Ο Βλαδίμηρος Ίλιτς Λένιν λέγεται πως κάποτε είχε πει ότι «υπάρχουν δεκαετίες κατά τις οποίες δεν συμβαίνει τίποτα και υπάρχουν εβδομάδες στις οποίες συμβαίνουν δεκαετίες». Βρισκόμαστε τώρα στη διάρκεια τέτοιων εβδομάδων.
Τις τελευταίες ημέρες, ο πόλεμος που κήρυξε η Χαμάς, η παλαιστινιακή τρομοκρατική οργάνωση στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν οι εκτελεστές της εισέβαλαν στο Νότιο Ισραήλ σφάζοντας και βιάζοντας 1.250 Ισραηλινούς (και απαγάγοντας άλλους 250) έχει μετατραπεί σε περιφερειακό πόλεμο, μια εξέλιξη που φοβόταν η Ουάσιγκτον και για την οποία προειδοποιούσε πολλούς μήνες. Τις ημέρες που ακολούθησαν την επίθεση της Χαμάς, περιφερειακοί αντιπρόσωποι του Ιράν εντάχθηκαν στον πόλεμο, υπό την ηγεσία της Χεζμπολά, της αδελφής τρομοκρατικής οργάνωσης της Χαμάς, η οποία βομβάρδισε οικισμούς και στρατιωτικές θέσεις στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ. Μερικές μέρες αργότερα οι υποστηριζόμενοι και χρηματοδοτούμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, 1.800 χιλιόμετρα νότια του Ισραήλ, απέκλεισαν τα στενά Μπαμπ αλ Μαντάμπ που ενώνουν τον Ινδικό Ωκεανό με την Ερυθρά Θάλασσα και τη νοτιότερη πόλη-λιμάνι του Ισραήλ Εϊλάτ, εξαπολύοντας επιθέσεις με πυραύλους και drones εναντίον της διεθνούς ναυσιπλοΐας, και κατά διαστήματα εναντίον του ίδιου του Ισραήλ.
Και την προηγούμενη εβδομάδα, την 1η Οκτωβρίου 2024, σχεδόν έναν χρόνο μετά, το Ιράν επιτέθηκε με 190 βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον του Ισραήλ. Οι περισσότεροι εξερράγησαν σε άδεια χωράφια ή αναχαιτίστηκαν από το Βέλος και τον Ατσάλινο Θόλο, τα αμυντικά αντιπυραυλικά συστήματα μεγάλου και μικρού βεληνεκούς του Ισραήλ, και με την βοήθεια αμερικανικών και βρετανικών αεροπορικών και πυραυλικών συστημάτων. Κανείς Ισραηλινός δεν σκοτώθηκε. Αλλά κάποιοι πύραυλοι εξερράγησαν και προκάλεσαν ελαφρές ζημιές σε δύο βάσεις της Ισραηλινής Αεροπορίας (IAF) και μια σειρά κτιρίων στην περιοχή του Τελ Αβίβ επίσης υπέστησαν ζημίες, κυρίως από θραύσματα αναχαιτισθέντων πυραύλων ή θραύσματα από τους πυραύλους αναχαίτισης που έπεσαν από τον ουρανό. Το Ιράν ισχυρίστηκε ότι χτύπησε εγκαταστάσεις του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών. (Η μοναδική απώλεια ζωής ήταν ένας Άραβας κοντά στην Ιεριχώ στη Δυτική Όχθη).
Η τεράστια ιρανική επίθεση μετέτρεψε αυτό που ξεκίνησε ως τοπικός πόλεμος εντός και γύρω από τη Λωρίδα της Γάζας –ο οποίος επεκτάθηκε σε έναν πόλεμο ανάμεσα σε Χαμάς-Χεζμπολά-Χούθι-Ισραήλ– σε έναν περιφερειακό πόλεμο με μεγάλες και πιθανόν ολέθριες διεθνείς προεκτάσεις.
Πριν οι Ιρανοί εξαπολύσουν την επίθεσή τους η Ουάσιγκτον προειδοποίησε την Τεχεράνη να σταματήσει («don’t» με τα λόγια του Μπάιντεν), και το ίδιο το Ισραήλ είχε ανεπίσημα προειδοποιήσει τους Ιρανούς πως μια τέτοια επίθεση θα πυροδοτούσε μια καταστροφική ισραηλινή αντεπίθεση. Αλλά το ταπεινωμένο Ιράν πάρα ταύτα προχώρησε.
