Αναστάσιος Δρίβας: ένας μεταιχμιακός μοντέρνος ποιητής

Ο Δημήτρης Τζιόβας υποστήριξε εύστοχα ότι η γενιά του ’30 αναδείχθηκε, με το πέρασμα του χρόνου, σε «πνευματικό φαινόμενο» του 20ού αιώνα[1]. Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους συνέβη αυτό, διαβάζοντας σήμερα τους ποιητές της αισθανόμαστε ότι αυτοί εξακολουθούν να μας εκπλήσσουν. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η γενιά του ’30 εξελίχθηκε σε πνευματικό φαινόμενο είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι τα έργα των ποιητών της επιτρέπουν την εκτίμηση πως σημαντικοί είναι όχι μόνο οι προβεβλημένοι και θεωρούμενοι ως μείζονες, όπως ο Σεφέρης, ο Ελύτης και ο Ρίτσος, αλλά και οι θεωρούμενοι ως ελάσσονες, όπως ο Γιώργος Σαραντάρης και η Μάτση Χατζηλαζάρου. Ανάμεσα σε αυτούς τους ελάσσονες και σημαντικούς, και συνάμα παραγνωρισμένους, ποιητές συγκαταλέγεται ο Αναστάσιος Δρίβας (1899-1942). Μάλιστα ο Δρίβας ανήκει στην ολιγάριθμη ομάδα ποιητών του μεσοπολέμου (άλλοι ποιητές αυτής της ομάδας είναι ο Νίκος Καββαδίας και ο Μήτσος Παπανικολάου), που ξεκίνησαν να γράφουν ποίηση μέσα στο κλίμα του μετασυμβολισμού της γενιάς του 1920 και, στη συνέχεια, συνδέθηκαν, λιγότερο ή περισσότερο, με την εμπειρία του μοντερνισμού, που εγκαινίασε στον ποιητικό χώρο η γενιά του ’30. Ακόμα αξιολογότερη αναδεικνύεται η περίπτωσή του, επειδή ο Δρίβας είναι εκείνος ο ποιητής της παραπάνω ομάδας που διένυσε τη μεγαλύτερη απόσταση και έφτασε με τα ωριμότερα ποιήματά του, εκείνα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό», στο καλύτερο για τον ίδιο ποιητικό αποτέλεσμα. Στη διάρκεια της σύντομης ζωής του ο Δρίβας εξέδωσε δύο μικρά ποιητικά βιβλία, Μικρά ελεγεία (Αθήνα 1931) και Μια δέσμη αχτίδες στο νερό (Αθήνα 1937, ανάτυπο από το περιοδικό Τα Νέα Γράμματα). Το σύνολο του πολύ πλουσιότερου και αθησαύριστου υλικού της συγγραφικής παραγωγής του διάσπαρτου σε περιοδικά και εφημερίδες υλικού, το οποίο, εκτός από τα ποιήματα, περιλαμβάνει πεζογραφήματα, κείμενα στοχασμού και ποιητικής, πολλές τεχνοκριτικές, λιγοστά γραπτά λογοτεχνικής κριτικής και διασκευές παραμυθιών, συγκεντρώθηκε στην έκδοση, Τα έργα, που επιμελήθηκα σε συνεργασία με τη Μαίρη Μικέ.[2] Η εκτενής εισαγωγή της ίδιας έκδοσης έχει ως στόχο να αναδείξει το πλήρες πορτρέτο (και όχι μια σκιαγράφηση, όπως μέχρι τότε μας είχε παραδοθεί) του Δρίβα. Μπορούμε να χαράξουμε, σε αδρές γραμμές, το εξής βιογραφικό σκαρίφημά του. Καταγόμενος από τους Μολάους της Λακωνίας πρέπει να γεννήθηκε το 1899 στην Αθήνα. Είναι άγνωστο αν πέρασε την παιδική και εφηβική ηλικία του στην επαρχία ή στην Αθήνα, όπου βρίσκεται από το 1920 μέχρι το 1922, σπουδάζοντας πιθανόν στο Πανεπιστήμιο και στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πολυτεχνείου. Το 1926 άρχισε να σπουδάζει νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, χωρίς όμως να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Τα επόμενα χρόνια, έχοντας ως βασικό τόπο διαμονής την Αθήνα και ζώντας μόνος του, άσκησε διάφορα ευκαιριακά επαγγέλματα, με επίκεντρό τους το ενδιαφέρον του για τις εικαστικές τέχνες. Πέθανε τον Απρίλιο του 1942 σε νοσοκομείο της πρωτεύουσας από τις κακουχίες της Κατοχής. Αν και ο Δρίβας ήταν από το 1936 μέχρι το 1939 τακτικός συνεργάτης των Νέων Γραμμάτων, του βασικού περιοδικού για την εμφάνιση της γενιάς του ’30, δεν περιλαμβάνεται στον φιλικό κύκλο των συντελεστών και συνεργατών του, ίσως επειδή ήταν μέλος μιας φιλικής συντροφιάς «παραδοσιακών» ποιητών, που βρισκόταν μακριά από τους μοντέρνους ποιητές των Νέων Γραμμάτων. Μέρος του συγγραφικού έργου του, ιδίως του ποιητικού, πρέπει να χάθηκε ή να καταστράφηκε, καθώς ο θάνατός του στη διάρκεια της Κατοχής, η απουσία άμεσων συγγενών και η έλλειψη μέριμνας των λιγοστών φίλων του συνέβαλαν ώστε να μην διασωθεί παρά ελάχιστο αρχειακό υλικό του έργου του. Γνωρίζουμε ότι ο Δρίβας πρωτοέγραψε ποιήματα το 1919, στη σχετικά νεαρή ηλικία των είκοσι ετών. Η χρονολογικά πρώτη ομάδα ποιημάτων του και ο πρώτος εκφραστικός σταθμός του συγκροτούνται από τα εννέα καβαφογενή ποιήματά του που γράφονται το 1919 και το 1920. Στα ποιήματα αυτά, ο Δρίβας αφομοιώνει πολλά στοιχεία του ύφους και της στιχουργίας της καβαφικής ποίησης. Ένα γνώρισμά της που φαίνεται να προσέλκυσε τον Δρίβα είναι η τολμηρότητά της στην έκφραση του ομοφυλοφιλικού έρωτα. Προκειμένου ειδικότερα για τα θέματα των καβαφογενών ποιημάτων του θα λέγαμε ότι κυρίως τον προσελκύουν χαρακτηριστικά της καβαφικής ποίησης όπως η αισθαντικότητα, η ηδυπάθεια, η ένταση του ερωτικού πόθου, εντοπισμένου στο σώμα ωραίων νέων, σε συνδυασμό με την ελεγειακή διάθεση για την απώλειά τους και τη μνήμη που προσπαθεί να διασώσει την αίσθησή τους. Αντιθέτως, από τα καβαφογενή ποιήματά του λείπουν εντελώς η γνωστή μας ιστορική αίσθηση του Καβάφη, όπως και η ειρωνική προοπτική στη θέαση της πραγματικότητας και στη χρήση της ποιητικής γλώσσας. Στη συνέχεια του χρόνου, η μεταστροφή και απώθηση του Δρίβα για την παρακμιακή ατμόσφαιρα της καβαφικής ποίησης εκδηλώνονται το 1933 με το καθαρά επικριτικό για την καβαφική ποίηση άρθρο του «Ο Καβάφης χωρίς προκατάληψη». Αλλά ισχυρότερος λόγος της σταδιακής απόστασής του από την καβαφική ποιητική πρέπει να ήταν η προϊούσα διαμόρφωση της ποιητικής θεωρίας του, που τοποθετείται στους αντίποδες εκείνης του Καβάφη. Με γνώμονα τη διαμορφωμένη πλέον ποιητική του θεωρία, ο Δρίβας αντιλήφθηκε πως ό,τι συνοψίζει η έννοια καβαφικός ρεαλισμός ήταν εντελώς ασύμβατο με το δικό του σταθερό λυρικό ύφος και την επίσης σταθερή τάση του για υποβολή και αφαίρεση. Η στιχουργική τολμηρότητα των καβαφογενών ποιημάτων του Δρίβα μάς