Μανιφέστο του Φιλελευθερισμού

ARB-The Economist Συνήθως ένα μανιφέστο δημοσιεύεται για δύο σχετιζόμενους λόγους: ένα άτομο ή, συνηθέστερα, μια ομάδα ατόμων εμφορούνται από σαφείς και εδραιωμένες ιδέες, ενώ παράλληλα επιθυμούν να δημοσιοποιήσουν αυτές τις ιδέες προκειμένου να επιτύχουν την ευρύτερη διάδοση και αποδοχή τους. Σε αυτό το πλαίσιο η εμφάνιση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου ή του Μανιφέστου του Σουρεαλισμού φαίνεται ιδιαίτερα εύλογη και κατανοητή, κάτι που ίσως είναι δύσκολο να ειπωθεί για ένα φιλελεύθερο μανιφέστο το οποίο θα έβλεπε το φως της δημοσιότητας στις μέρες μας. Αφενός κάποιοι ‒κυρίως στις ΗΠΑ‒ πιστεύουν ότι οι φιλελεύθεροι δεν διαθέτουν συνήθως σαφείς και εδραιωμένες ιδέες, όπως υπαινίσσεται η γνωστή ρήση του Ρόμπερτ Φροστ: «φιλελεύθερος είναι αυτός που δεν μπορεί να υποστηρίξει τη δική του θέση σε μια λογομαχία», αφετέρου πολύ περισσότεροι θα υποστήριζαν ότι ορισμένες φιλελεύθερες ιδέες είναι τόσο γνωστές και διαδεδομένες ώστε να μην χρειάζονται περαιτέρω προώθηση. Τις απόψεις αυτές προφανώς δεν συμμερίζονται οι συντάκτες του ιστορικού βρετανικού πολιτικού περιοδικού The Economist, οι οποίοι θέλησαν να τιμήσουν την επέτειο της συμπλήρωσης 175 χρόνων από την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε με τη δημοσίευση ενός εκτενούς Μανιφέστου για την επανεφεύρεση του Φιλελευθερισμού (15 Σεπτεμβρίου 2018). Στο κείμενο αυτό καταγράφεται μια σειρά σφαλμάτων και αστοχιών για την οποία φέρουν ακέραια την ευθύνη οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι πολιτικοί και οφείλεται εν πολλοίς στο γεγονός ότι οι ίδιοι έγιναν μέλη της καθεστηκυίας τάξεως και συνέταιροι στα υπέρμετρα οφέλη που αυτή αποκομίζει, απεμπολώντας αναπόφευκτα κάθε ριζοσπαστικό στοιχείο που υπήρχε σε αυτή την πολιτική θεωρία. Επιπροσθέτως, οι συντάκτες του μανιφέστου, λαμβάνοντας υπόψη κάποιες γενικές αρχές του βασικού πυρήνα του φιλελευθερισμού, την εγγενή προσαρμοστικότητά του αλλά και τα πραγματικά δεδομένα του σύγχρονου κόσμου, προβαίνουν σε μια σειρά καινοτόμων προτάσεων σχετικά με το τι θα έπρεπε να διατηρηθεί και τι να αλλάξει στους τομείς της φορολογίας, του πλαισίου λειτουργίας των μεγάλων εταιρειών, του κράτους πρόνοιας, της μετανάστευσης, του διεθνούς εμπορίου και των διεθνών σχέσεων. Η Athens Review of Books θεωρεί ότι η σπουδαιότητα αυτού του δοκιμίου είναι τέτοια ώστε να δικαιολογεί όχι μόνο την εξ ολοκλήρου μετάφρασή του στα ελληνικά, αλλά και την έναρξη από τις στήλες της ενός ευρύτερου διαλόγου στο πλαίσιο του οποίου θα κληθούν να πάρουν θέση επιστήμονες, διανοούμενοι και πολιτικοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό. — The Athens Review of Books 1843-2018 Ο φιλελευθερισμός διαμόρφωσε τον σύγχρονο κόσμο, όμως ο σύγχρονος κόσμος στρέφεται εναντίον του. Η Ευρώπη και η Αμερική είναι έτοιμες να ξεσπάσουν εναντίον των φιλελεύθερων ελίτ, καθώς ο κόσμος θεωρεί πως εξυπηρετούν μόνο τα δικά τους συμφέροντα