Πάνω: Γιγαντοαφίσα του νέου ηγέτη της Χαμάς Γιαχία Αλ Σινουάρ στην Πλατεία της Παλαιστίνης στην Τεχεράνη, 12 Αυγούστου 2024. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Abedin Taherkenareh. Κάτω: Υποστηρικτής της Χεζμπολά κρατάει πλακάτ με τον ηγέτη της Χεζμπολά Χασάν Νασράλα δίπλα στα ερείπια ενός κατεστραμμένου κτιρίου στην Νταχιέ, προάστιο στα νότια της Βηρυτού το οποίο ελέγχει η Χεζμπολά, 2 Οκτωβρίου 2024. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Joao Relvas
Η αίσθηση ταπείνωσης του Ιράν προκλήθηκε από τις επιτυχίες του Ισραήλ κατά τους προηγούμενους μήνες πολέμου, ξεκινώντας τον προηγούμενο Ιούλιο στην Τεχεράνη, από την προκλητική εξόντωση του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε από την Μοσάντ ενώ ήταν φιλοξενούμενος των αγιατολάδων· και τον Σεπτέμβριο από μια σειρά καταστρεπτικών επιθέσεων εναντίον της Χεζμπολά, τον αντιπρόσωπο του Ιράν στην περιοχή. Αυτές οι επιθέσεις ξεκίνησαν με την επιχείρηση των ταυτόχρονων εκρήξεων στους ηλεκτρονικούς βομβητές και φορητούς ασυρμάτους στις 17 και 18 Οκτωβρίου τραυματίζοντας περίπου δύο χιλιάδες μαχητές της Χεζμπολά και κορυφώθηκαν δέκα μέρες αργότερα με τη δολοφονία του ηγέτη-θρύλου της Χεζμπολά Χασάν Νασράλα, όταν οκτώ F-15 της IAF βομβάρδισαν με 83 βόμβες βάρους ενός τόνου το Αρχηγείο της Χεζμπολά σε ένα υπόγειο μπούνκερ στην περιοχή Ντανίγια της Βηρυτού. Οι Ισραηλινοί ονόμασαν την επιχείρηση «Νέα Τάξη» (Σέντερ Χαντάς). Την περίοδο που προηγήθηκε της δολοφονίας του Νασράλα, η IAF, καθοδηγούμενη από ακριβείς πληροφορίες, είχε σκοτώσει τα περισσότερα ηγετικά στρατιωτικά στελέχη του Νασράλα στα «ασφαλή» διαμερίσματά τους γύρω από τη Βηρυτό. Στη βομβιστική επίθεση εναντίον του Νασράλα στις 27 Σεπτεμβρίου, ο στρατηγός Αμπάς Νιλφορουσάν, ο αναπληρωτής διοικητής του στρατού των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC), υπεύθυνος για τις ιρανικές επιχειρήσεις στον Λίβανο και τη Συρία, σκοτώθηκε μαζί με δεκάδες συνεργάτες του ηγέτη της Χεζμπολά. Η ισραηλινή αεροπορική επίθεση δύο μέρες μετά, στις 29 Σεπτεμβρίου, εναντίον βασικών οικονομικών εγκαταστάσεων των Χούθι –αποθήκες πετρελαίου, λιμενικές εγκαταστάσεις, σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας– μέσα και γύρω από την πόλη της Υεμένης Χοντέιντα, σε απάντηση στις (αποτυχημένες) πυραυλικές επιθέσεις των Χούθι εναντίον του Τελ Αβίβ και του Εϊλάτ, αύξησαν την αίσθηση της ταπείνωσης και ανικανότητας της Τεχεράνης.