επιτρέπει να θεωρήσουμε τα περισσότερα από αυτά γραμμένα όχι σε ελευθερωμένο στίχο ιαμβικού ρυθμού, όπως το μεγαλύτερο μέρος της καβαφικής ποίησης, αλλά σε ελεύθερο στίχο. Πάντως το πρώτο αμιγώς ελευθερόστιχο ποίημά του, και από την άποψη του ύφους του, είναι το «Ενατένιση», δημοσιευμένο ήδη τον Μάιο του 1929. Η ομάδα ενενήντα επτά ποιημάτων με τον γενικό τίτλο «Μικρά ελεγεία» είναι η ποσοτικά μεγαλύτερη, η χρονικά μακροβιότερη (1921-1931) και η εκφραστικά και τεχνοτροπικά αντιπροσωπευτικότερη ενότητα της παραδοσιακής περιόδου της ποίησης του Δρίβα. Η μεγάλη πλειονότητα των «Μικρών ελεγείων» έχει σταθερή μορφή: πέντε δεκαπεντασύλλαβοι, χωρισμένοι σε μία τρίστιχη και μία δίστιχη στροφική ενότητα και συνήθως ομοιοκατάληκτοι. Πρόκειται κατά κανόνα για ελεγειακά ποιήματα, χωρίς όμως να αποκλείονται ποιήματα διαφορετικού θέματος και τόνου, ακόμα και ερωτικά ή ποιήματα με ευφορική διάθεση. Η μονήρης ζωή και η συντριπτική μοναξιά της, η μάταιη προσμονή της επιστροφής των αγαπημένων νεκρών στις μεταιχμιακές ώρες του δειλινού και της αυγής, η περιπλάνηση μέσα στη νύχτα, η βαθιά ή και μυστική επικοινωνία με τη φύση, η αναζήτηση της εξιδανικευμένης ομορφιάς και η προσδοκία για μια ιδεαλιστική αγάπη, η απουσία του αστικού χώρου είναι μερικά από εκείνα τα στοιχεία της ενότητας που τοποθετούν το τεχνοτροπικό στίγμα της στην ευρεία περιοχή του κυρίαρχου ακόμα, στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, μετασυμβολισμού. Από την ανθολογία Οι νέοι. Εκλογή από το έργο των νέων Ελλήνων ποιητών 1910-1920, Επιμέλεια Τέλλου Άγρα, εκδοτικός οίκος Ελευθερουδάκης, Εν Αθήναις 1922. Αν τα «Μικρά ελεγεία» τοποθετούνται στην ευρεία περιοχή και όχι στο επίκεντρο της σύγχρονής τους τεχνοτροπικής τάσης της νεανικής ποίησης αυτό μάλλον οφείλεται στον ιδιαίτερα αισθητό και ασυνήθιστο, στους λίγο-πολύ συνομήλικους του Δρίβα ποιητές της δεκαετίας του 1920, εκφραστικό σολωμισμό. Πρόκειται για έναν σολωμισμό που όχι μόνο διαποτίζει εκφραστικά τα ποιήματα, όπως δείχνει η ανάκληση πολύ γνωστών θεματικών πυρήνων και ειδοποιών λέξεων της ώριμης σολωμικής ποίησης, αλλά και διοχετεύεται σε μιαν, αντίστοιχη με τη σολωμική, ιδεαλιστική λατρεία του υψηλού, του άδολου και του ωραίου. Επίσης οι αρκετά εμφατικές επαναλήψεις λέξεων, φράσεων ή και ολόκληρων στίχων, μέσα στα ίδια μικρά ελεγεία, φαίνεται να αποσκοπούν στην επιδίωξη μιας μουσικότητας που συναρτά την επανάληψη θεματικών πυρήνων με την επαναφορά λέξεων ή φράσεων ως μουσικών μονάδων. Η ενότητα των «Μικρών ελεγείων» οριοθετεί τη φυσιογνωμία του Δρίβα ως παραδοσιακού ποιητή του αυστηρά έμμετρου στίχου. Γι’ αυτό και η έκδοση της ομώνυμης συλλογής του, το 1931, αποτελεί σταθμό και συνάμα σημείο συνολικού απολογισμού τού μέχρι τότε ποιητικού έργου του. Επόμενο είναι, λοιπόν, τα λιγοστά υπόλοιπα ποιήματα του Δρίβα