και είναι ανίκανες ή απρόθυμες να λύσουν τα προβλήματα του απλού πολίτη. Σε άλλα μέρη του κόσμου, η 25ετής πορεία προς την ελευθερία και τις ανοιχτές αγορές αντιστρέφεται, με το παράδειγμα της Κίνας –που σύντομα θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία διεθνώς– να δείχνει ότι οι δικτατορίες μπορούν να ανθήσουν. Τα παραπάνω, για τον Economist, είναι βαθιά ανησυχητικά. Ιδρυθήκαμε πριν από 175 χρόνια για να προωθήσουμε τον φιλελευθερισμό – όχι τον αριστερό «προοδευτισμό» των αμερικανικών πανεπιστημιουπόλεων ή τον δεξιό «υπερφιλελευθερισμό» για τον οποίο μιλούν οι γάλλοι πολιτικοί σχολιαστές, αλλά την καθολική δέσμευση για ατομική αξιοπρέπεια, ανοιχτές αγορές, περιορισμένο ρόλο του κράτους και πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου, που έρχονται μέσα από τον δημόσιο διάλογο και τις μεταρρυθμίσεις. Οι ιδρυτές μας θα ένιωθαν έκπληξη αν έβλεπαν πόσο άλλαξαν οι σημερινές συνθήκες διαβίωσης σε σχέση με εκείνες της δεκαετίας του 1840, όπου κυριαρχούσε η φτώχεια και η δυστυχία. Τα τελευταία 175 χρόνια το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως έχει αυξηθεί, και ενώ έφτανε οριακά τα 30 χρόνια σήμερα ξεπερνά τα 70. Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν κάτω από το όριο της έσχατης ένδειας έχει μειωθεί από σχεδόν 80% σε 8% και ο απόλυτος αριθμός τους έχει υποδιπλασιαστεί, ενώ ο συνολικός πληθυσμός που ζει πάνω από το όριό της έχει αυξηθεί από σχεδόν 100 εκατομμύρια σε πάνω από 6,5 δισεκατομμύρια. Το δε ποσοστό αλφαβητισμού είναι υπερπενταπλάσιο και ξεπερνά το 80%. Τα ατομικά δικαιώματα και το κράτος δικαίου είναι ασύγκριτα πιο ισχυρά από ό,τι πριν από μερικές δεκαετίες. Σε πολλές χώρες τα άτομα είναι πλέον ελεύθερα να επιλέγουν το πώς ζουν – και τα άτομα με τα οποία ζουν. Προφανώς αυτό δεν οφείλεται αποκλειστικά στους φιλελεύθερους. Ωστόσο, καθώς ο φασισμός, ο κομμουνισμός και οι θεωρίες περί αυτάρκειας απέτυχαν στη διάρκεια του 19ου και του 20ού αιώνα, οι φιλελεύθερες κοινωνίες γνώρισαν ευημερία. Με τη μία ή την άλλη μορφή, η φιλελεύθερη δημοκρατία κατάφερε να κυριαρχήσει στη Δύση και από εκεί άρχισε να εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο. Καμία ανάπαυση στις δάφνες Οι πολιτικές φιλοσοφίες δεν μπορούν, ωστόσο, να συνεχίσουν να στηρίζονται στις παλιές τους δόξες: πρέπει και να υποσχεθούν ένα καλύτερο μέλλον. Εκεί η φιλελεύθερη δημοκρατία αντιμετωπίζει μια σημαντική πρόκληση. Οι ψηφοφόροι στη Δύση έχουν αρχίσει να αμφιβάλλουν ότι το σύστημα λειτουργεί με τρόπο δίκαιο ή ωφέλιμο για αυτούς. Δημοσκοπήσεις που έγιναν πέρυσι έδειξαν ότι μόνο το 36% των Γερμανών, το 24% των Καναδών και το 9% των Γάλλων πιστεύουν ότι η επόμενη γενιά θα ζει καλύτερα από τους γονείς της. Μόνο το ένα τρίτο των Αμερικανών κάτω των 35 ετών θεωρούν ζωτικής σημασίας το να ζουν σε δημοκρατία· το ποσοστό που θα έβλεπε θετικά μια στρατιωτική κυβέρνηση αυξήθηκε από 7% το 1995 σε 18% πέρυσι. Σύμφωνα με την μη κυβερνητική οργάνωση