορούν κυρίως το λεξιλόγιο, να φαντάζουν σήμερα παλιομοδίτικες[15] –οι πρώτες μεταφράσεις του Σημηριώτη μετράνε πια έναν ολόκληρο αιώνα–, δεδομένου ότι πρόκειται για λέξεις μιας άλλης εποχής που έχουν πεθάνει και οι οποίες ανασκαλεύουν μέσα μας, στους μεγαλύτερους από εμάς, τρυφερές λόγω χρονικής απόστασης, γλωσσικές αναμνήσεις, χωρίς ωστόσο να εμποδίζουν την απόλαυση του ποιήματος από τους νεότερους. Αν και συμμερίζομαι αρκετά την άποψη του Χ. Μεγαλυνού ότι ο Μπωντλαίρ «δεν βρήκε στην ελληνική του μεταγλώτισση έναν Ροΐδη ας πούμε όπως ο Πόε, έναν Παπατσώνη όπως ο Κλωντέλ ή ο Χέλντερλιν, έναν Σεφέρη όπως ο Έλιοτ» και ότι «οι περισσότεροι γλίστρησαν κι απέφυγαν να μεταγγίσουν τον δυναμισμό και την πρωτοτυπία του μπωντλερικού έργου»[16], η μετάφραση του Σημηριώτη αντιπροσωπεύει την εποχή της, χαρακτηρίζεται από αλήθεια, τιμιότητα, φυσικότητα, ήθος, λιτότητα, μέτρο, έχει συνήθως βάδισμα χορευτικό κι ανάλαφρο που σχεδόν δεν αφήνει να φανεί ο μόχθος και η αγωνία αυτού που ομολογούσε με ταπεινότητα: «Έβαζα σ’ ενέργεια όλες μου τις τεχνικές και ποιητικές δυνάμεις. Μπορεί κανένας άλλος, έλεγα μέσα μου, να πετύχει καλύτερα. Εγώ αυτό μόνο κατόρθωσα να δώσω» [17]. Αυτό που έδωσε διαρκεί επάξια έναν αιώνα και εξακολουθεί να στέκεται πατρικά αλλά και πρωτοπόρα απέναντι στις μεταφραστικές απόπειρες των νεότερων, χωρίς να εμποδίζει τον τολμηρό που θα φανεί, όταν έρθει ο «καιρός» [18], να παραλάβει τη σκυτάλη. Προς επίρρωση των ανωτέρω, παραθέτω κάποιες μεταφράσεις του Σημηριώτη. Μεταθανάτια τύψη Όταν, ω σκοτεινή ομορφιά, κλειστά θα ’χεις τα μάτια στο μνήμα με τ’ ολόμαυρο το μάρμαρο φτιασμένο, κι όταν αντί για κλίνη σου χρυσή και για παλάτια την κρύπτη θα ’χεις την υγρή, το λάκκο το σκαμμένο· όταν η πλάκα, σφίγγοντας τα στήθια τα δειλά σου και τα πλευρά σου που στ’ αβρά τα πούπουλα λυγούνε, δε θε ν’ αφήνει να χτυπά και να ποθεί η καρδιά σου, ούτε σ’ ερώτων συντυχιές τα πόδια να πετούνε, ο τάφος τότε που σ’ αυτόν θ’ ανοίξω την ψυχή, (γιατί θα νιώσει πάντοτε ο τάφος τον ποιητή) σ’ αυτές τις άσωστες νυχτιές που ο ύπνος θα σου λείψει, θε να σου πει «τι κέρδισες, εταίρα αστοχημένη, που δεν εγνώρισες αυτό που κλαίν’ οι πεθαμένοι;» – και το σκουλήκι θα σου τρώει τη σάρκα σου σαν τύψη. Spleen Είμαι σαν ένας βασιλιάς σε βροχερό ένα μέρος, πλούσιος μα χωρίς δύναμη, νιός κι όμως πολύ γέρος, που, στους σοφούς του αδιάφορος που σκύφτουνε μπροστά του, πλήττει με τα γεράκια του, τ’ άλογα, τα σκυλιά του. Κυνήγι, ζώα, τίποτα πια αυτόν δεν τον φαιδρύνει, ούτε ο λαός του που μπροστά στ’ ανάκτορά του φθίνει. Μα και τ’ αστεία που ο τρελός παλιάτσος κάνει εμπρός του, δε διώχνουν τη βαρυθυμιά του άκαρδου