Έπειτα από μια κατά τα φαινόμενα έντονη διαμάχη μεταξύ της μετριοπαθούς πτέρυγας της Ιρανικής κυβέρνησης –υπό την ηγεσία του νεοεκλεγέντος προέδρου Μασούντ Πεζεσκιάν– και των πολεμοχαρών στρατηγών του IRGC που υποστηρίζονται από τον 85χρονο «Ανώτατο Ηγέτη» Αλί Χαμεϊνί, οι Ιρανοί αποφάσισαν να εκδικηθούν. Το αποτέλεσμα ήταν η τεράστια ιρανική πυραυλική επίθεση την 1η Οκτωβρίου. Ήταν η δεύτερη επίθεση του είδους: τον προηγούμενο Απρίλιο, οι Ιρανοί εξαπέλυσαν έναν συνδυασμό από 400 drones και πυραύλους Κρουζ και πιο πρωτόγονους βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ – ως απάντηση, όπως ισχυρίστηκαν, στην ισραηλινή αεροπορική επίθεση και εξόντωση του προκατόχου του Νιλφορουσάν, του στρατηγού Μοχάμεντ Ρέζα Ζέντι, διοικητή της Δύναμης Quds του IRGC στον Λίβανο και τη Συρία μαζί με πολλούς συνεργάτες του στον χώρο της Ιρανικής Πρεσβείας στη Δαμασκό. Οι Ιρανοί ισχυρίστηκαν πως συνιστούσε παραβίαση του διεθνούς δικαίου και του διπλωματικού ασύλου· το Ισραήλ αντέτεινε πως ο άνθρωπος αυτός βοηθούσε και υποστήριξε την τρομοκρατία της Χεζμπολά και δεν ήταν διπλωμάτης.
Όπως η επίθεση της 1ης Οκτωβρίου, η Ιρανική επίθεση στις 13-14 Απριλίου ανακόπηκε από Ισραηλινά και Αμερικανικά –καθώς και από Βρετανικά, Γαλλικά και Ιορδανικά– ραντάρ, αεροσκάφη και πυραύλους, και δεν υπήρξαν θύματα Ισραηλινοί. Αλλά σε αυτή την περίπτωση, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, συγκρατώντας τους στρατηγούς του, έδωσε άδεια μόνο σε μια συμβολική Ισραηλινή απάντηση – μια και μοναδική πυραυλική επίθεση σε μια βάση ραντάρ στην ενδοχώρα του Ιράν. Ο Νετανιάχου πίστευε, ή ήλπιζε, ότι η Τεχεράνη θα καταλάβαινε πως, εάν ήθελε το Ισραήλ, θα μπορούσε να χτυπήσει σημαντικές ιρανικές εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων σταθμών του πυρηνικού προγράμματός του. Αλλά η Τεχεράνη βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Η συγκρατημένη ισραηλινή απάντηση επιβεβαίωσε την εκτίμησή τους ότι ο Νετανιάχου είναι ένας διστακτικός, αδύναμος, ακόμα και δειλός ηγέτης που υποχωρεί όταν αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα – και λάμβαναν επίσης υπόψη την αδύναμη και αναποτελεσματική απάντηση του Ισραήλ στις καθημερινές πυραυλικές επιθέσεις της Χεζμπολά εναντίον των οικισμών στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ τους προηγούμενους μήνες.
Αλλά αυτή τη φορά ο Νετανιάχου και οι στρατηγοί του υποσχέθηκαν μια ισχυρή ισραηλινή αντεπίθεση. Οι παρατηρητές μιλούν για βασικές ιρανικές οικονομικές εγκαταστάσεις ή βάσεις του IRGC. Γίνεται επίσης συζήτηση για επίθεση κατά των υποδομών του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, αν και η Ουάσιγκτον έχει δηλώσει στο Ισραήλ πως αυτό είναι κόκκινη γραμμή. Οι Ιρανοί ανακοίνωσαν πως εάν το Ισραήλ εξαπολύσει σοβαρή αντεπίθεση, το Ιράν θα ανεβάσει τον πήχη.
Η Ιερουσαλήμ και η Ουάσιγκτον προς το παρόν συζητούν την επικείμενη Ισραηλινή απάντηση. Το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες αναμφίβολα ισχυρίζεται πως το Ιράν επιτίθεται εναντίον του μέσω των αντιπροσώπων του και ενίοτε και άμεσα (βλ. την καταστροφή της Ισραηλινής πρεσβείας στο Μπουένος Άιρες και την κατεδάφιση του Κέντρου της Εβραϊκής κοινότητας της πόλης που ενορχήστρωσε το Ιράν τη δεκαετία του 1990) και ότι πρόσφατα έχει επιταχύνει το πυρηνικό πρόγραμμά του που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ, αφού οι ηγέτες του Ιράν –όπως οι ηγέτες της Χαμάς και της Χεζμπολά– ανακοινώνουν τακτικά πως ο στόχος τους είναι να καταστρέψουν το Ισραήλ. Επιπλέον το Ιράν έχει επανειλημμένως πλήξει αμερικανικές βάσεις και συμφέροντα στην Μέση Ανατολή, και το πυρηνικό του πρόγραμμα και η τρομοκρατία θέτουν σε κίνδυνο τους Άραβες συμμάχους της Ουάσιγκτον –τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν– καθώς και το Ισραήλ. Αλλά η κυβέρνηση Μπάιντεν φοβάται να εμπλακεί σε άλλον ένα πόλεμο στη Μέση Ανατολή, έπειτα από τους πρόσφατους «ατέλειωτους» πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν – και ειδικότερα ενόψει των ιδιαίτερα αβέβαιων προεδρικών εκλογών. Οι Αμερικανοί φοβούνται κυρίως μια Ισραηλινή επίθεση εναντίον των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και των σταθμών πετρελαίου. Μια επίθεση στις πρώτες θα εξαγριώσει την Τεχεράνη· μια επίθεση στους δεύτερους θα απογειώσει αμέσως τις διεθνείς τιμές πετρελαίου πλήττοντας τους Αμερικανούς καταναλωτές εκεί που πονάει –στις τσέπες τους– την παραμονή των εκλογών.