Freedom House, οι πολιτικές ελευθερίες και τα πολιτικά δικαιώματα σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν υποχωρήσει τα τελευταία 12 χρόνια – το 2017, 71 χώρες βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση από παλιότερα, ενώ μόνο 35 σε καλύτερη. Ενάντια σε αυτό το ρεύμα, ο Economist εξακολουθεί να πιστεύει στη δύναμη της ιδέας του φιλελευθερισμού. Το τελευταίο εξάμηνο γιορτάσαμε την 175η επέτειό μας με ηλεκτρονικά άρθρα, δημόσιες συζητήσεις, podcasts και ταινίες που αναζητούν τρόπους να απαντήσουμε στους επικριτές του φιλελευθερισμού. Σε αυτό το τεύχος δημοσιεύουμε ένα δοκίμιο-μανιφέστο για μια αναβίωση του φιλελευθερισμού – ενός φιλελευθερισμού για τον λαό. Το δοκίμιό μας αναλύει πώς το κράτος μπορεί να παράγει περισσότερο έργο για τον πολίτη δημιουργώντας ένα νέο πλαίσιο για τη φορολόγηση, την κοινωνική πρόνοια, την εκπαίδευση και τη μετανάστευση. Η οικονομία πρέπει να απελευθερωθεί από την αυξανόμενη δύναμη των εταιρικών μονοπωλίων και τους περιορισμούς στη δόμηση που εμποδίζουν τους ανθρώπους να ζήσουν στις πόλεις που ευημερούν. Επιπλέον, καλούμε τη Δύση να υποστηρίξει τα θεμέλια της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης ενισχύοντας τη στρατιωτική ισχύ της και αναζωογονώντας τις συμμαχίες της. Όλες αυτές οι πολιτικές σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίσουν το βασικό πρόβλημα του φιλελευθερισμού. Ο θρίαμβός του, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, τον έκανε να χάσει την επαφή με τις ουσιώδεις αξίες του. Η αρχή της αναβίωσης του φιλελευθερισμού πρέπει να ξεκινήσει από αυτές. Ο φιλελευθερισμός εμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα ως αντίδραση στη γενική αστάθεια και αναταραχή που ακολούθησε την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Αμερικής, τη Γαλλική Επανάσταση και τον μετασχηματισμό του βιομηχανικού και εμπορικού τοπίου. Οι επαναστάτες επιμένουν ότι για να χτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο πρέπει πρώτα να γκρεμίσουμε αυτόν που έχουμε μπροστά μας. Αντίθετα, οι συντηρητικοί βλέπουν με δυσπιστία κάθε ισχυρισμό των επαναστατών ότι κατέχουν την καθολική αλήθεια. Επιδιώκουν να διατηρήσουν τα καλύτερα στοιχεία μιας κοινωνίας μέσα από τη διαχείριση των αλλαγών, συνήθως υπό την ηγεσία μιας άρχουσας τάξης ή ενός απολυταρχικού ηγέτη, ο οποίος «γνωρίζει καλύτερα». Κινητήρια δύναμη για αλλαγή Οι πραγματικοί φιλελεύθεροι υποστηρίζουν ότι οι κοινωνίες μπορούν να αλλάξουν σταδιακά προς το καλύτερο, από τη βάση προς την κορυφή. Η διαφορά τους από τους επαναστάτες βρίσκεται στο ότι δεν πιστεύουν στον εξαναγκασμό του ατόμου προκειμένου να αποδεχθεί τις πεποιθήσεις κάποιου άλλου. Η διαφορά τους από τους συντηρητικούς βρίσκεται στο ότι θεωρούν πως η κυριαρχία μιας αριστοκρατίας ή μιας άρχουσας ελίτ, όπως και κάθε μορφή συγκέντρωσης της εξουσίας, καταλήγουν να γίνουν πηγές καταπίεσης. Ο φιλελευθερισμός ξεκίνησε επομένως ως μια κοσμοθεωρία ανήσυχη, που δεν συμβιβαζόταν. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, οι φιλελεύθεροι επαναπαύθηκαν στην εξουσία, με αποτέλεσμα να απολέσουν τον μεταρρυθμιστικό ζήλο τους. Οι φιλελεύθερες ελίτ που κυβερνούν θέλουν να πιστεύουν ότι το σύστημα του οποίου ηγούνται είναι απόλυτα αξιοκρατικό και ότι έχουν κερδίσει με την αξία τους τα προνόμιά τους. Στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα. Στις καλύτερες περιπτώσεις, το αξιοκρατικό πνεύμα ανταγωνισμού έχει γεννήσει μεγάλη ευημερία και πλήθος νέων ιδεών. Στο όνομα της αποτελεσματικότητας και της οικονομικής ελευθερίας, οι κυβερνήσεις έχουν ανοίξει τις αγορές στον ανταγωνισμό. Η φυλή, το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι λιγότερο από ποτέ εμπόδια στην προσωπική εξέλιξη του ατόμου. Η παγκοσμιοποίηση έχει βγάλει από τη φτώχεια εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στις αναδυόμενες αγορές. Ωστόσο, οι κυβερνώντες φιλελεύθεροι έχουν συχνά προφυλάξει τον εαυτό τους από τις επιπτώσεις των ξεσπασμάτων δημιουργικής καταστροφής. Προνομιούχα επαγγέλματα, όπως τα νομικά, προστατεύονται από ανούσιους κανονισμούς. Οι καθηγητές Πανεπιστημίου απολαμβάνουν τη μονιμότητά τους την ίδια στιγμή που διακηρύσσουν τις αρετές της ανοιχτής κοινωνίας. Τα στελέχη του χρηματοπιστωτικού τομέα απέφυγαν τις χειρότερες συνέπειες της οικονομικής κρίσης, όταν οι εργοδότες τους διασώθηκαν με χρήματα των φορολογουμένων. Η παγκοσμιοποίηση απέβλεπε στη δημιουργία κερδών που θα μπορούσαν να ωφελήσουν τους μη προνομιούχους, όμως υπερβολικά λίγοι από αυτούς είδαν κάποιο όφελος. Από κάθε άποψη, η φιλελεύθερη αξιοκρατία είναι κλειστή και συντηρεί τα προνόμιά της. Πρόσφατη έρευνα διαπίστωσε ότι στο διάστημα 1999-2013 τα διακεκριμένα πανεπιστήμια της Αμερικής δέχθηκαν πολύ περισσότερους φοιτητές από το ανώτερο 1% των νοικοκυριών με βάση το εισόδημα, παρά από το χαμηλότερο 50%. Στο διάστημα 1980-2015 τα πανεπιστημιακά δίδακτρα στην Αμερική αυξήθηκαν 17 φορές ταχύτερα από ό,τι το διάμεσο εισόδημα. Οι 50 μεγαλύτερες αστικές περιοχές περιέχουν το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού και παράγουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής. Όμως οι περιορισμοί στη δόμηση έχουν αποκλείσει από αυτές πολλούς ανθρώπους, και ιδίως τους νέους. Οι κυβερνώντες φιλελεύθεροι είναι τόσο απορροφημένοι από την προσπάθειά τους να διατηρήσουν την ισχύουσα τάξη που έχουν ξεχάσει τι σημαίνει ριζοσπαστισμός. Θυμηθείτε πως η Χίλαρι Κλίντον, στην εκστρατεία της για την προεδρία της Αμερικής, έκρυβε την έλλειψη μεγάλων οραμάτων πίσω από έναν καταιγισμό επιμέρους προτάσεων. Οι υποψήφιοι για την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος στη Βρετανία, βαρετοί χωρίς καμία εξαίρεση, το 2015 έχασαν από τον Τζέρεμι Κόρμπιν, όχι επειδή διέθετε εξαιρετικές πολιτικές ικανότητες, αλλά επειδή οι ίδιοι ήταν απελπιστικά κοινότοποι. Οι φιλελεύθεροι τεχνοκράτες διαμορφώνουν μια ατελείωτη σειρά ευφυών