της ίδιας περιόδου, τόσο αυτά που γράφτηκαν παράλληλα με τα «Μικρά ελεγεία», όσα και αυτά που γράφτηκαν σε μικρή χρονική απόσταση ύστερα από την έκδοση του βιβλίου, να προσδιορίζονται από τη σύγκλιση ή την απόκλισή τους από τα «Μικρά ελεγεία». Ύστερα από την έκδοση της συλλογής του, ο Δρίβας πέρασε μια περίοδο εκφραστικής αμηχανίας. Καθώς τα μηνύματα του ποιητικού μοντερνισμού άρχιζαν να γίνονται ολοένα και πιο αισθητά, παρατηρούμε ότι επί μερικά χρόνια, την περίοδο 1931-1934, ταλαντεύτηκε ανάμεσα στην παραδοσιακή και τη μοντέρνα έκφραση, με φανερή πάντως την προϊούσα τάση να προσχωρήσει στις τάξεις των μοντέρνων. Με σημείο αφετηρίας το 1935, στα λιγοστά υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ο Δρίβας ανέπτυξε την καθαρά μοντέρνα φάση του έργου του. Αυτή η φάση εστιάστηκε στην ενότητα ποιημάτων «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό», τα κείμενα της οποίας ο ποιητής σκόπευε να τα συγκεντρώσει στη δεύτερη συλλογή του. Συγκεκριμένα, στο διάστημα μιας πενταετίας, από το 1935 μέχρι το 1939, δημοσιεύτηκαν σε λογοτεχνικά περιοδικά συνολικά εκατόν είκοσι δύο ποιήματα της εν λόγω ενότητας. Παρά την αισθητή και πολύπλευρη διαφορά των ποιημάτων της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» από τα παραδοσιακά ποιήματα του Δρίβα –σχηματικά, τα «Μικρά ελεγεία»–, υπάρχουν, παράλληλα, στοιχεία που μαρτυρούν τη συνεπή εξέλιξη του έργου του και δείχνουν ότι, παρά την ολοφάνερη υιοθέτηση του μοντέρνου τρόπου έκφρασης, ο Δρίβας είναι ένας ποιητής με εσωτερική ενότητα στο σύνολο του έργου του. Εξεταζόμενα από θεματική σκοπιά τα ποιήματα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» εμφανίζουν μια φανερά ευρύτερη γκάμα θεμάτων, σε σύγκριση με τα παλαιότερα παραδοσιακά ποιήματα του Δρίβα, σε συνάρτηση με την κυμαινόμενη ψυχική διάθεση του ποιητικού υποκειμένου τους. Ενώ, δηλαδή, ο σταθερά ελεγειακός τόνος των «Μικρών ελεγείων» προδιέγραψε και την επικέντρωσή τους σε έναν πολύ περιορισμένο κύκλο επανερχόμενων θεμάτων ή θεματικών μοτίβων, τα ποιήματα της μοντέρνας ενότητας του Δρίβα διακρίνονται από τα άλλοτε «σκοτεινά», όπως συνέβαινε στο παρελθόν, και άλλοτε «φωτεινά» θέματά τους· έτσι παρουσιάζουν αρκετά μεγαλύτερες διαβαθμίσεις στη φωτεινότητα του ψυχικού τοπίου του κατά κανόνα λυρικού, αυτοαναφορικού και εξομολογητικού ποιητικού υποκειμένου τους. Σταθερά σχεδόν στο επίκεντρο των ποιημάτων, το ποιητικό αυτό υποκείμενο είναι ένας ονειροπαρμένος περιπλανώμενος, ένας αιθεροβάμων μοναχικός που περιτριγυρίζει μέσα στον πραγματικό κόσμο για να προσεγγίσει την ουσία του υπερπαγματικού κόσμου, προσηλώνοντας την προσοχή του στα πουλιά, τα λουλούδια, τα σύννεφα, τον ήλιο, το φεγγάρι. Η συνανάγνωση των ποιημάτων δημιουργεί την εντύπωση της παρηγορητικής φυγής σε ένα μακρύ επίγειο ή θαλασσινό ταξίδι, που δεν