Ο θόρυβος γύρω από την ιρανική πυραυλική επίθεση και την πιθανή ισραηλινή απάντηση έχει επισκιαστεί πλήρως από άλλη μια δραματική εξέλιξη: τις χερσαίες επιδρομές του Ισραηλινού Στρατού στον Νότιο Λίβανο, η οποία ξεκίνησε μόλις μερικές ώρες πριν από το Ιρανικό πυραυλικό μπαράζ. Το Ισραήλ απ’ ό,τι φαίνεται έχει υποσχεθεί στην Ουάσιγκτον ότι οι επιδρομές δεν θα είναι «εισβολή» και ότι θα είναι χρονικά περιορισμένες και γεωγραφικά αμελητέες. Αλλά η Ουάσιγκτον γνωρίζει την ιστορία του και ότι στην αποστολή καραδοκούν πειρασμοί, και ακόμα θυμάται την Ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο τον Ιούνιο του 1982 – η οποία είχε εξαγγελθεί ως μια περιορισμένη σε βάθος «40 χιλιομέτρων» εκστρατεία εναντίον της PLO, κατά την οποία ωστόσο ο Ισραηλινός Στρατός (IDF) κατέληξε να καταλαμβάνει τη Βηρυτό και να αναπτύσσεται κατά μήκος της οδού Βηρυτού-Δαμασκού αφού είχε πολεμήσει τον στρατό της Συρίας στην κοιλάδα Μπεκάα. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια δεκαοκτάχρονη ισραηλινή κατοχή τμημάτων του Νότιου Λιβάνου η οποία δοκιμάστηκε από μια αποτελεσματική ανταρσία της οποίας ηγήθηκε η Χεζμπολά – μια κατάσταση που οι Ισραηλινοί ακόμα θυμούνται ως το «τέλμα του Λιβάνου».
Μέχρι στιγμής, οι δύο ισραηλινές μονάδες που επιχειρούν με αργό ρυθμό στον Νότιο Λίβανο είναι απασχολημένες με την καταστροφή μονάδων της Χεζμπολά και υποδομών βόρεια από τα σύνορα – μονάδες και υποδομές που προορίζονταν για μια χερσαία εισβολή στη Γαλιλαία, παρόμοια με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Εάν η Χαμάς είχε συγχρονίσει την επίθεση των δυνάμεων της Νούκμπα[1] εκείνη την ημέρα με μια παρόμοια επίθεση της επίλεκτης δύναμης Ραντουάν της Χεζμπολά, το Ισραήλ θα βρισκόταν σε πολύ δεινή θέση. Αλλά η Χαμάς δεν κατάφερε να συντονιστεί με την Χεζμπολά –ούτε, άλλωστε, με την Τεχεράνη– και ο Νασράλα αποφάσισε απλώς να βομβαρδίζει το Βόρειο Ισραήλ καθημερινά ως επίδειξη αλληλεγγύης με την Χαμάς και για να καθηλώσει τις μονάδες του IDF.
Για δέκα μήνες ο Νετανιάχου και οι υψηλόβαθμοι του IDF εστίασαν τις επιθετικές τους ενέργειες στην Χαμάς. Αλλά τον Σεπτέμβριο του 2024 η Χαμάς είχε ακρωτηριαστεί στρατιωτικά –οι μισοί περίπου μαχητές της έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί και σχεδόν όλος ο οπλισμός της έχει καταστραφεί– και οι τοπικές αρχές στη Γαλιλαία, μαζί με 70.000 εκτοπισμένους Ισραηλινούς από τα σπίτια τους λόγω των πυραύλων της Χεζμπολά, απαιτούσαν από τον IDF να βοηθήσει την επιστροφή τους. Ο Νετανιάχου τελικά εξαπέλυσε την κλιμακωτή επίθεση εναντίον της Χεζμπολά του Σεπτεμβρίου, η οποία ξεκίνησε με την επίθεση στους ηλεκτρονικούς βομβητές.