διορθωτικών πολιτικών, όμως παραμένουν αισθητά αποστασιοποιημένοι από τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι βοηθούν. Αυτό δημιουργεί δύο κατηγορίες: εκείνους που δρουν και εκείνους που υφίστανται τη δράση, εκείνους που αναπτύσσουν θεωρίες και εκείνους τους οποίους αφορούν οι θεωρίες, εκείνους που χαράσσουν πολιτική και εκείνους στους οποίους εφαρμόζεται η πολιτική. Τα θεμέλια της ελευθερίας Οι φιλελεύθεροι έχουν ξεχάσει ότι ιδρυτική ιδέα τους είναι ο σεβασμός προς όλους τους πολίτες. Το κύριο άρθρο στο επετειακό τεύχος των εκατό ετών κυκλοφορίας μας, το οποίο γράφτηκε το 1943, ενώ μαινόταν ο πόλεμος ενάντια στον φασισμό, το συνόψιζε αυτό σε δύο συμπληρωματικές αρχές. Η πρώτη είναι η ελευθερία: ότι δεν είναι «όχι απλώς δίκαιο και σοφό, αλλά και επωφελές... το να αφήσουμε τους ανθρώπους να κάνουν ό,τι θέλουν». Η δεύτερη είναι το κοινό συμφέρον: ότι «η ανθρώπινη κοινωνία... μπορεί να είναι μια συνένωση για την ευημερία όλων». Η σημερινή φιλελεύθερη αξιοκρατία δεν αισθάνεται άνετα με αυτόν τον συμπεριληπτικό ορισμό της ελευθερίας. Η άρχουσα τάξη ζει σε μια φούσκα. Τα μέλη της πηγαίνουν στα ίδια κολέγια, παντρεύονται μεταξύ τους, ζουν στους ίδιους δρόμους και εργάζονται στα ίδια γραφεία. Χωρίς επαφή με την εξουσία, αναμένουν ότι ο περισσότερος κόσμος θα είναι ικανοποιημένος από την αύξηση της υλικής ευημερίας και μόνο. Όμως, με την παραγωγική στασιμότητα και τη δημοσιονομική λιτότητα που ακολούθησαν την οικονομική κρίση του 2008, ακόμα και αυτή η υπόσχεση πολλές φορές δεν τηρήθηκε. Κι αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η αφοσίωση στα παραδοσιακά κόμματα φθίνει σταδιακά. Οι Βρετανοί Συντηρητικοί, ίσως το πιο επιτυχημένο κόμμα στην ιστορία, συγκεντρώνουν σήμερα περισσότερα χρήματα από τις διαθήκες των νεκρών από ό,τι από τις δωρεές των ζωντανών. Στις πρώτες εκλογές στην ενοποιημένη Γερμανία, το 1990, τα παραδοσιακά κόμματα κέρδισαν το 80% των ψήφων· η τελευταία δημοσκόπηση τους δίνει μόνο ένα ποσοστό 45%, την ίδια στιγμή που η ακροδεξιά, η ακροαριστερά και οι Πράσινοι συγκεντρώνουν στο σύνολό τους 41,5%. Ο κόσμος, αντίθετα, αναζητά ταυτότητα σε ομάδες που ορίζονται από τη φυλή, τη θρησκεία ή τη σεξουαλικότητα. Κατά συνέπεια, η δεύτερη αρχή, το κοινό συμφέρον, είναι πλέον κατακερματισμένη. Η πολιτική των ταυτοτήτων συνιστά μια εύλογη απάντηση στις διακρίσεις, όμως, όσο οι ταυτότητες πολλαπλασιάζονται, η πολιτική κάθε ομάδας συγκρούεται με την πολιτική των υπολοίπων. Αντί να οδηγεί σε ωφέλιμες για όλους συμβιβαστικές λύσεις, ο δημόσιος διάλογος καταλήγει να γίνεται τόπος έκφρασης φυλετικής οργής. Οι δεξιοί ηγέτες, ιδίως, εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια που προκαλεί η μετανάστευση στον κόσμο, για να κερδίσουν υποστήριξη. Και προβάλλουν αυτάρεσκα αριστερά επιχειρήματα περί πολιτικής ορθότητας για να τροφοδοτήσουν το αίσθημα των ψηφοφόρων ότι αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση. Το αποτέλεσμα