αυτού αρρώστου· τάφο την κλίνη του θαρρεί, που ’χει κρινένιαν άρμα κ’ οι αυλικές που βασιλιά σαν δουν τον βρίσκουν χάρμα, δεν ξέρουν πια με τι άσεμνες στολές να φιγουράρουν, ίσως απ’ το κουφάρι αυτό χαμόγελο ένα πάρουν. Κι ο αλχημιστής όπου μπορεί χρυσάφι να του κάνει, δεν μπόρεσε από μέσα του το μαρασμό να βγάνει, κι ούτε μες τα αιμάτινα ρωμαϊκά λουτρά, που τα θυμούνται οι άρχοντες πάνω στα γερατιά, δεν μπόρεσε το πτώμα αυτό το ηλίθιο ν’ αναστήσει, που αντίς για αίμα μέσα του, της Λήθης τρέχει η βρύση. Η Λήθη Άπονη και κουφή ψυχή έλα ’δώ στην καρδιά μου! όσο κι αν είσαι αδιάφορη, τίγρη μου λατρευτή, θέλω εγώ τα τρεμάμενα, να χώσω, δάχτυλά μου, ώρα πολλή μες στη βαρειά χαίτη σου την πυκνή! Στο μεσοφούστανό σου που ’χει η σάρκα σου μυρωμένο, να θάψω το πονόγερτο κεφάλι μου βαθιά, και να μυρίσω ξαναρχίς, σαν άνθος μαραμένο, του πεθαμένου μου έρωτα την τέφρα τη γλυκειά. Να κοιμηθώ! να κοιμηθώ θέλω, παρά να ζήσω! Σ’ ένα καθώς του θάνατου, ύπνο μυστηριακό, με δίχως τύψη τα φιλιά μου πάνω θε ν’ αφήσω στ’ ωραίο σου το γυαλιστό κορμί σαν το χαλκό. Να πνίξει τώρα τον τρανό λυγμό μου που ησυχάζει, τι άλλο παρά η άβυσσο της κλίνης σου μπορεί; η Λησμοσύνη, η δυνατή, στα χείλη σου φωλιάζει, κι η Λήθη μόνο απ’ το δικό σου τρέχει το φιλί. Στη μοίρα μου από δω και εμπρός απόλαυσή μου μόνη, θα υποταχτώ σαν να ’μουνα γι’ αυτήν προωρισμένος και σαν υπάκουος μάρτυρας κι αθώος δικασμένος, που ο ζήλος το μαρτύριό του τρελά το δυναμώνει, για να νεκρώσω κάθε μου μνησικακία κρυμμένη, το καλό κώνειο θα βυζάξω και το νηπενθές από τη ρώγα τη στητή και τη χαριτωμένη του ορθού σου στήθους, που καρδιά δεν έκλεισε ποτές! [1] Αλεξάνδρα Σαμουήλ, «“[...] ανούσιος καρπός της νεωτάτης σχολής του ρωμαντισμού”: Για την είσοδο του Μπωντλαίρ στην Ελλάδα», στο Τριαντάφυλλα και γιασεμιά, Τιμητικός τόμος για την Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού, επιμ. Ζ.Ι. Σιαφλέκης, Ερασμία-Λουίζα Σταυροπούλου, Gutenberg, Αθήνα 2012, σ. 423. [2] Βλ. Γ. Κατσίμπαλης, Ελληνική βιβλιογραφία Κ. Μπωντλαίρ, Σεργιάδης, Αθήνα 1956· Αντωνία Κατσιαντώνη-Πίστα, «Ελληνική Βιβλιογραφία Κ. Μπωντλαίρ (1956-1970)», Διαγώνιος, τεύχος 14 (Μάιος-Αύγουστος 1976), σ. 186-198· Από τα γαλλικά στα ελληνικά, Οδηγός μεταφράσεων 1945-1995, επιμ. Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης και Πέτρος Παπαδόπουλος, Collection de l’Institut Français d’Athènes, Centre de la traduction littéraire, Αθήνα 1995· Κωνσταντίνος Γ. Κασίνης, Βιβλιογραφία των ελληνικών μεταφράσεων ξένης λογοτεχνίας ΙΘ΄-Κ΄ αι. 1901-1950, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 2013· Φανή Σωφρονίδου, Οι ελληνικές μεταφράσεις της γαλλικής