είναι όμως πια φανταστικό αλλά ανακαλεί εμπειρίες της πραγματικής ζωής. Με κυρίαρχη την αυτοενδοοσκόπηση σε πολλά ποιήματα, η εστίασή τους, παράλληλα, σε λεπτομέρειες του εξωτερικού κόσμου, ιδίως οπτικές, αποκομμένες από ένα ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς, εντείνει την αίσθηση αφενός της αποσπασματικότητας των ποιημάτων και αφετέρου της μεταξύ τους συμπληρωματικότητας, όπως αφήνει να εννοηθεί ο τίτλος της ενότητας: μια δέσμη αχτίδες που ξεχωρίζουν μεταξύ τους και που όλες φωτίζουν τη ρευστή υδάτινη επιφάνεια. Παράλληλα, στα μοντέρνα ποιήματα του Δρίβα παρατηρούμε ένα πολύ εμφανέστερο από το παρελθόν άνοιγμα προς τον κοινωνικό χώρο. Ενώ, δηλαδή, στα «Μικρά ελεγεία» το ποιητικό υποκείμενο παρέμενε έγκλειστο στην επικράτεια του πόνου ή οι επιθυμητές και ιδεαλιστικές φυγές του από αυτήν απέβλεπαν σε ένα κοινωνικά απροσδιόριστο φυσικό τοπίο, αντιθέτως στα ποιήματα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» η κοινωνική ευαισθησία εκδηλώνεται συχνά με την τρυφερή ή συμπαθητική οικειότητα του ποιητικού υποκειμένου προς πρόσωπα και καταστάσεις του λαϊκού κόσμου ή και του κοινωνικού περιθωρίου. Στα ποιήματα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» παγιώνεται η χρήση του ελεύθερου στίχου, αλλά ο ελεύθερος στίχος του Δρίβα παραμένει ρυθμικά ενορχηστρωμένος, ανακαλώντας μάλιστα σε ορισμένα ποιήματα τους δεκαπεντασύλλαβους των «Μικρών ελεγείων». Το κρίσιμο ερώτημα που θέτουν τα μοντέρνα ποιήματα του Δρίβα επικεντρώνεται στο τεχνοτροπικό στίγμα τους. Ο κριτικός διάλογος για το αν και κατά πόσο ο Δρίβας, ιδίως με τα ποιήματα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό», είναι ή δεν είναι υπερρεαλιστής ξεκίνησε ήδη στον μεσοπόλεμο και συνεχίστηκε στα μεταπολεμικά χρόνια. Πιστεύω ότι στα ποιήματα της ενότητας «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» ο Δρίβας δεν είναι υπερρεαλιστής. Καταρχάς, επειδή στα περισσότερα από τα ποιήματα υπάρχει ένα σαφές σχέδιο αφηγηματικής ανάπτυξης και ευδιάκριτη θεματική συνοχή. Τα χαρακτηριστικά αυτά ατονούν σε μερικά μόνο από τα τελευταία ποιήματα της ενότητας, όπου επίσης ενισχύεται η σκοτεινότητα του νοήματος. Αυτό που χαρακτηρίζει αισθητά τα περισσότερα από τα ποιήματα της ενότητας και συνιστά τον πυρήνα του μοντέρνου στοιχείου τους είναι η έντονη αφαίρεση. Η αφαίρεση αυτή, που συναρτάται με την πολύ περιορισμένη χρήση της στίξης, την ονοματική δόμηση των ποιημάτων και τη σπανιότητα των ρημάτων σε αυτά, απορρέει από τη διάθεση της ενατένισης των πραγμάτων του περιβάλλοντος χώρου και της προσωπικής ζωής, ιδίως της παρελθούσας, με άλλα λόγια τη διάθεση της διείσδυσης στο βάθος των πραγμάτων, δια των αισθήσεων που βρίσκονται σε κατάσταση οξύτητας ή εγρήγορσης, και της ανάδυσης στην επιφάνεια του κρυφού τους νοήματος. Συνεπώς, το νόημα αυτό