είναι η πόλωση. Μερικές φορές αυτό οδηγεί σε αδυναμία δράσης, και άλλες στην τυραννία της πλειοψηφίας. Στη χειρότερη περίπτωση ενθαρρύνει και ενισχύει τον ακροδεξιό αυταρχισμό. Οι φιλελεύθεροι ηττώνται και στον τομέα της γεωπολιτικής. Ο φιλελευθερισμός εξαπλώθηκε τον 19ο και τον 20ό αιώνα, σε ένα ιστορικό πλαίσιο που χαρακτηριζόταν από τη βρετανική ναυτική ηγεμονία και μετέπειτα την οικονομική και στρατιωτική άνοδο των Ηνωμένων Πολιτειών. Από την άλλη μεριά, σήμερα, η υποχώρηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας συμβαίνει σε μια εποχή όπου η Ρωσία δρα ως σαμποτέρ και η Κίνα εδραιώνει την ολοένα αυξανόμενη παγκόσμια ισχύ της. Η Αμερική, ωστόσο, αντί να υπερασπιστεί το σύστημα των συμμαχιών και των φιλελεύθερων θεσμών που δημιούργησε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το παραμελεί – ενώ μάλιστα φτάνει και στο σημείο να του επιτίθεται, υπό την αιγίδα του Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό το ένστικτο υποχώρησης βασίζεται σε μια παρανόηση. Όπως επισημαίνει ο ιστορικός Ρόμπερτ Κέιγκαν, ο λόγος για τον οποίο η Αμερική στράφηκε από τον απομονωτισμό του μεσοπολέμου στο μεταπολεμικό άνοιγμα των σχέσεών της δεν ήταν η συγκράτηση της Σοβιετικής Ένωσης, όπως πιστεύεται από πολλούς. Έχοντας δει τον φασισμό και τον μπολσεβικισμό να ξεπηδούν μέσα από το χάος των δεκαετιών του 1920 και του 1930, οι μεταπολεμικοί πολιτικοί της κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένας κόσμος χωρίς ηγεσία αποτελούσε απειλή. Κατά τον Ντιν Άτσεσον, υπουργό Εξωτερικών, η Αμερική δεν μπορούσε άλλο πια «να κάθεται στο καθιστικό με γεμάτη καραμπίνα, περιμένοντας». Επομένως, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 δεν έκανε την Αμερική ασφαλή από τη μια στιγμή στην άλλη. Αν οι φιλελεύθερες ιδέες δεν αποτελέσουν τη βάση του κόσμου, η γεωπολιτική κινδυνεύει να μετατραπεί σε μια αναμέτρηση για την ισορροπία δυνάμεων και τις σφαίρες επιρροής, ανάλογη με αυτή στην οποία είχαν εμπλακεί οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον 19ο αιώνα. Ο αγώνας εκείνος κορυφώθηκε στα λασπωμένα πεδία μάχης της Φλάνδρας. Ακόμη όμως και αν διατηρηθεί η σημερινή κατάσταση ειρήνης, ο φιλελευθερισμός θα συνεχίσει να δέχεται πλήγματα, καθώς ο φόβος για τους ξένους εχθρούς μεγαλώνει, ρίχνοντας τον κόσμο στην αγκαλιά δικτατόρων και λαϊκιστών. Είναι ώρα να επανεφευρεθεί ο φιλελευθερισμός. Οι φιλελεύθεροι δεν πρέπει να αφιερώνουν τόσο χρόνο στο να κατηγορούν τους επικριτές τους ως ανόητους και μισαλλόδοξους, αλλά στο να διορθώνουν τα κακώς κείμενα. Το πραγματικό πνεύμα του φιλελευθερισμού είναι η αυτοσυντήρηση της φιλελεύθερης τάξης, αλλά είναι ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό. Ο Economist ιδρύθηκε για να προωθήσει την κατάργηση των Νόμων περί Σιτηρών, που επέβαλλαν δασμούς στις εισαγωγές σιτηρών στη Βικτοριανή Βρετανία. Ένα ζήτημα που σήμερα δείχνει να είναι σχεδόν άνευ σημασίας. Όμως στη δεκαετία του 1840, οι