Η μονάδα πληροφοριών του IDF και η Μοσάντ σίγουρα δεν έχασαν χρόνο μετά την αδιέξοδη εισβολή του IDF στον Νότιο Λίβανο το 2006 η οποία άφησε τους ηγέτες του Ισραήλ, τους υψηλόβαθμους του IDF –και στην πράξη τους περισσότερους Ισραηλινούς– με μια υπερβολική εκτίμηση της ισχύος της Χεζμπολά, μια υπερεκτίμηση που περιόρισε τις απαντήσεις του Ισραήλ στις προκλήσεις και τις επιθέσεις της Χεζμπολά ως και τον Σεπτέμβριο 2024. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι Ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες μελετούσαν προσεκτικά τις κινήσεις της Χεζμπολά και είχαν εισχωρήσει στις δομές διοίκησης, ελέγχου και προσωπικού της. Το αποτέλεσμα ήταν ο γρήγορος αποκεφαλισμός της Χεζμπολά τον τελευταίο μήνα.
Δεν είναι ξεκάθαρο πόσο βόρεια στοχεύουν να προχωρήσουν οι δύο μονάδες επιδρομής ή εισβολής του IDF, ιδιαίτερα ενόψει των περιορισμών που επιβάλλει η Ουάσιγκτον στο παρασκήνιο και των κραυγών αγανάκτησης που αναμένεται να προέλθουν από το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας, όπως αποδείχθηκε από την αρχική ανούσια αντίδραση του ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες στην ιρανική επίθεση με πυραύλους εναντίον του Ισραήλ – μια αντίδραση που εξώθησε το Ισραήλ σε μια πρωτοφανή κίνηση, να ανακοινώσει την απαγόρευση εισόδου του Γκουτέρες στο Ισραήλ.
Το Ισραήλ ανακοίνωσε πως η επιχείρησή του στον Νότιο Λίβανο έχει σκοπό να καταστρέψει τις «εστίες τρομοκρατίας» και να απωθήσει τη Δύναμη Ραντουάν έτσι ώστε ο «εξόριστος» πληθυσμός του Βόρειου Ισραήλ, που φοβόταν μια διασυνοριακή επίθεση της Χεζμπολά τύπου 7ης Οκτωβρίου, να μπορέσει να επιστρέψει «με ασφάλεια» στα σπίτια του. Αλλά για αυτό θα χρειαστεί τουλάχιστον μια «εκκαθάριση» από τους Ισραηλινούς και η κατοχή μιας λωρίδας γης σε βάθος 10 χιλιομέτρων – το μέγιστο εύρος των πολύ αποτελεσματικών, γρήγορων, χαμηλής τροχιάς αντιαρματικών πυραύλων Kornet της Χεζμπολά, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για την καταστροφή των χωριών και των στρατιωτικών θέσεων κοντά στα σύνορα τον τελευταίο χρόνο. (Πράγματι, κάποιοι οικισμοί που εκκενώθηκαν θα χρειαστούν πολλούς μήνες ή χρόνια επισκευών για να ξαναγίνουν και πάλι κατοικήσιμοι).