λογοτεχνίας, Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2016. [3] Μαρία Παπαδήμα, «Νέο ένδυμα ενός αγαπημένου σώματος», κριτική για το: Σαρλ Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού: Τα απαγορευμένα ποιήματα, μτφρ. Ερρίκος Σοφράς, Μεταίχμιο Αθήνα 2009, Ποιητική, τεύχος 5, άνοιξη-καλοκαίρι 2010, σ. 299-302. [4] Μαρία Παπαδήμα, «Όταν ο διαισθητικός μεταφραστής ενοράται γυμνές γυναίκες, βρομύλους, φευγάτες γάτες, κουτορνίθια και άλλα αγκρίφια», κριτική για το: Charles Baudelaire, Τα άνθη του κακού, μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής, Gutenberg, Αθήνα 2018, The Athens Review of Books, τχ. 100, Νοέμβριος 2018, σ. 18-22. [5] Ό.π. [6] Βλ. Αφιέρωμα Νέα Εστία, τόμ. 82, τεύχος 971 (Χριστούγεννα 1967). [7] Σαρλ Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού, μτφρ. Μανώλη Κανελλή, εκδ. οίκος Μ. Ζηκάκη, Αθήνα 1922. [8] Καρόλου Μπωντλαίρ, Λίγα από τα Άνθη του κακού, επιμ. Ρόη Παπαγγέλου, Αλφειός, Αθήνα 2008. [9] Charles Baudelaire, Εικοσιοχτώ ποιήματα, πρόλ.-μτφρ. Κλέων Παράσχος, εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα 1999. [10] Καρόλου Μπωντλαίρ, Τα άνθη του κακού, μτφρ. Γιώργης Σημηριώτης, εκδόσεις Αλμωπάς, Αθήνα, χ.χ. [11] Κωνσταντίνος Γ. Κασίνης, «Προλεγόμενα», Βιβλιογραφία των ελληνικών μεταφράσεων ξένης λογοτεχνίας ΙΘ΄-Κ΄ αι. 1901-1950, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 2013, σ. λα΄. [12] Με κάθε επιφύλαξη βέβαια, γιατί η έρευνά μου αυτή δεν είναι εξαντλητική. Θα ήταν ενδιαφέρουσα μια μελέτη όχι μόνο για τη μεταφραστική τύχη του Μπωντλαίρ στην Ελλάδα, αλλά και για την εκδοτική διαδρομή των μεταφράσεών του συνολικά και εκείνων του Σημηριώτη ειδικότερα. [13] Καρόλου Μπωντλαίρ, «Σημείωμα του μεταφραστή», Τα άνθη του κακού, μτφρ. Γιώργης Σημηριώτης, Εκδόσεις Αλμωπάς, Αθήνα, χ.χ., σ. 16. [14] Οδυσσέας Ελύτης, «Εισαγωγικό σημείωμα», Δεύτερη γραφή, Ίκαρος, Αθήνα 1996, σ. 9. [15] Είναι άκρως αιτιολογημένη η διαπίστωση του Παλαμά: «Ο Βωδελαίρ δεν ήρχισε να γίνεται θέμα μεταφραστικόν παρ’ ημίν παρά πολύ μετά το 1890, εν ημέραις δημοτικιστικών οργασμών και οργίων. Ανέτειλεν εις τους ουρανούς μας ως δημοτικιστής, εμεσουράνησεν ως μαλλιαρός». [16] Χάρης Μεγαλυνός, «Μπωντλαίρ, ένας ποιητής διαπιστευμένος στην Κόλαση», Οδός Πανός, Αφιέρωμα στον Κάρολο Μπωντλαίρ (1821-1867), τεύχος 149, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010, σ. 137. [17] Καρόλου Μπωντλαίρ, «Σημείωμα του μεταφραστή», ό.π., σ. 16. [18] Βλ. σχετικά Α. Berman, «Η αναμετάφραση ως χώρος της μετάφρασης», μτφρ. Β. Μπιτσώρης, περιοδικό Μετάφραση ’98, σ. 147-154.

Ο Γιώργος Σημηριώτης, αφοσιωμένος μεταφραστής του Μπωντλαίρ

Σύνδεση