βιομηχανικοί εργάτες δαπανούσαν το 60% του εισοδήματός τους για φαγητό, με το ένα τρίτο των δαπανών αυτών να πηγαίνουν στο ψωμί. Ιδρυθήκαμε για να πάρουμε το μέρος των φτωχών ενάντια στους γαιοκτήμονες που είχαν τον έλεγχο της καλλιέργειας σιτηρών. Σήμερα, με το ίδιο όραμα, οι φιλελεύθεροι πρέπει να πάρουν το μέρος της κοινωνίας που αγωνίζεται για την επιβίωση, διάγει ανασφαλή βίο και παλεύει ενάντια στους πατρικίους. Πρέπει να επαναπροσδιορίσουν την πίστη τους στην ατομική αξιοπρέπεια και την αρχή ότι το άτομο φροντίζει τον εαυτό του, περιορίζοντας τα προνόμιά τους. Πρέπει να αφήσουν κατά μέρος τον χλευασμό του εθνικισμού, και να του δώσουν το δικό τους νόημα, να τον γεμίσουν με τη δική τους πολιτειακή υπερηφάνεια στην οποία έχουν δικαίωμα όλοι. Αντί να συγκεντρώνουν την εξουσία σε μεγάλα υπουργεία και τεχνοκρατικούς μηχανισμούς που δεν λογοδοτούν πουθενά, θα πρέπει να την αποκεντρώνουν σε περιφέρειες και δήμους. Και η Αμερική, αντί να αντιμετωπίζει τη γεωπολιτική ως έναν αγώνα μηδενικού αθροίσματος μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, πρέπει να στηριχθεί σε τρεις παράγοντες που αλληλοενισχύονται: τη στρατιωτική ισχύ της, τις αξίες της και τους συμμάχους της. Οι πιο σπουδαίοι φιλελεύθεροι ήταν πάντα πραγματιστές και ευπροσάρμοστοι. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Θίοντορ Ρούσβελτ ανέλαβε δράση εναντίον των «βαρόνων - κλεφτών», που είχαν τον έλεγχο των μεγάλων μονοπωλίων της Αμερικής. Παρότι πολλοί από τους πρώτους φιλελεύθερους ένιωθαν φόβο μπροστά στο ενδεχόμενο της οχλοκρατίας, αποδέχθηκαν εντούτοις τη δημοκρατία. Μετά τη Μεγάλη Ύφεση στη δεκαετία του 1930, αναγνώρισαν ότι η κυβέρνηση καλείται να επιτελέσει έναν περιορισμένο ρόλο ως προς τη διαχείριση της οικονομίας. Και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σχεδίασαν το κράτος πρόνοιας, εν μέρει για να αντιμετωπίσουν τον φασισμό και τον κομμουνισμό. Οι φιλελεύθεροι πρέπει να αντιμετωπίσουν τις σημερινές προκλήσεις με το ίδιο σθένος. Αν επικρατήσουν, αυτό θα οφείλεται στην απαράμιλλη ικανότητα της ιδεολογίας τους να δημιουργεί συνθήκες ελευθερίας και ευημερίας. Πρέπει να δεχθούν την κριτική και να δουν ευνοϊκά τον δημόσιο διάλογο, ως πηγές ενός νέου τρόπου σκέψης που θα αναζωπυρώσει το κίνημά τους. Πρέπει να δείξουν τόλμη και δίψα για μεταρρυθμίσεις. Ιδίως οι νέοι, οι οποίοι έχουν να διεκδικήσουν έναν ολόκληρο κόσμο. Όταν ιδρύθηκε ο Economist πριν από 175 χρόνια, ο πρώτος εκδότης μας, Τζέιμς Ουίλσον, υποσχέθηκε μια «έντονη αναμέτρηση της ευφυΐας που ωθεί προς τα εμπρός, με την ανάξια, άτολμη άγνοια που εμποδίζει την πρόοδό μας». Ανανεώνουμε τη δέσμευσή μας σε αυτή την αναμέτρηση. Ζητάμε από τους φιλελεύθερους, όπου και αν βρίσκονται, να μας ακολουθήσουν. © The Economist 2018 — Μετάφραση: Αναστασία Μωράκη Σημ. ARB: Ευχαριστούμε τους συνεργάτες μας Φιλήμονα Παιονίδη και Μιχάλη Mητσόπουλο για την πολύτιμη βοήθειά τους.

Μανιφέστο του Φιλελευθερισμού

Σύνδεση