Αντάρτες Χούθι κρατούν σημαίες με τον ηγέτη της Χεζμπολά Χασάν Νασράλα και τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης στη Σαναά της Υεμένης, 4 Οκτωβρίου 2024. © EPA / ΑΠΕ-ΜΠΕ / Yahya Arhab
Αλλά το πρόβλημα είναι πως όλες οι πόλεις και τα χωριά της Ισραηλινής Γαλιλαίας μπορούν να παραμείνουν εντός εμβέλειας των εκτοξευτών πυραύλων της Χεζμπολά, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να τα χτυπήσουν από τριάντα και πενήντα και εβδομήντα χιλιόμετρα βορειότερα με την ίδια ευκολία που χτυπούν από δέκα χιλιόμετρα μακριά και επίσης να επιτεθούν με Kornet και ρουκέτες στα ισραηλινά στρατεύματα που αναπτύσσονται. Και εδώ προκύπτει το πρόβλημα της διεύρυνσης της αποστολής. Όπως έδειξαν οι τελευταίες μέρες, αν και άσχημα χτυπημένη, η Χεζμπολά διαθέτει ακόμα και τη θέληση και την ικανότητα να εξαπολύει καθημερινά εκατοντάδες πυραύλους στο Βόρειο Ισραήλ, με κάποιους κατά διαστήματα να φθάνουν έως και την περιοχή του Τελ Αβίβ. Δηλαδή υπάρχει η πιθανότητα ενός συνεχούς πολέμου φθοράς μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολά, τον οποίο οι Ισραηλινοί δεν επιθυμούν και ενδεχομένως δεν μπορούν να υποστηρίξουν, με τα ισραηλινά στρατεύματα να αναπτύσσονται και τις δυνάμεις της Χεζμπολά να υποχωρούν αλλά και ο στρατός και οι Ισραηλινοί οικισμοί στην Γαλιλαία και σημεία στον Νότο να δέχονται επιθέσεις από Kornet και πυραύλους. Οι πόλεμοι που ιστορικά το Ισραήλ έχει διεξαγάγει και έχει νικήσει ήταν σύντομοι πόλεμοι: ο πόλεμος του Σινά/Σουέζ διάρκειας μιας εβδομάδας μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ το 1956· ο πόλεμος των Έξι Ημερών το 1967· και ο πόλεμος δεκαεννέα ημερών του Γιομ Κιπούρ ή Πόλεμος του Οκτωβρίου, το 1973.
Στις αεροπορικές του επιδρομές αυτόν τον Σεπτέμβριο, ο IDF ίσως έχει καταστρέψει περίπου το 50% των πυραύλων της Χεζμπολά (πριν τον πόλεμο φημολογούνταν ότι ο αριθμός ήταν 150-200.000 – αν και αυτό μπορεί να ήταν μια υπερβολή που διέδιδε η Χεζμπολά ή το Ιράν). Αλλά όλοι συμφωνούν πως η οργάνωση έχει ακόμα δεκάδες χιλιάδες πυραύλους, εκ των οποίων κάποιοι μπορούν να φθάσουν έως το Τελ Αβίβ και την Ντιμόνα, και οι περισσότεροι από τους περιβόητους 80.000 μαχητές της ζουν και βασιλεύουν και διψούν για εκδίκηση. Το Ισραήλ επί του παρόντος προσπαθεί να σφραγίσει τα σύνορα του Λιβάνου για να εμποδίσει την άφιξη νέων αποστολών πυραύλων από το Ιράν. Τις τελευταίες μέρες η IAF βομβάρδισε σημεία διέλευσης στα σύνορα Λιβάνου-Συρίας και ακόμα ανάγκασε αεροσκάφη από το Ιράν να επιστρέψουν πριν προσγειωθούν στο αεροδρόμιο Χαρίρι της Βηρυτού (πήρε το όνομά του από τον εκλιπόντα Ραφίκ Χαρίρι, τον Σουνίτη πρωθυπουργό που δολοφονήθηκε από την Χεζμπολά υπό την ηγεσία του Νασράλα το 2005). Αλλά αυτό δεν θα λύσει το άμεσο πρόβλημα των πυραύλων της Χεζμπολά. Πολλοί Ισραηλινοί σχολιαστές έχουν εκφράσει την άποψη ότι το Ισραήλ πρέπει να καταστρέψει τις υποδομές του Λιβάνου –δρόμους, διεθνές αεροδρόμιο, μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κτλ.– για να αναγκάσει τον πληθυσμό του Λιβάνου να πιέσει την Χεζμπολά να κάνει εκεχειρία. Και το Ισραήλ ίσως καταλήξει να το κάνει – αν και, όπως και το 2006, και η Ουάσιγκτον και το Παρίσι πιέζουν το Ισραήλ να μην οδηγηθεί σε αυτή την κατεύθυνση που θα αποξενώσει τη διεθνή κοινότητα και τους μη-σιιτικούς πληθυσμούς του Λιβάνου.