εκφράζεται υπαινικτικά δια της υποβολής, όπως στα συμβολιστικά ποιήματα. Αρκετά ποιήματα είναι στιγμιότυπα ή εικονικές αποτυπώσεις στιγμών, με πολύ έντονη τη χρωματικότητα, άλλα είναι περισσότερο εποπτικά, αναπτύσσονται με σειρά από διαδεχόμενες εικόνες σε διαφορετικό χώρο και χρόνο, όλα όμως διακρίνονται από την ένταση της παρατήρησης και την αναγωγή της εικόνας και της αποτυπωμένης στιγμής ή διάρκειας στην ενατένιση του βάθους. Υπάρχουν σποραδικά εικόνες έντονης εκφραστικής τόλμης, αλλά αυτές παραπέμπουν στον πρώιμο μετασυμβολισμό του τύπου του Σεφέρη. Ένα ακόμα στοιχείο που φανερώνει το μοντέρνο ύφος του Δρίβα είναι η στενή σχέση του με την κινηματογραφική αίσθηση της εικόνας. Από την ενότητα «Μια δέσμη αχτίδες στο νερό» λείπει επίσης ένα βασικό στοιχείο του υπερρεαλισμού, το χιούμορ. Πρόκειται, αντιθέτως, για σοβαρά ποιήματα, έκφραση πίστης στην απεικονιστική και συνάμα διεισδυτική ικανότητα του ποιητικού λόγου. Ανεξάρτητα από τον προσδιορισμό του τεχνοτροπικού στίγματος των μοντέρνων ποιημάτων του Δρίβα, η αισθητική αιχμή τους οριοθετείται σ’ ένα μεταιχμιακό σημείο. Πρόκειται για ποιήματα που από τη μια μεριά υπερέβησαν εκφραστικά τους ποιητές της μετασυμβολιστικής γενιάς του 1920, και αφετέρου έφεραν τα σπέρματα μιας εκφραστικής τόλμης που θα αξιοποιήσουν αρκετά μεταγενέστεροι ποιητές της μακράς περιόδου του ελληνικού μοντερνισμού. ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΔΡΙΒΑ Πνεύμα φαιδρό πού θε να βρω τ’ ωραίο πρόσωπό σου, στο χρυσοφώς (μέσ’ την αυγή) για στο μικρό λουλούδι, που τόσο λίγο χαίρεται και ζει την ομορφιά του. Μέρες πολλές σε ζήτησαν κι ακόμη να σε ιδούνε, τα μάτια και οι στοχασμοί και η θλιφτή ψυχή μας. («Μικρά ελεγεία», Τα έργα, σ. 166) Τ’ αηδόνι παίρνει τη γλυκιά φωνούλα της αγάπης, και νέο φως ολόγελο ξυπνάει μέσ’ στον κόσμο, ξυπνάει ως και το μικρό και ταπεινό χορτάρι. Ο Έρως γαλανό φτερό ανοίγει στον αιθέρα, στον κόσμο ξαναέρχεται, κάθε ζωή, μητέρα. («Μικρά ελεγεία», Τα έργα, σ. 167) Το χώμα τούτο είναι πικρό τα δέντρα οι δρόμοι. Άρωμα πού και πού διακόπτει τη μαρτυρική πορεία. Τότε είναι που δίνουμε το χέρι και δεν υπάρχουν βάραθρα τη σκέψη να τρομάζουν – Της τραγικής απίθανης ζωής το φιλμ αναπολώ στο κίτρινο κρεβάτι μου που ένα φεγγάρι άσπιλο το έχει στοιχειωμένο. (Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 252) Να βρέξει· να σαπίσει το φύλλο, κάθε βλαμμένη ρίζα κάθε παλιό τριμμένο πράγμα σαν κούφιο δόντι ας κοιμηθεί. Πίσω· στην πρώτη μας ηλικία όταν βλασταίνει ο γόνιμος ο τρυφερός κορμός· και παίρνει ανάστημα το σπέρμα του μορφή στον ήλιο που τον θρέφει, όταν χαράζει ο έρωτας το σύνορο της νιότης το πάθος και τον όλεθρο και το χρυσόνειρό της. Έξω βουβή σπαραχτική βροχή παράλυτο γεροντικό σκοτάδι – ρίξε όσα κόκαλα σου μείναν στη φωτιά κι αυτό το πένθιμο ελεεινό κρανίο. («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 264) Δέρμα, χρυσοπηγή της όρασης αναλαμπή και μύρο μετάξι φως νυχτερινό στην αμμουδιά το θέρος ποιος πυρετός ανάβρυσε και πήρες τέτοιο χρώμα, σα ρόδι το φθινόπωρο σα μήλο το χειμώνα κι ως σαν κλειστό κυκλάμινο σε φωτεινό δρυμώνα. («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 266) Το κρεβάτι δε χωράει τα σώματα παραδομένα σώματα γυμνά στην ηδονή ανάβουν οι τοίχοι τα σεντόνια η οροφή η κόκκινη φλόγα τα στραβώνει. Κυματισμοί πιο ριγηλοί πιο σύγκορμοι δοξαριές λυγμικές η ορχήστρα των άστρων κατεβασμένη στον πυθμένα. Ηδονεμένο σύννεφο, ερωτικό, πρωτόπλαστο ραντίζει τα εξαγνισμένα σώματα κενό ουράνιο μεγάλο κενό. Στο δωμάτιο η βρώμικη κουρτίνα τα βρώμικα δόντια ο ύπνος η δροσιά μιας απαλόδερμης νύχτας. («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 266) Ο χειμωνιάτικος ήλιος χρυσίζει ένα κομμάτι θάλασσα που φαίνεται απ’ εδώ. Στα πεζοδρόμια άνθρωποι μικροσκοπικοί λες και δε σαλεύουν: – είναι οι μαύρες πινελιές στον πίνακα που ζωγραφίζουμε. Ρόδινη ανταύγεια μουχρώνει τον απέναντι τρυφερό ουρανό. Η μουσική της φρουράς που συνόδεψε λίγην ώρα πριν κάποια επίσημη κηδεία επιστρέφει (με τα όργανα κατεβασμένα) πίσω στην πόλη· καιρός είναι να πάμε κ’ εμείς. («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 268) Οξύ μολυσματικό φθινόπωρο οσμή από γαζίες με κοκκινάδι τριανταφυλλί στο μάγουλο στο γόνατο στα δάχτυλα πληγές μάθημα ανατομίας ανάλυση διέγερση ζωή φυματική («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 281) Κάπου εδώ ξαγρυπνάει κι η αγάπη μου Δεν έχει ρόδο να της ευφράνει το μυαλό το στήθος ή τη ζώνη Σύννεφο λευκό γαλάζιο δεν απερνάει τον ουρανό που βλέπει μόνη Και το πουλί το φτωχικό σπουργίτι δε σταματάει ούτ’ ένα μικροκελάδημα να της αφήσει Σκυμμένη στο λιθάρι της έγνοιας κομματιάζει τον εφήμερο ύπνο της το παιδικό της ανάστημα τους δυο φιλήδονους ερωτικούς μαστούς που τρεμουλιάζουν στο στήθος Κάποια μεσάνυχτα κι εγώ την είδα Ευλογημένη ώρα! στείλε τον ύπνο Να κοιμηθούν δυο κουρασμένα χέρια τα παιδικά της χέρια. («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 284-285) Διήγημα ο παλιός ο χρόνος ύστερ’ από τη συνουσία η φωτογραφία της γριάς μητέρας βλέπει με την απάθεια του φαγωμένου βράχου Στη μικρή απλοϊκιά ταράτσα της η αστροφεγγιά φυτεύει τα διαμαντικά της: χιόνι ανεμώνες ρεζεντά («Μια δέσμη…», Τα έργα, σ. 290) [1] Στο βιβλίο του Ο μύθος της γενιάς του Τριάντα. Νεοτερικότητα, ελληνικότητα και πολιτισμική ιδεολογία, Αθήνα, Εκδόσεις Πόλις 2011. [2] Βλ. Αναστάσιος Δρίβας, Τα έργα, Φιλολογική επιμέλεια Ευριπίδης Γαραντούδης, Μαίρη Μικέ, Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη 2012, σσ. 952. Μεταξύ άλλων στο βιβλίο περιλαμβάνονται «Εργογραφία» και «Βιβλιογραφία» του Δρίβα.

Αναστάσιος Δρίβας: ένας μεταιχμιακός μοντέρνος ποιητής

Σύνδεση