Μια ζοφερή υπενθύμιση των ορίων της Ισραηλινής ισχύος δόθηκε την περασμένη εβδομάδα όταν οι οίκοι αξιολόγησης Moody’s και S&P υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ και διατύπωσαν χειρότερες προγνώσεις για το μέλλον. Φυσικά οι ξένες επενδύσεις έχουν σταματήσει και οι εταιρείες τεχνολογίας αιχμής, η ατμομηχανή της οικονομίας της χώρας, είναι σε κρίση. Πιθανόν το Ισραήλ να ζητήσει ένα τεράστιο χρηματοπιστωτικό πακέτο διάσωσης από την κυβέρνηση Μπάιντεν – αν δεν το έχει κάνει ήδη. Και πολλά εφεδρικά στρατεύματα, που αποτελούν τα δύο τρίτα του στρατού βρίσκονται σε ενεργή υπηρεσία εδώ και μήνες, μακριά από τις οικογένειές τους και τις εργασίες τους, πολεμώντας την Χαμάς στον Νότο και τώρα την Χεζμπολά στον Βορρά, και πολλοί νιώθουν ολοένα και περισσότερο κουρασμένοι και δυσαρεστημένοι. Όπως φαίνεται από την αρχή του πολέμου, δεκάδες χιλιάδες νέοι Ισραηλινοί έχουν φύγει από τη χώρα με την ελπίδα μιας λιγότερο δύσκολης ζωής στη Δύση. Και υπάρχει το συνεχιζόμενο πρόβλημα των Ισραηλινών απωλειών: 1.660 Ισραηλινοί έχουν σκοτωθεί από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Ο πόλεμος, με τους περιορισμούς που έχει επιβάλει το Ισραήλ στους Άραβες κατοίκους της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, έχει πυροδοτήσει μια αύξηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις των Παλαιστινίων: επτά Ισραηλινοί δολοφονήθηκαν από δύο Άραβες από την Χεβρώνα στο προάστιο της Γιάφα στο Τελ Αβίβ την ίδια ημέρα της Ιρανικής πυραυλικής επίθεσης. Η συνεχιζόμενη κατοχή του μεγαλύτερου μέρους της Γάζας από τον IDF έχει ως αποτέλεσμα τακτικές απώλειες Ισραηλινών· και η επιχείρηση στον Λίβανο έχει ήδη κοστίσει τη ζωή εννέα στρατιωτών του IDF.
Για το Ισραήλ, η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί είναι είτε η διεύρυνση του πολέμου –στον βορρά ή στον νότο ή και στα δύο– έως ότου η χώρα πετύχει ένα είδος νίκης, ή να επιτευχθεί μια διπλωματική λύση. Μια «νίκη» θα μπορούσε να σημαίνει να εξαναγκαστεί η Χεζμπολά να κάνει εκεχειρία με αντάλλαγμα ο IDF να σταματήσει τους βομβαρδισμούς και να υποχωρήσει στα διεθνή σύνορα, ή να εξαναγκαστεί το Ιράν, αφού υποστεί ουσιαστική ζημιά από τις επιθέσεις του IDF, να σταματήσει τις επιθέσεις του και να παύσει ο έλεγχός του επί των αντιπροσώπων του: την Χεζμπολά, την Χαμάς και τους Χούθι.
Και η Χεμπολά/Λίβανος και η Χαμάς έχουν ισχυρούς λόγους να επιδιώξουν έναν τερματισμό της σύγκρουσης. Οι περισσότεροι από τους 2,3 εκατομμύρια κατοίκους στη Λωρίδα της Γάζας έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους, υποφέρουν από έλλειψη τροφίμων και ζουν σε σκηνές σε καταυλισμούς, ενώ ένα μεγάλο μέρος των σπιτιών της Λωρίδας έγινε ερείπια. Το ένα πέμπτο των έξι εκατομμυρίων κατοίκων του Λιβάνου –οι περισσότεροι από αυτούς σιίτες, οι άνθρωποι της Χεζμπολά– έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους στον Νότιο Λίβανο, στο προάστιο Νταχίγια της Βηρυτού, και την κοιλάδα Μπεκάα, και το Ισραήλ έχει δώσει εντολή εκκένωσης της περιοχής όπου κατοικεί κυρίως σιιτικός πληθυσμός, ενώ οι μονάδες του IDF προωθούνται στα βόρεια. Πολλοί από τους εκτοπισμένους ζουν ή στον δρόμο ή σε άδεια σχολεία ή έχουν περάσει στη Συρία. Εδώ υπάρχει μια αμφιλεγόμενη ελπίδα σε έναν βαθμό.
Μια διαπραγματεύσιμη διπλωματική διευθέτηση της σύγκρουσης, ή μέρους της σύγκρουσης, θα μπορούσε να περιλαμβάνει την απελευθέρωση των εκατό περίπου ομήρων που κρατάει ακόμα η Χαμάς –εκ των οποίων οι μισοί μπορεί να είναι ακόμα ζωντανοί– με αντάλλαγμα την πλήρη αποχώρηση του IDF από τη Γάζα και την απελευθέρωση χιλιάδων τρομοκρατών και μαχητών της Χαμάς από τις Ισραηλινές φυλακές. Το πρόβλημα με αυτό, από τη μεριά του Ισραήλ, είναι πως κανείς –ούτε οι Αμερικανοί, ούτε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή– δεν θα αντικαταστήσουν την ανάπτυξη των στρατευμάτων του IDF στη Λωρίδα για να πολεμήσουν τους 20-30.000 μαχητές της Χαμάς οι οποίοι έχουν απομείνει, πράγμα που σημαίνει πως η Χαμάς πιθανότατα θα ανακτήσει τον έλεγχο στη Λωρίδα και στον πληθυσμό της –ο οποίος σε μεγάλο βαθμό την υποστηρίζει– και σταδιακά θα επανεξοπλιστεί, αφήνοντας το Ισραήλ και ειδικότερα τους κατοίκους στα νότια σύνορα να αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο άλλης μιας εισβολής τύπου 7ης Οκτωβρίου στο μέλλον. Άλλο ένα πρόβλημα είναι πως η διεθνής κοινότητα και τα μετριοπαθή σουνιτικά αραβικά κράτη –η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα– συνδέουν τον διακανονισμό στη Γάζα με μια λύση δύο κρατών και την τελική διαμόρφωση ενός παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο Ισραήλ, κάτι στο οποίο αντιτάσσονται η κυβέρνηση του Νετανιάχου, το Ιράν, η Χαμάς και η Χεζμπολά.
Στον Βορρά, μια διαπραγματεύσιμη διευθέτηση θα μπορούσε να βασιστεί στο ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ του 2006. Αυτό το ψήφισμα ζητούσε την αποχώρηση του IDF από τον Νότιο Λίβανο και την υποχώρηση της Χεζμπολά τριάντα χιλιόμετρα βόρεια, μακριά από τα σύνορα, και τον αφοπλισμό της. Η δύναμη του ΟΗΕ, η UNIFIL που αναπτύχθηκε στον Νότιο Λίβανο υποτίθεται πως θα εγγυόταν τη συμμόρφωση της Χεζμπολά, με τη βοήθεια του επίσημου στρατού του Λιβάνου στον Νότο. Αλλά η Χεζμπολά δεν αφοπλίστηκε –το ακριβώς αντίθετο– και ουσιαστικά παραμέρισε και τις δύο δυνάμεις και ανέκτησε τον πλήρη έλεγχο του Νότου μέχρι τα διεθνή σύνορα.
Ο πρωθυπουργός του Λιβάνου Νατζίμπ Μικάτι ανακοίνωσε πρόσφατα ότι υποστηρίζει την εφαρμογή του 1701 ή ενός αναβαθμισμένου 1701, και ότι ο στρατός του Λιβάνου θα μπορούσε να κατευθυνθεί στον Νότιο Λίβανο. Αλλά αυτό είναι όνειρο θερινής νυκτός. Μια αποχώρηση του IDF από τον Νότιο Λίβανο και ο τερματισμός των βομβαρδισμών της IAF θα είχαν ως αποτέλεσμα την επαναφορά της Χεζμπολά και την εκ νέου περικύκλωση του Νότιου Λιβάνου έως τα σύνορα. Ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Γάλλοι ούτε ο ΟΗΕ ούτε ο στρατός του Λιβάνου –του οποίου πολλοί στρατιώτες είναι σιίτες και υποστηρίζουν την Χεζμπολά– θα πολεμήσουν εναντίον της.
Έτσι βρισκόμαστε και πάλι στο σημείο μηδέν. Στο μεταξύ ο πόλεμος ανάμεσα στον IDF και την Χεζμπολά συνεχίζεται και η Μέση Ανατολή –και ουσιαστικά, ολόκληρος ο κόσμος– περιμένει την Ισραηλινή απάντηση στην Ιρανική πυραυλική επίθεση.
© Benny Morris 2024
— Μετάφραση: Μιμή Βασιλάκη
Σημ. ARB: Το άρθρο του καθηγητή Μπένι Μόρις δημοσιεύθηκε στο Quillette, 5 Οκτωβρίου 2024.
[1] Ειδική μονάδα των Ταξιαρχιών Ιζ αλ-Ντιν αλ-Κασάμ της Χαμάς.
